ΠΔΡΗΛΖΦΖ ΛΔΞΔΗ ΚΛΔΗΓΗΑ

Transcript

1 ΔΘΝΗΚΖ ΥΟΛΖ ΓΖΜΟΗΑ ΓΗΟΗΚΖΖ ΗΕ ΔΚΠΑΗΓΔΤΣΗΚΖ ΔΗΡΑ ΣΜΖΜΑ ΚΟΗΝΧΝΗΚΖ ΓΗΟΗΚΖΖ ΓΗΟΗΚΖΖ ΤΠΖΡΔΗΧΝ ΤΓΔΗΑ ΣΔΛΗΚΖ ΔΡΓΑΗΑ Θέκα: ΘΔΜΟΗ ΠΡΟΣΑΗΑ ΣΧΝ ΑΘΔΝΧΝ Δπηβιέπωλ: Γρ. Γεώργηος Ν. Σράληας ποσδάζηρηα: Κάληδηοσ Υρσζάλζε ΑΘΖΝΑ 2006

2 ΠΔΡΗΛΖΦΖ Ζ παξνχζα κειέηε έρεη σο αληηθείκελν ηελ θαηαγξαθή θαη αλαιπηηθή παξνπζίαζε ησλ "κεραληζκψλ" θαη ησλ ζεζκψλ εθείλσλ πνπ ζπκβάιινπλ ζηελ απνηειεζκαηηθή πξνζηαζία ησλ δηθαησκάησλ ησλ αζζελψλ. Σν πεξηερφκελφ ηεο ζα κπνξνχζε λα δηαθξηζεί ζε δχν κέξε. Απφ ηελ κία, παξαηίζεληαη νη ζεσξεηηθνί εθείλνη "κεραληζκνί" κέζσ ησλ νπνίσλ επηηπγράλεηαη ε ξεηή θαηαγξαθή ησλ δηθαησκάησλ ησλ αζζελψλ (θψδηθεο, ζπκβάζεηο, δηαθεξχμεηο ζε δηεζλέο θαη επξσπατθφ επίπεδν αιιά θαη νη λνκνζεηηθέο αλαθνξέο ηεο ειιεληθήο έλλνκεο ηάμεο). Δπηπξνζζέησο, αλαιχεηαη θαη ε ζπκβνιή ηεο εζηθήο δέζκεπζεο ησλ επαγγεικαηηψλ ζην ρψξν ηεο πγείαο, σο επηηαγή ηνπ ηαηξηθνχ απνξξήηνπ αιιά θαη ησλ θσδίθσλ δενληνινγίαο πνπ δηέπνπλ θάζε θιάδν ρσξηζηά. Απφ ηελ άιιε, παξνπζηάδεηαη ν ηξφπνο νξγάλσζεο θαη ιεηηνπξγίαο ησλ ζεζκψλ πνπ πξναζπίδνληαη ηα δηθαηψκαηα ησλ αζζελψλ. Ζ παξνπζίαζή ηνπο είλαη ζπνλδπισηή, μεθηλψληαο απφ ην λνζνθνκεηαθφ επίπεδν (Γξαθείν Δπηθνηλσλίαο κε ηνλ Πνιίηε θαη Σξηκειήο Δπηηξνπή), κεηαβαίλνληαο ζε επίπεδν Τπνπξγείνπ (Απηνηειήο Τπεξεζία θαη Δπηηξνπή Διέγρνπ Πξνζηαζίαο ησλ Γηθαησκάησλ ησλ Αζζελψλ θαη ησλ Αηφκσλ κε Φπρηθέο Γηαηαξαρέο) θαη θαηαιήγνληαο ζηηο Αλεμάξηεηεο Αξρέο (πλήγνξνο ηνπ Πνιίηε, ψκα Δπηζεσξεηψλ Τπεξεζηψλ Τγείαο θαη Πξφλνηαο, ψκα Δπηζεσξεηψλ Διεγθηψλ Γεκφζηαο Γηνίθεζεο, Δζληθή Δπηηξνπή Βηνεζηθήο θαη Αξρή Πξνζηαζίαο Γεδνκέλσλ Πξνζσπηθνχ Υαξαθηήξα) ην ηέινο ηεο εξγαζίαο θαηαγξάθνληαη ηα ζπκπεξάζκαηα πνπ πξνέθπςαλ απφ ηελ παξαηήξεζε ηνπ ηξφπνπ εθαξκνγήο θαη ιεηηνπξγίαο ησλ πξναλαθεξφκελσλ θεηκέλσλ θαη ζεζκψλ αληηζηνίρσο, θαζψο θαη νξηζκέλεο επηζεκάλζεηο-πξνηάζεηο γηα ηε βειηηζηνπνίεζή ηνπο. ΛΔΞΔΗ ΚΛΔΗΓΗΑ Γηθαηψκαηα ησλ αζζελψλ, Κψδηθαο Ηαηξηθήο Γενληνινγίαο, Κψδηθαο Ννζειεπηηθήο Γενληνινγίαο, ηαηξηθφ απφξξεην, Απηνηειήο Τπεξεζία Πξνζηαζίαο ησλ Γηθαησκάησλ ησλ Αζζελψλ, Δπηηξνπή Διέγρνπ Πξνζηαζίαο ησλ Γηθαησκάησλ ησλ Αζζελψλ, Γξαθείν Δπηθνηλσλίαο κε ηνλ Πνιίηε, Σξηκειήο Δπηηξνπή Πξνάζπηζεο ησλ Γηθαησκάησλ ηνπ Πνιίηε, Δπηηξνπή Βηνεζηθήο θαη Γενληνινγίαο, πλήγνξνο ηνπ Πνιίηε, ψκα Δπηζεσξεηψλ Τπεξεζηψλ Τγείαο θαη Πξφλνηαο, ψκα Δπηζεσξεηψλ Διεγθηψλ Γεκφζηαο Γηνίθεζεο, Δζληθή Δπηηξνπή Βηνεζηθήο, Αξρή Πξνζηαζίαο Γεδνκέλσλ Πξνζσπηθνχ Υαξαθηήξα. 2

3 ABSTRACT The present study aims to record and analyse the institutions that contribute in the effective protection of the rights of patients. Its content could be distinguished in two parts. On the one hand, there are mentioned those theoretical mechanisms via which is achieved the explicit recording of the rights of patients (codes, conventions, statements in international and European level but also the legislative reports of Greek legal order). Besides, it is analyzed also the contribution of moral engagement of professionals in the section of health, as it is commanded by the medical secret but also codes of deontology that rule each sector separately. From the other hand, it is presented the organisation and function of institutions that vindicate the rights of patients. Their presentation is vertebral, beginning from the hospital level (Office of Communication with the Citizen and Three-member Committee), following the level of Ministry (Self-governing Body and Control Committee of Protection of Rights of Patients and Individuals with Mental Disturbances) and ending to the Independent Authorities (Ombudsman, Body of Inspectors of Services of Health and Providence, Body of Inspectors and Controllers of Public Administration, National Committee of Bioethics and Independent Authority of Protection of Data of Personal Character) In the end of the essay, there are recorded the conclusions that resulted from the observation of the application and operation of the mentioned before legal texts and institutions, as well as certain proposals for their optimisation. KEY WORDS Rights of patients, Code of Medical Deontology, Code of Nursing Deontology, medical secret, Self-governing Body of Protection of the Rights of Patients, Control Committee of Protection of the Rights of Patients, Office of Communication with the Citizen, Three-member Committee of Defence of the Rights of Citizen, Committee of Bioethics and Deontology, Ombudsman, Body of Inspectors of Services of Health and Providence, Body of Inspectors and Controllers of Public Administration, National Committee of Bioethics, Independent Authority of Protection of Data of Personal Character. 3

4 ΠΗΝΑΚΑ ΠΔΡΗΔΥΟΜΔΝΧΝ 1. ΔΗΑΓΧΓΖ ΗΣΟΡΗΚΔ ΚΑΣΑΒΟΛΔ ΗΣΟΡΗΚΖ ΑΝΑΓΡΟΜΖ ΝΟΜΗΚΑ ΚΔΗΜΔΝΑ ΓΔΝΗΚΑ ΒΑΗΚΔ ΒΗΟΖΘΗΚΔ ΑΡΥΔ ΠΟΤ ΓΗΔΠΟΤΝ ΣΑ ΓΗΔΘΝΖ ΚΔΗΜΔΝΑ ΓΗΔΘΝΔ ΚΑΗ ΔΤΡΧΠΑΨΚΟ ΔΠΗΠΔΓΟ Ζ ΔΛΛΖΝΗΚΖ ΠΡΑΓΜΑΣΗΚΟΣΖΣΑ ΤΝΣΑΓΜΑΣΗΚΖ ΚΑΣΟΥΤΡΧΖ ΝΟΜΟΘΔΣΗΚΑ ΔΡΔΗΜΑΣΑ ΝΟΜΟ 2071/92 (ΦΔΚ A 123/ ) Γηθαηψκαηα ηνπ λνζνθνκεηαθνχ αζζελνχο Τπνρξεψζεηο ηνπ λνζνθνκεηαθνχ αζζελνχο ΝΟΜΟ 2519/97 (ΦΔΚ A' 165/ ) ΝΟΜΟ 2716/99 (ΦΔΚ Α' 96/ ) ΚΧΓΗΚΔ ΔΠΑΓΓΔΛΜΑΣΗΚΖ ΓΔΟΝΣΟΛΟΓΗΑ ΚΧΓΗΚΑ ΗΑΣΡΗΚΖ ΓΔΟΝΣΟΛΟΓΗΑ ΚΧΓΗΚΑ ΝΟΖΛΔΤΣΗΚΖ ΓΔΟΝΣΟΛΟΓΗΑ ΓΗΚΑΗΧΜΑΣΑ ΑΘΔΝΧΝ ΚΑΗ ΗΑΣΡΗΚΟ ΑΠΟΡΡΖΣΟ ΓΔΝΗΚΑ ΣO ΗΑΣΡΗΚΟ ΑΠΟΡΡΖΣΟ Χ ΓΔΟΝΣΟΛΟΓΗΚΖ ΤΠΟΥΡΔΧΖ ΗΑΣΡΗΚΟ ΑΠΟΡΡΖΣΟ ΚΑΗ ΔΛΛΖΝΗΚΟ ΓΗΚΑΗΟ "ΚΑΣΑ ΤΝΘΖΚΖ" ΠΑΡΑΒΗΑΔΗ ΣΟΤ ΗΑΣΡΗΚΟΤ ΑΠΟΡΡΖΣΟΤ ΜΖΥΑΝΗΜΟΗ ΠΡΟΣΑΗΑ ΣΧΝ ΓΗΚΑΗΧΜΑΣΧΝ ΣΧΝ ΑΘΔΝΧΝ ΤΠΟ ΣΖΝ ΔΠΟΠΣΔΗΑ ΣΟΤ Τ.Τ.Κ.Α Δ ΔΠΗΠΔΓΟ ΤΠΟΤΡΓΔΗΟΤ ΑΤΣΟΣΔΛΖ ΤΠΖΡΔΗΑ ΠΡΟΣΑΗΑ ΣΧΝ ΓΗΚΑΗΧΜΑΣΧΝ ΣΧΝ ΑΘΔΝΧΝ ΔΠΗΣΡΟΠΖ ΔΛΔΓΥΟΤ ΠΡΟΣΑΗΑ ΣΧΝ ΓΗΚΑΗΧΜΑΣΧΝ ΣΧΝ ΑΘΔΝΧΝ ΓΡΑΦΔΗΟ ΚΑΗ ΔΠΗΣΡΟΠΖ ΓΗΑ ΣΖΝ ΠΡΟΣΑΗΑ ΣΧΝ ΓΗΚΑΗΧΜΑΣΧΝ ΑΣΟΜΧΝ ΜΔ ΦΤΥΗΚΔ ΓΗΑΣΑΡΑΥΔ ΔΝΓΟΝΟΟΚΟΜΔΗΑΚΟΗ ΜΖΥΑΝΗΜΟΗ ΠΡΟΣΑΗΑ ΓΡΑΦΔΗΟ ΔΠΗΚΟΗΝΧΝΗΑ ΜΔ ΣΟΝ ΠΟΛΗΣΖ ΣΡΗΜΔΛΖ ΔΠΗΣΡΟΠΖ ΠΡΟΑΠΗΖ ΣΧΝ ΓΗΚΑΗΧΜΑΣΧΝ ΣΟΤ ΠΟΛΗΣΖ ΔΠΗΣΡΟΠΔ ΒΗΟΖΘΗΚΖ ΚΑΗ ΓΔΟΝΣΟΛΟΓΗΑ ΑΝΔΞΑΡΣΖΣΔ ΑΡΥΔ ΠΡΟΣΑΗΑ ΣΧΝ ΑΘΔΝΧΝ ΤΝΖΓΟΡΟ ΣΟΤ ΠΟΛΗΣΖ ΤΝΖΓΟΡΟ ΣΖ ΤΓΔΗΑ ΚΑΗ ΚΟΗΝΧΝΗΚΖ ΑΛΛΖΛΔΓΓΤΖ ΧΜΑ ΔΠΗΘΔΧΡΖΣΧΝ ΤΠΖΡΔΗΧΝ ΤΓΔΗΑ ΚΑΗ ΠΡΟΝΟΗΑ ΧΜΑ ΔΠΗΘΔΧΡΖΣΧΝ ΔΛΔΓΚΣΧΝ ΓΖΜΟΗΑ ΓΗΟΗΚΖΖ ΔΘΝΗΚΖ ΔΠΗΣΡΟΠΖ ΒΗΟΖΘΗΚΖ ΣΡΑΠΔΕΔ ΒΗΟΛΟΓΗΚΟΤ ΤΛΗΚΟΤ ΑΝΘΡΧΠΗΝΖ ΠΡΟΔΛΔΤΖ ΚΛΧΝΟΠΟΗΖΖ ΑΡΥΖ ΠΡΟΣΑΗΑ ΓΔΓΟΜΔΝΧΝ ΠΡΟΧΠΗΚΟΤ ΥΑΡΑΚΣΖΡΑ ΤΜΠΔΡΑΜΑΣΑ ΠΑΡΑΡΣΖΜΑ ΚΧΓΗΚΑ ΗΑΣΡΗΚΖ ΓΔΟΝΣΟΛΟΓΗΑ (ΝΟΜΟ ΤΠ ΑΡΗΘΜ /ΦΔΚ 287/ ) ΚΧΓΗΚΑ ΝΟΖΛΔΤΣΗΚΖ ΓΔΟΝΣΟΛΟΓΗΑ (Π.Γ. ΤΠ' ΑΡΗΘΜ. 216/ , ΦΔΚ Α' 167) ΔΡΧΣΖΜΑΣΟΛΟΓΗΟ Γ.Π.Ν. ΣΡΗΠΟΛΖ "Ζ ΔΤΑΓΓΔΛΗΣΡΗΑ" ΒΗΒΛΗΟΓΡΑΦΗΑ

5 1. ΔΗΑΓΧΓΖ 1.1. ΗΣΟΡΗΚΔ ΚΑΣΑΒΟΛΔ Κάπνηα κνξθή θνηλσληθήο αιιειεγγχεο πξνο ηνπο αδχλακνπο, ηνπο άξξσζηνπο θαη ηνπο ειηθησκέλνπο είλαη παξνχζα ζε θάζε εμειηθηηθφ ζηάδην ησλ αλζξψπηλσλ θνηλσληψλ. ε θακία φκσο πεξίπησζε απηή ε βνήζεηα δελ είρε ηνλ ραξαθηήξα ηνπ δηθαηψκαηνο. ε αδξέο γξακκέο ζα κπνξνχζε λα γίλεη ε δηάθξηζε ηξηψλ ρξνληθψλ πεξηφδσλ θαηά ηηο νπνίεο πξαγκαηψλεηαη ε κεηάβαζε απφ ηελ έλλνηα ηεο θηιαλζξσπίαο πξνο απηήλ ησλ θνηλσληθψλ δηθαησκάησλ 1. Ζ πξψηε, ε πξντζηνξία, θαιχπηεη ηελ πεξίνδν απφ ηελ αξρή ηεο ηζηνξίαο κέρξη ηνλ 17 ν αηψλα, θαηά ηελ νπνία πξσηεχνληα ξφιν παίδεη ην ζενινγηθφ ζηνηρείν. Ζ δεχηεξε πεξίνδνο, θξαηηθή θηιαλζξσπία, έρεη σο απαξρή ηελ Αγγιία θαη ηνλ πεξηψλπκν "λφκν ησλ θησρψλ" (1601). Υαξαθηεξίδεηαη απφ ηελ αλάιεςε ηεο επζχλεο γηα ην ζρεδηαζκφ θαη ηελ πξαγκαηνπνίεζε ηεο θνηλσληθήο πνιηηηθήο απφ ηελ πνιηηεία, ζε έλα θιίκα φκσο αλειεπζεξίαο θαη θαηαπίεζεο γηα ηνπο δηθαηνχρνπο ηεο. Ζ ηξίηε πεξίνδνο, ε νπνία έιθεη ηελ θαηαγσγή ηεο απφ ηηο θνηλσληθέο επαλαζηάζεηο ηνπ 1848 θαη θζάλεη κέρξη ηηο κέξεο καο, είλαη απηή ηνπ θξάηνπο πξόλνηαο 2, έρνληαο σο πεξίιακπξν παξάγσγν ηελ αζθαιηζηηθή λνκνζεζία ηνπ Bismarck 3. Ο φξνο "θνηλσληθό θξάηνο" ρξεζηκνπνηείηαη γηα πξψηε θνξά ζην έξγν ηνπ Lorenz von Stein 4 θαη πηνζεηείηαη ζε πνιιά κεηαπνιεκηθά πληάγκαηα δπηηθψλ δεκνθξαηηψλ. Ο δεδνκέλνο φξνο ζπκππθλψλεη ηε ζεζκηθή θαη πνιηηεηνινγηθή αλάιεςε απφ ην θξάηνο, δηα ηνπ πληάγκαηφο ηνπ, ηεο ππνρξέσζεο γηα εμαζθάιηζε ησλ βαζηθψλ αλαγθψλ ησλ κειψλ ηεο θνηλσλίαο. Γηαθαίλεηαη ινηπφλ, φηη ε ππαιιαθηηθή θαη ηζνδχλακε ρξήζε ησλ φξσλ θξάηνο πξφλνηαο θαη θνηλσληθφ θξάηνο δελ είλαη νξζή, 1 Θσκφπνπινο Δ., Η ηζηνξία ηεο θνηλσληθήο πξνζηαζίαο από ησλ αξραηνηάησλ ρξόλσλ κέρξη ζήκεξα, εθδ. Παπαδήζεο, Αζήλα Χο θξάηνο πξφλνηαο νξίδεηαη ην θξάηνο πνπ αλαιακβάλεη ζεζκηθά ηελ επέκβαζε ζηελ νηθνλνκία, πξνθεηκέλνπ λα ζπληνλίζεη ηελ παξαγσγηθή δηαδηθαζία θαη λα δηαηεξήζεη ηελ απαζρφιεζε, ηελ νξγάλσζε νξηζκέλσλ βαζηθψλ θνηλσληθψλ ππεξεζηψλ (εθπαίδεπζε, εμαζθάιηζε εηζνδήκαηνο, ηαηξηθή θξνληίδα θ.α.) θαη ηελ θαηνρχξσζε ελφο θνηλσληθνχ δηθηχνπ αζθαιείαο, κέζσ ηεο εγγχεζεο ελφο ειάρηζηνπ επηπέδνπ βηνηηθψλ ζπλζεθψλ. 3 Σν 1881, ν Καγθειάξηνο Otto Von Bismarck, αλεζπρψληαο γηα ηελ θνηλσληθή εηξήλε, δηαθεξχζζεη φηη ην θξάηνο πξέπεη λα δηακνξθψζεη ζεζκνχο γηα ηε βειηίσζε ησλ ζπλζεθψλ δηαβίσζεο ησλ εξγαδνκέλσλ. Σα ραξαθηεξηζηηθά ηνπ γεξκαληθνχ ζπζηήκαηνο είλαη φηη ε αζθάιηζε είλαη ππνρξεσηηθή, κε ηελ ίδξπζε αληίζηνηρσλ αζθαιηζηηθψλ ηακείσλ, ε ρξεκαηνδφηεζε ηνπ ζπζηήκαηνο ζηεξίδεηαη ζε εηζθνξέο πνπ θαηαβάιινπλ νη εξγνδφηεο, νη εξγαδφκελνη αιιά θαη ην θξάηνο πνπ επηδνηεί φκσο κφλν νξηζκέλνπο θιάδνπο, ελψ ππάξρεη πξφβιεςε γηα ηε δεκηνπξγία απηφλνκσλ θνξέσλ αζθάιηζεο θαηά θαηεγνξίεο αζθαιηζκέλσλ. 4 Lorenz von Stein, Die Geschichte der sozialen Bewegung in Frankreich von 1789 bis auf unsere Tage, 1885, hg. von G. Salomon,

