C, H, O, N, (S, P, Cl, Br...)
|
|
- Δήλια Γαλάνη
- 5 χρόνια πριν
- Προβολές:
Transcript
1 1. Ikasgaia. KIMIKA RGAIKA SARRERA KIMIKA RGAIKA ZER DA ETA ZERTARAK BALI DU? Kimika rganikoaren definizioa Zer du karbonoak Taula Periodikoko beste elementu kimikoek ez dutena? Zertarako balio du Kimika rganikoak?...adibide batzuk Kimika rganikoa eta beste zientziak KIMIKA RGAIKARE ASTAPE ISTRIKA Periodo prezientifikoa eta bitalismoa Sintesi organikoaren sorrerak eta bitalismoaren bazterketa Formula enpiriko eta molekularren determinazio experimentala Lotura kimikoaren lehen teoriak Kekule/ouper Molekula organikoak espazioan Van t off/le Bel-en tetraedroak 1.1. KIMIKA RGAIKA DEFIIZIA Kimika rganikoa, zientzia bezala, orain dela bi mende bakarrik existitzen da urtean sortu zen. ala ere, izaki bizidunetik (landaretatik eta animalietatik) ateratako konposatu puruak oso antzinatik ezagutzen ziren eta baita ere beraien propietateak eta erreakzio batzuk Kimika rganikoak, historikoki, bi definizio izan ditu a) asiera batean, izaki bizidunetatik (organikoetatik) ateratako konposatuen propietateak eta erreakzioak aztertzen dituen zientzia zen. b) Gaur egun, ordea, karbono-deribatuen sintesia, egitura eta erreaktibitatea aztertzen dituen zientzia da.,,,, (S, P, l,...) EGITURA n m x y ERREAKTIBITATE A SITESIA 1.2. KIMIKA RGAIKA ZERGATIK KARBA? Lurra planetako azalean, Karbonoa %1-ean bakarrik dago, aldiz, ezagutzen diren konposatu kimiko karakterizatu guztien (gaur egun 10 milioi edo) % 96 organikoak dira eta karbonoa dute. (emen ez dira kontutan hartzen izaki bizien proteinak edo material genetikoak, zeren orduan, makromolekula organiko ezberdinak bilioiak izango bailira). Taula Periodikoko beste ehun eta bost elementuekin konparatuz, karbonoak bi ezaugarri berezi ditu a) Alde batetik, karbonoak lotura kobalentez osaturiko... kate luze eta egonkorrak eman ditzake baina beste elementuek ez. b) Bestalde, lotura horiek espazioan jartzerakoan, karbono-atomo kopuru jakin batekin konbinazio ezberdin asko egiteko aukera dago. Fenomeno honi isomeria deritzo KIMIKA RGAIKA ZERTARAK? aturak egiten dituen molekula interesgarrienak (izaki bizion molekulak) nolakoak diren eta nola erreakzionatzen duten jakiteko (=)R (=)R (=)R 3 3 R ( 2 ) 14 3 Triglizeridoak 3 3 Sakarosa, Azukreak Peptidoak, Proteinak P P 2 2 AD (Azido nukleikoak)
2 1.4. KIMIKA RGAIKA ZERTARAK? aturak ematen ez dituen material berriak egiteko (polimeroak, adibidez) 1.5. KIMIKA RGAIKA ZERTARAK? aturan aurkitutako edo gizakiak asmatutako sendagaiak egiteko Polietilenoa n ylon-a (6-6) l n PV (Polibinil kloruroa) n 3 Aspirina (1898) 3 S Penizilina-V (1947) 3 Kevlar-a n Mestranola (1959) 3 AZT 1.6. KIMIKA RGAIKA ZERTARAK? 1.7. KIMIKA RGAIKA ZERTARAK? Beste sendagai batzuk 3 Industrialki erabilgarriak diren substantziak egiteko Ziklosporina-A (1973, orbegia) S 3 3 Sildenafila (1997) 2 2 TT (Trinitrotoluenoa) Estasia TPE (Tetranitropentaeritrita) Efektu fisiologiko ezberdineko substantziak egiteko GB Estasi likidoa BME (Terbutilmetil eterra) Kokaina 3
3 1.8. KIMIKA RGAIKA ZERTARAK? 1.9. KIMIKA RGAIKA ZERTARAK? Pozoinak egiteko. S l Mostaza-gasa 3 l 3 3 Sarina P F 3 Batzutan, zenbait propietate onuragarriak izan behar zituzten substantzia organikoak kutsagarriak bihurtu dira l l Dioxina l l l 3 l l DDT (Diklorodifeniltrikloroetanoa) Talidomida 3 3 Batrakotoxina Tetrodotoxina a baino aldiz toxikoagoa LD 50 8 µg Azkenik, kimikari organikoek ezertarako balio ez duten molekulak ere egiten dituzte. Politak, sintetizatzeko zailak edo norbaiten esanetan ezinezkoak direlako. Kubanoa Dodekahedranoa KIMIKA RGAIKA ETA BESTE ZIETZIAK KIMIKA AALITIKA KRMATGRAFIA ESPEKTRSKPIA RGAMETA- LIKAK KATALISIA KIMIKA EZRGAIKA EGITURA KIMIKA RGAIKA MAKRMLEK. PLASTIKAK MATERIALE ZIETZIA SITESIA ERREAKTIB. SEDAGAIAK BIMLEKULAK BIKIMIKA MEDIKUTZA KIMIKA FISIKA ERREAKZIBIDEAK KIMIKA TERIKA PETRLIKIMIKA KUTSADURARE KIMIKA IGIARITZA KIMIKA KIMIKA RGAIKA ASTAPE ISTRIKAK PERID PREZIETIFIKA IX. Mendean, arabiarrek isolatu zuten lehen konposatu organiko purua etanola. Konposatu hau beraiek asmatutako distilazio-teknika ardoei aplikatzerakoan lortu zuten. Gaur egun badakigu txinatarrek ere etanol purua lortzen zutela edari alkoholdunak izoztuz. ARDA 3 2 XIII. Mendean europarrek distilazio-teknika bereganatu zuten eta beste konposatu puru batzuk lortu zituzten. Garai horretan ez zegoen Kimikarik, baizik eta Alkimia esaten zitzaion ezagutza esoterikoa. S. Alberto Magno-k ( ), Alkimiak ezin zituela metalak urre bihurtu eta betirako gaztetasun elixirra ere ezinezkoa zela adierazi zuen, eta azido azetiko purua lortu zuen.