6 θαζψο ε έλλνηα ηνπ θνηλσληθνχ θξάηνπο είλαη θαλνληζηηθή, αλαθεξφκελε ζηε ζπληαγκαηηθή ζχληαμε ηεο πνιηηείαο, ελψ ε έλλνηα ηνπ θξάηνπο πξφλνηαο είλαη πεξηγξαθηθή θαη αλαθέξεηαη ζε νξγαλσηηθά ραξαθηεξηζηηθά ηνπ πνιηηεηαθνχ ζρεκαηηζκνχ. Θα κπνξνχζε ινηπφλ λα δηαηππσζεί φηη ε έλλνηα ηνπ δηθαηψκαηνο ηνπ αηφκνπ ζηελ πγεία θαηνρπξψλεηαη απφ ην θνηλσληθφ θξάηνο θαη πξαγκαηψλεηαη απφ ην θξάηνο πξφλνηαο ΗΣΟΡΗΚΖ ΑΝΑΓΡΟΜΖ Σα πξψηα ςήγκαηα ηεο ακθηζβήηεζεο ησλ έσο ηφηε πθηζηάκελσλ πνιηηηθψλ θαη θνηλσληθψλ δνκψλ, πεγάδνπλ απφ ην αλήζπρν θαη θξηηηθφ πλεχκα πνπ θπξηάξρεζε ηελ πεξίνδν ηνπ Γηαθσηηζκνχ. Ήηαλ εθείλε ε πεξίνδνο θαηά ηελ νπνία ε εμέιημε ηεο ηερλνινγίαο θαη ε αλαθάιπςε λέαο γεο, πξνζέθεξε αθεηδψο επθαηξίεο πινπηηζκνχ θαη επκάξεηαο ησλ θνηλσληψλ ηεο γεξαηάο επείξνπ. Ζ ζπγθεθξηκέλε φκσο πξφνδνο είρε σο αληίβαξν ηελ αλάπηπμε θαηλνκέλσλ θαηαπίεζεο θαη εθκεηάιιεπζεο ηνπ αλζξψπνπ απφ ηνλ άλζξσπν, ην δνπιεκπφξην θαη ηε δνπιεία, πξαθηηθέο πνπ απνηέιεζαλ ηα πξψηα δεηήκαηα ησλ αλζξψπηλσλ δηθαησκάησλ πνπ απαζρφιεζαλ ηελ ζεσξεηηθή ζθέςε ηεο επνρήο. Έηζη ζηα ηέιε ηνπ 18 νπ αηψλα ηδξχνληαη νη πξψηνη άηππνη κε θπβεξλεηηθνί νξγαληζκνί πνπ είραλ σο αληηθείκελν δξάζεο ηελ θαηάξγεζε ηνπ δνπιεκπνξίνπ θαη ηεο δνπιείαο. Σα απνηειέζκαηα ηεο δξάζεο ησλ ζπγθεθξηκέλσλ νξγαληζκψλ πεξηνξίζηεθαλ θαηά ηνλ 19 ν αηψλα, πεξίνδνο θαηά ηελ νπνία ν κεραληζκφο ηεο ειεχζεξεο αγνξάο θαζηζηά ηελ θαζεκεξηλφηεηα ηνπ αηφκνπ αξθεηά αθηιφμελε θαη αληίμνε. Παξάιιεια φκσο δελ ζα έπξεπε λα παξαγλσξηζηνχλ θαη νη φπνηεο ζεηηθέο εμειίμεηο ηεο επνρήο. Έλαο πξφρεηξνο απνινγηζκφο ζην ηέινο ηνπ αηψλα θαηαγξάθεη κία αηζζεηή κείσζε ηνπ αλαιθαβεηηζκνχ, ηελ αλάπηπμε ηνπ ηχπνπ, ηελ παξνρή δσξεάλ ζηνηρεηψδνπο παηδείαο, ηε βειηίσζε ηνπ δηθηχνπ κεηαθνξψλ θαη επηθνηλσληψλ θαη ελ γέλεη ηε δεκηνπξγία επάξθεηαο ζε αγαζά πξψηεο αλάγθεο. ηνλ ηνκέα ηεο πγείαο, γίλνληαη ηα πξψηα νπζηαζηηθά βήκαηα γηα ηελ βειηίσζε ηνπ επηπέδνπ πγείαο ησλ πνιηηψλ, κε ζπλέπεηα νη ηαηξηθέο αλαθαιχςεηο λα θαηαπνιεκήζνπλ ηηο επηδεκίεο, πνπ κεηαηξεπφκελεο ζε παλδεκίεο, απνδεθάηηδαλ ηνλ πιεζπζκφ, ελψ αλαπηχρζεθαλ θαη νη πξψηεο λνζνθνκεηαθέο κνλάδεο, κε νξγάλσζε παξαπιήζηα κε ηε ζεκεξηλή. Απηή ε δηακνξθνχκελε επεκεξία δηαξξεγλχεηαη απφ ην μέζπαζκα ηνπ Α' Παγθνζκίνπ Πνιέκνπ, ν νπνίνο αλαθφπηεη ηελ νηθνλνκηθή αλάπηπμε ησλ θνηλσληψλ θαη πξνθαιεί θαίξηα πιήγκαηα ηφζν ζε άςπρν φζν θαη ζε έκςπρν πιηθφ. Ζ 6

7 πξνεγεζείζα πεξίνδνο ηεο εθβηνκεράληζεο θαη ηεο αζηπθηιίαο, είρε ήδε πξνθαιέζεη ζεκαληηθή κείσζε ησλ γελλήζεσλ. Τπφ απηέο ηηο ζπλζήθεο, δελ είλαη ηπραία ε αλαθνξά θαη ε κέξηκλα ησλ θξαηψλ ηνπ κεζνπνιέκνπ γηα ηελ νηθνγελεηαθή πγεία αιιά θαη ε παξέκβαζή ηνπο γηα λα ππνδείμνπλ πξαθηηθέο πγηνχο δηαβίσζεο. Έηζη ην 1918 ηδξχνληαη ηα πξψηα Τπνπξγεία Τγείαο, ηα νπνία νπζηαζηηθά απνηεινχζαλ κία νιηζηηθή κεηεμέιημε ηεο ζηξαηησηηθήο πγεηνλνκηθήο ππεξεζίαο ησλ θξαηψλ ελψ ηαπηφρξνλα αλαπηχζζνληαη δξάζεηο (πξνπαγάλδα, νηθνλνκηθέο εληζρχζεηο, θνξναπαιιαγέο θ.α.) ψζηε λα απμεζνχλ νη γελλήζεηο. ε θάζε πεξίπησζε πάλησο, θαηά ηελ πεξίνδν ηνπ κεζνπνιέκνπ, ε πξνζηαζία ηεο πγείαο απνηεινχζε ππνρξέσζε ηνπ θξάηνπο πξνο ηνπο πνιίηεο παξά δηθαίσκα ησλ ηειεπηαίσλ. Δίλαη δε ραξαθηεξηζηηθφ φηη ε πνιηηεία έζεηε σο θχξηα πξνηεξαηφηεηα ηελ πεξίζαιςε εθείλσλ ησλ κειψλ ηεο πνπ είραλ έλα ηθαλνπνηεηηθφ επίπεδν πγείαο θαη ζπλεπψο ήηαλ παξαγσγηθά θαη ρξήζηκα γηα ην ζχλνιν. ε απηήλ ηελ αληίιεςε εληνπίδνληαη νη ξίδεο ηεο θπιεηηθήο θαζαξφηεηαο θαη ζπλεπψο ππεξνρήο, πνπ επηθξάηεζαλ ιίγν αξγφηεξα ζηνπο πνιηηηθνχο ζηφρνπο ησλ θαζηζηηθψλ θπβεξλήζεσλ ησλ επφκελσλ εηψλ. Αμηνζεκείσην δε είλαη θαη ην γεγνλφο φηη Δηαηξίεο Δπγνληθήο είραλ αλαπηπρζεί ζε νιφθιεξε ηελ Δπξψπε, ηε νβηεηηθή Έλσζε αιιά θαη ηε θαλδηλαβία, κε αδηαθηινλίθεην πξσηνπφξν ηε λαδηζηηθή Γεξκαλία, φπνπ πξνγξάκκαηα "θπιεηηθήο πγηεηλήο" εθαξκφδνληαλ ζε επξεία θιίκαθα. Δπφκελνο ζηαζκφο ζηε δηακφξθσζε θαζνιηθψλ ζπζηεκάησλ θνηλσληθήο πξνζηαζίαο, απνηέιεζε ην 1941, νπφηε ν Sir William Beveridge, πνιηηηθφο ηνπ θφκκαηνο ησλ θηιειεχζεξσλ ζηε Μεγάιε Βξεηαλία, αλέιαβε ηε ζχληαμε κηαο έθζεζεο γηα ηε κεηαξξχζκηζε ησλ θνηλσληθψλ αζθαιίζεσλ. ηελ έθζεζε επηζεκάλζεθε φηη, παξά ηελ χπαξμε ησλ φπνησλ πξνζηαηεπηηθψλ-ππνζηεξηθηηθψλ κέηξσλ, πεξίπνπ ην 10% ησλ βξεηαληθψλ νηθνγελεηψλ δνχζαλ θάησ απφ ην ειάρηζην φξην δηαβίσζεο. Ππξήλαο ησλ πξνηεηλφκελσλ κέηξσλ ήηαλ ε θαζνιηθή θάιπςε ηνπ πιεζπζκνχ θαηά ηνπ ζπλφινπ ησλ θηλδχλσλ (αζζέλεηα, αλεξγία, γήξαο, εξγαηηθά αηπρήκαηα θ.α.) θαζψο θαη ε απνδέζκεπζε ηεο θνηλσληθήο πξνζηαζίαο απφ ηε ζηελά νηθνλνκηθή ινγηθή, ζηνηρεία πνπ ζεσξνχληαη νη βάζεηο ηνπ ζχγρξνλνπ θνηλσληθνχ θξάηνπο. Ζ έθηαζε ηεο θαηαζηξνθήο ζε πιηθή ππνδνκή θαη αλζξψπηλν δπλακηθφ θαηά ηε δηάξθεηα ηνπ Β' Παγθνζκίνπ Πνιέκνπ θαη ηα απνηειέζκαηα ηνπ νινθαπηψκαηνο απφ ηε δξάζε ηνπ λαδηζκνχ, ήηαλ θαηαιπηηθέο γηα ηελ εμέιημε ηεο θνηλσληθήο πνιηηηθήο. Σν αζηηθφ θξάηνο αλαδχεηαη σο ν κφλνο θνξέαο, ηθαλφο λα νξγαλψζεη ζε επξεία θιίκαθα ηελ λέα θνηλσληθή πξαγκαηηθφηεηα. Σν ζηάδην απφ ην ηέινο ηνπ πνιέκνπ κέρξη ηε 7

8 δεθαεηία ηνπ 60 έρεη ραξαθηεξηζηεί σο ε ρξπζή επνρή ηνπ θξάηνπο πξφλνηαο, επηηεχγκαηα ηεο νπνίαο ήηαλ ε δεκηνπξγία, ζε νξηζκέλα θξάηε, εζληθψλ ζπζηεκάησλ πγείαο, ε επίηεπμε ηεο πιήξνπο απαζρφιεζεο θαη ε πξνψζεζε ζπζηήκαηνο νηθνγελεηαθψλ επηδνκάησλ, σο απαξαίηεην ζπκπιήξσκα ησλ επηδνκάησλ αλεξγίαο. Δθείλε ηελ πεξίνδν ήηαλ επηθξαηνχζα ε αληίιεςε φηη ην θξάηνο πξέπεη λα εμαζθαιίζεη ζηνπο πνιίηεο ηνπ έλα βαζηθφ εηζφδεκα θαη λα ηνπο αθήζεη ειεχζεξνπο λα ην δηαρεηξηζηνχλ, έρνληαο δηακνξθψζεη ηαπηφρξνλα έλα "δίρηπ" αζθάιεηαο γηα ηελ θαηνρχξσζε ελφο θνηλσληθά αλεθηνχ θαηψηαηνπ επηπέδνπ δηαβίσζεο. Ζ θνηλσληθή επθνξία πνπ δεκηνπξγήζεθε απφ ηηο παξνρέο ηνπ θξάηνπο πξφλνηαο ηέζεθε ππφ ακθηζβήηεζε ζηηο αξρέο ηεο δεθαεηίαο ηνπ Οη θηιειεχζεξεο απφςεηο πνπ επηθξάηεζαλ ηα χζηεξα ρξφληα, θαηαδεηθλχνπλ πιεζψξα πεξηπηψζεσλ γξαθεηνθξαηηθήο δπζθακςίαο, επίηαζεο ηεο θνηλσληθήο αληζφηεηαο θαη παξαβίαζεο ηεο αλζξψπηλεο αμηνπξέπεηαο θαη ησλ ειεπζεξηψλ ηνπ αηφκνπ. Ζ επξχηαηε ρξήζε λέσλ ηερλνινγηθψλ κεζφδσλ παξαγσγήο δεκηνχξγεζε λέεο ζηξαηηέο αλέξγσλ, νη νπνίεο αδπλαηψληαο λα αθνινπζήζνπλ ην ζχγρξνλν ηξφπν δσήο, πνπ ραξαθηεξίδεηαη απφ ηελ θαηαλαισηηθή θαηαμίσζε, νδεγήζεθαλ ζην θνηλσληθφ πεξηζψξην. Παξάιιεια, ε απαίηεζε γηα πεξηνξηζκφ ηεο θξαηηθήο παξέκβαζεο εληζρχζεθε απφ ηελ αλαγθαηφηεηα εμεχξεζεο ρψξνπ ειεχζεξεο δξάζεο ηνπ ηδησηηθνχ ηνκέα αιιά θαη ηνπ ελδηάκεζνπηξίηνπ ηνκέα, απηφλ ηνπ εζεινληηζκνχ. Μέζα ζε απηφ ην πνιηηεηνινγηθφ πιαίζην, ηα δηθαηψκαηα ηνπ αηφκνπ σο πνιίηε αιιά θαη σο αζζελνχο, δηάζηαζε πνπ εμεηάδεηαη γηα ηηο αλάγθεο ηεο παξνχζαο εξγαζίαο, γίλνληαη αληηθείκελν πξνάζπηζεο θξαηηθψλ θνξέσλ, εζεινληηθψλ νξγαλψζεσλ αιιά θαη λνκηθψλ θεηκέλσλ ζε δηεζλέο θαη εζληθφ επίπεδν. Ζ νιηζηηθή εθαξκνγή ησλ λνκηθψλ θεηκέλσλ θαη θσδίθσλ αιιά θαη ε απνδνηηθή ιεηηνπξγία ησλ εκπιεθφκελσλ θνξέσλ, δεκηνπξγεί έλα πιέγκα απνηειεζκαηηθήο πξνζηαζίαο ησλ δηθαησκάησλ πνπ θέξνπλ νη ρξήζηεο ησλ ππεξεζηψλ πγείαο. 8

9 2. ΝΟΜΗΚΑ ΚΔΗΜΔΝΑ 2.1 ΓΔΝΗΚΑ Σν πλεχκα πνπ δηαπεξλά ηελ θαηαγξαθή θαη λνκηθή θαηνρχξσζε ησλ δηθαησκάησλ ησλ αζζελψλ εξείδεηαη ζηελ αλαγθαηφηεηα πξνζηαζίαο ηνπ πνιίηε, ν νπνίνο λνζψληαο βξίζθεηαη ζε κηα επάισηε θαηάζηαζε. Ζ πνιηηεία απφ ηελ πιεπξά ηεο, δηέγλσζε ηελ αλαγθαηφηεηα φρη κφλν λα κεξηκλά γηα ηε δεκηνπξγία θαη ιεηηνπξγία κνλάδσλ θαη ζεζκψλ πνπ ζα πξνάγνπλ ηελ πγεία ησλ πνιηηψλ, αιιά θαη λα δεκηνπξγήζεη ηα θαηάιιεια εθείλα λνκηθά θείκελα, κέζσ ησλ νπνίσλ ζα πξνζηαηεχεηαη ν ρξήζηεο ησλ ππεξεζηψλ πγείαο. Σν πεξηερφκελνπ ησλ δηθαησκάησλ ησλ αζζελψλ θαη ε εμεηδίθεπζή ηνπο, δηακνξθψλεηαη απφ ηε ζχλζεζε λνκηθψλ θεηκέλσλ, εζηθψλ θαη δενληνινγηθψλ θαλφλσλ, νη νπνίνη πξαγκαηψλνληαη θαη γίλνληαη ζεβαζηνί απφ ηνπο επαγγεικαηίεο πνπ ππεξεηνχλ ζην ρψξν ηεο πγείαο (ηαηξηθφ-λνζειεπηηθφ-παξαταηξηθφ βνεζεηηθφ πξνζσπηθφ). ηελ πξάμε, ηα ελ ιφγσ θείκελα θαηνρπξψλνπλ αηνκηθά δηθαηψκαηα θαη ππνρξεψζεηο γηα ηνπο αζζελείο ελψ ηαπηφρξνλα πξνζδηνξίδνπλ ηα θαζήθνληα θαη ηα φξηα δξάζεο ησλ επαγγεικαηηψλ πγείαο απέλαληη ζηνπο πνιίηεο. ην ζεκείν απηφ ζεκεηψλεηαη φηη πξνθεηκέλνπ ν φξνο αζζελήο λα απνβάιιεη ηελ αδπλακία ηνπ θέξνληα, πνιινί είλαη εθείλνη πνπ ππνζηεξίδνπλ φηη ρξεζηφ ζα ήηαλ λα ρξεζηκνπνηείηαη ελαιιαθηηθά ν φξνο θαηαλαισηήο ησλ ππεξεζηώλ πγείαο. ήκεξα ν δεδνκέλνο φξνο ρξεζηκνπνηείηαη επξέσο, ραξαθηεξηζηηθά αλαθέξεηαη φηη ζηελ Οιιαλδία, ηελ Αγγιία θαη ηε νπεδία νη έλλνηεο θαηαλαισηήο θαη ρξήζηεο ππεξεζηψλ πγείαο ζεσξνχληαη ηαπηφζεκεο θαη ρξεζηκνπνηνχληαη αληί ηνπ φξνπο αζζελήο, θαζψο θέξνληαη λα είλαη πην δπλακηθνί. Κχξηνη ππνζηεξηθηέο ηνπ είλαη νη επηκέξνπο ζχιινγνη εηδηθψλ θαηεγνξηψλ (π.ρ. χιινγνο Αηφκσλ κε Μεζνγεηαθή Αλαηκία/Νεθξνπαζψλ θ.α.), νη νπνίνη ζπζηάζεθαλ κε θχξην ζηφρν ηε δηεθδίθεζε ησλ δηθαησκάησλ ησλ αζζελψλ ζε πεξίπησζε παξαβίαζήο ηνπο αιιά θαη γεληθφηεξα ηελ πξναγσγή ηνπο. 9

10 2.2. ΒΑΗΚΔ ΒΗΟΖΘΗΚΔ ΑΡΥΔ ΠΟΤ ΓΗΔΠΟΤΝ ΣΑ ΓΗΔΘΝΖ ΚΔΗΜΔΝΑ Μία ελδειερήο αλάγλσζε ηνπ ζπλφινπ ησλ θεηκέλσλ πνπ πξνζηαηεχνπλ θαη πξνάγνπλ ηα δηθαηψκαηα ησλ αζζελψλ, θαηαιήγεη ζηελ θαηαγξαθή ηεζζάξσλ βαζηθψλ αξρψλ, νη νπνίεο ηα δηαπλένπλ ζπλνιηθά θαη ιεηηνπξγνχλ σο γλψκνλεο ζχληαμήο ηνπο. 5 Αξρηθά, αλαθέξεηαη ε αξρή ηεο απηνλνκίαο, ε νπνία απνηειεί ηε ζεκειηψδε βάζε ησλ δηθαησκάησλ ησλ αζζελψλ, θαζψο απφ απηήλ απνξξέεη ην δηθαίσκα ηεο ζπλεηδεηήο ζπλαίλεζεο πνπ πξέπεη λα δίλεηαη απφ ην άηνκν ή ηνπο αληηπξνζψπνπο ηνπ, ζε πεξίπησζε αληθαλφηεηάο ηνπ, πξηλ ηελ πξαγκαηνπνίεζε νπνηαζδήπνηε ηαηξηθήο πξάμεο. Τπφ ην πξίζκα ησλ αλζξσπηζηηθψλ επηζηεκψλ, ν φξνο ηεο απηνλνκίαο πξναπαηηεί ηελ έλλνηα ηεο ινγηθήο, δεκηνπξγψληαο ηελ εηθφλα ελφο πιήξσο ελεκεξσκέλνπ αηφκνπ γηα ζέκαηα πνπ αθνξνχλ ζηε δσή, ηελ πγεία θαη ηε ζσκαηηθή ηνπ αθεξαηφηεηα. Παξφιν πνπ νη ηαηξνί δελ απνδέρνληαη κε ηδηαίηεξε πξνζπκία ηελ απηνλνκία ησλ αζζελψλ θαη ζπρλά νη αζζελείο πξνηηκνχλ λα αθήζνπλ ηνλ ηαηξφ λα απνθαζίζεη κφλνο ηνπ γη απηνχο, ε δεδνκέλε απηνλνκία-ειεπζεξία πνπ ηνπο παξέρεηαη, έρεη ζαλ καθξνπξφζεζκν απνηέιεζκα ηε δεκηνπξγία κηαο ζρέζεο ζεβαζκνχ θαη εκπηζηνζχλεο αλάκεζα ζηα δχν κέιε. Γεχηεξε αξρή είλαη ε αξρή ηεο σθέιεηαο, ζχκθσλα κε ηελ νπνία θάζε ηαηξηθή παξέκβαζε ζα πξέπεη λα έρεη σο κνλαδηθφ θξηηήξην ηελ σθέιεηα ηνπ αζζελνχο θαη ηελ απνθαηάζηαζε ηεο πγείαο ηνπ. Απνηειεί κία αξρή πνπ ζα κπνξνχζε λα ραξαθηεξηζηεί σο δεδνκέλεο ζεκαζίαο θαη πεξηερνκέλνπ, θαζψο φινη νη επαγγεικαηίεο πγείαο δεζκεχνληαη λνκηθά αιιά θαη εζηθά απφ ηνπο Κψδηθεο Γενληνινγίαο πνπ δηέπνπλ θάζε θιάδν. Η αξρή ηεο κε βιάβεο ζεκαίλεη φηη ν ηαηξφο κε ηηο παξεκβάζεηο ηνπ δελ πξέπεη λα βιάπηεη ηνλ αζζελή αιιά αθφκα θαη αλ απηφ είλαη απαξαίηεην (π.ρ. ρεηξνπξγηθή επέκβαζε) ζα πξέπεη ην αλακελφκελν απνηέιεζκα λα είλαη επσθειέζηεξν απφ ηελ ηζρχνπζα θαηάζηαζε πγείαο ηνπ αζζελνχο, λα επηθέξεη δειαδή είηε ίαζε είηε δηάζσζε ηεο δσήο ηνπ 6. Σέινο, ε αξρή ηεο δηθαηνζύλεο ηαπηίδεηαη κε ηελ παξνρή ηεο απαξαίηεηεο θξνληίδαο πξνο φζα άηνκα ηελ έρνπλ αλάγθε. Με ηνλ ηξφπν απηφ απνθιείεηαη θάζε 5 Beauchamp T. & Childress S.F., Principles of biomedical ethics, Oxford University Press, Πξνέθηαζε ηεο δεδνκέλεο αξρήο απνηειεί ν ζεβαζκφο ηεο πξνζσπηθφηεηαο ηνπ αηφκνπ θαη ε πξνζηαζία ηεο αθεξαηφηεηάο ηνπ. 10

11 πξνζπάζεηα δηάθξηζεο θαη κνλνκεξνχο αληηκεηψπηζεο ησλ αηφκσλ, βάζε θπιεηηθψλ, νηθνλνκηθψλ ή νπνηνλδήπνηε άιισλ θξηηεξίσλ ΓΗΔΘΝΔ ΚΑΗ ΔΤΡΧΠΑΨΚΟ ΔΠΗΠΔΓΟ Ζ αλαγθαηφηεηα πξνζηαζίαο ησλ δηθαησκάησλ ησλ αζζελψλ δελ ζεσξείηαη επηλφεκα ησλ θαηξψλ καο. Σα πξψηα ςήγκαηα 7 ησλ πξνζπαζεηψλ εληνπίδνληαη ζηε ζθέςε ηνπ Ηππνθξάηε, αληαλαθιψληαο ηε γεληθφηεξε θηινζνθία ηεο επνρήο, ε νπνία ραξαθηεξηδφηαλ απφ ακέξηζην ζεβαζκφ θαη ζπκπφληα πξνο ηνλ πάζρνληα. Με ηνλ Ιππνθξάηεην Όξθν εθθξάζηεθε ε ζέιεζε ηεο ζπζηεκαηνπνίεζεο απηήο ηεο ζηάζεο, θαηαγξάθνληαο ηηο ππνρξεψζεηο ησλ ηαηξψλ, γεγνλφο πνπ έρεη σο έκκεζε θαηάιεμε ηελ πξνζηαζία ησλ αζζελψλ, κε ηδηαίηεξε αλαθνξά ζην ηαηξηθφ απφξξεην. πσο ραξαθηεξηζηηθά θαηαγξάθεηαη ζηνλ φξθν, " ό,ηη δσ ή αθνύζσ θαηά ηελ άζθεζε ηνπ επαγγέικαηόο κνπ, ή θη εθηόο, γηα ηε δσή ησλ αλζξώπσλ, πνπ δελ πξέπεη πνηέ λα θνηλνπνηεζεί, λα ζησπήζσ θαη λα ην ηεξήζσ κπζηηθό. Αλ ηνλ όξθν κνπ απηό ηεξήζσ πηζηά θαη δελ ηνλ αζεηήζσ, είζε λ απνιαύζσ γηα πάληα ηελ εθηίκεζε όισλ ησλ αλζξώπσλ γηα ηε δσή κνπ θαη γηα ηελ ηέρλε κνπ, αλ όκσο παξαβώ θαη αζεηήζσ ηνλ όξθν κνπ λα ππνζηώ ηα αληίζεηα από απηά". Μφιηο ηνλ 18 ν αηψλα, ζην βηβιίν ηνπ Θενιφγνπ Thomas Gisborne ζρεηηθφ κε ηα θαζήθνληα ηνπ πνιίηε, ζην θεθάιαην γηα ηα θαζήθνληα ηνπ ηαηξνχ πξνο ηνλ άξξσζην, αλαθέξεηαη γηα πξψηε θνξά φηη θαη ν άξξσζηνο έρεη δηθαηψκαηα, ηα νπνία ν ηαηξφο νθείιεη λα ζεβαζηεί θαη λα ρξεζηκνπνηήζεη θάζε ηνπ γλψζε πξνθεηκέλνπ λα ηνλ ζεξαπεχζεη. Σν πξψην φκσο ξεηά θαηαγεγξακκέλν δηθαίσκα ησλ αζζελψλ, ςεθίδεηαη ην 1794 απφ ηε Γαιιηθή Δζλνζπλέιεπζε, νπφηε θαη νξίδεηαη φηη "θάζε αζζελήο δηθαηνύηαη από έλα δηθό ηνπ θξεβάηη θαη όηη ηα θξεβάηηα πξέπεη λα απέρνπλ κεηαμύ ηνπο ηνπιάρηζηνλ 3 πόδηα". Σν ηέινο ηνπ Β Παγθνζκίνπ Πνιέκνπ απνθάιπςε, εθηφο ηεο πιηθνηερληθήο θαηαζηξνθή ηεο γεξαηάο επείξνπ, ηελ εμφλησζε ηνπ εβξατθνχ πιεζπζκνχ θαη ηηο 7 Ζ ζπζηεκαηνπνίεζε ηεο παξνπζίαζεο ησλ θεηκέλσλ, κε ηα νπνία θαηνρπξψλνληαη θαη πξναζπίδνληαη ηα δηθαηψκαηα ησλ αζζελψλ, δχλαηαη λα πξαγκαηνπνηεζεί κε ηε ρξήζε πνιιαπιψλ θξηηεξίσλ. ηα πιαίζηα ηεο παξνχζαο εξγαζίαο ζα παξνπζηαζζνχλ κε ρξνλνινγηθή ζεηξά, νπφηε θαη καθξνζθνπηθά γίλεηαη θαλεξφ, πψο νη θνξείο πξνζπαζνχλ θαηαζηαιηηθά λα πξνζηαηεχζνπλ ηνπο αζζελείο έλαληη ησλ "απεηιψλ" πνπ απνξξένπλ δεπηεξνγελψο απφ ηελ πξφνδν ηεο ηαηξηθήο θαη ησλ ζπλαθψλ επηζηεκψλ. 11

12 ζεξησδίεο ησλ Ναδί ζε αλζξψπηλα πεηξακαηφδσα. Απηφ ην γεγνλφο, κε ηηο δξακαηηθέο πξνεθηάζεηο ηνπ, απνηέιεζε ην εθαιηήξην γηα ηε θαηάξηηζε ην 1947 ηνπ Κώδηθα ηεο Νπξεκβέξγεο, απφηνθνο ηεο Γίθεο ηεο Νπξεκβέξγεο, κε ηνλ νπνίν ηίζεληαη νη φξνη θαη νη πξνυπνζέζεηο γηα ηα πεηξάκαηα ζε αλζξψπνπο. ε απηφ ην θείκελν εηζάγεηαη γηα πξψηε θνξά ε έλλνηα ηεο ελεκεξσκέλεο/πιεξνθνξεκέλεο ζπλαίλεζεο (informed consent) θαζψο θαη ε ζηάζκηζε ησλ σθειεηψλ ηνπ αζζελνχο ζε ζρέζε κε ηνπο πηζαλνχο θηλδχλνπο πνπ ειινρεχνληαη ζε θάζε ηαηξηθή πξάμε. Παξάιιεια, ζεκεηψλεηαη ε δπλαηφηεηα ηνπ αζζελνχο λα απνρσξήζεη απφ ηελ έξεπλα νπνηαδήπνηε ζηηγκή θξίλεη ν ίδηνο αιιά θαη ε ξεηή ππνρξέσζε ηνπ εξεπλεηή λα ζηακαηά ην πείξακα εάλ πηζηεχεη φηη παξά ηε ζσζηή δηεμαγσγή ηνπ, κπνξεί λα επηθέξεη αλαπεξία ή θαη ζάλαην ζηνλ ζπκκεηέρνληα. Σν 1948 κε ηε Γηαθήξπμε ηεο Γελεύεο, θαη φπσο απηή ηξνπνπνηήζεθε θαη πηνζεηήζεθε ην 1968 απφ ηε Γεληθή πλέιεπζε ηεο Παγθφζκηαο Ηαηξηθήο Έλσζεο, εθζπγρξνλίδεηαη ν Ηππνθξάηεηνο ξθνο. Ηδηαίηεξε κλεία γίλεηαη ζηε δηαζθάιηζε ηνπ ηαηξηθνχ απνξξήηνπ, νπφηε θαη ζεκεηψλεηαη φηη "Ο ηαηξόο πξέπεη λα δηαηεξεί κπζηηθόηεηα ζε όια όζα γλσξίδεη γηα ηνπο αζζελείο ηνπ, εμαηηίαο ηεο ερεκύζεηαο πνπ δηέπεη ηε ζρέζε ηνπο... αθόκα θαη κεηά ην ζάλαην ηνπ αζζελνύο". Σν ίδην έηνο, θαη ζπγθεθξηκέλα ηελ 10 ε Γεθεκβξίνπ ηνπ 1948, ζπληάζζεηαη "Η Παγθόζκηα Γηαθήξπμε ησλ Γηθαησκάησλ ηνπ Αλζξώπνπ" απφ ηνλ Οξγαληζκφ Ζλσκέλσλ Δζλψλ 8, έλα θείκελν δεζπφδνπζαο ζεκαζίαο φπνπ γηα πξψηε θνξά θαηαγξάθνληαη ηα δηθαηψκαηα ησλ αζζελψλ επηζήκσο. πγθεθξηκέλα, ζην άξζξν 25 θαηνρπξψλεηαη ην δηθαίσκα θάζε αηφκνπ γηα έλα ηθαλνπνηεηηθφ επίπεδν δσήο ελψ παξάιιεια ζα πξέπεη λα επηηπγράλεηαη ε δηαζθάιηζε ηεο πγείαο θαη ηεο επεμίαο ηνπ. Ζ παξαπάλσ επηδίσμε ππνζηεξίδεηαη, ηνπιάρηζηνλ ζε ζεσξεηηθφ επίπεδν, θαη απφ ηνλ Παγθόζκην Οξγαληζκό Υγείαο, ζην ηδξπηηθφ πξννίκην ηνπ νπνίνπ (1946) θαηαγξάθεηαη φηη "ε απόθηεζε ηνπ πςειόηεξνπ δπλαηνύ επηπέδνπ πγείαο είλαη έλα από ηα ζεκειηώδε δηθαηώκαηα θάζε αλζξώπνπ ρσξίο δηάθξηζε ξάηζαο, ζξεζθείαο, πνιηηηθώλ πεπνηζήζεσλ, νηθνλνκηθήο ή θνηλσληθήο ζέζεο θαη όηη νη θπβεξλήζεηο έρνληαο ηελ επζύλε γηα ηελ πγεία ηνπ ιανύ ηνπο, νθείινπλ λα παξέρνπλ ηθαλνπνηεηηθά πγεηνλνκηθά κέηξα". Σν 1950, ην πκβνχιην ηεο Δπξψπεο εθθξάδεη ηε βνχιεζή ηνπ λα πξνζηαηεχζεη ηνπο πνιίηεο, αξρηθά, κε ηε "Σύκβαζε γηα ηε Πξνάζπηζε ησλ 8 Σελ ε Διιάδα ζπλππνγξάθεη ηελ Οηθνπκεληθή Γηαθήξπμε ησλ δηθαησκάησλ ηνπ αλζξψπνπ πνπ πηνζεηήζεθε ζηελ γεληθή ζπλέιεπζε ηνπ ΟΖΔ ζηελ Νέα Τφξθε ηελ 10ε Γεθεκβξίνπ

13 Γηθαησκάησλ θαη ησλ Θεκειησδώλ Διεπζεξηώλ ηνπ Αλζξώπνπ" 9. Ζ αλαθνξά ηνπ θεηκέλνπ ζηελ πγεία είλαη έκκεζε θαη επηηπγράλεηαη κε δηαζηαιηηθή εξκελεία ησλ άξζξσλ, απφ ηα νπνία εθπνξεχεηαη ε πξνζηαζία ηεο δσήο, ν ζεβαζκφο ηεο ηδησηηθήο δσήο θαη ηεο ειεπζεξίαο ησλ πνιηηψλ. ηνλ "Δπξσπατθό Κνηλσληθό Φάξηε" 10, ν νπνίνο ςεθίζηεθε ην 1961 ζην Σνξίλν θαη αλαζεσξήζεθε κε ηζρλέο πξνζζήθεο ην 1996 ζην ηξαζβνχξγν 11, γίλεηαη ξεηή αλαθνξά ζην δηθαίσκα πξνζηαζίαο ηεο πγείαο, νξίδνληαο ζπγθεθξηκέλα φηη ην ελ ιφγσ δηθαίσκα είλαη αλαθαίξεηε ππνρξέσζε ησλ ζπκβαιινκέλσλ θξαηψλ. Πξνθεηκέλνπ λα δνζεί ψζεζε ζηελ απνηειεζκαηηθή πξνζηαζία ηνπ ελ ιφγσ δηθαηψκαηνο, ππνδεηθλχνληαη θάπνηα ελδεηθηηθά κέηξα, φπσο ε πξφιεςε, ε δεκηνπξγία ππνδνκψλ, ε αλάπηπμε πξνγξακκάησλ εθκάζεζεο πγηεηλήο θ.α. Σν άξζξν 13, ηδηαίηεξα θαηλνηφκν γηα ηελ επνρή, εηζάγεη ηελ ππνρξέσζε ησλ θξαηψλ γηα "δσξεάλ παξνρή ηεο απαηηνύκελεο αξσγήο θαη θξνληίδαο ζε άηνκα πνπ ζηεξνύληαη ίδηνπο αζθαιηζηηθνύο πόξνπο". Παξάιιεια ζα πξέπεη λα δηαζθαιίδεηαη φηη ηα ζπγθεθξηκέλα άηνκα ζε θακία πεξίπησζε "δελ ζα πξέπεη λα ππνζηνύλ πεξηνξηζκό ησλ πνιηηηθώλ θαη θνηλσληθώλ ηνπο δηθαησκάησλ". Καηά ηελ 18 ε ζπλέιεπζε ηεο Παγθφζκηαο Ηαηξηθήο Έλσζεο, ε νπνία πξαγκαηνπνηήζεθε ην 1964, θαηαξηίδεηαη ε Γηαθήξπμε ηνπ Διζίλθη, ε νπνία αλαθέξεηαη ζηε Βηνταηξηθή έξεπλα ζε αλζξψπνπο. ην θείκελν απηφ δηαρσξίδεηαη ε έλλνηα ηεο Βηνταηξηθήο Έξεπλαο ζε αλζξψπνπο ρσξίο ζεξαπεπηηθνχο ζθνπνχο -θαζαξή έξεπλα- απφ ηελ έξεπλα πνπ πξαγκαηνπνηείηαη ζε ζπλδπαζκφ κε ηελ ηαηξηθή πεξίζαιςε, ηελ επνλνκαδφκελε θιηληθή έξεπλα. Σν 1973 ςεθίδεηαη απφ ηελ Ακεξηθαληθή Ννζνθνκεηαθή Έλσζε (American Hospital Association) ην πξψην επίζεκν θείκελν, ηδησηηθήο πξσηνβνπιίαο, γηα ηα δηθαηψκαηα ησλ αζζελψλ, ν Κώδηθαο Γηθαησκάησλ ηνπ Αζζελνύο (Patients Bill of Rights). To ζπγθεθξηκέλν θείκελν είλαη δηεζλψο αλαγλσξηζκέλν σο ν αθξνγσληαίνο ιίζνο πάλσ ζην νπνίν ζηεξίρζεθαλ πνιπάξηζκεο κεηαγελέζηεξεο θσδηθνπνηήζεηο θαη δηαθεξχμεηο, θαζψο πξνζέθεξε πιήξε αλάπηπμε ησλ ζπγθεθξηκέλσλ δηθαησκάησλ. 9 Ζ Δπξσπατθή χκβαζε γηα ηελ πξνάζπηζε ησλ δηθαησκάησλ ηνπ αλζξψπνπ θαη ησλ ζεκειησδψλ ειεπζεξηψλ ππνγξάθεθε ζηε Ρψκε ζηηο 4/11/1950 θαη θπξψζεθε απφ ην Διιεληθφ Κνηλνβνχιην κε ην Ν.Γ. 53/1974 (ΦΔΚ Α/256/1974). 10 Ο Δπξσπατθφο Κνηλσληθφο Υάξηεο ππνγξάθεθε ζην Σνξίλν ζηηο 18/10/1961, ζηα πιαίζηα ηνπ πκβνπιίνπ ηεο Δπξψπεο, θαη θπξψζεθε απφ ην Διιεληθφ Κνηλνβνχιην κε ην Ν. 1426/1984 (ΦΔΚ Α/32/1984). 11 Σν Πξφζζεην πξσηφθνιιν ζηνλ Δπξσπατθφ Κνηλσληθφ Υάξηε ππνγξάθεθε ζην ηξαζβνχξγν ζηηο 5/5/1988 θαη θπξψζεθε απφ ην Διιεληθφ Κνηλνβνχιην κε ην Ν. 2595/1998 (ΦΔΚ Α/63/1998). 13