4 1.12. KIMIKA RGAIKA ASTAPE ISTRIKAK PERID PREZIETIFIKA XVIII. Mendean, Alemanian, Scheele-k (1780), azido formikoa, bentzoikoa, laktikoa, oxalikoa, glizerina etab. isolatu zituen egoera puruan. Bestalde, Frantzian, Joseph Louis Proustek glukosa eta leuzina isolatu zituen (lehenengoa erremola-txatik eta bigarrena gaztatik). Azido formikoa Azido bentzoikoa Glizerina Azido oxalikoa Azido laktikoa Glukosa Leuzina KIMIKA RGAIKA ASTAPE ISTRIKAK BITALISMARE TERIA XVIII eta XIX. mendeko kimikariak berehala ohartu ziren, substantzia guzti hauek izaki bizidunetan bakarrik sortutako konposatuak zirela. Gainera, konposatu mineral -ekin konparatuz gero, beroarekiko portaera zeharo ezberdina zuten a) Substantzia mineralak, beroaz, fase-aldaketak ematen dituzte, eta oxigenoaz,oxidoak al (solidoa) al (likidoa) S 8 2 S 2 b) Substantzia organikoak, beroaz ikaztu edo karbonizatu egiten dira. xigenoaz, berriz, erre egiten dira (konposatu organikoak dira erregai nagusiak gaurregun). n m x y n m x y 2 "" (karbonizazioa) 2 2 ( 2 ) KIMIKA RGAIKA ASTAPE ISTRIKAK BITALISMARE TERIA 1806.Urtean, Berzelius-ek zera proposatu zuen izaki biziek bakarrik zuten indar berezi bati esker sortzen zirela substantzia organikoak. ndorioz, laborategian (matraze batean) ezingo ziren prestatu molekula hauek. Berzelius-ek asmatu zituen Kimika rganikoa eta Kimika Ezorganikoa hitzak eta, harrez geroztik, Kimikaren bi atal hauek banaturik garatu dira. Berzelius-ek gaur ezagutzen dugun nomenklatura ezorganiko modernoa ere asmatu zuen. Elementuak gaur egun dituzten izenak eta sinboloak berak proposatu zituen. Jon Jacobus Berzelius ( ) Suedia. DUALISMA Berzelius-en ustez, molekula guztiak atal positibo (katioia) eta atal negatiboen (anioien) arteko erakarpen elektrikoz osatuta zeuden. Ideia hau konposatu ezorganiko askotan egokia bazen, ez da egia konposatu organiko gehienetan KIMIKA RGAIKA ASTAPE ISTRIKAK BITALISMARE BAZTERKETA 1818.Urtean, Eugène hevreuil-ek koipeen saponifikazioa aztertu zuen, xaboien osaketa-erreakzioa ulertu nahian. Xaboiak azidotuz, lehenengo aldiz azido karboxiliko libreak lortu zituen. au da, izaki bizien konposatu batetik (koipea) izaki bizien beste konposatu ezberdin bat lortu zuen, baina izaki bizietatik kanpo, bizi-indarrik gabe (=)R (=)R (=)R Koipea 3 K R ( 2 ) 14 3 Xaboia 1828.Urtean, F. Whöler-ek urearen sintesia lortu zuen konposatu erabat ezorganikotatik abiatuta. au izan zen bitalismoaren aurkako frogarik sendoena. 2 2 Friedrich WÖLER ( ) Alemania Amonio isozianatoa Urea 3 K R
5 1.16. KIMIKA RGAIKA ASTAPE ISTRIKAK ISMERIARE AURKIKUTZA XIX. mendeko kimikariek molekulen egiturari buruz zuten informazio bakarra errekuntzaanalisiak emandakoa zen. Beirazko hodi batean substantzia organiko kan-titate jakin bat oxigeno-korrontean erre ondoren, lortutako 2 eta 2 masak pisatu. 2 m n m n Adibidez, garai hartan bazekiten etanolaren ehuneko analisia (pisuz) hauxe zela %52.24, %13.05, % baina, zein zen bere formula? Urterako ezagutzen ziren elementu kimiko batzuren pisu atomikoak, eta ondorioz, garai hartako kimikariak gai ziren etanola osatzen zuten atomo-mota ezberdinen (hots,, eta ) arteko mol-erlazioa kalkulatzeko mol % = = 4.36 mol % = = mol % = = 2.16 Beraz, Dalton-en proportzio erlatiboen printzipioa aplikatuz, etanolaren formula enpirikoa honako hau izan behar zen 4, 36 12, 93 2, 16 edo KIMIKA RGAIKA ASTAPE ISTRIKAK ISMERIARE AURKIKUTZA Baina... berehala ohartu ziren kimikariak formula enpiriko hauxe zuten bi konposatu zeudela; biak, eta portzentaia berdinekoak, baina propietate fisiko eta kimiko ezberdinekoak eta elkarren artean banagarriak. 2 6, etanola (likidoa) 78 -tara irakiten duena. 2 6 gasa (i.p. -25 ) eta propietate guztiz ezberdinekoa. Bi molekula hauei isomeroak ( zati berdinak, grekeratik) izena eman zien Berzelius-ek eta karbono-konposatuen lotura-teoriaren oinarria finkatzeko oso garrantzitsuak izan ziren. Zergatik gertatzen da isomeria?, zergatik daude formula berdineko konposatu organiko bat baino gehiago?. Galdera hauek erantzuteko, molekula baten barruko loturen eraketa aztertu behar da; hots lotura kimikoaren teoria bat egi behar da KIMIKA RGAIKA ASTAPE ISTRIKAK KIMIKA RGAIKA ASTAPE ISTRIKAK LTURA KIMIKARE TERIA urtean, A.F. Kekule-k (Alemanian) eta A. S. ouper-ek (Eskozian) atomoek balentziak edo lotura-kopuru finko bat osatzeko ahalmena zutela adierazi zuten 1 ; 2; 3; 4; l 1. Teoria honen arabera, Berzelius-en Dualismoa erratua zen eta kargatu gabeko molekulak ez ziren ezinezkoak. Formula enpirikoa Isomeroak Formula enpirikoa Isomeroak Archibald Scott ouper ( ). Eskozia A.S. ouper-ek bere teoria Kekule-k baino lehenako garatu zuen, baina ikerlari gaztea zenez, Pariseko (Adolph Wurtzen laborategian), bere jefeari eman zion artikulua Bull. Soc. him. France-n argita-ratzeko. Baina Wurtz-ek atzeratu egin zuen eta Kekule-rena lehenago argitaratu zen. arrez geroztik, ouper zoratu egin zen eta horrela hil egin zen August Friedrich Kekule ( ). Alemania
6 1.20. KIMIKA RGAIKA ASTAPE ISTRIKAK ISMERIA ESPAZIALA urtean, J.E. Van off-ek (olanda) eta J. Le Bel-ek (Suitza) metanoa bezalako molekula organikoak ez zirela lauak, baizik eta tridimentsionalak plazaratu zuten. Teoria honen arabera, karbono-atomoaren lau loturak tetraedro baten erpinetan egongo lirateke. 4 Kekule (1858) Frankland (1872) KIMIKA RGAIKA ASTAPE ISTRIKAK ISMERIA ESPAZIALA Van off-en karbono tetraedrikoaren ideia oso kritikatua izan zen, baina berak bakarrik azal zezakeen zergatik metanoa dihalogenatzen denean isomero bakarra lor-tzen den, eta ez bi (metano laun batek eman beharko lituzkeen bezala). Metano launa l 2, hv l l l 2, hv l l l l 2 Isomero l Van t off - Le Bel Etanola Jacobus Van t off( ) obel Saria 1901 Metano tetraedrikoa l 2, hv l l l 2, hv l l l l l Isomero bakarra 2. Ikasgaia. LTURA KIMIKA KARB-KPSATUETA (I) LTURA KBALETEA LEWIS-EBALETZIA-LTURARE TERIA Lewis-en egiturak eta Zortzikotearen araua LTURA KBALETEA PAULIG-E RBITAL MLEKULARRE TERIA Karbono-atomoaren orbital hibridoak Molekula organikoen geometriaren azalpena Lotura anizkoitzen azalpena MLEKULA RGAIKE ADIERAZPE GRAFIKAK 2.1. MLEKULA RGAIKE LEE EREDU ELEKTRIKA urtean, Thomson-ek elektroiaren existentzia frogatu zuen eta, ondorioz, Teoria Atomiko-Molekularra goitik behera aldatu zen urtean, G.. Lewis-ek lotura kobalentearen teoria bat plazaratu zuen. Balentzia-Loturaren Teoria. Atomoek beren azken geruzeko elektroiak (balentziaelektroiak) elkarbanatu egiten dituzte, bi atomoen nukleoen artean kokatuz.(lotura ionikotan,elektroia erabat transferitzen da atomo batetik bestera) Molekularen barruko egoera egonkorra izateko, atomo guztiek bakoitzaren Periodoari dagokio gas noblearen geruza elektronikoa hartzen dute. Gilbert ewton Lewis ( ). USA (2e) (8e) (8e) Atomoak berdinak direnean, loturako elektroi-dentsitatea simetrikoa (apolarra ) da. Aldiz, atomoak ezberdinak direnean, loturako elektroi-dentsitatea ez-simetrikoa (polarra) da.
7 2.2. BALETZIA LTURARE TERIA 2.3. BALETZIA LTURARE TERIA ona hemen Lewis-en beste zenbait egitura Adibidea 2e Li Be B F 8e a Mg Al Si P S l 18e I 2 elektroi (bikotea) 8 elektroi (zortzikotea) (elektroi lokarriak) (elektroi ez-lokarriak) Amonio katioia Amoniakoa Ura Azido zianhidrikoa + F (polarizazioa) idrogeno fluoruroa Lewis-en egiturak erreakzio organikoen mekanismoak aztertzeko erabiltzen dira F Zianuro anioia 2.4. BALETZIA LTURARE TERIA Karga formala +1, 0 eta 1 duten Lewis-enegitura arruntenak. Taldea Karga formala +1 Karga formala 0 Karga formala 1 3 B B LTURA KBALETEA RBITAL MLEKULARRAK urtean Linus Pauling-ek The ature of the hemical Bond liburua argitaratu zuen, eta bertan gaurregun lotura kimikoari buruz dugun irudi orokorra kaleratu zuen lehen aldiz. Lewis-en teoriari tratamentu matematikoa eman zion Mekanika Kuantikoa erabiliz, eta lotura kobalentea, orbital atomikoen konbinazioa bezala irudikatu zuen, orbital molekula-rrak erabiliz..m.-en teoria (X= F, l,, I) X X X rbital atomiko hibridoak sor daitezke, espazioaren norantza jakinetan orientatzen direlarik. Linus Pauling ( ). USA obel Saria 1954, 1963 Elektroien elkarbanaketa, orbital-gainezarpena bezala interpreta daiteke. Gainezarpen hau bi motakoa izan daiteke egonkortzailea (lokarria) edo desegonkortzailea (antilokarria). rbital molekularrak osatu direnean, elektroiak betetzen dituzte,.a. bezalaxe.