14 Παξφκνηνπ πεξηερνκέλνπ θείκελν, ν Φάξηεο δηθαησκάησλ θαη ππνρξεώζεσλ ηνπ αζζελνύο, ςεθίζηεθε θαη ζε επξσπατθφ επίπεδν ην 1974 ζηε Γαιιία. Αθνινπζεί κηα πιεηάδα λνκηθψλ θεηκέλσλ θαη δηαθεξχμεσλ, κε ηηο νπνίεο ηα αξρηθά θείκελα, πνπ ζηεξνχληαλ ζαθψλ αλαθνξψλ ζην δηθαίσκα ηεο πγείαο αιιά θαη ζηα δηθαηψκαηα ησλ αζζελψλ, εμεηδηθεχνληαη, αθνινπζψληαο ηηο εμειίμεηο ηεο ηαηξηθήο επηζηήκεο, θαη θαζίζηαληαη γλψκνλεο ράξαμεο ησλ ζρεηηδφκελσλ κε ηελ πγεία πνιηηηθψλ. Σν 1976 ςεθίδεηαη απφ ην πκβνχιην ηεο Δπξψπεο H Σύζηαζε γηα ηα Γηθαηώκαηα ησλ Αζζελώλ θαη ησλ Θλεζθόλησλ (R. Ν ν 777/1976). Σν 1979 εθδίδεηαη ε Γηαθήξπμε γηα ην Σεβαζκό ηνπ αλζξώπνπ θαηά ηε λνζνθνκεηαθή πεξίζαιςε απφ ηελ Δπξσπατθή Δπηηξνπή, ζηε La Baule. Σν ίδην έηνο ιακβάλεη ρψξα θαη ην ςήθηζκα γηα ην Φάξηε ηνπ λνζειεπόκελνπ αζζελή απφ ηελ Μφληκε Ννζνθνκεηαθή Δπηηξνπή ηεο ΔΟΚ ζην Λνπμεκβνχξγν ελψ ε Οκνζπνλδηαθή Γεκνθξαηία ηεο Γεξκαλίαο ςεθίδεη ηνλ Ννζνθνκεηαθό Κώδηθα. Σν επφκελν έηνο, πηνζεηείηαη απφ ηελ Δπηηξνπή Τπνπξγψλ ηνπ πκβνπιίνπ ηεο Δπξψπεο, ε Σύζηαζε γηα ηελ ελεξγό ζπκκεηνρή ηνπ αζζελνύο ζηε θξνληίδα ηνπ (R Ν ν 80-4/1980). Σν 1981 εθδίδεηαη ε Γηαθήξπμε ηεο Παγθφζκηαο Ηαηξηθήο Έλσζεο γηα Tα Γηθαηώκαηα ησλ Αζζελώλ, ε νπνία πηνζεηήζεθε απφ ηελ 34 ε πλέιεπζε ηεο Έλσζεο ζηε Ληζζαβφλα θαη ζπκπιεξψζεθε απφ ηελ 47 ε πλέιεπζε ηεο Έλσζεο, πνπ πξαγκαηνπνηήζεθε ζην Μπαιί ηεο Ηλδνλεζίαο ην Σν Δπξσπατθφ Κνηλνβνχιην ελέθξηλε ηνλ Οθηψβξην ηνπ 1993, ηνλ Δπξσπατθό Φάξηε Γηθαησκάησλ ησλ Αζζελώλ. Σνλ Μάξηην ηνπ 1994 ζην Άκζηεξληακ, ε Δπξσπατθή Έλσζε, ζε ζπλεξγαζία κε ην Πεξηθεξεηαθφ Γξαθείν Δπξψπεο ηεο Παγθφζκηαο Οξγάλσζεο Τγείαο, πηνζεηεί ηε "Γηαθήξπμε γηα ηελ Πξναγσγή ησλ Γηθαησκάησλ ησλ Αζζελώλ". Σν ζπγθεθξηκέλν θείκελν είλαη ην αξηηφηεξν, ζπγθξηλφκελν κε αληίζηνηρα ηνπ παξειζφληνο, θαζψο θάλεη ζαθή κλεία ζηα δηθαηψκαηα ησλ αζζελψλ, πξνηείλνληαο ηαπηφρξνλα ηξφπνπο θαη ζηξαηεγηθέο πξναγσγήο θαη δηαζθάιηζεο απηψλ ησλ δηθαησκάησλ. Παξάιιεια, ην ελ ιφγσ θείκελν ιεηηνπξγεί σο πιαίζην δξάζεο θαη ζπληνληζκνχ ησλ πνιηηηθψλ ησλ θξαηψλ-κειψλ, αλαθνξηθά ζηηο αλαπηπζζφκελεο εζληθέο πνιηηηθέο ζην ρψξν ηεο πγείαο. Αλαιπηηθφηεξα, ηα δηθαηψκαηα πνπ θαηαγξάθνληαη ζηε Γηαθήξπμε είλαη: I. Τν δηθαίσκα ζηελ πιεξνθόξεζε. Ο αζζελήο δηαηεξεί ην δηθαίσκα ηεο πιήξνπο ελεκέξσζήο ηνπ φζνλ αθνξά ζηελ θαηάζηαζε ηεο πγείαο ηνπ. Ζ ελεκέξσζε κπνξεί λα γίλεηαη είηε ζηνλ ίδην είηε ζην λφκηκν εθπξφζσπφ ηνπ. Πιεξνθνξίεο κπνξνχλ λα 14

15 απνθξπβνχλ απφ ηνλ αζζελή θαη εμαίξεζε, φηαλ ππάξρεη ζνβαξφο ιφγνο θαη ζεσξείηαη φηη νη ελ ιφγσ πιεξνθνξίεο ζα πξνμελήζνπλ ζε απηφλ ζνβαξή βιάβε. II. Τν δηθαίσκα ηεο ζπλαίλεζεο. Ζ χπαξμε ηεο ζπλαίλεζεο ηνπ αζζελνχο είλαη απαξαίηεηε πξνυπφζεζε γηα θάζε ηαηξηθή πξάμε. ε πεξίπησζε άξλεζεο ή δηαθνπήο ηεο ηαηξηθήο παξέκβαζεο, ζα πξέπεη λα εμεγνχληαη ζηνλ ίδην νη ζπλέπεηέο ηεο. ηαλ έλαο αζζελήο δελ είλαη ηθαλφο λα εθθξάζεη ηελ επηζπκία ηνπ, ελψ ε ηαηξηθή παξέκβαζε θξίλεηαη επείγνπζα, ηφηε ε ζπλαίλεζε ηνπ αζζελνχο ππνηίζεηαη φηη ππάξρεη, εθηφο εάλ πξνεγνπκέλσο είρε ν ίδηνο δειψζεη ηελ άξλεζή ηνπ γηα παξφκνηα πεξίπησζε. Δπίζεο, φηαλ ε ζπλαίλεζε ηνπ λφκηκνπ αληηπξνζψπνπ ηνπ αζζελνχο θαζπζηεξεί λα δνζεί ελψ ε ηαηξηθή παξέκβαζε θξίλεηαη άθξσο επείγνπζα, ηφηε απηή κπνξεί λα γίλεη. Πάλησο, θαηά ηε δηαδηθαζία ιήςεο ηεο απφθαζεο γηα ηε ζπλαίλεζε ηνπ αληηπξνζψπνπ, ν αζζελήο (είηε είλαη ελήιηθνο είηε είλαη αλήιηθνο) ζα πξέπεη λα ζπκκεηέρεη ζηε δηαδηθαζία απηή, ζηε κεγαιχηεξε έθηαζε πνπ επηηξέπεη ε δπλαηφηεηά ηνπ. ηαλ ν λφκηκνο αληηπξφζσπφο ηνπ αξλείηαη λα ζπλαηλέζεη θαη ε ηαηξηθή παξέκβαζε πξέπεη λα γίλεη ακέζσο, ηφηε ε απφθαζε πξέπεη λα παξαπέκπεηαη ζε δηθαζηήξην ή ζε θάπνηα κνξθή δηαηηεζίαο. III. Τν δηθαίσκα ηεο εκπηζηεπηηθόηεηαο θαη πξνζηαζίαο ηεο ηδησηηθήο δσήο. Κάζε πιεξνθνξία πνπ αλαθέξεηαη ζηελ θαηάζηαζε ηεο πγείαο ηνπ αζζελνχο αιιά θαη θάζε άιιε πιεξνθνξία πξνζσπηθήο θχζεο πξέπεη λα θξαηνχληαη εκπηζηεπηηθέο αθφκε θαη κεηά ην ζάλαηφ ηνπ. Δκπηζηεπηηθή πιεξνθνξία κπνξεί λα απνθαιπθζεί κφλν αλ ν αζζελήο δψζεη ξεηά ηε ζπλαίλεζή ηνπ ή αλ ν Νφκνο ζαθψο παξέρεη ην δηθαίσκα απηφ. ια ηα ζηνηρεία αλαγλψξηζεο ηνπ αζζελνχο πξέπεη λα πξνζηαηεχνληαη, θαζψο επίζεο θαη νη αλζξψπηλεο νπζίεο, απφ ηηο νπνίεο είλαη δπλαηφλ λα πξνθχςνπλ ζηνηρεία αλαγλψξηζεο. Δπίζεο, νη αζζελείο έρνπλ ην δηθαίσκα πξφζβαζεο ζηα ηαηξηθά ηνπο αξρεία θαη ζε νπνηνδήπνηε άιιν αξρείν ζην νπνίν πεξηέρνληαη ζηνηρεία γηα ηε δηάγλσζε, ηε ζεξαπεία θαη ηε θξνληίδα ηνπο. IV. Τν δηθαίσκα ζηε θξνληίδα θαη ζεξαπεία. Κάζε αζζελήο έρεη ην δηθαίσκα λα ιακβάλεη ηελ θξνληίδα εθείλε πνπ είλαη θαηάιιειε, πξνθεηκέλνπ λα απνθαηαζηαζεί ε πγεία ηνπ. Ο αζζελήο έρεη δηθαίσκα επηινγήο θαη αιιαγήο ηαηξνχ, φπσο επίζεο θαη λα απνιακβάλεη ηε ζπκπαξάζηαζε ηεο νηθνγέλεηαο, ζπγγελψλ θαη θίισλ θαηά ηε δηάξθεηα ηεο ζεξαπείαο. ηε ζπλέρεηα, ε εμέιημε ηεο ηαηξηθήο επηζηήκεο θαη νη θαηλνχξηεο εθαξκνγέο ηεο Γελεηηθήο θαη ηεο Βηνηερλνινγίαο, έθαλαλ επηβιεηηθή ηε ιήςε πξφζζεησλ κέηξσλ 15

16 πξνζηαζίαο. Έηζη, ηα κέιε ηνπ πκβνπιίνπ ηεο Δπξψπεο, ππέγξαςαλ ην 1998 ζην Παξίζη, έλα πξφζζεην Πξσηφθνιιν 12 ηεο "Σύκβαζεο γηα ηελ πξνζηαζία ησλ Αλζξσπίλσλ Γηθαησκάησλ θαη ηεο Αμηνπξέπεηαο ηνπ Αλζξώπηλνπ", κε αλαθνξά ζηελ Δθαξκνγή ηεο Βηνινγίαο θαη ηεο Ηαηξηθήο, γηα ηελ "Απαγόξεπζε ηεο θισλνπνίεζεο ηνπ Αλζξώπνπ". Σν Πξσηφθνιιν απηφ απαγνξεχεη ξεηά "θάζε παξέκβαζε πνπ απνζθνπεί ζηε δεκηνπξγία ελόο αλζξώπηλνπ όληνο, γελεηηθώο ηαπηόζεκνπ κε έλα άιιν, είηε δσληαλό είηε λεθξό". Με ηελ ίδηα πξνβιεκαηηθή ελαζρνιείηαη θαη ε "Σύκβαζε γηα ηα Αλζξώπηλα Γηθαηώκαηα θαη ηε Βηνταηξηθή", πνπ ππεγξάθε ζην Οβηέδν ηεο Ηζπαλίαο 13. Ζ ελ ιφγσ χκβαζε απνηειεί θείκελν εμαηξεηηθήο αμίαο θαζψο θαηαγξάθεη αλαιπηηθά ζεηξά δηθαησκάησλ αιιά θπξίσο επεηδή παζρίδεη λα δηεπζεηήζεη ηα φπνηα ελζθήπηνληα, απφ ηελ εμέιημε ηεο επηζηήκεο, πξνβιήκαηα. Αξρηθά θαη ζπγθεθξηκέλα ζην άξζξν 3 απηήο, εμαζθαιίδεηαη φηη "Οη Σπκβαιιόκελνη, ιακβάλνληαο ππόςε ηηο αλάγθεο γηα ηελ πγεία θαζώο θαη ηνπο δηαζέζηκνπο πόξνπο, ζα ιάβνπλ ηα θαηάιιεια κέηξα πξνθεηκέλνπ λα παξέρνπλ ηζόηεηα πξνζβάζεσο ζηελ θαηάιιειε πνηόηεηα πεξίζαιςεο εληόο ηεο επηθξάηεηάο ηνπο" ελψ ην άξζξν 4, επηβάιιεη "Κάζε παξέκβαζε ζηνλ ηνκέα ηεο πγείαο, ζπκπεξηιακβαλνκέλεο ηεο έξεπλαο, πξέπεη λα επηηειείηαη ζύκθσλα κε ηηο ζρεηηθέο επαγγεικαηηθέο ππνρξεώζεηο θαη πξόηππα". ην δεχηεξν θεθάιαην ηεο χκβαζεο γίλεηαη αλαθνξά ζην δηθαίσκα ηνπ αηφκνπ λα είλαη πιήξσο ελεκεξσκέλν γηα ην ζθνπφ θαη ηελ θαηαιιειφηεηα, ηνπο θηλδχλνπο θαη ηα αλακελφκελα νθέιε ηεο παξέκβαζεο πνπ ζα πξαγκαηνπνηεζεί ζε απηφ. Μφλν φηαλ ηζρχεη ε πεξίπησζε ηεο πιεξνθνξεκέλεο ζπλαίλεζεο ν επαγγεικαηίαο πγείαο δηθαηνχηαη λα πξαγκαηνπνηήζεη ηελ παξέκβαζε, ε νπνία ζα πξέπεη λα δηαθνπεί ζε πεξίπησζε πνπ ην άηνκν ηελ αλαθαιέζεη, θάηη πνπ δχλαηαη λα πξάμεη νπνηεδήπνηε ην επηζπκήζεη. ην ζεκείν βέβαηα απηφ εγείξνληαη εχινγα εξσηήκαηα γηα ηελ απνηειεζκαηηθφηεηα απηήο ηεο ειεπζεξίαο ηνπ αζζελνχο, θαζψο ζε πεξίπησζε πνπ ζειήζεη λα δηαθφςεη ηε ζεξαπεία ηνπ, ν ηαηξφο δελ ζα είλαη ζε ζέζε λα εγγπεζεί ηελ εμέιημε ηεο πγείαο ηνπ, ελψ αλαληίξξεηα ν αζζελήο ζέηεη ηνλ εαπηφ ηνπ ζε θίλδπλν. 12 Σν Πξφζζεην πξσηφθνιιν ηεο χκβαζεο γηα ηελ πξνζηαζία ησλ δηθαησκάησλ ηνπ αλζξψπνπ θαη ηεο αλζξψπηλεο αμηνπξέπεηαο αλαθνξηθά κε ηελ εθαξκνγή ηεο βηνινγίαο θαη ηεο ηαηξηθήο, θαη ηελ απαγφξεπζε ηεο θισλνπνίεζεο αλζξψπηλσλ φλησλ ππνγξάθεθε ζην Παξίζη ζηηο 12/1/1998 θαη θπξψζεθε κε ηελ Τ.Α. Φ0546/1/Α.732/Μ.4898 (ΦΔΚ Α 244/1998) 13 Κπξψζεθε απφ ην Διιεληθφ Κνηλνβνχιην κε ηνλ Ν. 2619/98 (ΦΔΚ Α 132/ ). 16

17 Με ην ηέηαξην θεθάιαην ηεο χκβαζεο γίλεηαη κία πξνζπάζεηα πξνζηαζίαο ηνπ αηφκνπ απφ ηνπο θηλδχλνπο πνπ δεκηνπξγνχληαη απφ ηελ εμέιημε ηεο γελεηηθήο, κε ηελ απαγφξεπζε "θάζε κνξθήο δηάθξηζε εηο βάξνο πξνζώπνπ επί ηε βάζεη ηνπ γελεηηθνύ θιεξνλνκηθνύ πιηθνύ ηνπ" ελψ ηαπηφρξνλα ηίζεληαη απζηεξνί πεξηνξηζκνί ζηα πξνγελλεηηθά ηεζη, ζηηο επεκβάζεηο ζην αλζξψπηλν γνληδίσκα γηα ηε δηακφξθσζε θάπνησλ ραξαθηεξηζηηθψλ αιιά θαη ζηελ επηινγή ηνπ θχινπ ηνπ παηδηνχ. ην θεθάιαην πέληε, γίλεηαη πξνζπάζεηα δηεπζέηεζεο ηεο πξνηεξαηφηεηαο αλάκεζα ζηελ επηζηεκνληθή έξεπλα θαη ηελ πξνζηαζία ηνπ αηφκνπ. Έηζη νξίδεηαη φηη ην εξεπλεηηθφ πξφγξακκα ζα πξέπεη λα έρεη εγθξηζεί απφ αλεμάξηεην επηζηεκνληθφ θνξέα, ζα πξέπεη ηα άηνκα πνπ ζπκκεηέρνπλ λα έρνπλ ελεκεξσζεί πιήξσο γηα ηηο σθέιεηεο αιιά θπξίσο γηα ηνπο θηλδχλνπο πνπ δηαηξέρνπλ κε ηε ζπκκεηνρή ηνπο ζε απηφ, αιιά θαη λα έρνπλ δψζεη ηε γξαπηή ζπλαίλεζή ηνπο, ηελ νπνία δχλαληαη λα αλαθαιέζνπλ νπνηεδήπνηε ζεσξήζνπλ φηη πξέπεη λα ην πξάμνπλ γηα δηθφ ηνπο ζπκθέξνλ. Σέινο, ζην έθην θεθάιαην ηνπνζεηνχληαη εθείλεο νη βάζεηο πνπ λνκηκνπνηνχλ ηελ δηαδηθαζία ηεο αθαίξεζεο θαη κεηακφζρεπζεο αλζξψπηλσλ νξγάλσλ θαη ηζηψλ, κία δηαδηθαζία πνπ πξέπεη απαξαηηήησο λα πξαγκαηνπνηείηαη ππφ ηε ζρεηηθή έγθξηζε ηνπ δφηε. Σα πξναλαθεξφκελα λνκηθά θείκελα απνθηνχλ ππφζηαζε κε ηελ κεηαθνξά θαη ελζσκάησζή ηνπο ζηελ εθάζηνηε εζληθή έλλνκε ηάμε 14, νπφηε θαη αξρίδνπλ λα δηακνξθψλνπλ αγψγηκεο αμηψζεηο. Παξφιν πνπ νη Γηαθεξχμεηο απνηεινχλ θείκελα κε δεζκεπηηθνχ ραξαθηήξα, ε πξνζθνξά ηνπο είλαη ζεκαίλνπζα θαζψο αλαγλσξίδνπλ ην δηθαίσκα ζηελ πγεία, ππνδεηθλχνπλ ηελ αλαγθαηφηεηα ελίζρπζεο ηεο θνηλσληθήο δηάζηαζεο ηνπ θξάηνπο θαη ηαπηφρξνλα θνηλνπνηνχλ ηε βνχιεζε ησλ νξγαληζκψλ πνπ ηηο θαηαξηίδνπλ αλαθνξηθά ζηηο επηζπκεηέο δξάζεηο γηα ηελ πξνζηαζία θαη πξναγσγή ηεο πγείαο. Αθφκα θαη θνξείο ησλ νπνίσλ ην αληηθείκελν δξάζεο δελ έρεη άκεζε ζρέζε κε ην ρψξν ηεο πγείαο, πξνζπαζνχλ ζε δεπηεξνγελέο επίπεδν λα πξνζηαηεχζνπλ θαη λα ζπλεηζθέξνπλ ζηελ πξναγσγή ηνπ επηπέδνπ δηαβίσζεο θαη πγηεηλήο. Δλδεηθηηθά αλαθέξεηαη ε Γηαθήξπμε ηεο Γεληθήο Σπλδηάζθεςεο (10/5/1944) ηεο Γηεζλνχο Οξγάλσζεο Δξγαζίαο, ε νπνία ζπλέδεζε ηελ πξαγκαηνπνίεζε ησλ πξνηεηλφκελσλ κέηξσλ ζηα θξάηε-κέιε ηεο, κε ην βαζκφ ηεο θνηλσληθήο θαη νηθνλνκηθήο αλάπηπμεο ηνπ θάζε έζλνπο. ην άξζξν 102 ηεο Γηεζλνύο Σπκβάζεσο Δξγαζίαο 15 (Γελεχε-1952), 14 ηελ ειιεληθή έλλνκε ηάμε, ζχκθσλα κε ην άξζξν 28 παξ. 1 ηνπ πληάγκαηνο, "Οη γεληθά παξαδεγκέλνη θαλόλεο ηνπ δηεζλνύο δηθαίνπ, θαζώο θαη νη δηεζλείο ζπκβάζεηο, από ηελ επηθύξσζή ηνπο κε λόκν θαη ηε ζέζε ηνπο ζε ηζρύ ζύκθσλα κε ηνπο όξνπο θαζεκηάο, απνηεινύλ αλαπόζπαζην κέξνο ηνπ εζσηεξηθνύ ειιεληθνύ δηθαίνπ θαη ππεξηζρύνπλ από θάζε άιιε αληίζεηε δηάηαμε λόκνπ. " 15 Κχξσζε κε Ν. 3251/1955 (ΦΔΚ 140/ ). 17

18 ηίζεληαη ηα ειάρηζηα φξηα θνηλσληθήο αζθάιεηαο, ελψ ηα θξάηε-κέιε δεζκεχνληαη λα ιακβάλνπλ κέηξα πξνζηαζίαο ηεο πγείαο ησλ πνιηηψλ ηνπο. Οη φπνηεο ζεκεηνχκελεο παξαβηάζεηο ηνπο δχλαληαη λα θαηαγγειζνχλ θαη ζηηο δηθαζηηθέο αξρέο ζε εζληθφ επίπεδν, ζε πξψην ζηάδην, ελψ ζε επξσπατθφ επίπεδν, νη φπνηεο παξαβηάζεηο δηεπζεηνχληαη ζην Γηθαζηήξην ησλ Αλζξσπίλσλ Γηθαησκάησλ, πνπ εδξεχεη ζην ηξαζβνχξγν. Δίλαη αμηνζεκείσην ην γεγνλφο φηη νη πεξηζζφηεξεο πξνέξρνληαη απφ θαηνίθνπο ζθαλδηλαβηθψλ ρσξψλ αιιά θαη ηεο Οιιαλδίαο, ρψξεο νη νπνίεο έρνπλ πςειφ επίπεδν ππεξεζηψλ πγείαο, γεγνλφο πνπ ππνδειψλεη ηηο ζπλερψο απμαλφκελεο απαηηήζεηο ησλ αηφκσλ γηα ππεξεζίεο πγείαο. Δπηπξνζζέησο, ν αζζελήο έρεη δπλαηφηεηα, φπσο πξνβιέπεηαη απφ ηελ Δπξσπατθή χκβαζε Αλζξσπίλσλ Γηθαησκάησλ θαη Θεκειησδψλ Διεπζεξηψλ, λα πξνζθχγεη ζηελ Δπξσπατθή Δπηηξνπή γηα ηελ δηεθδίθεζε νξηζκέλσλ δηθαησκάησλ ηνπ, ελψ ε ππφζεζή ηνπ κπνξεί, ππφ θαζνξηζκέλεο πξνυπνζέζεηο, λα θαηαιήμεη θαη ζην Γηθαζηήξην ησλ Δπξσπατθώλ Κνηλνηήησλ. Θα ήηαλ κεγάιε παξάιεηςε λα κελ αλαθεξζεί ε Δπξσπατθή Κνηλσληθή Αηδέληα 16, ε νπνία πεξηέρεη θαηά θχξην ιφγν δηαπηζηψζεηο θαη πξνηάζεηο γηα ηα ζπζηήκαηα θνηλσληθήο πξνζηαζίαο θαη αζθάιεηαο ησλ θξαηψλ-κειψλ ηεο Δπξσπατθήο Έλσζεο. Δηδηθφηεξα, θαη πξνθεηκέλνπ λα αληηκεησπηζηνχλ ηα αλαδπφκελα απφ ηελ επξσπατθή νινθιήξσζε πξνβιήκαηα αιιά θαη φζα εθπνξεχνληαη απφ ηελ εμέιημε ησλ θνηλσληψλ π.ρ. γήξαλζε ηνπ πιεζπζκνχ, δηαζπλνξηαθή θίλεζε ησλ αζζελψλ, παξνρή εμεηδηθεπκέλεο ηαηξηθήο θξνληίδαο ζε εηδηθά θέληξα θ.α., δηαηππψλεηαη σο θπξίαξρν ην αίηεκα γηα ζπληνληζκφ ησλ ζπζηεκάησλ πγείαο θαη αζθάιηζεο ησλ θξαηψλ-κειψλ. Ζ εθπιήξσζε ηεο ζπγθεθξηκέλεο αμίσζεο ζα νδεγήζεη θαη ζηελ έκκεζε πξαγκάησζε ηνπ ζηφρνπ πνπ είρε ηεζεί ζην άξζξν 152 ηεο πλζήθεο γηα ηελ Δπξσπατθή Έλσζε 17, ζχκθσλα κε ην νπνίν ε Κνηλφηεηα "ζπκβάιιεη ζηελ εμαζθάιηζε πςεινύ επηπέδνπ πξνζηαζίαο ηεο πγείαο ηνπ αλζξώπνπ, ελζαξξύλνληαο ηε ζπλεξγαζία κεηαμύ ησλ θξαηώλ κειώλ θαη, αλ απηό απαηηείηαη, ππνζηεξίδνληαο ηε δξάζε ηνπο". ην ζεκείν απηφ ζα πξέπεη λα δηεπθξηληζηεί φηη ε αξκνδηφηεηα γηα ηελ αλάπηπμε πνιηηηθψλ πνπ αθνξνχλ ζηνλ ηνκέα ηεο πγείαο, είλαη εζληθή. ε θνηλνηηθφ επίπεδν αλαιακβάλνληαη κφλν νξηζκέλεο πξσηνβνπιίεο, πνπ θαηά θπξηφηεηα είλαη επηθνπξηθνχ ραξαθηήξα, θαη σο ζηφρν έρνπλ ηε ζχγθιηζε ησλ εζληθψλ ζπζηεκάησλ 16 Νηθνινπνχινπ-ηεθάλνπ Ζ., Η Κνηλσληθή Επξώπε, Ειιείκκαηα θαη πξννπηηθέο, εθδ. ηδέξε Η., Αζήλα πλζήθε γηα ηελ Δπξσπατθή Έλσζε (Μάαζηξηρη, 7/2/1992) λ.2077/1992 (ΦΔΚ Α/136/1992). 18

19 πγείαο θαζψο θαη ηελ ππφδεημε βέιηηζησλ πξαθηηθψλ πνπ κπνξνχλ λα πξνάγνπλ ηνλ κεραληζκφ παξνρήο ησλ ππεξεζηψλ π.ρ. κεηαθνξά ηερλνγλσζίαο απφ έλα θξάηνο πνπ έρεη αλαπηχμεη θάπνηα επηηπρεκέλε πξαθηηθή. Σνλ ζθνπφ απηφλ εμππεξεηεί ε Δπηηξνπή Υγείαο ηνπ Σπκβνπιίνπ ηεο Δπξώπεο, ε νπνία κεηαμχ άιισλ δηαρεηξίδεηαη θαη ζέκαηα πνπ αθνξνχλ ζην πξνζσπηθφ ησλ ππεξεζηψλ πγείαο, ζηελ πξνιεπηηθή ηαηξηθή θξνληίδα θαη ζηελ πξναγσγή ηεο ηζφηεηαο ζηε θξνληίδα. Οη δηαθεξχμεηο, νη θαλνληζκνί, νη θψδηθεο, νη ράξηεο θαη νη απνθάζεηο πνπ πξναλαθέξζεθαλ, παξφιν πνπ ζηελ πιεηνςεθία ηνπο δελ έρνπλ δεζκεπηηθή λνκηθή ηζρχ, είλαη θείκελα εμέρνπζαο ζεκαζίαο ηφζν γηα ηνπο αζζελείο φζν θαη γηα ηνπο εξγαδφκελνπο ζηνπο θνξείο πγείαο. Γηα ηνπο πξψηνπο, ηα ελ ιφγσ θείκελα απνηεινχλ λεπξαιγηθφ εξγαιείν, κε ηε γλψζε θαη ρξήζε ηνπ νπνίνπ δχλαληαη λα ζηεξίμνπλ θάζε ηνπο απαίηεζε έλαληη ζπκπεξηθνξψλ πνπ απεηινχλ λα παξαβηάζνπλ ηα έλλνκα ζπκθέξνληά ηνπο. Απφ ηελ άιιε πιεπξά, γηα ηνπο επαγγεικαηίεο πγείαο, ρξεζηκεχνπλ γηα ηε δηακφξθσζε εζηθήο θαη επαγγεικαηηθήο ζπκπεξηθνξάο. Παξάιιεια ηα ελ ιφγσ θείκελα απνηεινχλ βάζε επί ηεο νπνίαο νη εζληθέο θπβεξλήζεηο κπνξνχλ λα νηθνδνκήζνπλ έλα ζηέξεν θαη νιηζηηθφ λνκηθφ πιαίζην, ην νπνίν ζα πξνζηαηεχεη απνηειεζκαηηθά ηνπο πνιίηεο θαη ζα δηακνξθψλεη έλα ιεηηνπξγηθφ ζχζηεκα παξνρψλ ππεξεζηψλ πγείαο. 2.4 Ζ ΔΛΛΖΝΗΚΖ ΠΡΑΓΜΑΣΗΚΟΣΖΣΑ Σν Διιεληθφ χζηεκα Τγείαο, απνηειεί ην απφζηαγκα ηεο κεηαθνξάο θαη εθαξκνγήο πιεζψξαο ζηνηρείσλ απφ αληίζηνηρα ζπζηήκαηα άιισλ ρσξψλ. Με ηνλ Ν. 1397/1983, ζεκειηψλεηαη ην "Δζληθφ χζηεκα Τγείαο", ην νπνίν είλαη δνκεκέλν θπξίσο ζην πξφηππν ηνπ αληίζηνηρνπ βξεηαληθνχ. ην άξζξν 1 ηνπ λφκνπ, νξίδεηαη φηη "ην θξάηνο έρεη ηελ επζύλε γηα ηελ παξνρή ππεξεζηώλ πγείαο ζην ζύλνιν ησλ πνιηηώλ". Γηεπθξηλίδεηαη δε φηη νη δεδνκέλεο ππεξεζίεο ζα πξέπεη λα παξέρνληαη ηζφηηκα ζε θάζε πνιίηε "αλεμάξηεηα από ηελ θνηλσληθή θαη επαγγεικαηηθή ηνπ θαηάζηαζε". Σηο φπνηεο ειιείςεηο ηνπ ζπζηήκαηνο γηα κέξηκλα θαη θξνληίδα πξνο εηδηθέο θαηεγνξίεο αζζελψλ, ζπγθεθξηκέλα πξνο ηνπο ςπρηθά αζζελείο, έξρεηαη λα ηηο θαιχςεη ν Ν. 2716/1999, κε ηνλ νπνίν ηίζεληαη νη βάζεηο γηα ηελ "Αλάπηπμε θαη εθζπγρξνληζκφο ησλ ππεξεζηψλ ςπρηθήο πγείαο". Ζ Διιάδα, κηα θαζφια δεκνθξαηηθή θαη επλνκνχκελε ρψξα, δελ ζα κπνξνχζε παξά λα ελζσκαηψζεη ζηελ ειιεληθή λνκνζεζία ηα δηθαηψκαηα ησλ αζζελψλ, φπσο 19

20 απηά πξνθχπηνπλ απφ ηνπο πξναλαθεξζέληεο θψδηθεο, ράξηεο θαη δηαθεξχμεηο. Πξηλ ηε ξεηή ηνπο λνκνζεηηθή θαηνρχξσζε, ε νπνία έιαβε ρψξα ην 1992, ηα ζπγθεθξηκέλα δηθαηψκαηα πξνζηαηεχνληαλ απφ ηα πξναλαθεξζέληα θείκελα αιιά θαη απφ ηηο δηαηάμεηο ηνπ πληάγκαηνο, ηνπ Αζηηθνχ, Πνηληθνχ θαη Γηνηθεηηθνχ Γηθαίνπ θαη ησλ ζρεηηθψλ Πεηζαξρηθψλ Καλνληζκψλ-Κσδίθσλ Γενληνινγίαο, νη νπνίνη θαηαγξάθνπλ θπξίσο ζηηο ππνρξεψζεηο ησλ επαγγεικαηηψλ πγείαο πξνο ηνπο αζζελείο. ην ζεκείν απηφ ζα πξέπεη λα ζεκεησζεί φηη ε νξηνζέηεζε ηεο έλλνηαο θαη ηδίσο ηνπ πεξηερνκέλνπ ησλ δηθαησκάησλ ησλ αζζελψλ ή ησλ δηθαησκάησλ ησλ πνιηηψλ ζηηο Τπεξεζίεο Τγείαο, φπσο απηά αλαιχνληαη ζηνλ Ν. 2071/1992, κε ηελ επξχηεξε έλλνηα ησλ δηθαησκάησλ ησλ ρξεζηψλ ππεξεζηψλ πγείαο είλαη νπζηψδεο, δηφηη νη ρξήζηεο κπνξεί λα κελ είλαη αζζελείο αιιά πνιίηεο κε ηε λνκηθή έλλνηα ηνπ φξνπ (π.ρ. αιινδαπφο λφκηκα εγθαηεζηεκέλνο ζηε ρψξα, επηζθέπηεο ή αθφκα θαη ιαζξνκεηαλάζηεο). Έηζη πξνθεηκέλνπ λα πξαγκαησζνχλ νιηζηηθά νη δηαηάμεηο πεξί ησλ δηθαησκάησλ πξέπεη λα εθαξκφδνληαη ρσξίο θακία δηάθξηζε θαη ηζφηηκα ζε φινπο ηνπο πξνζεξρφκελνπο ζηηο ππεξεζίεο πγείαο, αλεμαξηήηνπ θχινπ, θπιήο, γιψζζαο, ζξεζθείαο, εζληθφηεηαο, πνιηηηθψλ ή ζξεζθεπηηθψλ πεπνηζήζεσλ, κνξθσηηθνχ επηπέδνπ, θνηλσληθήο ζέζεο, νηθνλνκηθήο θαηάζηαζεο θαη ειηθίαο. πκπεξαζκαηηθά ηα δηθαηψκαηα ησλ ρξεζηψλ ζηηο ππεξεζίεο πγείαο απνηεινχλ ειεπζεξίεο, νη νπνίεο πξνζηαηεχνληαη ζηε γεληθή ηνπο έθθξαζε απφ ηα πληαγκαηηθά θείκελα ηνπ εθάζηνηε θξάηνπο. Ζ εμεηδίθεπζήο ηνπο θαη ε πεξηπησζηνινγηθή ηνπο αλάιπζε πνπ επηηπγράλεηαη κε ηνπο λφκνπο, ηνπο πξνζδίδεη κεγαιχηεξε βαξχηεηα αιιά θπξίσο ιεηηνπξγηθφηεηα ΤΝΣΑΓΜΑΣΗΚΖ ΚΑΣΟΥΤΡΧΖ ε έλα πξψην "καθξνεπίπεδν", ε θαηνρχξσζε ησλ δηθαησκάησλ ησλ αζζελψλ θαη ε πξνζηαζία απηψλ, ζα εμεηαζηνχλ ππφ ην πξίζκα ησλ αλαθαίξεησλ θαη ξεηψλ δηθαησκάησλ-ειεπζεξηψλ θάζε αηφκνπ, έηζη φπσο απηά θαηαγξάθνληαη ζην χληαγκα, θαη ζπγθεθξηκέλα ζηα άξζξα: Άξζξν 2 παξ. 1, ζεβαζκφο ζηελ πξνζσπηθφηεηα θαη ηελ αμία ηνπ αλζξψπνπ. Άξζξν 5 παξ. 1, δηθαίσκα ζηελ ειεχζεξε αλάπηπμε ηεο πξνζσπηθφηεηαο ηνπ αηφκνπ. Άξζξν 5 παξ. 2, πξνζηαζία ηεο δσήο, ηεο ηηκήο θαη ηεο ειεπζεξίαο ρσξίο δηαθξίζεηο εζληθφηεηαο, θπιήο, γιψζζαο, ζξεζθεπηηθψλ θαη πνιηηηθψλ πεπνηζήζεσλ. Άξζξν 5 παξ. 3, απαξαβίαζην ηεο πξνζσπηθήο ειεπζεξίαο. 20

21 Άξζξν 7 παξ. 2, απαγφξεπζε ησλ βαζαληζηεξίσλ, ζσκαηηθψλ θαθψζεσλ, βιάβεο ηεο πγείαο ή άζθεζεο ςπρνινγηθήο βίαο θαζψο θαη θάζε άιιεο πξνζβνιήο ηεο αλζξψπηλεο αμηνπξέπεηαο. Σα αλσηέξσ αηνκηθά δηθαηψκαηα, γηα ηελ νιηζηηθή πξαγκάησζή ηνπο, ζπλεπηθνπξνχληαη θαη ζπκπιεξψλνληαη θαη απφ άιια ζπληαγκαηηθά εθπνξεπφκελα δηθαηψκαηα, φπσο: Σν δηθαίσκα ηνπ αλαθέξεζζαη, άξζξν 10. Σν δηθαίσκα ηεο ειεπζεξίαο ηεο ζξεζθεπηηθήο ζπλείδεζεο, άξζξν 13. Σν δηθαίσκα ηεο ειεπζεξίαο ηνπ ηχπνπ, άξζξν 14. Σν δηθαίσκα ηεο ειεπζεξίαο ηεο ηέρλεο, ηεο επηζηήκεο, ηεο έξεπλαο, ηεο δηδαζθαιίαο θαη ηεο παηδείαο, άξζξν 16 παξ. 1 & 2. Σν δηθαίσκα ηεο πξνζηαζίαο ηνπ απνξξήηνπ, άξζξν 19. Σν δηθαίσκα ηεο έλλνκεο πξνζηαζίαο, άξζξν 20 παξ. 1. Σα πξναλαθεξφκελα ζπληαγκαηηθά θαηνρπξσκέλα δηθαηψκαηα πξνζηαηεχνπλ ζε έλα πξψην ζηάδην ηνλ ρξήζηε ησλ ππεξεζηψλ πγείαο σο πνιίηε, πνπ πξνζέξρεηαη ζε κηα δεκφζηα ππεξεζία, αιιά θαη σο απζχπαξθηε νληφηεηα πνπ λνζεί ζσκαηηθά ή ςπρηθά. Απνηεινχλ δε ηα λεπξαιγηθά εθείλα ζηνηρεία κε ηα νπνία ν πνιίηεο δχλαηαη λα δηαθπιάμεη ηελ πξνζσπηθή ηνπ ειεπζεξία θαη αμηνπξέπεηα, ελψ ηαπηφρξνλα απηά δεκηνπξγνχλ έλα αδηφξαην πξνζηαηεπηηθφ πιέγκα αλαραίηηζεο θάζε εμσγελνχο πξνζπάζεηαο παξαβίαζεο θαη εθκεηάιιεπζήο ηνπ. Ζ ξεηή αλαθνξά φκσο ζην δηθαίσκα γηα πξνζηαζία ηεο πγείαο πξαγκαηνπνηείηαη ζην άξζξν 21 παξ. 3, φπνπ αλαθέξεηαη φηη "Τν θξάηνο κεξηκλά γηα ηελ πγεία ησλ πνιηηώλ θαη παίξλεη εηδηθά κέηξα γηα ηελ πξνζηαζία ηεο λεόηεηαο, ηνπ γήξαηνο, ηεο αλαπεξίαο θαη γηα ηε πεξίζαιςε ησλ απόξσλ" 18. Σν ζεκειηψδεο δηθαίσκα ζηνλ ηνκέα ησλ ππεξεζηψλ πγείαο είλαη αηνκηθφ θαη θνηλσληθφ 19. Ζ δηάζηαζή ηνπ σο αηνκηθφ ζπλεπάγεηαη ηελ πεξηθξνχξεζε ηεο αηνκηθήο ειεπζεξίαο ηνπ πνιίηε απφ ππέξκεηξε θξαηηθή παξέκβαζε αιιά θαη ηελ απαίηεζή ηνπ γηα ζεβαζκφ ηεο αμηνπξέπεηάο ηνπ. Ζ θνηλσληθή δηάζηαζε ηνπ δηθαηψκαηνο ζπλεπάγεηαη ηελ αμίσζε γηα παξνρή ησλ ζρεηηθψλ ππεξεζηψλ απφ ην θξάηνο. Οη ζεσξεηηθέο έξηδεο επί ηεο έθηαζεο ηνπ δηθαηψκαηνο γηα αγψγηκε αμίσζε ζπγθιίλνπλ 18 Απφ ην ζπγθεθξηκέλν άξζξν πξνθχπηεη έλα πγεηνλνκηθφ θεθηεκέλν ππφ ηελ έλλνηα φηη δελ επηηξέπεηαη ε θαηάξγεζε ησλ ζεζκψλ κέζσ ησλ νπνίσλ πινπνηείηαη ε θξαηηθή κέξηκλα γηα ηελ πγεία, ηδίσο ηνπ Δζληθνχ πζηήκαηνο Τγείαο. 19 Νηθνιαθνπνχινπ-ηεθάλνπ Ζ., Κνηλσληθή Επξώπε-Θεκειηώδεηο αξρέο θαη ζεζκνί θνηλσληθήο πνιηηηθήο, δηδαθηηθέο ζεκεηψζεηο ΔΓΓ, Αζήλα