8 y 2.6. KARB-ATMARE sp, sp 2 ETA sp 3 IBRIDAZIAK p rbital atomikoen energia s orbitalena baino handiagoa da eta.a. hibridoek tarteko e- nergiak dituzte. Energia-maila erlatiboak p (ezegonkorrena) > sp 3 > sp 2 > sp > s (egonkorrena) p y p z z s p x x sp 3 z sp 2 x sp 3 sp 3 sp 2 sp 3 y y 1s, 2s, 2p sp 3 1s,(2sp 3 sp 2 1s, 2p z (2sp 2 x, 2p y, 2p z ) 4 ) 3 sp 1s, 2p y, 2p z (2sp) 2 E E E E p z z sp 2 x y sp p y p z z sp x 2.7. sp3 RBITAL ATMIK IBRIDAK,, edo F-aren 2. geruzeko (2s, 2p) 4 orbital atomiko (.A.) eta beren Konbinazio Lineal matematikoak, 4 orbital atomiko hibrido sp3 emateko. 2s orbitala 2p z orbitala 2p x orbitala 2p y orbitala 4.A. 2p x,y,z oinarrizko.a. 2s 2sp 3 2p z 2sp 2 2p y,z 2sp.A. hibridoa.a. hibridoa.a. hibridoa loturen egonkortasuna sp > sp 2 > sp 3 4.A. hibrido sp3 sp3.a. hibridoa 2.8. sp2 RBITAL ATMIK IBRIDAK 2.9. sp RBITAL ATMIK IBRIDAK B,,,edo -aren 2. geruzeko (2s, 2p) 3 orbital atomiko (.A.) eta beren Konbinazio Lineal matematikoak, 3 orbital atomiko hibrido sp2 emateko. Be,B,,edo -aren 2. geruzeko (2s, 2p) 2 orbital atomiko (.A.) eta beren Konbinazio Lineal matematikoak, 2 orbital atomiko hibrido sp emateko. 3.A. 1.A. 2.A. 2.A. 2s orbitala 2p x orbitala 2p z orbitala 2p y orbitala 2s orbitala 2p x orbitala 2p z orbitala 2p y orbitala 3.A. hibrido sp2 1.A. 2.A. 2.A. hibrido sp2 sp2.a. hibridoa sp.a. hibridoa
9 2.10. RBITAL MLEKULARRAK (.M.),.A.-ETATIK n.a. (normal nahiz hibridoak) konbinatuz, n.m. lortzen dira.m.-ak fasean (lokarritan) ala desfasean (antilokarritan*) sor daitezke.a.-en konbinazioak ardatz-simetria badu, σ.m.-ak lortzen dira, eta planu-simetria badu, π.m.-ak lortzen dira. p p 2.A. + X Y X + + Y X Y X Y X + + Y X + Y + _ X Y X + + Y X + Y π.m. lokarria 2.M..M. antilokarria* s s σ σ p s p p σ σ X Y X Y X Y + π + + σ σ LTURA BAKUAK/AIZKITZAK ETA.M.-AK Lotura bateko elektroiak.a.-etatik.m.-etara pasatzen direnean, energia askatzen da. Loturak gero eta anizkoitzasun handiagokoak direnean (bikoitzak, hirukoitzak) energia gehiago askatzen da ( 88 Kcal/mol; = 152 Kcal/mol; 200 Kcal/mol) X Y X Y Lotura σ X Y.A..M..A. E E σ * X Y X Y Lotura σ, π X Y.A..M..A. σ * π Y Y X X Y X σ σ π* ZEBAIT eta LTURE PARAMETRAK METAARE RBITAL MLEKULARRAK Molekula Loturak ibridazioa Energia (Kcal/mol) Lotura-Angelua (º) Lotura-Luzera (Å) 8.A. [4.A. s ()] [4.A. sp3 ()] 8.M. [4.M. σ ( )] [4.M. σ ( )] sp3 1s () 1.10 sp3 sp3 sp3 1s () () E σ ( ) sp2 sp2 pz pz sp2 1s () 118 () Kcal/mol sp sp pz,y pz,y sp 1s () σ ( ) 1.10Å
10 2.14. ETEARE RBITAL MLEKULARRAK 12.A. [4.A. s ()] [6.A. sp2 () 2.A.pz ()] 12.M. [4.M. σ ( )] [1.M. σ ( )] [1.M. π ( )] [4.M. σ ( )] [1.M. σ ( )] [1.M. π ( )] ETIARE RBITAL MLEKULARRAK 10.A. [2.A. s ()] [4.A. sp2 () 2.A.pz() 2.A.py ()] 10.M. [2.M. σ ( )] [1.M. σ ( )] [2.M. π ( )] [2.M. σ ( )] [1.M. σ ( )] [2.M. π ( )].A..M. (σ).m. (π).a..m. (σ).m. (π) EGITURA KIMIKE ADIERAZPE GRAFIKA rdenagailuekin egindako kalkulu teorikoek molekula organiko baten orbital molekularrak ematen dituzte. Informazio honekin, molekularen zenbait adierazpen grafiko egin daiteke Bolak eta makilak (Ball&Stick) Gehienetan, ordea, molekula organikoen egituraren informazioa, paperean, modu erraz batean adierazi behar da. orretarako, sistema hauek erabiltzen dira l Lewis-ena l l ( 3 ) 2 Kondentsatua l 2 Zaldizkoa Espazio betea (PK-Space-filling) l Angeluduna l ewman-ena l l 2 3 Tridimentsionala 2 3. Ikasgaia. LTURA KIMIKA KARB-KPSATUETA (II) LTURA KBALETE PLARIZATUAK Elektronegatibotasuna, momentu dipolarra eta efektu induktiboa (σ-polari-zazioa) Efektu induktiboa eta propietate kimikoak LTURA KBALETE DESLEKUTUAK rbital konjokatuak Erresonantzi efektua (π-polarizazioa) erresonantzi formak (kanonikoak) eta erresonantzi hibridoa (mesomeroa) Erresonantzi arauak
11 3.1. LTURA KBALETE PLARIZATUA 3.2. EFEKTU IDUKTIBAK Lotura kobalente puruan elektronegatibotasun berdineko atomoak lotzen dira. orre-la, bi atomoen arteko elektroi-partiketa %50-ekoa dela kontsidera daiteke. Baina loturako atomoak ezberdinak direnean, beren elektronegatibotasuna ere ezberdina da eta elektroi dentsitate asimetrikoa sortzen da. ro har, elektroi dentsitatea handiagoa izango da atomo elektronegatiboarengan, atomo elektropositiboarengan baino. Fenomeno honen kuantifikazio bat egiteko, L. Pauling-ek proposatu zuen lehen aldiz atomo ezberdinen elektronegatibotasun-taula bat. X Y Lotura baten polarizazioa, bi atomoen arteko elektronegatibotasun-diferentziak ematen du. Molekula baten momentu dipolarra, bere lo-tura guztien polarizazioen batura bektoriala da. l 2.2 Li 1.0 a 0.9 Be 1.6 Mg 1.3 B 1.8 Al Si P S 2.6 F 4.0 l I 2.7 σ Loturen polarizazioak molekula baten egituran eta bere erreaktibitatean duen eraginari efektu induktiboa deritzo. Efektu hau horrelakoa izan daiteke Positiboa (edo emalea) I+ Kontsideratzen den atomoa edo atomo taldea, karbonoarekiko elektroi dentsitate emalea denean (elektropositiboa denean). Elektronegatibotasuna 2.5 baino txikiagoa duten elementuek ematen dute. Si Mgl egatiboa (edo erakarlea) I Kontsideratzen den atomoa edo atomo taldea, karbonoarekiko elektroi dentsitate erakarlea denean (elektronegatiboa denean). Elektronegatibotasuna 2.5 baino handiago duten elementuek ematen dute. l Li 3.3. EFEKTU IDUKTIBE ERAGIAK Polarizatu gabeko molekula organikoak eta beren barruko zenbait σ lotura polarizatuta dituztenak konparatuz, zenbait propietateren aldaketa ikusten da 3.4. EFEKTU IDUKTIBE ERAGIAK Azidotasun/basetasunean efektu intuktiboek, eta loturengan eragin handia dute, eta beraz, konposatu organikoen azidotasunean. Erreaktibotasun kimikoa n + guneetan, elektroi-aberatsak direk erreaktiboek (nukleozaleak) erasoko dute, eta guneetan, elektroi-defizienteak direnak (elektrozaleak). + Kr = elektrozalea nukleozalea Kr = Momentu dipolarrean rdezkatzaileen arabera, molekula osoak momentu dipolar ezberdina izango du. 3 l l Si 3 µ = 0 3 l l l l pka= 4.76 pka= 2.86 pka= 0.25 l l l l