22 φηη απηή πθίζηαηαη κφλν ζε πεξίπησζε ξεηήο πξφβιεςεο απφ ην λφκν. Γελ παξέιθεη λα αλαθεξζεί φηη ην ελ ιφγσ δηθαίσκα αλήθεη ζηα δεκφζηα δηθαηψκαηα, εθφζνλ ζπλεπάγεηαη ηελ άζθεζε δεκφζηαο εμνπζίαο απφ ηηο θξαηηθέο ππεξεζίεο αιιά θαη ζηα ζεκειηψδε, θαζψο αλάγεηαη ζε ζπληαγκαηηθά θαηνρπξσκέλε θξαηηθή κέξηκλα 20. Φνξείο ηνπ δηθαηψκαηνο ζηελ πγεία, ζπκθσλά κε ηε δηαηχπσζε ηνπ άξζξνπ 21 παξ. 3 ηνπ Διιεληθνχ πληάγκαηνο αιιά θαη ηνπ άξζξνπ 13 αξ.3 ηνπ δεχηεξνπ κέξνπο ηνπ Δπξσπατθνχ Κνηλσληθνχ Υάξηε, είλαη φινη νη πνιίηεο ηεο ρψξαο, δίρσο δηάθξηζε ζε αιινδαπνχο θαη εκεδαπνχο. Απνδέθηεο ηεο ηζρχνο ηνπ θνηλσληθνχ δηθαηψκαηνο ζηελ πγεία είλαη ε εθάζηνηε θξαηηθή εμνπζία ΝΟΜΟΘΔΣΗΚΑ ΔΡΔΗΜΑΣΑ ΝΟΜΟ 2071/92 (ΦΔΚ A 123/ ) Σν 1992 ε Διιάδα έγηλε ε πξψηε επξσπατθή ρψξα πνπ ςήθηζε λφκν γηα ηελ πξνζηαζία ησλ δηθαησκάησλ ησλ αζζελψλ, ελψ έλα κήλα αξγφηεξα ην ίδην πξάηηεη θαη ε Φηλιαλδία. Γχν ήηαλ ηα θπξηφηεξα ελαχζκαηα πνπ έδσζαλ ηελ αλαγθαία ψζεζε γηα ηε λνκνζεηηθή θαηνρχξσζε ησλ ζπγθεθξηκέλσλ δηθαησκάησλ. Απφ ηε κία, ε πξφνδνο ηεο βηνταηξηθήο ηερλνινγίαο, ε δηεζλήο αθχπληζε γηα ηα αλζξψπηλα δηθαηψκαηα, νη ζπλερείο κεηαβνιέο-εμειίμεηο ζην Δζληθφ χζηεκα Τγείαο ζε ζπλδπαζκφ κε ηελ άλνδν ηνπ κνξθσηηθνχ επηπέδνπ ησλ ρξεζηψλ πγείαο, είραλ ζαλ ζπλέπεηα ηελ άξζξσζε πςειφηεξσλ απαηηήζεσλ θαη έηζη ε αξρηθή δηαπίζησζε γηα αλάγθε λνκνζεηηθήο πξνζηαζία ησλ δηθαησκάησλ έγηλε επηηαγή. Απφ ηελ άιιε, ν επηζηεκνληθφο ρψξνο, κέζσ δεκνζηεχζεσλ ζρεηηθψλ άξζξσλ ζε επηζηεκνληθά πεξηνδηθά, ζπλεδξίσλ θαη εκεξίδσλ ησλ επηζηεκνληθψλ εηαηξεηψλ, ησλ κέζσλ καδηθήο ελεκέξσζεο, ησλ εθπαηδεπηηθψλ ηδξπκάησλ πγείαο αιιά θαη ησλ εζληθψλ θαη δηεζλψλ ζπιιφγσλ ησλ αζζελψλ, ζπλέβαιε ζηελ απαίηεζε γηα λνκηθή ζεζκνζέηεζε ησλ δηθαησκάησλ. Με ην άξζξν 47 ηνπ Ν. 2071/92, "Γηα ηνλ εθζπγρξνληζκό θαη ηελ Οξγάλσζε ηνπ Σπζηήκαηνο Υγείαο", ν λνζνθνκεηαθφο αζζελήο θαζίζηαηαη θνξέαο δηθαησκάησλ. Σαπηφρξνλα, νη ειεπζεξίεο ηνπ πνιίηε πνπ εηζέξρεηαη θαη λνζειεχεηαη ζε δεκφζην λνζειεπηηθφ ίδξπκα πεξηνξίδνληαη απφ νξηζκέλεο ππνρξεψζεηο, ζηηο νπνίεο ν ίδηνο νθείιεη λα αληαπνθξίλεηαη. Αλαιπηηθφηεξα: 20 Κξεκαιήο Κ., Τν δηθαίσκα γηα πξνζηαζία ηεο πγείαο, Αζήλα Υξπζφγνλνο Κ., Αηνκηθά θαη θνηλσληθά δηθαηώκαηα, εθδ. άθθνπια, Αζήλα

23 Γηθαηώκαηα ηοσ λοζοθοκεηαθού αζζελούς ην άξζξν 47 ηνπ Ν. 2071/92, θαηαγξάθνληαη ηα δηθαηψκαηα ηνπ λνζνθνκεηαθνχ αζζελνχο, ηα νπνία είλαη ηα εμήο: Ο αζζελήο έρεη ην δηθαίσκα πξνζέγγηζεο ζηηο Τπεξεζίεο ηνπ Ννζνθνκείνπ, ηηο πιένλ θαηάιιειεο γηα ηε θχζε ηεο αζζέλεηάο ηνπ. Ο αζζελήο έρεη ην δηθαίσκα λα ιακβάλεη ηηο παξερφκελεο θξνληίδεο κε ηνλ νθεηιφκελν ζεβαζκφ ζηελ αλζξψπηλε αμηνπξέπεηά ηνπ. Απηή ε θξνληίδα πεξηιακβάλεη φρη κφλν ηελ ελ γέλεη άζθεζε ηεο ηαηξηθήο θαη ηεο λνζειεπηηθήο, αιιά θαη ηηο παξαταηξηθέο ππεξεζίεο, ηελ θαηάιιειε δηακνλή, ηελ πξέπνπζα κεηαρείξηζε θαη ηελ απνηειεζκαηηθή δηνηθεηηθή θαη ηερληθή εμππεξέηεζε. Ο αζζελήο έρεη ην δηθαίσκα λα ζπγθαηαηεζεί ή λα αξλεζεί θάζε δηαγλσζηηθή ή ζεξαπεπηηθή πξάμε πνπ πξφθεηηαη λα δηελεξγεζεί ζ απηφλ. ε πεξίπησζε πνπ ν ίδηνο έρεη κεξηθή ή νιηθή δηαλνεηηθή αληθαλφηεηα, ηφηε ην δηθαίσκα απηφ αζθείηαη απφ ην άηνκν πνπ θαηά ηνλ λφκν ελεξγεί γηα ινγαξηαζκφ ηνπ. Ο αζζελήο δηθαηνχηαη λα δεηήζεη θαη λα ελεκεξσζεί γηα ηελ θαηάζηαζε ηεο πγείαο ηνπ. Σν ζπκθέξνλ ηνπ αζζελνχο είλαη θαζνξηζηηθφ θαη εμαξηάηαη απφ ηελ πιεξφηεηα θαη ηελ αθξίβεηα ησλ πιεξνθνξηψλ πνπ ηνπ δίλνληαη. Ζ ελεκέξσζε ηνπ αζζελνχο πξέπεη λα ηνπ επηηξέπεη λα ζρεκαηίζεη πιήξε εηθφλα ησλ ηαηξηθψλ, νηθνλνκηθψλ θαη θνηλσληθψλ παξακέηξσλ ηεο θαηάζηαζήο ηνπ θαη λα ιακβάλεη απνθάζεηο ν ίδηνο ή λα κεηέρεη ζηε ιήςε απνθάζεσλ πνπ είλαη δπλαηφ λα πξνδηθάζνπλ ηε κεηέπεηηα δσή ηνπ. Ο αζζελήο ή ν εθπξφζσπφο ηνπ, ζε πεξίπησζε αληθαλφηεηάο ηνπ, έρεη ην δηθαίσκα λα πιεξνθνξεζεί εκπεξηζηαησκέλα θαη εθ ησλ πξνηέξσλ γηα ηνπο θηλδχλνπο πνπ ελδέρεηαη λα παξνπζηαζηνχλ ή λα πξνθχςνπλ απφ ηελ εθαξκνγή αζπλήζσλ ή πεηξακαηηθψλ δηαγλσζηηθψλ θαη ζεξαπεπηηθψλ πξάμεσλ. Ζ εθηέιεζε ησλ πξάμεσλ απηψλ πξαγκαηνπνηείηαη ζηνλ αζζελή κφλν κεηά ηε ζπγθαηάζεζή ηνπ, ε νπνία κπνξεί λα αλαθιεζεί απφ ηνλ ίδην αλά πάζα ζηηγκή. Ο αζζελήο έρεη ην δηθαίσκα, ζην κέηξν θαη φπνηε απηφ είλαη δπλαηφ, πξνζηαζίαο ηεο ηδησηηθήο ηνπ δσήο. Γη απηφ, θάζε ζηνηρείν ή έγγξαθν ηνπ θαθέινπ ηνπ ζα πξέπεη λα είλαη απφιπηα εγγπεκέλν σο πξνο ηε θχιαμή ηνπ. Ο αζζελήο έρεη ην δηθαίσκα ζεβαζκνχ θαη αλαγλψξηζεο ησλ ζξεζθεπηηθψλ θαη ηδενινγηθψλ πεπνηζήζεψλ ηνπ. 23

24 Ο αζζελήο έρεη δηθαίσκα λα παξνπζηάζεη ή λα θαηαζέζεη εγγξάθσο ή πξνθνξηθψο δηακαξηπξίεο θαη ελζηάζεηο θαη αθνινχζσο λα ιάβεη πιήξε γλψζε ησλ επ απηψλ ελεξγεηψλ θαη απνηειεζκάησλ 22. Μία ζχληνκε θξηηηθή ζηηο δηαηάμεηο ηνπ άξζξν 47 ηνπ Ν.2071/92, ζα είρε ζαλ απνηέιεζκα ηελ θαηαγξαθή κηαο πξσηφιεηαο πξνζπάζεηαο γηα ηε ζσξάθηζε ησλ δηθαησκάησλ ησλ λνζνχλησλ, απνηειψληαο θαη νπζίαλ έλα θείκελν πξνέθηαζεο θαη εμεηδίθεπζεο ησλ πληαγκαηηθψλ δηαηάμεσλ. Απφ κία ελ ηάρεη αλάγλσζε ησλ παξαγξάθσλ ηνπ άξζξνπ 47 εχθνια ζπλάγεηαη φηη ν ππξήλαο ηνπο πξαγκαηψλεη ηα αηνκηθά δηθαηψκαηα, φπσο απηά αλαθέξνληαη ζην ζπληαγκαηηθφ θείκελν. Παξφια απηά είλαη έληνλε ε απνπζία νπνηαζδήπνηε λνκνζεηηθήο θαηνρχξσζεο αλαθνξηθά ζηηο ππφινηπεο θαηεγνξίεο ησλ ρξεζηψλ ησλ ππεξεζηψλ πγείαο. Δπίζεο δελ γίλεηαη κλεία νχηε θαη ζηελ εμαθνινχζεζε παξνρήο θξνληίδσλ κε πνηνηηθή δηάζηαζε, φπσο θαη νίθνλ λνζειεία, ηαηξεία πφλνπ, ζεζκνί ππνζηήξημεο ηεο νηθνγέλεηαο ηνπ αζζελνχο αιιά θαη δνκέο πνπ ζα ήηαλ επηθνξηηζκέλεο κε ηελ ηειηθή θξνληίδα ηνπ αξξψζηνπ, δηαζθαιίδνληαο έλαλ αμηνπξεπή ζάλαην θαη θπξίσο ζηηο πεξηπηψζεηο ησλ αλίαησλ θαη εθθπιηζηηθψλ αζζελεηψλ. Τποτρεώζεης ηοσ λοζοθοκεηαθού αζζελούς Απφ ηελ θαηαγξαθή θαη κειέηε φκσο ησλ δηθαησκάησλ ησλ αζζελψλ, θαη ζε ζπλδπαζκφ κε ηνλ θαλνληζκφ ιεηηνπξγίαο ηνπ λνζνθνκείνπ, απνξξένπλ θαη νη ππνρξεψζεηο ηνπ αζζελνχο. Δηδηθφηεξα, νξηζκέλεο απφ ηηο βαζηθέο δηαηάμεηο ηνπ θαλνληζκνχ είλαη νη αθφινπζεο: Γελ επηηξέπεηαη ν αζζελήο λα θαπλίδεη εληφο ηνπ ζαιάκνπ λνζειείαο. Αληηζέησο θαη εθφζνλ απηφ ηνπ ην επηηξέπεη ν ζεξάπσλ ηαηξφο, κπνξεί λα θαπλίδεη ζηνπο εηδηθνχο γη απηφ ρψξνπο ηνπ Ννζνθνκείνπ. Γελ επηηξέπεηαη ν αζζελήο λα ζνξπβεί ή λα θάλεη ρξήζε κνπζηθψλ νξγάλσλ εληφο ηνπ Ννζνθνκείνπ. Γελ επηηξέπεηαη ν αζζελήο λα θάλεη ρξήζε νηλνπλεπκαησδψλ πνηψλ. Γελ επηηξέπεηαη ν αζζελήο λα εηζέξρεηαη ζηα γξαθεία ησλ ηαηξψλ ή άιισλ Τπεξεζηψλ ηνπ Ννζνθνκείνπ, ζηνπο βνεζεηηθνχο ρψξνπο, φπνπ δελ έρνπλ θακία εληνιή λα κεηαβνχλ, ζε άιινπο ζαιάκνπο λνζειείαο θαη κάιηζηα ζ απηνχο φπνπ 22 Γηα ην ζθνπφ απηφ έρνπλ δεκηνπξγεζεί ζε θάζε λνζνθνκείν Γξαθεία Δπηθνηλσλίαο κε ηνλ Πνιίηε αιιά θαη Σξηκειείο Δπηηξνπέο Πξνάζπηζεο Γηθαησκάησλ ηνπ Πνιίηε, ε νξγάλσζε θαη ιεηηνπξγία ησλ νπνίσλ πεξηγξάθεηαη ζε αληίζηνηρε ζεκαηηθή ελφηεηα. 24

25 λνζειεχνληαη ινηκψδε πεξηζηαηηθά ή βαξέσο πάζρνληεο ή φπνπ αιινχ ηεξνχληαη φξνη αζεςίαο. Γελ επηηξέπεηαη ν αζζελήο λα ζπκπεξηθέξεηαη απξεπψο ζην ηαηξηθφ, λνζειεπηηθφ θαη ινηπφ πξνζσπηθφ ηνπ Ννζνθνκείνπ. Ο αζζελήο ππνρξενχηαη λα παξακείλεη εληφο ηνπ Ννζνθνκείνπ θαζφιε ηε δηάξθεηα ηεο λνζειείαο ηνπ θαη κφλνλ φηαλ εηδηθνί ιφγνη επηβάιινπλ ηελ πξνζσξηλή έμνδφ ηνπ απ απηφ, κπνξεί λα δεηήζεη άδεηα απφ ην Γηεπζπληή ηαηξφ ηεο Κιηληθήο φπνπ λνζειεχεηαη ή απφ ην λφκηκν αλαπιεξσηή ηνπ θαη εθφζνλ ην επηηξέπεη ε θαηάζηαζε ηεο πγείαο ηνπ. ε πεξίπησζε φκσο θαηά ηελ νπνία ν αζζελήο εμέιζεη ηνπ Ννζνθνκείνπ ρσξίο ηελ άδεηα ηεο Κιηληθήο, ηφηε ζεσξείηαη φηη εμέξρεηαη κε δηθή ηνπ επζχλε θαη, ζηε ζπλέρεηα, ζα ππνζηεί ηηο λφκηκεο θπξψζεηο, δειαδή ηελ ππνρξεσηηθή έμνδφ ηνπ απφ ην Ννζνθνκείν, κε πεηζαξρηθφ εμηηήξην, θαη θπζηθά κφλν ζηελ πεξίπησζε θαηά ηελ νπνία ε θαηάζηαζε ηεο πγείαο ηνπ δελ δηαηξέρεη θαλέλαλ θίλδπλν. Γηα ην ιφγν απηφλ, ν αζζελήο, επζχο ακέζσο κεηά ηελ είζνδφ ηνπ ζην Ννζνθνκείν, ππνρξενχηαη λα παξαδψζεη φινλ ηνλ ηκαηηζκφ ηεο εμφδνπ πνπ θέξεη καδί ηνπ, θαζψο θαη θάζε άιιν πξνζσπηθφ αληηθείκελν, ζην ηκαηηνθπιάθην ηεο Κιηληθήο. Ο αζζελήο ππνρξενχηαη, επζχο κεηά ηελ είζνδφ ηνπ ζην Ννζνθνκείν, λα δειψζεη ζην Σκήκα Κίλεζεο Αζζελψλ, δηακέζνπ ηεο Πξντζηακέλεο ηεο Κιηληθήο φπνπ λνζειεχεηαη, ηνλ αζθαιηζηηθφ ηνπ θνξέα, εθφζνλ είλαη αζθαιηζκέλνο, ή φηη ζα θαηαβάιεη ν ίδηνο φιεο ηηο δαπάλεο γηα ηε λνζειεία ηνπ. Ο αζζελήο ππνρξενχηαη λα εθαξκφδεη ηηο εληνιέο ησλ ηαηξψλ ηνπ θαη λα εθηειεί πηζηά ηε θαξκαθεπηηθή αγσγή. Ο αζζελήο ππνρξενχηαη λα ιακβάλεη ηελ παξερφκελε απφ ην Ννζνθνκείν ηξνθή, απαγνξεπκέλεο ηεο ιήςεο απφ απηφλ θάζε άιιεο ηξνθήο πνπ πξνζθέξεηαη ζ απηφλ απφ ηνπο νηθείνπο ηνπ, πξνο απνθπγή αιινίσζεο ηνπ δηαηηνινγίνπ ηνπ, ην νπνίν θαζνξίδεηαη απφ ην ζεξάπνληα ηαηξφ. Ο αζζελήο νθείιεη, επζχο κεηά ηελ εηζαγσγή ηνπ ζην Ννζνθνκείν, λα δψζεη ζηνλ αξκφδην ηαηξφ ηεο Κιηληθήο φπνπ ζα λνζειεπζεί πιήξεο ηζηνξηθφ ηεο αζζέλεηάο ηνπ. Ο αζζελήο έρεη ππνρξέσζε, ζε πεξίπησζε πνπ ηνπ ρνξεγεζεί γεληθή ή κεξηθή λάξθσζε γηα ηελ πξαγκαηνπνίεζε ρεηξνπξγηθήο επέκβαζεο, λα ππνγξάςεη γξαπηή δήισζε ζπγθαηάζεζεο πξνο ηνχην. ε πεξηπηψζεηο δηαλνεηηθήο αληθαλφηεηαο απηνχ ή ζε επείγνπζεο θαηαζηάζεηο, φπνπ ν αζζελήο δελ έρεη επαθή κε ην πεξηβάιινλ, δεηείηαη 25

26 ε ζπγθαηάζεζε ηνπ θεδεκφλα ή ηνπ πιεζηέζηεξνπ ζπγγελή ή ηνπ πξνζψπνπ ην νπνίν αζθεί ηελ επηκέιεηά ηνπ ΝΟΜΟ 2519/97 (ΦΔΚ A' 165/ ) Σν 1997 ςεθίδεηαη λένο λφκνο, "Αλάπηπμε θαη εθζπγρξνληζκόο ηνπ Δζληθνύ Σπζηήκαηνο Υγείαο", ηνπ νπνίνπ ν ηίηινο δειψλεη απεξίθξαζηα ηε βνχιεζε ηνπ λνκνζέηε. Ο λένο απηφο λφκνο απνηειεί κία πξνζπάζεηα ζπκπιήξσζεο ηνπ Ν. 2071/92 θπξίσο αλαθνξηθά ζηνπο κεραληζκνχο πξνάζπηζεο ησλ δηθαησκάησλ αιιά θαη επέθηαζεο απηψλ. χκθσλα κε ην άξζξν 1 ηνπ ελ ιφγσ λφκνπ, γηα ηελ πξνζηαζία ησλ δηθαησκάησλ ησλ λνζνθνκεηαθψλ αζζελψλ, φπσο απηά πξνβιέπνληαη απφ ην άξζξν 47 ηνπ Ν. 2071/92, αιιά θαη ησλ βαζηθψλ δηθαησκάησλ ηνπ ζπλφινπ ησλ πνιηηψλ πνπ απνξξένπλ απφ ηηο δηαηάμεηο ηνπ άξζξνπ 1 ηνπ Ν.1397/1983, ζπληζηψληαη ζην Τπνπξγείν Τγείαο θαη Κνηλσληθήο Αιιειεγγχεο νη αθφινπζεο ππεξεζίεο: Απηνηειήο Υπεξεζία Πξνζηαζίαο ησλ Γηθαησκάησλ ησλ Αζζελώλ. Δπηηξνπή Διέγρνπ Πξνζηαζίαο ησλ Γηθαησκάησλ ησλ Αζζελώλ. ε επίπεδν λνζνθνκείνπ, πξνβιέπεηαη ε ιεηηνπξγία: Γξαθείνπ Δπηθνηλσλίαο κε ηνλ Πνιίηε. Τξηκεινύο Δπηηξνπήο Πξνάζπηζεο ησλ Γηθαησκάησλ ηνπ Πνιίηε. Ζ αλάιπζε ησλ πξναλαθεξφκελσλ ππεξεζηψλ πξαγκαηνπνηείηαη ην θεθάιαην 5, φπνπ αλαπηχζζνληαη αλαιχνληαη ζπλνιηθά νη κεραληζκνί πξνζηαζίαο ησλ αζζελψλ ΝΟΜΟ 2716/99 (ΦΔΚ Α' 96/ ) Ηδηαίηεξε κλεία ζα πξέπεη λα γίλεη ζηα δηθαηψκαηα ησλ αηφκσλ κε ςπρηθέο δηαηαξαρέο θαη δηαηαξαρέο απηηζηηθνχ ηχπνπ κε καζεζηαθά πξνβιήκαηα, φπσο απηέο πξνβιέπνληαη θαη αλαθέξνληαη ζηηο δηαηάμεηο ηνπ Ν. 2716/99, Αλάπηπμε θαη εθζπγρξνληζκόο ησλ ππεξεζηώλ ςπρηθήο πγείαο. Σν έβδνκν θεθάιαην ηνπ Ν. 2071/92, θαη ζπγθεθξηκέλα ηα άξζξα , αλαθέξεηαη εκπεξηζηαησκέλα ζηα ζέκαηα πνπ αθνξνχλ ζηελ νξγάλσζε θαη ιεηηνπξγία ησλ Μνλάδσλ Φπρηθήο Τγείαο. Κακία φκσο αλαθνξά δελ εληνπίδεηαη ζηνπο κεραληζκνχο εθείλνπο πνπ ζα είραλ ηε δηθαηνδνζία αιιά θαη ηελ δπλαηφηεηα λα πξναζπίδνληαη ηα δηθαηψκαηα απηψλ ησλ αζζελψλ, ησλ νπνίσλ ε θαηάζηαζε ρξήδεη ηδηαίηεξεο κέξηκλαο. 26

27 Απηφ ην λνκηθφ θελφ έξρεηαη λα θαιχςεη ην άξζξν 2 ηνπ Ν. 2716/99, κε ην νπνίν ζπλίζηαληαη: Γξαθείν γηα ηελ Πξνζηαζία ησλ Γηθαησκάησλ ησλ Αηόκσλ κε Χπρηθέο Γηαηαξαρέο. Δηδηθή Δπηηξνπή Διέγρνπ Πξνζηαζίαο ησλ Γηθαησκάησλ ησλ Αηόκσλ κε Χπρηθέο Γηαηαξαρέο. Ζ πεξηγξαθή ηεο νξγάλσζεο θαη ιεηηνπξγίαο ησλ αλσηέξσ ππεξεζηψλ ζα πξαγκαηνπνηείηαη ζην πέκπην θεθάιαην, παξάγξαθνο ζειίδα

28 3. ΚΧΓΗΚΔ ΔΠΑΓΓΔΛΜΑΣΗΚΖ ΓΔΟΝΣΟΛΟΓΗΑ Απφ ηελ παξάζεζε ησλ δηεζλψλ θεηκέλσλ (δηαθεξχμεηο, ζπκβάζεηο, ράξηεο θ.α.) δηαπηζηψλεηαη φηη δεκηνπξγείηαη έλα πιαίζην δέζκεπζεο, ηδίσο ησλ πνιηηεηαθψλ αξρψλ, ψζηε ε δξάζε ηνπο λα έρεη θεληξηθφ άμνλα ην ζεβαζκφ ησλ ρξεζηψλ ησλ ππεξεζηψλ πγείαο. Παξάιιεια, ε γλσζηνπνίεζε ησλ δηθαησκάησλ ησλ ρξεζηψλ, δεκηνπξγεί κία έκκεζε αζπίδα πξνζηαζίαο θαη πξνάζπηζεο θαζψο ην άηνκν δχλαηαη λα αληηζηέθεηαη ζηηο φπνηεο παξάηππεο ελέξγεηεο. Έλα πξφζζεην κέηξν αλαραίηηζεο ησλ εθνχζησλ ή αθνχζησλ παξαβηάζεσλ ησλ δηθαησκάησλ ησλ αζζελψλ είλαη θαη ε δεκηνπξγία Κσδίθσλ Ζζηθήο θαη Γενληνινγίαο ησλ επαγγεικαηηψλ πγείαο, ηφζν ησλ ηαηξψλ φζν θαη ηνπ λνζειεπηηθνχ πξνζσπηθνχ, επαγγεικαηίεο δειαδή πνπ έξρνληαη ζε άκεζε επαθή κε ηνπο αζζελείο αιιά θαη κε ηηο πιεξνθνξίεο πνπ ζρεηίδνληαη κε ηελ θαηάζηαζε ηεο πγείαο ηνπο. Αμίδεη λα ζεκεησζεί φηη ην ινηπφ πξνζσπηθφ ηνπ λνζνθνκείνπ δελ δεζκεχεηαη απφ ηφζν εμεηδηθεπκέλνπο Κψδηθεο αιιά απφ ηηο δηαηάμεηο ησλ ηζρπφλησλ λνκηθψλ θεηκέλσλ πνπ δεζκεχνπλ ην ζχλνιν ησλ εξγαδφκελσλ ζην δεκφζην ηνκέα, δειαδή απφ ηηο ζρεηηθέο πληαγκαηηθέο Γηαηάμεηο θαη απφ ηα άξζξα ηνπ Τπαιιειηθνχ Κψδηθα. 3.1 ΚΧΓΗΚΑ ΗΑΣΡΗΚΖ ΓΔΟΝΣΟΛΟΓΗΑ Ο Ν. 3418/2005 (Φ.Δ.Κ. 287/ ) παξνπζηάδεη ζηελ ειιεληθή έλλνκε ηάμε ηνλ Κψδηθα Ηαηξηθήο Γενληνινγίαο, ν νπνίνο δεζκεχεη φινπο φζνπο αζθνχλ ην ηαηξηθφ επάγγεικα ζηε ρψξα καο 23. ην δεχηεξν Κεθάιαην ηνπ Κψδηθα, νξίδεηαη φηη "Η άζθεζε ηεο ηαηξηθήο είλαη ιεηηνύξγεκα πνπ απνζθνπεί ζηε δηαηήξεζε, βειηίσζε θαη απνθαηάζηαζε ηεο ζσκαηηθήο, πλεπκαηηθήο θαη ςπρηθήο πγείαο ηνπ αλζξώπνπ θαζώο θαη ηελ αλαθνύθηζή ηνπ από ηνλ πόλν". ηε ζπλέρεηα δίλεηαη κία γεληθή θαζνδήγεζε ηεο ζπκπεξηθνξάο ηνπ ηαηξνχ ηφζν θαηά ηελ άζθεζε ηνπ επαγγέικαηφο ηνπ φζν θαη φηαλ δελ εξγάδεηαη, θαη ζπγθεθξηκέλα ζεκεηψλεηαη φηη "Ο ηαηξόο ηεξεί ηνλ Όξθν ηνπ Ιππνθξάηε θαη ηνπο δηεζλείο Κώδηθεο Δενληνινγίαο. Ο ηαηξόο αζθώληαο ην έξγν ηνπ, ζύκθσλα κε ηελ ηζρύνπζα λνκνζεζία θαη κέζα ζην πλεύκα ησλ εζώλ θαη ησλ εζίκσλ ηεο ζύγρξνλεο θνηλσλίαο, πξέπεη λα απνθεύγεη θάζε πξάμε ή παξάιεηςε ε νπνία δύλαηαη λα βιάςεη ηελ ηηκή θαη ηελ αμηνπξέπεηα ηνπ ηαηξηθνύ επαγγέικαηνο θαη λα θινλίζεη ηελ πίζηε ηνπ θνηλνύ πξνο απηό". 23 Ο Κψδηθαο Ηαηξηθήο Γενληνινγίαο παξαηίζεηαη ζην παξάξηεκα ηεο εξγαζίαο. 28

29 Αθνινχζσο δηαηππψλνληαη νη γεληθφηεξεο αξρέο πνπ πξέπεη λα δηέπνπλ ηε δξάζε ησλ ηαηξψλ, νη νπνίνη νθείινπλ ζπλερψο λα πξάηηνπλ ζεβφκελνη ηελ αμηνπξέπεηα θαη ηε δεηλή ζέζε ηνπ πάζρνληα, απνιακβάλνληαο πιήξε επηζηεκνληθή ειεπζεξία θαη ειεπζεξία ζπλείδεζεο, ζην πιαίζην ησλ γεληθά απνδεθηψλ θαλφλσλ θαη κεζφδσλ ηεο ηαηξηθήο επηζηήκεο. Σαπηφρξνλα δεζκεχνληαη λα παξαιείπνπλ ηε ρξήζε κεζφδσλ πνπ δελ έρνπλ επαξθή επηζηεκνληθή ηεθκεξίσζε. Σα άξζξα πνπ αθνινπζνχλ επηβάιινπλ κία ζεηξά δεζκεχζεσλ γηα ηελ παξάιιειε ελαζρφιεζε ησλ ηαηξψλ ζε άιια επαγγέικαηα πξνθεηκέλνπ λα δηαζθαιηζηεί ε πιήξεο αθνζίσζε ηνπ επαγγεικαηία ζηα θαζήθνληά ηνπ. Σν Σξίην Κεθάιαην ηνπ λφκνπ έρεη σο ηίηιν "Σρέζεηο Ιαηξνύ θαη Αζζελή", φπνπ νξίδεηαη φηη "Ο ηαηξόο θξνληίδεη γηα ηελ αλάπηπμε ζρέζεσλ ακνηβαίαο εκπηζηνζύλεο θαη ζεβαζκνύ κεηαμύ απηνύ θαη ηνπ αζζελή. Αθνύεη ηνπο αζζελείο ηνπ, ηνπο ζπκπεξηθέξεηαη κε ζεβαζκό θαη θαηαλόεζε θαη ζέβεηαη ηηο απόςεηο, ηελ ηδησηηθόηεηα θαη ηελ αμηνπξέπεηά ηνπο". ε θακία φκσο πεξίπησζε ν ηαηξφο δελ πξέπεη λα θαηαρξάηαη ηελ εκπηζηνζχλε ηνπ αζζελνχο, λα ηνπο αζθεί νηθνλνκηθέο ή νπνηαζδήπνηε άιιεο κνξθήο πηέζεηο ή λα ηνπο παξαπέκπεη ζε εμεηάζεηο, νη νπνίεο δελ είλαη πξνο ην βέιηηζην ζπκθέξνλ ηνπ. ην άξζξν 11 νξίδεηαη ε ππνρξέσζε ηνπ ηαηξνχ λα ελεκεξψλεη ηνλ αζζελή ηνπ πιήξσο θαη κε θαηαλνεηή νξνινγία γηα ηελ πξαγκαηηθή θαηάζηαζε ηεο πγείαο ηνπ, ηελ δηαδηθαζία πνπ ζα αθνινπζεζεί γηα ηελ πξαγκάησζε ηεο πξνηεηλφκελεο ζεξαπείαο αιιά θαη ηα αλακελφκελα απνηειέζκαηά ηεο, ηνπο θίλδπλνπο πνπ ηπρφλ ππάξρνπλ αιιά θαη ηηο πθηζηάκελεο ελαιιαθηηθέο ζεξαπείεο. Ο ηαηξφο δεζκεχεηαη ξεηά απφ ην άξζξν 12, λα κελ πξνβεί ζηελ εθηέιεζε θακίαο ηαηξηθήο πξάμεο ρσξίο ηελ πξνεγνχκελε ζπλαίλεζε ηνπ αζζελνχο ή φπνηνπ πξνζψπνπ έρεη νξηζζεί σο λφκηκνο αληηπξφζσπφο ηνπ. Καη εμαίξεζε δελ απαηηείηαη ζπλαίλεζε ζηηο επείγνπζεο πεξηπηψζεηο νπφηε θαη ππάξρεη άκεζε θαη θαηεπείγνπζα αλάγθε γηα παξνρή ηαηξηθήο θξνληίδαο. Ηδηαηηέξσο ζεκαληηθφ είλαη ην άξζξν 13, φπνπ νξίδνληαη νη ζρεηηθέο δηαηάμεηο πνπ δηέπνπλ ην ηαηξηθφ απφξξεην. χκθσλα κε ην ζπγθεθξηκέλν άξζξν "ν ηαηξόο νθείιεη λα ηεξεί απζηεξά απόιπηε ερεκύζεηα γηα νπνηνδήπνηε ζηνηρείν ππνπίπηεη ζηελ αληίιεςή ηνπ ή ηνπ απνθαιύπηεη ν αζζελήο ή ηξίηνη ζην πιαίζην ηεο άζθεζεο ησλ θαζεθόλησλ ηνπ θαη ην νπνίν αθνξά ζηνλ αζζελή ή ηνπο νηθείνπο ηνπ". Γηα ηελ απζηεξή θαη απνηειεζκαηηθή ηήξεζε ηνπ ηαηξηθνχ απνξξήηνπ, ν ηαηξφο νθείιεη: λα αζθεί ηελ αλαγθαία επνπηεία ζηνπο βνεζνχο, ζπλεξγάηεο ή άιια πξφζσπα πνπ ζπκπξάηηνπλ ή ζπκκεηέρνπλ κε νπνηνδήπνηε ηξφπν θαηά ηελ άζθεζε ηνπ ιεηηνπξγήκαηφο ηνπ θαη 29

30 λα ιακβάλεη θάζε κέηξν δηαθχιαμεο ηνπ απνξξήηνπ θαη γηα ην ρξφλν κεηά ηε κε νπνηνδήπνηε ηξφπν παχζε ή ιήμε άζθεζεο ηνπ ιεηηνπξγήκαηφο ηνπ. Άξζε ηνπ ηαηξηθνχ απνξξήηνπ επηηξέπεηαη φηαλ ν ηαηξφο απνβιέπεη ζηε δηαθχιαμε έλλνκνπ ή άιινπ δηθαηνινγεκέλνπ, νπζηψδνπο δεκνζίνπ ζπκθέξνληνο ή ζπκθέξνληνο ηνπ ίδηνπ ηνπ ηαηξνχ ή θάπνηνπ άιινπ, ην νπνίν δελ κπνξεί λα δηαθπιαρζεί δηαθνξεηηθά. Δπηπιένλ δχλαηαη λα πξαγκαηνπνηεζεί άξζε ηνπ απνξξήηνπ φηαλ ν ηαηξφο απνβιέπεη ζηελ εθπιήξσζε λνκηθνχ 24 ή εζηθνχ θαζήθνληνο. Ζ ππνρξέσζε ηήξεζεο ηνπ ηαηξηθνχ απνξξήηνπ αίξεηαη εάλ ζπλαηλεί ζε απηφ εθείλνο ηνλ νπνίν αθνξά. ε θάζε πεξίπησζε πάλησο, ε ππνρξέσζε ηήξεζεο θαη δηαθχιαμεο ηνπ ηαηξηθνχ απνξξήηνπ δελ παχεη λα ηζρχεη κε ηνλ ζάλαην ηνπ αζζελή. ην φγδνν θεθάιαην νξίδνληαη ηα θαζήθνληα ηνπ ςπρηάηξνπ έλαληη ησλ αζζελψλ ηνπ. Δλ ζπληνκία ζα κπνξνχζε λα αλαθεξζεί ε ππνρξέσζε ηνπ ςπρηάηξνπ λα "ζέβεηαη ηελ πλεπκαηηθή, ζπλαηζζεκαηηθή θαη εζηθή απηνλνκία ηνπ αλζξώπνπ, πνπ πάζρεη από ςπρηθέο δηαηαξαρέο. Γη' απηό, θαηά ηε ζεξαπεία, ιακβάλεη ηα αλάινγα κέηξα, πνπ δηαζθαιίδνπλ ηελ άζθεζε ησλ ζξεζθεπηηθώλ θαη πνιηηηθώλ επηινγώλ ηνπ αλζξώπνπ, πνπ πάζρεη από ςπρηθέο δηαηαξαρέο, θαζώο θαη ηε ζπκκεηνρή ηνπ ζε πξόζθνξεο θνηλσληθέο δξαζηεξηόηεηεο, εθόζνλ απηέο δελ επεξεάδνπλ αξλεηηθά ηελ ςπρηθή ηνπ θαηάζηαζε ή δελ εκπιέθνληαη ζηελ ςπρνπαζνινγία ηνπ". Ζ ζρέζε αλάκεζα ζηνλ ςπρίαηξν θαη ηνλ αζζελή κε ςπρηθή αζζέλεηα δηέπεηαη, ζε γεληθέο γξακκέο, απφ ηνπο ίδηνπο θαλφλεο αλαθνξηθά ζηελ ελεκέξσζε θαη ηε ζπλαίλεζε ηνπ αζζελνχο, ελψ νχηε ζε απηφ ην είδνο αζζέλεηαο ν ςπρίαηξνο δελ ζα πξέπεη λα ρνξεγήζεη θάπνηα ζεξαπεία ρσξίο ηε ζέιεζε ηνπ αηφκνπ, εθηφο θαη εάλ θξηζεί φηη ε άξλεζή ηνπ ζέηεη ζε θίλδπλν ηε δσή ηνπ ίδηνπ. Με ην έλαην θεθαιαίν ν λνκνζέηεο πξνζπαζεί λα ξπζκίζεη κηα ζεηξά ζεκάησλ ηα νπνία πξνθχπηνπλ απφ ηελ εμέιημε ηεο ηαηξηθήο θαη παξεκθεξψλ επηζηεκψλ. Σν άξζξν 29 είλαη ηδηαηηέξσο ζεκαληηθφ θαζψο κε απηφ απαγνξεχεηαη ξεηά ε επζαλαζία, νξίδεηαη δε φηη "Ο ηαηξόο αλαγλσξίδεη όηη ε επηζπκία ελόο αζζελή λα πεζάλεη, όηαλ απηόο βξίζθεηαη ζε ηειεησηηθό ζηάδην, δελ ζπληζηά λνκηθή δηθαηνιόγεζε γηα ηε δηελέξγεηα πξάμεσλ νη νπνίεο ζηνρεύνπλ ζηελ επίζπεπζε ηνπ ζαλάηνπ". Αληηζέησο, ν ηαηξφο, ζε πεξίπησζε αλίαηεο αζζέλεηαο πνπ βξίζθεηαη ζε ηειηθφ ζηάδην, αθφκα θαη εάλ έρνπλ 24 Ννκηθφ θαζήθνλ ζπληξέρεη, φηαλ ε θαλέξσζε επηβάιιεηαη απφ εηδηθφ λφκν, φπσο ζηηο πεξηπηψζεηο γέλλεζεο, ζαλάηνπ, κνιπζκαηηθψλ λφζσλ θαη άιιεο ή απφ γεληθφ λφκν, φπσο ζηελ ππνρξέσζε έγθαηξεο αλαγγειίαο ζηελ αξρή φηαλ ν ηαηξφο καζαίλεη κε ηξφπν αμηφπηζην φηη κειεηάηαη θαθνχξγεκα ή φηη άξρηζε ήδε ε εθηέιεζή ηνπ θαη, κάιηζηα, ζε ρξφλν ηέηνην ψζηε λα κπνξεί αθφκα λα απνηξαπεί ε ηέιεζε ή ην απνηέιεζκά ηνπ. 30

31 εμαληιεζεί φια ηα ζεξαπεπηηθά πεξηζψξηα, νθείιεη λα ζπκπαξίζηαηαη, λα πξνζθέξεη παξεγνξεηηθή αγσγή ζηνλ αζζελή ηνπ, ζεβφκελνο θαη ηελ αμηνπξέπεηά ηνπ. ηελ παξ. 4 ηνπ άξζξνπ 30 απαγνξεχεηαη ξεηψο ε θισλνπνίεζε σο κέζνδνο αλαπαξαγσγήο ηνπ αλζξψπνπ. ην άξζξν 31 απαγνξεχεηαη ε ηερλεηή δηαθνπή ηεο θχεζεο, θαζψο "Ο ηαηξόο κπνξεί λα επηθαιεζζεί ηνπο θαλόλεο θαη ηηο αξρέο ηεο εζηθήο ζπλείδεζήο ηνπ θαη λα αξλεζεί λα εθαξκόζεη ή λα ζπκπξάμεη ζηε δηαδηθαζία ηερλεηήο δηαθνπήο ηεο θύεζεο εθηόο εάλ ππάξρεη αλαπόηξεπηνο θίλδπλνο γηα ηε δσή ηεο εγθύνπ ή θίλδπλνο ζνβαξήο θαη δηαξθνύο βιάβεο ηεο πγείαο ηεο ". Δλ ζπλερεία πξνβιέπνληαη νη λφκηκεο ελέξγεηεο γηα ηελ πξαγκαηνπνίεζε κεηακνζρεχζεσλ. Ο ηαηξφο νθείιεη λα ελζαξξχλεη ηηο κεηακνζρεχζεηο ηζηψλ θαη νξγάλσλ παξέρνληαο ζσζηή ζρεηηθή ελεκέξσζε θαη επαηζζεηνπνίεζε. Ζ κεηακφζρεπζε δελ ζα πξέπεη λα έρεη ηελ επηζηεκνληθή ππνζηήξημε ηνπ ηαηξνχ ζε πεξίπησζε πνπ ε πξαγκαηνπνίεζή ηεο ζπλδέεηαη κε ηελ θαηαβνιή θάπνηνπ αληαιιάγκαηνο. Σν απφξξεην ηεο ηαπηφηεηαο ηφζν ηνπ δφηε φζν θαη ηνπ ιήπηε απνηεινχλ αληηθείκελα πνπ πξνζηαηεχνληαη πιήξσο σο απφξξεηεο πιεξνθνξίεο. ην άξζξν 34 ηίζεληαη νη βάζεηο γηα ηελ πξνζηαζία ηεο γελεηηθήο ηαπηφηεηαο, νπφηε πξνβιέπεηαη φηη "Παξεκβάζεηο ηνπ ηαηξνύ, νη νπνίεο νδεγνύλ ζηελ ηξνπνπνίεζε ηνπ αλζξώπηλνπ γνληδηώκαηνο, κπνξνύλ λα γίλνπλ κόλνλ γηα πξνιεπηηθνύο, δηαγλσζηηθνύο ή ζεξαπεπηηθνύο ζθνπνύο. Σε θακία πεξίπησζε ε ηξνπνπνίεζε απηή δελ κπνξεί λα κεηαθέξεηαη ζην γνληδίσκα ηεο επόκελεο γελεάο. Επηπξνζζέησο, δελ επηηξέπεηαη ε ρξεζηκνπνίεζε ηεο γελεηηθήο ηερλνινγίαο γηα πνιηηηθνύο ή ζηξαηησηηθνύο ζθνπνύο". Απφ ηελ παξάζεζε ησλ πξνβιεπφκελσλ απφ ηνλ Κψδηθα Ηαηξηθήο Γενληνινγίαο ξπζκίζεσλ, πξνθχπηεη ε βνχιεζε ηφζν ηνπ λνκνζέηε φζν θαη ηνπ Ηαηξηθνχ πιιφγνπ λα πξνζθέξνπλ άιιν έλα κέηξν πξνζηαζίαο ησλ αζζελψλ απέλαληη ζηελ ειεπζεξία ησλ ηαηξψλ, φπσο ηνπιάρηζηνλ απηή ίζρπε θπξίσο θαηά ην παξειζφλ. Φπζηθά ε εκπηζηνζχλε πξνο ηηο ηθαλφηεηεο ηνπ ηαηξνχ δελ αλαηξείηαη απφ ηελ δηαηππσκέλε απαίηεζε γηα πιεξνθφξεζε ηνπ αζζελνχο θαη ησλ νηθείσλ ηνπ γηα ηελ θαηάζηαζή ηνπ αιιά θαη ηελ πνξεία ηεο εθαξκνδφκελεο ζεξαπείαο. Δίλαη βέβαηα αξθεηά αλεδαθηθή ε πεπνίζεζε φηη εθαξκφδεηαη πιήξσο ην ζχλνιν ησλ δηαηάμεσλ πεξί πιεξνθφξεζεο αιιά θπξίσο πεξί ζπκκεηνρήο ηνπ αζζελνχο ζηε ιήςε ησλ απνθάζεσλ γηα ηελ θαηάιιειε ζεξαπεία. Ο ηαηξφο εμαθνινπζεί λα θαηέρεη ηα ερέγγπα ησλ απνθάζεσλ. Οη δεδνκέλεο απαηηήζεηο ζηνρεχνπλ εκκέζσο ζηνλ επαλαπξνζδηνξηζκφ ηεο ζρέζεο ηαηξνχ-αζζελή 31