12 3.5. LTURA KBALETE DESLEKUTUAK Kimikari organikoek aspaldidanik ikusi zuten zenbait molekulak erreaktibotasun anormala zutela, eta beren lotura bikoitzak tokiz aldatuko balira bezala portatzen zirela. Adibidez, 3 l Konposatu kobalenteak elektroi-pare ez lokarriak ala π elektroiak dituztenean gerta daiteke elektroi-deslekuketa. Fenomeno hau gerta dadin, sistema konjokatu bat osatu behar da; hau da, p motako (edo sp, sp2, sp3 motako) orbital atomikoek elkarren ondoan egon behar dute. 3 3 l 3.6. LTURA KBALETE DESLEKUTUAK Deslokalizazioa, Pauling-en orbital molekularrak erabiliz interpreta daiteke. E E LUM LUM M M 2 Sistema Konjokatua Sistema Ezkonjokatua Interpretazio hau zehatzena eta egokiena da, baina askotan molekula organiko konplexuetan erabiltzeko korapilotsua da. orregatik, sistema xinpleago bat asmatu zuten kimikari organikoek ERRESATZIA-EFEKTUA ED MESMERIA urtean.k. Ingold-ek lotura kobalente deslekutuak Lewis-en egiturak erabiliz adierazteko metodoa proposatu zuen. Berak, erresonantzia edo mesomeria esan zion. Erresonantziaren oinarria hauxe da molekula organiko batean lotura kobalente deslekutuak daudenean, molekula Lewis-en egitura elektroniko edo forma kanoniko bat baino gehiagoz adieraz daiteke. ortaz, forma kanoniko horietako bakoitza besteetara pasa ahal izango da elektroi bikoteen mugimenduak eginez. Forma kanoniko guztien multzoari erresonantzi hibridoa esaten zaio, eta hibrido honek lotura deslekutuak dituen molekula osoaren adierazpen elektronikoa emango luke. Forma kanonikoak, batzutan, baliokideak izaten dira, eta erresonantzi hibridoan kontribuzio berdina dute. Baina askotan, forma kanoniko guztiak ez dira baliokideak izaten (energia ezberdinekoak dira) eta kontribuzio ezberdina izaten dute erresonantzi hibridoan. Forma kanonikoa Forma kanonikoa ibridoa 3.8. ERRESATZI ARAUAK Forma kanoniko baten kontribuzioa erresonantzi hibridoan gero eta handiagoa izango da bere egonkortasun energetikoa hainbat eta handiagoa denean. Energi maila hauek arau enpiriko batzuren bidez erlatiboki deduzitu daitezke. orrela, forma kanonikoen kontribuzioa maximoa izango da Lotura kobalenteen kopuru maximoa osatzen denean. 2. periodoko elementuen inguruan 8 elektroi baino gutxiago dituzten egiturek kontribuzio txikiagoa izango dute erresonantzi mesomeroan atomo guztietan 8 elektroi dituztenak baino. Kontr. handia Ikur desberdineko kargen arteko distantzia minimoa denean kontr. txikia kontr. handiena kontr. gehiago kontr. gutxiago
13 3.9. ERRESATZI ARAUAK ERRESATZI ARAUAK Ikur berdineko kargen arteko distantzia maximoa denean. Erresonantzi arauak aplikatzerakoan, zenbait muga kontutan hartu behar dira Egitura guztiek elektroi-bikote kopuru berdina izan behar dute (ez elektroi-kopurua bakarrik Karga positiboak atomo elektropositibotan daudenean, eta karga negatiboak elektronegatibotan. atomo ukleoak tokiz aldatzea dakarren erresonantzia ezinezkoa da 2 2 Kontribuziorik ez 2 2 Kontribuzioa Erresonantzia maximoa izango da π eta σ lotura guztiak plano berean daudenean 3 Li 3 Li Kontribuziorik ez 3 Li 3 Li Kontribuzioa ERRESATZI EFEKTUA ED MESMERIA Erresonantziaren bidezko egonkorketa maximoa da bi forma kanoniko baliokide daudenean ERRESATZIARE ERAGIA ERREAKZITA Erresonantziaren kontzeptuak erabiliz, Ingold-ek aztertutako erreakzioaren emaitzak erraz argi daitezke Bi forma baliokide Beste zenbait forma kanoniko baliokide Bi forma ez-baliokide 3 l l itrometanoa Bentzenoa
14 3.13. RBITAL MLEKULAR DESLEKUTUAK rbital molekular deslekutuen kontzeptua aplikatuz ere, Ingold-ek aztertutako erreakzioaren emaitzak argitu daitezke A. lekutu 3.M. deslekutu 3 3 LUM 3 M
3. Ikasgaia. MOLEKULA ORGANIKOEN GEOMETRIA: ORBITALEN HIBRIDAZIOA ISOMERIA ESPAZIALA:
3. Ikasgaia. MLEKULA RGAIKE GEMETRIA: RBITALE IBRIDAZIA KARB DERIBATUE ISMERIA ESPAZIALA Vant off eta LeBel-en proposamena RBITAL ATMIKE IBRIDAZIA ibridaio tetragonala ibridaio digonala Beste hibridaioak
Διαβάστε περισσότεραARIKETAK (I) : KONPOSATU ORGANIKOEN LOTURAK [1 5. IKASGAIAK]
Arikk-I (1-5 Ikasgaiak) 1 ARIKETAK (I) : KPSATU RGAIKE LTURAK [1 5. IKASGAIAK] 1.- 3 6 formula molekularreko 8 egitur-formula marraztu. 2.- Azido bentzoiko solidoararen disolbagarritasuna urn honako hau
Διαβάστε περισσότερα1. Gaia: Mekanika Kuantikoaren Aurrekoak
1) Kimika Teorikoko Laborategia 2012.eko irailaren 12 Laburpena 1 Uhin-Partikula Dualtasuna 2 Trantsizio Atomikoak eta Espektroskopia Hidrogeno Atomoaren Espektroa Bohr-en Eredua 3 Argia: Partikula (Newton)
Διαβάστε περισσότεραLOTURA KIMIKOA :LOTURA KOBALENTEA
Lotura kobalenteetan ez-metalen atomoen arteko elektroiak konpartitu egiten dira. Atomo bat beste batengana hurbiltzen denean erakarpen-indar berriak sortzen dira elektroiak eta bere inguruko beste atomo
Διαβάστε περισσότεραBanaketa normala eta limitearen teorema zentrala
eta limitearen teorema zentrala Josemari Sarasola Estatistika enpresara aplikatua Josemari Sarasola Banaketa normala eta limitearen teorema zentrala 1 / 13 Estatistikan gehien erabiltzen den banakuntza
Διαβάστε περισσότεραERREAKZIOAK. Adizio elektrozaleak Erredukzio erreakzioak Karbenoen adizioa Adizio oxidatzaileak Alkenoen hausketa oxidatzailea
ERREAKZIAK Adizio elektrozaleak Erredukzio erreakzioak Karbenoen adizioa Adizio oxidatzaileak Alkenoen hausketa oxidatzailea ADIZI ELEKTRZALEK ERREAKZIAK idrogeno halurozko adizioak Alkenoen hidratazioa
Διαβάστε περισσότερα9. Gaia: Espektroskopiaren Oinarriak eta Espektro Atomiko
9. Gaia: Espektroskopiaren Oinarriak eta Espektro Atomikoak 1) Kimika Teorikoko Laborategia 2012.eko irailaren 21 Laburpena 1 Espektroskopiaren Oinarriak 2 Hidrogeno Atomoa Espektroskopia Esperimentua
Διαβάστε περισσότεραDERIBAZIO-ERREGELAK 1.- ALDAGAI ERREALEKO FUNTZIO ERREALAREN DERIBATUA. ( ) ( )
DERIBAZIO-ERREGELAK.- ALDAGAI ERREALEKO FUNTZIO ERREALAREN DERIBATUA. Izan bitez D multzo irekian definituriko f funtzio erreala eta puntuan deribagarria dela esaten da baldin f ( f ( D puntua. f zatidurak
Διαβάστε περισσότεραUNIBERTSITATERA SARTZEKO HAUTAPROBAK ATOMOAREN EGITURA ETA SISTEMA PERIODIKOA. LOTURA KIMIKOA
UNIBERTSITATERA SARTZEKO HAUTAPROBAK ATOMOAREN EGITURA ETA SISTEMA PERIODIKOA. LOTURA KIMIKOA 1. (98 Ekaina) Demagun Cl - eta K + ioiak. a) Beraien konfigurazio elektronikoak idatz itzazu, eta elektroi
Διαβάστε περισσότερα7.GAIA. ESTATISTIKA DESKRIBATZAILEA. x i n i N i f i
7.GAIA. ESTATISTIKA DESKRIBATZAILEA 1. Osatu ondorengo maiztasun-taula: x i N i f i 1 4 0.08 2 4 3 16 0.16 4 7 0.14 5 5 28 6 38 7 7 45 0.14 8 2. Ondorengo banaketaren batezbesteko aritmetikoa 11.5 dela
Διαβάστε περισσότερα= 32 eta β : z = 0 planoek osatzen duten angelua.
1 ARIKETA Kalkulatu α : 4x+ 3y+ 10z = 32 eta β : z = 0 planoek osatzen duten angelua. Aurki ezazu α planoak eta PH-k osatzen duten angelua. A'' A' 27 A''1 Ariketa hau plano-aldaketa baten bidez ebatzi
Διαβάστε περισσότερα1.- KIMIKA ORGANIKOA SARRERA. 1.- Kimika organikoa Bilakaera historikoa eta definizioa Kimika organikoaren garrantzia
SAEA 1.- Kimika organikoa. 1.1.- Bilakaera historikoa eta definizioa 1.2.- Kimika organikoaren garrantzia 1.- KIMIKA GANIKA 1.1.- Bilakaera historikoa eta definizioa. Konposatu organikoak antzinatik ezagutzen
Διαβάστε περισσότεραANGELUAK. 1. Bi zuzenen arteko angeluak. Paralelotasuna eta perpendikulartasuna
Metika espazioan ANGELUAK 1. Bi zuzenen ateko angeluak. Paalelotasuna eta pependikulatasuna eta s bi zuzenek eatzen duten angelua, beaiek mugatzen duten planoan osatzen duten angeluik txikiena da. A(x
Διαβάστε περισσότεραHirukiak,1. Inskribatutako zirkunferentzia. Zirkunskribatutako zirkunferentzia. Aldekidea. Isoszelea. Marraztu 53mm-ko aldedun hiruki aldekidea
Hirukiak, Poligonoa: elkar ebakitzen diren zuzenen bidez mugatutako planoaren zatia da. Hirukia: hiru aldeko poligonoa da. Hiruki baten zuzen bakoitza beste biren batuketa baino txiakiago da eta beste
Διαβάστε περισσότερα7. Gaia: Alkenoak 1.- Alkenoen ezaugarriak 2.- Alkenoen erreaktibitatea.
7. Gaia: Alkenoak 1.- Alkenoen ezaugarriak 1.1.- Funtzio-taldearen ezaugarriak 1.1.1.- Alkenoen egonkortasun erlatiboa. 1.2.- Alkenoen ezaugarri fisikoak. 2.- Alkenoen erreaktibitatea. 2.1.- idrogenazio
Διαβάστε περισσότεραElementu baten ezaugarriak mantentzen dituen partikularik txikiena da atomoa.
Atomoa 1 1.1. MATERIAREN EGITURA Elektrizitatea eta elektronika ulertzeko gorputzen egitura ezagutu behar da; hau da, gorputz bakun guztiak hainbat partikula txikik osatzen dituztela kontuan hartu behar
Διαβάστε περισσότεραEREDU ATOMIKOAK.- ZENBAKI KUANTIKOAK.- KONFIGURAZIO ELEKTRONIKOA EREDU ATOMIKOAK
EREDU ATOMIKOAK Historian zehar, atomoari buruzko eredu desberdinak sortu dira. Teknologia hobetzen duen neurrian datu gehiago lortzen ziren atomoaren izaera ezagutzeko, Beraz, beharrezkoa da aztertzea,
Διαβάστε περισσότεραARIKETAK (1) : KONPOSATU ORGANIKOEN EGITURA KIMIKOA [1 3. IKASGAIAK]
1. Partzialeko ariketak 1 ARIKETAK (1) : KNPSATU RGANIKEN EGITURA KIMIKA [1 3. IKASGAIAK] 1.- ndorengo konposatuak kontutan hartuta, adierazi: Markatutako atomoen hibridazioa. Zein lotura diren kobalenteak,
Διαβάστε περισσότερα2011 Kimikako Euskal Olinpiada
2011 Kimikako Euskal Olinpiada ARAUAK (Arretaz irakurri): Zuzena den erantzunaren inguruan zirkunferentzia bat egin. Ordu bete eta erdiko denbora epean ahalik eta erantzun zuzen gehien eman behar dituzu
Διαβάστε περισσότεραKonposatu Organikoak
6. Ikasgaia. HIDRKARBURE MEKLATURA ETA FRMULAZIA ERRADIKALAK ETA FUTZI-TALDEAK Konposatu organikoen sailkapena Kate karbonoduna eta funtzio-taldeak Segida homologoak I.U.P.A.C. MEKLATURA-SISTEMA Izen arruntak,
Διαβάστε περισσότερα2. ERDIEROALEEN EZAUGARRIAK
2. ERDIEROALEEN EZAUGARRIAK Gaur egun, dispositibo elektroniko gehienak erdieroale izeneko materialez fabrikatzen dira eta horien ezaugarri elektrikoak dispositiboen funtzionamenduaren oinarriak dira.
Διαβάστε περισσότεραEzaugarriak: Gaitasunak: Ikasgaia: KIMIKA ORGANIKOAREN OINARRIAK,
Ikasgaia: KIMIKA GANIKAEN INAIAK, Urte Akademikoa: 2008-09 Titulazioa: Licenciatura en Química, Ingeniero Químico. Irakaslea: Jose Luis Vicario, (Kimika rganikoa II Saila) Ezaugarriak: Ikasgai honetan
Διαβάστε περισσότεραAldehido eta Zetonak(II). Enolatoak eta Karbonilodun α,β-asegabeak
Aldehido eta Zetonak(II). Enolatoak eta Karbonilodun α,β-asegabeak Konposatu Karbonilikoen α Hidrogenoen Azidotasuna: Enolatoak Karboniloarekiko α hidrogenoak ohi baino azidoagoak dira Sortzen den anioia
Διαβάστε περισσότεραMikel Lizeaga 1 XII/12/06
0. Sarrera 1. X izpiak eta erradiazioa 2. Nukleoaren osaketa. Isotopoak 3. Nukleoaren egonkortasuna. Naturako oinarrizko interakzioak 4. Masa-defektua eta lotura-energia 5. Erradioaktibitatea 6. Zergatik
Διαβάστε περισσότεραPoisson prozesuak eta loturiko banaketak
Gizapedia Poisson banaketa Poisson banaketak epe batean (minutu batean, ordu batean, egun batean) gertaera puntualen kopuru bat (matxura kopurua, istripu kopurua, igarotzen den ibilgailu kopurua, webgune
Διαβάστε περισσότεραMODULUA ARIKETAK PROBA BALIABIDEAK ETA PROGRAMAZIOA ERANTZUNAK ERANTZUNAK
UNIBERTSITATERAKO SARBIDE PROBA 25 URTETIK GORAKOENTZAT FASE ESPEZIFIKOA KIMIKA MODULUA ARIKETAK ERANTZUNAK PROBA BALIABIDEAK ETA PROGRAMAZIOA ERANTZUNAK Modulua KIMIKA Gutxi gorabeherako iraupena: 90
Διαβάστε περισσότεραHidrogeno atomoaren energi mailen banatzea eremu kubiko batean
Hidrogeno atomoaren energi mailen banatzea eremu kubiko batean Pablo Mínguez Elektrika eta Elektronika Saila Euskal Herriko Unibertsitatea/Zientzi Fakultatea 644 P.K., 48080 BILBAO Laburpena: Atomo baten
Διαβάστε περισσότερα5. Ikasgaia. ALKOHOLAK
5. Ikasgaia. ALKLAK EGITUA ETA EZAUGAIAK Egitura, adibide adierazgarriak eta propietate fisikoak Propietate espektroskopikoak ALKLEN LBIDE INDUSTIALA ALKLEN SINTESIA Alkenoen hidratazioa (oximerkuriazioa/desmerkuriazioa)
Διαβάστε περισσότεραANTIMATERIA FIKZIOA OTE?
ANTIMATERIA FIKZIOA OTE? Jose Antonio Legarreta Jakina denez XX. mendearen hasiera aldean AL- BERT EINSTEINek Erlatibitate Teoria-ren bere "Teoria Berezia" (1905) eta "Teoria Orokorra" (1916) izeneko ikerlanak
Διαβάστε περισσότεραARIKETAK (7) : ALKENOAK ETA ALKINOAK [ IKASGAIAK]
2. Partzialeko ariketak 1 ARIKETAK (7) : ALKEAK ETA ALKIAK [22-25. IKASGAIAK] 1.- ndorengo konposatuen IUPAC izenak eman: b ) 3 C 3 C 2 C e) f) g) 2 C 2.- ndorengo erreakzioa kontutan harturik: C3 Marraztu
Διαβάστε περισσότεραSolido zurruna 2: dinamika eta estatika
Solido zurruna 2: dinamika eta estatika Gaien Aurkibidea 1 Solido zurrunaren dinamikaren ekuazioak 1 1.1 Masa-zentroarekiko ekuazioak.................... 3 2 Solido zurrunaren biraketaren dinamika 4 2.1
Διαβάστε περισσότεραALKENOAK (I) EGITURA ETA SINTESIA
ALKENOAK (I) EGITURA ETA SINTESIA SARRERA Karbono-karbono lotura bikoitza agertzen duten konposatuak dira alkenoak. Olefina ere deitzen zaiete, izen hori olefiant-ik dator eta olioa ekoizten duen gasa
Διαβάστε περισσότερα1 Aljebra trukakorraren oinarriak
1 Aljebra trukakorraren oinarriak 1.1. Eraztunak eta gorputzak Geometria aljebraikoa ikasten hasi aurretik, hainbat egitura aljebraiko ezagutu behar ditu irakurleak: espazio bektorialak, taldeak, gorputzak,
Διαβάστε περισσότεραC AUKERA: Esparru Zientifikoa KIMIKA
Goi Mailako Heziketa Zikloetarako Sarbide PROBA ATAL ESPEZIFIKOA KIMIKA MODULUA ARIKETAK PROBA BALIABIDEAK ETA PROGRAMAZIOA ERANTZUNAK ERANTZUNAK Modulua KIMIKA C AUKERA (Esparru zientifikoa) Oinarrizko
Διαβάστε περισσότεραTrigonometria ANGELU BATEN ARRAZOI TRIGONOMETRIKOAK ANGELU BATEN ARRAZOI TRIGONOMETRIKOEN ARTEKO ERLAZIOAK
Trigonometria ANGELU BATEN ARRAZOI TRIGONOMETRIKOAK SINUA KOSINUA TANGENTEA ANGELU BATEN ARRAZOI TRIGONOMETRIKOEN ARTEKO ERLAZIOAK sin α + cos α = sin α cos α = tg α 0º, º ETA 60º-KO ANGELUEN ARRAZOI TRIGONOMETRIKOAK
Διαβάστε περισσότεραAldagai Anitzeko Funtzioak
Aldagai Anitzeko Funtzioak Bi aldagaiko funtzioak Funtzio hauen balioak bi aldagai independenteen menpekoak dira: 1. Adibidea: x eta y aldeetako laukizuzenaren azalera, S, honela kalkulatzen da: S = x
Διαβάστε περισσότεραKimika Organikoa EUSKARA ETA ELEANIZTASUNEKO ERREKTOREORDETZAREN SARE ARGITALPENA
ISBN: 978-84-9860-672-0 Kimika rganikoa Eneritz Anakabe eta Sonia Arrasate EUSKAA ETA ELEANIZTASUNEK EEKTEDETZAEN SAE AGITALPENA Liburu honek UPV/EUko Euskara eta Eleaniztasuneko Errektoreordetzaren dirulaguntza
Διαβάστε περισσότεραKANTEN ETIKA. Etika unibertsal baten bila. Gizaki guztientzat balioko zuen etika bat.
EN ETIKA Etika unibertsal baten bila. Gizaki guztientzat balioko zuen etika bat. Kantek esan zuen bera baino lehenagoko etikak etika materialak zirela 1 etika materialak Etika haiei material esaten zaie,
Διαβάστε περισσότεραBIZIDUNEN OSAERA ETA EGITURA
BIZIDUNEN OSAERA ETA EGITURA 1 1.1. EREDU ATOMIKO KLASIKOAK 1.2. SISTEMA PERIODIKOA 1.3. LOTURA KIMIKOA 1.3.1. LOTURA IONIKOA 1.3.2. LOTURA KOBALENTEA 1.4. LOTUREN POLARITATEA 1.5. MOLEKULEN ARTEKO INDARRAK
Διαβάστε περισσότεραDiamanteak osatzeko beharrezkoak diren baldintzak dira:
1 Diamanteak osatzeko beharrezkoak diren baldintzak dira: T= 2,000 C eta P= 50,000 a 100,000 atmosfera baldintza hauek bakarrik ematen dira sakonera 160 Km-koa denean eta beharrezkoak dira miloika eta
Διαβάστε περισσότεραOxidazio-erredukzio erreakzioak
Oxidazio-erredukzio erreakzioak Lan hau Creative Commons-en Nazioarteko 3.0 lizentziaren mendeko Azterketa-Ez komertzial-partekatu lizentziaren mende dago. Lizentzia horren kopia ikusteko, sartu http://creativecommons.org/licenses/by-ncsa/3.0/es/
Διαβάστε περισσότεραSELEKTIBITATEKO ARIKETAK: EREMU ELEKTRIKOA
SELEKTIBITATEKO ARIKETAK: EREMU ELEKTRIKOA 95i 10 cm-ko aldea duen karratu baten lau erpinetako hirutan, 5 μc-eko karga bat dago. Kalkula itzazu: a) Eremuaren intentsitatea laugarren erpinean. 8,63.10
Διαβάστε περισσότεραKIMIKA 2003 Ekaina. ritxientziacopyleft
5 KIMIKA 3 Ekaina A1 Ozpin komertzial baten botilaren etiketan adierazten da aziditatea %5koa dela, hau da, ozpin hori pisuehunekobeste horretan azido azetikoa dela. Baieztapen hori zuzena den ala ez egiaztatzeko,
Διαβάστε περισσότεραKIMIKA 2002-Uztaila. H o = 2 H o f O 2 + H o f N 2-2 H o f NO 2. (*O 2 eta N 2 -renak nuluak dira) Datuak ordezkatuz, -67,78 kj = H o f NO 2
KIMIKA 2002-Uztaila Al- ndoko ekuazio termokimikoak emanda ( 25 C-tan eta 1 atm-tan): 2 N 2 (g) N 2 (g) 2 2 (g) H= -67,78 kj 2 N (g) 2 (g) 2 N 2 (g) H = -112,92 kj o determinatu ondoko hauen formazio-entalpia
Διαβάστε περισσότεραSELEKTIBITATEKO ARIKETAK: EREMU ELEKTRIKOA
SELEKTIBITATEKO ARIKETAK: EREMU ELEKTRIKOA 1. (2015/2016) 20 cm-ko tarteak bereizten ditu bi karga puntual q 1 eta q 2. Bi kargek sortzen duten eremu elektrikoa q 1 kargatik 5 cm-ra dagoen A puntuan deuseztatu
Διαβάστε περισσότεραGaiari lotutako EDUKIAK (127/2016 Dekretua, Batxilergoko curriculuma)
Termodinamika Gaiari lotutako EDUKIAK (127/2016 Dekretua, Batxilergoko curriculuma) Erreakzio kimikoetako transformazio energetikoak. Espontaneotasuna 1. Energia eta erreakzio kimikoa. Prozesu exotermikoak
Διαβάστε περισσότεραKOSMOLOGIAREN HISTORIA
KOSMOLOGIAREN HISTORIA Historian zehar teoria asko garatu dira unibertsoa azaltzeko. Kultura bakoitzak bere eredua garatu du, unibertsoaren hasiera eta egitura azaltzeko. Teoria hauek zientziaren aurrerapenekin
Διαβάστε περισσότεραBentzeno eta konposatu aromatikoen ordezkapen elektrozalea
Bentzeno eta konposatu aromatikoen ordezkapen elektrozalea Ordezkapen Elektrozale Aromatikoa Areno (Ar-H) hidrokarburu aromatikoen izen orokorra da Aril taldea (Ar) arenoak hidrogenoa galdu ondoren sortzen
Διαβάστε περισσότεραMATEMATIKARAKO SARRERA OCW 2015
MATEMATIKARAKO SARRERA OCW 2015 Mathieu Jarry iturria: Flickr CC-BY-NC-ND-2.0 https://www.flickr.com/photos/impactmatt/4581758027 Leire Legarreta Solaguren EHU-ko Zientzia eta Teknologia Fakultatea Matematika
Διαβάστε περισσότερα(1)σ (2)σ (3)σ (a)σ n
5 Gaia 5 Determinanteak 1 51 Talde Simetrikoa Gogoratu, X = {1,, n} bada, X-tik X-rako aplikazio bijektiboen multzoa taldea dela konposizioarekiko Talde hau, n mailako talde simetrikoa deitzen da eta S
Διαβάστε περισσότεραSolido zurruna 1: biraketa, inertzia-momentua eta momentu angeluarra
Solido zurruna 1: biraketa, inertzia-momentua eta momentu angeluarra Gaien Aurkibidea 1 Definizioa 1 2 Solido zurrunaren zinematika: translazioa eta biraketa 3 2.1 Translazio hutsa...........................
Διαβάστε περισσότερα2011ko UZTAILA KIMIKA
A AUKERA 2ko UZTAILA KIMIKA P.. 8 g hidrogeno eta 522.8 g iodo (biak gasegoeran eta molekula gisa) berotzen ditugunean, orekan 279 g hidrogeno ioduro (gasegoeran) sortzen dira 55 ºCan (arinki exotermikoa
Διαβάστε περισσότερα2011ko EKAINA KIMIKA
2011ko EKAINA KIMIKA A AUKERA P.1. Hauek dira, hurrenez hurren, kaltzio karbonatoaren, kaltzio oxidoaren eta karbono dioxidoaren formazioberoak: 289; 152 eta 94 kcal mol 1. Arrazoituz, erantzun iezaiezu
Διαβάστε περισσότερα1. Oinarrizko kontzeptuak
1. Oinarrizko kontzeptuak Sarrera Ingeniaritza Termikoa deritzen ikasketetan hasi berri den edozein ikaslerentzat, funtsezkoa suertatzen da lehenik eta behin, seguru aski sarritan entzun edota erabili
Διαβάστε περισσότερα4. Hipotesiak eta kontraste probak.
1 4. Hipotesiak eta kontraste probak. GAITASUNAK Gai hau bukatzerako ikaslea gai izango da ikerketa baten: - Helburua adierazteko. - Hipotesia adierazteko - Hipotesi nulua adierazteko - Hipotesi nulu estatistikoa
Διαβάστε περισσότεραBiologia BATXILERGOA 2. Teoriek eta eskolek, mikrobioek eta globuluek, elkar jaten dute, eta borroka horri esker egiten du aurrera biziak.
Biologia BATXILERGA 2 Teoriek eta eskolek, mikrobioek eta globuluek, elkar jaten dute, eta borroka horri esker egiten du aurrera biziak. M. PRUST (1871-1922) 6. argitalpena Eusko Jaurlaritzako ezkuntza,
Διαβάστε περισσότεραDBH3 MATEMATIKA ikasturtea Errepaso. Soluzioak 1. Aixerrota BHI MATEMATIKA SAILA
DBH MATEMATIKA 009-010 ikasturtea Errepaso. Soluzioak 1 ALJEBRA EKUAZIOAK ETA EKUAZIO SISTEMAK. EBAZPENAK 1. Ebazpena: ( ) ( x + 1) ( )( ) x x 1 x+ 1 x 1 + 6 x + x+ 1 x x x 1+ 6 6x 6x x x 1 x + 1 6x x
Διαβάστε περισσότεραAmina primarioak izendatzerakoan alkonaren O atzizkia kendu eta AMINA eransten da" Izenda daitezke baita ere alkil amina bezela"
Aminak t Nomenklatura Amina primarioak izendatzerakoan alkonaren O atzizkia kendu eta AMINA eransten da Izenda daitezke baita ere alkil amina bezela Amina sekundario eta tertziarioetan erradikal organikoari
Διαβάστε περισσότεραEUSKARA ERREKTOREORDETZAREN SARE ARGITALPENA
EUSKARA ERREKTOREORDETZAREN SARE ARGITALPENA 1.1. Topologia.. 1.. Aldagai anitzeko funtzio errealak. Definizioa. Adierazpen grafikoa... 5 1.3. Limitea. 6 1.4. Jarraitutasuna.. 9 11 14.1. Lehen mailako
Διαβάστε περισσότεραEmaitzak: a) 0,148 mol; 6,35 atm; b) 0,35; 0,32; 0,32; 2,2 atm; 2,03 atm; 2.03 atm c) 1,86; 0,043
KIMIKA OREKA KIMIKOA UZTAILA 2017 AP1 Emaitzak: a) 0,618; b) 0,029; 1,2 EKAINA 2017 AP1 Emaitzak:a) 0,165; 0,165; 1,17 mol b) 50 c) 8,89 atm UZTAILA 2016 BP1 Emaitzak: a) 0,148 mol; 6,35 atm; b) 0,35;
Διαβάστε περισσότερα15. EREMU EFEKTUKO TRANSISTOREAK I: SAILKAPENA ETA MOSFETA
15. EREMU EFEKTUKO TRANSISTOREAK I: SAILKAPENA ETA MOSFETA KONTZEPTUA Eremu-efektuko transistorea (Field Effect Transistor, FET) zirkuitu analogiko eta digitaletan maiz erabiltzen den transistore mota
Διαβάστε περισσότεραTeknika Interbaloa λ E (Kcal) Eragina ME (MS) < 10nm > 800 Ionizazioa. UM (UV) Ikuskorra. 1 Ikasgaia. METODO ESPEKTROSKOPIKOAK
1 Ikasgaia. TD SPKTRSKPIKAK 1.1. ATRIA-NRGIA INTRAKZIA SARRRA spektro elektromagetikoa Tratsizio elektroikoak molekula orgaikota SPKTRU ULTRARA (U..) TA IKUSKRRA Talde kromoforoak Sistema kojokatuak SPKTRSKPIA
Διαβάστε περισσότερα15 Ikasgaia. ALKANOAK ETA ZIKLOALKANOAK
15 kasgaia. ALKANAK ETA ZKLALKANAK 15.1. ALKANAK: EGTUA ALKANEN EZAUGA FSKAK Egitura eta nomenklatura Propietate fisikoak ALKANEN LBDEAK Lorbide industrialak Laborategi-sintesiak ALKANEN EEAKZAK rdezkapen
Διαβάστε περισσότεραAntzekotasuna ANTZEKOTASUNA ANTZEKOTASUN- ARRAZOIA TALESEN TEOREMA TRIANGELUEN ANTZEKOTASUN-IRIZPIDEAK BIGARREN IRIZPIDEA. a b c
ntzekotasuna NTZEKOTSUN IRUI NTZEKOK NTZEKOTSUN- RRZOI NTZEKO IRUIK EGITE TLESEN TEOREM TRINGELUEN NTZEKOTSUN-IRIZPIEK LEHEN IRIZPIE $ = $' ; $ = $' IGRREN IRIZPIE a b c = = a' b' c' HIRUGRREN IRIZPIE
Διαβάστε περισσότεραInekuazioak. Helburuak. 1. Ezezagun bateko lehen orria 74 mailako inekuazioak Definizioak Inekuazio baliokideak Ebazpena Inekuazio-sistemak
5 Inekuazioak Helburuak Hamabostaldi honetan hauxe ikasiko duzu: Ezezagun bateko lehen eta bigarren mailako inekuazioak ebazten. Ezezagun bateko ekuaziosistemak ebazten. Modu grafikoan bi ezezaguneko lehen
Διαβάστε περισσότεραBAKARRIK OTE GAUDE? MJ
BAKARRIK OTE GAUDE? MJ Barandiaran & Inaki Irazabalbeitia Atea jo zuten. Instant batez harriturik begiratu zuen, edaria utzi eta aulkitik altxatu baino lehen. Gaua oso lasaia zen eta ezinezkoa zirudien
Διαβάστε περισσότερα4. GAIA MASAREN IRAUPENAREN LEGEA: MASA BALANTZEAK
4. GAIA MASAREN IRAUPENAREN LEGEA: MASA BALANTZEAK GAI HAU IKASTEAN GAITASUN HAUEK LORTU BEHARKO DITUZU:. Sistema ireki eta itxien artea bereiztea. 2. Masa balantze sinpleak egitea.. Taula estekiometrikoa
Διαβάστε περισσότεραDNAren nanoteknologia eta materia aktiboaren auto-antolakuntza. DNA nanotechnology and self-assembly of active matter
Ekaia, 2019, 35, 9-19 https://doi.org/10.1387/ekaia.19679 ekaia ZIENTZIA eta TEKNOLOGIA ALDIZKARIA ISSN 0214-9001 eissn 2444-3255 DNAren nanoteknologia eta materia aktiboaren auto-antolakuntza DNA nanotechnology
Διαβάστε περισσότεραMATEMATIKAKO ARIKETAK 2. DBH 3. KOADERNOA IZENA:
MATEMATIKAKO ARIKETAK 2. DBH 3. KOADERNOA IZENA: Koaderno hau erabiltzeko oharrak: Koaderno hau egin bazaizu ere, liburuan ezer ere idatz ez dezazun izan da, Gogora ezazu, orain zure liburua den hori,
Διαβάστε περισσότερα9. K a p itu lu a. Ekuazio d iferen tzial arrun tak
9. K a p itu lu a Ekuazio d iferen tzial arrun tak 27 28 9. K A P IT U L U A E K U A Z IO D IF E R E N T Z IA L A R R U N T A K UEP D o n o stia M ate m atik a A p lik atu a S aila 29 Oharra: iku rra rekin
Διαβάστε περισσότεραEnergia-metaketa: erredox orekatik baterietara
Energia-metaketa: erredox orekatik baterietara Paula Serras Verónica Palomares ISBN: 978-84-9082-038-4 EUSKARAREN ARLOKO ERREKTOREORDETZAREN SARE ARGITALPENA Liburu honek UPV/EHUko Euskararen Arloko Errektoreordetzaren
Διαβάστε περισσότερα4.GAIA. ESPAZIO BEKTORIALAK
4.GAIA. ESPAZIO BEKTORIALAK. Defiizioa. Propietateak 3. Azpiespazio bektorialak 4. Kobiazio liealak 5. Depedetzia eta idepedetzia lieala 6. Oiarria eta dimetsioa 7. Oiarri-aldaketa 8. Azpiespazio bektoriale
Διαβάστε περισσότερα1. MATERIALEN EZAUGARRIAK
1. MATERIALEN EZAUGARRIAK Materialek dituzten ezaugarri kimiko, fisiko eta mekanikoek oso eragin handia dute edozein soldadura-lanetan. Hori guztia, hainbat prozesu erabiliz, metal desberdinen soldadura
Διαβάστε περισσότερα2. PROGRAMEN ESPEZIFIKAZIOA
2. PROGRAMEN ESPEZIFIKAZIOA 2.1. Asertzioak: egoera-multzoak adierazteko formulak. 2.2. Aurre-ondoetako espezifikazio formala. - 1 - 2.1. Asertzioak: egoera-multzoak adierazteko formulak. Programa baten
Διαβάστε περισσότεραProba parametrikoak. Josemari Sarasola. Gizapedia. Josemari Sarasola Proba parametrikoak 1 / 20
Josemari Sarasola Gizapedia Josemari Sarasola Proba parametrikoak 1 / 20 Zer den proba parametrikoa Proba parametrikoak hipotesi parametrikoak (hau da parametro batek hartzen duen balioari buruzkoak) frogatzen
Διαβάστε περισσότεραFuntzioak FUNTZIO KONTZEPTUA FUNTZIO BATEN ADIERAZPENAK ENUNTZIATUA TAULA FORMULA GRAFIKOA JARRAITUTASUNA EREMUA ETA IBILTARTEA EBAKIDURA-PUNTUAK
Funtzioak FUNTZIO KONTZEPTUA FUNTZIO BATEN ADIERAZPENAK ENUNTZIATUA TAULA FORMULA GRAFIKOA JARRAITUTASUNA EREMUA ETA IBILTARTEA EBAKIDURA-PUNTUAK GORAKORTASUNA ETA BEHERAKORTASUNA MAIMOAK ETA MINIMOAK
Διαβάστε περισσότερα3. KOADERNOA: Aldagai anitzeko funtzioak. Eugenio Mijangos
3. KOADERNOA: Aldagai anitzeko funtzioak Eugenio Mijangos 3. KOADERNOA: ALDAGAI ANITZEKO FUNTZIOAK Eugenio Mijangos Matematika Aplikatua, Estatistika eta Ikerkuntza Operatiboa Saila Zientzia eta Teknologia
Διαβάστε περισσότεραFreskagarriak: hobe light badira
Freskagarriak: hobe light badira Ez dute kaloriarik, eta zaporea, antzekoa OHIKO FRESKAGARRIEK AZUKREA DUTE, ETA LIGHT DEITZEN DIRENEK, EZTITZAILE EDO EDULKORATZAILEAK DITUZTE, KALORIARIK GABEAK. HORI
Διαβάστε περισσότεραOREKA KIMIKOA GAIEN ZERRENDA
GAIEN ZERRENDA Nola lortzen da oreka kimikoa? Oreka konstantearen formulazioa Kc eta Kp-ren arteko erlazioa Disoziazio-gradua Frakzio molarrak eta presio partzialak Oreka kimikoaren noranzkoa Le Chatelier-en
Διαβάστε περισσότεραEGITURAREN ANALISIA ETA SINTESIA. KONTZEPTU OROKORRAK
1. GAIA 1.1 1.2 1.3 1.4 1.5 1.6 1.7 1.8 1.9 1.10 EGITURAREN ANALISIA ETA SINTESIA. KONTZEPTU OROKORRAK Definizioak 1.1.1 MakinaetaMekanismoa 1.1.2 MailaedoElementua 1.1.3 PareZinematikoa 1.1.4 KateZinematikoa
Διαβάστε περισσότεραOrdenadore bidezko irudigintza
Ordenadore bidezko irudigintza Joseba Makazaga 1 Donostiako Informatika Fakultateko irakaslea Konputazio Zientziak eta Adimen Artifiziala Saileko kidea Asier Lasa 2 Donostiako Informatika Fakultateko ikaslea
Διαβάστε περισσότερα9.28 IRUDIA Espektro ikusgaiaren koloreak bilduz argi zuria berreskuratzen da.
9.12 Uhin elektromagnetiko lauak 359 Izpi ultramoreak Gasen deskargek, oso objektu beroek eta Eguzkiak sortzen dituzte. Erreakzio kimikoak sor ditzakete eta filmen bidez detektatzen dira. Erabilgarriak
Διαβάστε περισσότερα3. K a p itu lu a. Aldagai errealek o fu n tzio errealak
3. K a p itu lu a Aldagai errealek o fu n tzio errealak 49 50 3. K AP IT U L U A AL D AG AI E R R E AL E K O F U N T Z IO E R R E AL AK UEP D o n o stia M ate m atik a A p lik atu a S aila 3.1. ARAZOAREN
Διαβάστε περισσότεραMATEMATIKAKO ARIKETAK 2. DBH 3. KOADERNOA IZENA:
MATEMATIKAKO ARIKETAK. DBH 3. KOADERNOA IZENA: Koaderno hau erabiltzeko oharrak: Koaderno hau egin bazaizu ere, liburuan ezer ere idatz ez dezazun izan da, Gogora ezazu, orain zure liburua den hori, datorren
Διαβάστε περισσότερα1 GEOMETRIA DESKRIBATZAILEA...
Aurkibidea 1 GEOMETRIA DESKRIBATZAILEA... 1 1.1 Proiekzioa. Proiekzio motak... 3 1.2 Sistema diedrikoaren oinarriak... 5 1.3 Marrazketarako hitzarmenak. Notazioak... 10 1.4 Puntuaren, zuzenaren eta planoaren
Διαβάστε περισσότεραBasamortua eta basamortutzea
ATARIKOA.. aurkibidea.. Basamortutzea Duela urte batzuez geroztik, ingurumena ardatz duen zenbaki berezia izaten da Elhuyar Zientzia eta Teknika aldizkariaren hil honetakoa. Ekainaren 5ean ospatzen da
Διαβάστε περισσότεραBatxilergorako materialak. Logika sinbolikoa. Peru Urrutia Bilbao ISBN: Salneurria: 14 E
Batxilergorako materialak Logika sinbolikoa Peru Urrutia Bilbao ISBN: 9788445729267 9 788445 729267 Salneurria: 4 E Euskara Zerbitzua Ikasmaterialak Gabirel Jauregi Bilduma Batxilergorako materialak Logika
Διαβάστε περισσότεραAldehidoak eta Zetonak (I)
Aldehidoak eta Zetonak (I) Nomenklatura Aldehidoak izendatzeko dagokion alkanoari O atzizkia aldatzen zaio AL atzizkiaz Aldehido funtzio-taldeko karbonoa (beti 1) ez dago zenbatu beharrik Ohizko izen batzuk
Διαβάστε περισσότεραMaterial plastikoak eta ingurugiroa: polimero biodegradakorrak*
Material plastikoak eta ingurugiroa: polimero biodegradakorrak* Jose Ramón Sarasua Euskal Herriko Unibertsitatea Meatz eta Metalurgi Ingeniaritza eta Materialen Zientziaren Saila Bilboko Ingeniaritza Goi
Διαβάστε περισσότεραZenbait fenolen eutsitako mintz likidoen zeharreko garraioaren azterketa
Jakintza-arloa: Kimika Zenbait fenolen eutsitako mintz likidoen zeharreko garraioaren azterketa Egilea: GORKA ARANA MOMOITIO Urtea: 1996 Zuzendaria: Unibertsitatea: NESTOR ETXEBARRIA LOIZATE UPV-EHU ISBN:
Διαβάστε περισσότεραJakintza-arloa: Kimika
Jakintza-arloa: Kimika Diodo-laser bidezko espektroskopia infragorria espantsio supertsonikoan: bentzenoaren eta C6H5X (X=F, C1, NH2) deribatu monoordezkatuen bibrazioerrotazioko espektroak Egilea: ARAITZ
Διαβάστε περισσότερα1.1. Aire konprimituzko teknikaren aurrerapenak
1.- SARRERA 1.1. Aire konprimituzko teknikaren aurrerapenak Aire konprimitua pertsonak ezagutzen duen energia-era zaharrenetarikoa da. Seguru dakigunez, KTESIBIOS grekoak duela 2.000 urte edo gehiago katapulta
Διαβάστε περισσότεραMagnetismoa. Ferromagnetikoak... 7 Paramagnetikoak... 7 Diamagnetikoak Elektroimana... 8 Unitate magnetikoak... 9
Magnetismoa manak eta imanen teoriak... 2 manaren definizioa:... 2 manen arteko interakzioak (elkarrekintzak)... 4 manen teoria molekularra... 4 man artifizialak... 6 Material ferromagnetikoak, paramagnetikoak
Διαβάστε περισσότερα6. Aldagai kualitatibo baten eta kuantitatibo baten arteko harremana
6. Aldagai kualitatibo baten eta kuantitatibo baten arteko harremana GAITASUNAK Gai hau bukatzerako ikaslea gai izango da: - Batezbestekoaren estimazioa biztanlerian kalkulatzeko. - Proba parametrikoak
Διαβάστε περισσότεραKIMIKA EZORGANIKOAREN NOMENKLATURA
KIMIKA EZORGANIKOAREN NOMENKLATURA http://www.rsc.org/periodictable/ http://www.alonsoformula.com/ezorganikoa/tabla_periodica.htm SUSTANTZIA SINPLEAK A) HIDRUROAK ETA HIDROGENOAREN KONPOSATUAK BITARRAK
Διαβάστε περισσότεραSELEKTIBITATEKO ARIKETAK: OPTIKA
SELEKTIBITATEKO ARIKETAK: OPTIKA TEORIA 1. (2012/2013) Argiaren errefrakzioa. Guztizko islapena. Zuntz optikoak. Azaldu errefrakzioaren fenomenoa, eta bere legeak eman. Guztizko islapen a azaldu eta definitu
Διαβάστε περισσότεραARRAZOI TRIGONOMETRIKOAK
ARRAZOI TRIGONOMETRIKOAK 1.- LEHEN DEFINIZIOAK Jatorri edo erpin berdina duten bi zuzenerdien artean gelditzen den plano zatiari, angelua planoan deitzen zaio. Zirkunferentziaren zentroan erpina duten
Διαβάστε περισσότεραFisika. Jenaro Guisasola Ane Leniz Oier Azula. Irakaslearen gidaliburua BATXILERGOA 2
Fisika BATXILEGOA Irakaslearen gidaliburua Jenaro Guisasola Ane Leniz Oier Azula Obra honen edozein erreprodukzio modu, banaketa, komunikazio publiko edo aldaketa egiteko, nahitaezkoa da jabeen baimena,
Διαβάστε περισσότεραMaterialen elastikotasun eta erresistentzia
Materialen elastikotasun eta erresistentzia Juan Luis Osa Amilibia EUSKARA ETA ELEANIZTASUNEKO ERREKTOREORDETZAREN SARE ARGITALPENA Liburu honek UPV/EHUko Euskara eta Eleaniztasuneko Errektoreordetzaren
Διαβάστε περισσότερα1. MATERIAREN PROPIETATE OROKORRAK
http://thales.cica.es/rd/recursos/rd98/fisica/01/fisica-01.html 1. MATERIAREN PROPIETATE OROKORRAK 1.1. BOLUMENA Nazioarteko Sisteman bolumen unitatea metro kubikoa da (m 3 ). Hala ere, likido eta gasen
Διαβάστε περισσότερα