32 θαη ηελ αληηκεηψπηζε ηνπ αζζελνχο κε ηνλ πξέπνληα ζεβαζκφ ηεο αμηνπξέπεηαο, ησλ δηθαησκάησλ ηνπ αιιά θαη ησλ ειεπζεξηψλ ηνπ. Ο Κψδηθαο Ηαηξηθήο Γενληνινγίαο πνπ παξνπζηάζηεθε, βξίζθεη εθαξκνγή ζην ειιεληθφ θνηλσληθφ γίγλεζζαη. Αληίζηνηρνη Κψδηθεο δενληνινγίαο επαγγεικαηηθψλ νκάδσλ έρνπλ θαηαξηηζηεί θαη πξνζαλαηνιίδνπλ ηε δξάζε ησλ εξγαδνκέλσλ ζην ρψξν ηεο πγείαο ζε θάζε πξνεγκέλν θξάηνο. Οη Κψδηθεο απηνί θαιχπηνπλ ηηο αλάγθεο θαη ηα πξνβιήκαηα πνπ αληηκεησπίδεη κεκνλσκέλα θάζε θνηλσληθφ ζχλνιν αλάινγα κε ην βαζκφ εμέιημεο ηνπ ΚΧΓΗΚΑ ΝΟΖΛΔΤΣΗΚΖ ΓΔΟΝΣΟΛΟΓΗΑ Ο Κψδηθαο Ννζειεπηηθήο Γενληνινγίαο, ζεζπίδεηαη κε ην Πξνεδξηθφ Γηάηαγκα ππ αξηζκ. 216/ (ΦΔΚ Α 167) 25. ηαλ ζην θείκελν ηνπ Κψδηθα γίλεηαη αλαθνξά ηνπ φξνπ αζζελήο, ζα πξέπεη λα λνείηαη θάζε δέθηεο ππεξεζηψλ πγείαο είηε πξφθεηηαη γηα πγηή ή αζζελή, κε ηε ζηελή έλλνηα ηνπ φξνπ, θαη φπνπ αλαθέξεηαη ν φξνο πόλνο, απηφο ζα πξέπεη λα λνείηαη κε ηελ επξεία έλλνηα ηνπ φξνπ ζαλ ζσκαηηθφο, ςπρηθφο, θνηλσληθφο ή εζηθφο. Χο πξσηαξρηθή κέξηκλα ηνπ λνζειεπηή θαηά ηελ παξνρή ησλ ππεξεζηψλ ηνπ είλαη "ε θάιπςε ησλ αλαγθώλ ηνπ αλζξώπνπ ζαλ βηνςπρνθνηλσληθή θαη πλεπκαηηθή νληόηεηα. Με απνθιεηζηηθό γλώκνλα ην ζπκθέξνλ ηνπ αζζελή ζηα πιαίζηα ηεο πξόιεςεο, δηάγλσζεο, ζεξαπείαο, απνθαηάζηαζεο θαη αλαθνύθηζεο από ηνλ πόλν, νθείιεη ν λνζειεπηήο λα ρξεζηκνπνηεί ην ζύλνιν ησλ επηζηεκνληθώλ θαη επαγγεικαηηθώλ ηνπ γλώζεσλ, δεμηνηήησλ θαη ηελ εκπεηξία ηνπ, δηαηεξώληαο ζε θάζε πεξίπησζε ηελ επηζηεκνληθή θαη επαγγεικαηηθή ηνπ απηνηέιεηα". ζνλ αθνξά ζηα θαζήθνληα ηνπ λνζειεπηή απέλαληη ζηνπο αζζελείο, ν λνζειεπηήο "νθείιεη απόιπην ζεβαζκό ζηελ πξνζσπηθόηεηα θαη ζηελ ηηκή ηνπ αζζελή. Οθείιεη λα ιάβεη θάζε κέηξν πνπ ζα πξνάγεη αιιά θαη λ απόζρεη από θάζε ελέξγεηα πνπ είλαη δπλαηό λα ζίμεη ην αίζζεκα ηεο πξνζσπηθήο ειεπζεξίαο θαη ηελ ειεύζεξε βνύιεζε ηνπ αζζελή". Δλ ζπλερεία, ζεκεηψλεηαη φηη ν λνζειεπηήο πξέπεη λα αληηκεησπίδεη ηζφηηκα θαη ρσξίο θακία δηάθξηζε φινπο ηνπο αζζελείο, ησλ νπνίσλ ηελ αμηνπξέπεηα πξέπεη λα ζέβεηαη απεξηφξηζηα. ην άξζξν 10 δηαηππψλεηαη ην θαζήθνλ ηνπ λνζειεπηή λα ζπκβάιιεη, ζε ζπλεξγαζία κε ηνλ ζεξάπνληα ηαηξφ, ζηελ νξζή ελεκέξσζε ηνπ αζζελνχο γηα ηελ θαηάζηαζε ηεο πγείαο ηνπ. 25 Ο Κψδηθαο Ννζειεπηηθήο Γενληνινγίαο παξαηίζεηαη ζην παξάξηεκα ηεο εξγαζίαο. 32

33 Ο Κψδηθαο νινθιεξψλεηαη κε άξζξα ζηα νπνία πξνβιέπνληαη ηα θαζήθνληα ησλ λνζειεπηψλ πξνο ηνπο ζπλαδέιθνπο ηνπο, ηνπο ηαηξνχο θαη ην ινηπφ πξνζσπηθφ ζην λνζνθνκείν αιιά θαη ζηα βνεζεηηθά πξνο ην ηαηξηθφ πξνζσπηθφ θαζήθνληα ησλ λνζειεπηψλ, πξνθεηκέλνπ λα πξαγκαηνπνηεζνχλ δηαδηθαζίεο φπσο ε ηερλεηή αλαπαξαγσγή, νη κεηακνζρεχζεηο νξγάλσλ, ε θξνληίδα ησλ βξεθψλ θαη ε ζπκκεηνρή ηνπο ζηελ παξνρή θξνληίδσλ πξνο ηνπο ςπρηθά αζζελείο. 33

34 4. ΓΗΚΑΗΧΜΑΣΑ ΑΘΔΝΧΝ ΚΑΗ ΗΑΣΡΗΚΟ ΑΠΟΡΡΖΣΟ 4.1. ΓΔΝΗΚΑ Σν ηαηξηθφ απφξξεην 26 απνηειεί ζεκαληηθή αξρή ζηελ άζθεζε ηεο Ηαηξηθήο νπφηε θαη ε πξνζηαζία ηνπ ζεσξείηαη σο έλα απφ ηα αξραηφηεξα θαζήθνληα ηνπ ηαηξνχ απέλαληη ζηνλ αζζελή, γεγνλφο ην νπνίν απνδεηθλχεηαη θαη απφ ηελ ξεηή αλαθνξά ηνπ ζηνλ Ηππνθξάηεην ξθν. Ο αζζελήο, απνθαιχπηνληαο ζην γηαηξφ πξνζσπηθά ηνπ ζηνηρεία, ηνχ κεηαβηβάδεη έλα κεγάιν κέξνο ηεο απηνλνκίαο ηνπ, ε νπνία πξέπεη λα δηαθπιαρζεί κε ηε δένπζα πξνζνρή θαη ζεβαζκφ. πσο ραξαθηεξηζηηθά δηαηππψλεη θαη ν Parkes, 27 "Ο αζζελήο αλαδεηά δύν πξάγκαηα από ηνλ ηαηξό ηνπ. Τν έλα είλαη ε επηζηεκνληθή ηνπ θαηάξηηζε θαη ην άιιν ε απόιπηε ερεκύζεηά ηνπ. Καη ηα δύν είλαη ηζνδύλακα". ήκεξα, νη απφξξεηεο πιεξνθνξίεο πνπ ζρεηίδνληαη κε ηελ πγεία ησλ αηφκσλ απεηινχληαη πεξηζζφηεξν απφ πνηέ άιινηε. Ζ ηαηξηθή επηζηήκε αιιά θπξίσο ε νξγάλσζε ησλ ππεξεζηψλ πγείαο γίλνληαη φιν θαη πην πνιχπινθεο. Ζ γξαθεηνθξαηία απμάλεηαη, νη αηνκηθνί θάθεινη ησλ αζζελψλ πιεζαίλνπλ, ελψ ην πεξηερφκελφ ηνπο έρεη γίλεη ηδηαίηεξα ιεπηνκεξέο. Ζ θξνληίδα πγείαο δελ αλήθεη κφλν ζε έλα πξφζσπν ην ζεξάπνληα ηαηξφ αιιά είλαη ζπρλά αληηθείκελν νκάδαο εξγαζίαο, φπνπ ν ζεξάπσλ ηαηξφο, πνπ έρεη ην ηζηνξηθφ, πξέπεη λα δψζεη ηηο πιεξνθνξίεο ηνπ θαθέινπ ηνπ αζζελνχο θαη ζηνπο ζπλαδέιθνπο ηνπ. Αθφκα, ηα ηειεπηαία ρξφληα, ε ρξήζε ειεθηξνληθψλ ππνινγηζηψλ, νη αλάγθεο ηεο επηζηεκνληθήο έξεπλαο, αιιά θαη πνιιέο άιιεο "θαηά ζπλζήθε" παξαβηάζεηο, ζέηνπλ ζε θίλδπλν ηε δηαθχιαμε ηνπ ηαηξηθνχ απνξξήηνπ. πρλέο είλαη θαη νη αλαθνξέο φπνπ κεγάινο αξηζκφο εξγαδνκέλσλ ηνπ λνζνθνκείνπ, δίρσο λα έρεη νπνηαδήπνηε αξκνδηφηεηα, έρεη άκεζε πξφζβαζε ζην θάθειν ηνπ αζζελνχο. Οη Phillips θαη Dawson 28 εμεγνχλ ηνπο ηξεηο ιφγνπο γηα ηνπο νπνίνπο ν ηαηξφο είλαη ππνρξεσκέλνο λα ζεβαζηεί ην απφξξεην ησλ πιεξνθνξηψλ πνπ αθνξνχλ ζηνλ αζζελή. Ο πξψηνο ιφγνο είλαη ε εππαζήο ζέζε ηνπ αζζελνχο. Ο δεχηεξνο ιφγνο είλαη φηη ν ηαηξφο αζθεί έλα επάγγεικα κε ραξαθηήξα ζπκβνπιεπηηθό θαη νη ζπκβνπιέο είλαη απφ ηε θχζε ηνπο ηδησηηθέο θαη εμαηνκηθεπκέλεο. Σέινο, ν ηξίηνο ιφγνο είλαη ε 26 Κ. Μεξάθνπ, Α. Γάιια, Γ. Θενδσξίδεο, Ιαηξηθό απόξξεην θαη αζζελείο, Αξρεία Διιεληθήο Ηαηξηθήο, επηέκβξηνο-οθηψβξηνο Parkers R., The Duty of Confidence. Br Med J Phillips M, Dawson J., Doctor s Dilemmas. 2nd edηtion. The Harvester Press, Brighton,

35 ακνηβαία εκπηζηνζύλε πνπ δηέπεη ηε ζρέζε ηαηξνχ-αζζελνχο, λεπξαιγηθφ θαη νπζηψδεο ζηνηρείν φρη κφλν ζε εζηθφ αιιά θαη ζε πξαθηηθφ επίπεδν. Δάλ ν αζζελήο δελ ληψζεη φηη νη πιεξνθνξίεο πνπ ζα δψζεη ζα παξακείλνπλ κπζηηθέο, ίζσο απνθξχςεη νξηζκέλεο γηα ηελ πγεία θαη ηε δσή ηνπ, πνπ πηζαλφλ είλαη απαξαίηεηεο γηα ηε δηάγλσζε θαη ηε ζεξαπεία ηνπ. Απηή ε παξάκεηξνο είλαη ηδηαηηέξσο θξίζηκε θαη κπνξεί λα απνβεί κνηξαία ζε πεξίπησζε πνπ έλα άηνκν πνπ πάζρεη απφ έλα κεηαδνηηθφ λφζεκα, απφ θφβν κήπσο απνθαιπθζεί απηή ε πιεξνθνξία, δελ δεηήζεη ηελ ηαηξηθή ζπκβνιή, ζέηνληαο έηζη ζε θίλδπλν ηε δηθή ηνπ πγεία αιιά θαη ηνπ θνηλσληθνχ ζπλφινπ γεληθφηεξα, δεδνκέλνπ φηη εθφζνλ δελ ζεξαπεπηεί, ζα κεηαδίδεη ηε λφζν ΣO ΗΑΣΡΗΚΟ ΑΠΟΡΡΖΣΟ Χ ΓΔΟΝΣΟΛΟΓΗΚΖ ΤΠΟΥΡΔΧΖ ε φια ηα θείκελα Ηαηξηθήο θαη Ννζειεπηηθήο Γενληνινγίαο, απφ ηνλ Ηππνθξάηεην ξθν κέρξη ζήκεξα, ε ηήξεζε ηνπ ηαηξηθνχ απνξξήηνπ αλαγλσξίδεηαη σο θαζήθνλ ηνπ ηαηξνχ θαη δηθαίσκα ηνπ αζζελνχο, ελψ απνηειεί γεληθή αξρή δηθαίνπ πνπ δηέπεη ηελ ηαηξηθή επηζηήκε θαη πξαθηηθή ζε φια ηα πνιηηηζκέλα θξάηε ηνπ θφζκνπ. πσο έρεη αλαθεξζεί, ην πξψην θσδηθνπνηεκέλν θείκελν πνπ αλαθέξεηαη ζηελ ππνρξέσζε ηνπ ηαηξνχ λα ζέβεηαη ην ηαηξηθφ απφξξεην είλαη ν Ηππνθξάηεηνο ξθνο. ηελ αληίζηνηρε παξάγξαθν αλαθέξεηαη φηη "Όζα θαηά ηε δηάξθεηα ηεο ζεξαπείαο ζα δσ ή ζα αθνύζσ ή, πέξα από ηηο αζρνιίεο κνπ ζηελ θαζεκεξηλή δσή, όζα δελ πξέπεη πνηέ λα θνηλνινγνύληαη ζηνπο έμσ, ζα ηα απνζησπώ, ζεσξώληαο όηη απηά είλαη κπζηηθά". Αληίζηνηρε δέζκεπζε επαλαιακβάλεηαη θαη ζηε Γηαθήξπμε ηεο Γελεχεο ην 1948, κε ηελ νπνία εθζπγρξνλίδεηαη ν Ηππνθξάηεηνο ξθνο. Αλάινγεο αλαθνξέο ζπλαληά θαλείο θαη ζε πιεζψξα άιισλ θεηκέλσλ, κε ηα νπνία ζπλνιηθά δεκηνπξγείηαη κία θαζνιηθή δέζκεπζε ηνπ ηαηξνχ απέλαληη ζηηο εκπηζηεπηηθέο πιεξνθνξίεο πνπ αθνξνχλ ζηνλ αζζελή ηνπ. χγρξνλα δενληνινγηθά θείκελα απνηξέπνπλ ηνπο ηαηξνχο απφ ην λα απνζεθεχνπλ ηα πξνζσπηθά ζηνηρεία ησλ αζζελψλ ζε ειεθηξνληθνχο ππνινγηζηέο ή αλ απηφ είλαη αλαπφηξεπην λα ζπκβεί, λα γίλεηαη θάησ απφ απζηεξέο πξνυπνζέζεηο 29. Δπίζεο, ε πξνζηαζία ηνπ ηαηξηθνχ απνξξήηνπ θαη ν ζεβαζκφο ηεο ηδησηηθήο δσήο ησλ 29 Σέηνηα θείκελα είλαη ε Γηαθήξπμε ηεο Δπξσπατθήο Έλσζεο ησλ Γεληθψλ Γηαηξψλ γηα ην Ηαηξηθφ Απφξξεην (1979), ε Απφθαζε ηεο Παγθφζκηαο Ηαηξηθήο Έλσζεο γηα ηε ρξεζηκνπνίεζε ησλ Ζιεθηξνληθψλ Τπνινγηζηψλ ζηελ Ηαηξηθή (1983) θαη ε Γηεζλήο πλδηάζθεςε Ηαηξηθψλ πιιφγσλ, πνπ επεμεξγάζηεθε ηηο Αξρέο ηεο Δπξσπατθήο Ηαηξηθήο Γενληνινγίαο (1987). 35

36 αζζελψλ, αλαθέξνληαη θαη ζε δηεζλή θείκελα δενληνινγίαο, πνπ αθνξνχλ ζηα δηθαηψκαηα ησλ αζζελψλ γεληθφηεξα, φπσο ε Γηαθήξπμε ηεο Ληζζαβφλαο ηνπ 1981 γηα ηα Γηθαηψκαηα ηνπ Αζζελνχο θαη ε επαλαδηαηχπσζή ηεο ην 1995, ε πξφηαζε ηνπ Δπξσπατθνχ Κνηλνβνπιίνπ ηνπ 1984 γηα ηελ θαηάξηηζε ηνπ Δπξσπατθνχ Υάξηε ησλ Γηθαησκάησλ ηνπ Αζζελνχο, θαζψο θαη νη Αξρέο γηα ηα Γηθαηψκαηα ησλ Αζζελψλ, ηνπ Πεξηθεξεηαθνχ Γξαθείνπ Δπξψπεο ηεο Παγθφζκηαο Οξγάλσζεο Τγείαο ην 1994, θείκελα ηα νπνία έρνπλ παξνπζηαζζεί εθηελψο ζε πξνεγνχκελε ζεκαηηθή ελφηεηα. Απφ ειιεληθήο πιεπξάο, ηα δενληνινγηθά θείκελα πνπ αθνξνχλ ζηελ πξνζηαζία ηνπ ηαηξηθνχ απνξξήηνπ είλαη ην άξζξν 23 ηνπ Ν. 1565/1939 "Πεξί Κψδηθνο Αζθήζεσο ηνπ Ηαηξηθνχ Δπαγγέικαηνο", φπνπ νξίδεηαη φηη "Ο ηαηξόο νθείιεη λα ηεξεί απόιπηνλ ερεκύζεηαλ δηά παλ ό,ηη είδελ, ήθνπζελ, έκαζελ ή ελλόεζελ ελ ηε αζθήζεη ηνπ επαγγέικαηνο απηνύ, θαη ην νπνίνλ απνηειεί απόξξεηνλ ηνπ αξξώζηνπ ή ησλ νηθείσλ απηνύ, εμαηξέζεη ησλ πεξηπηώζεσλ θαζ αο εηδηθαί δηαηάμεηο λόκσλ ηνλ ππνρξεώλνπζηλ εηο ηελ απνθάιπςηλ ηνπ απνξξήηνπ ηνύηνπ". Δπίζεο, ην ΒΓ ηεο 25-5/ , «Πεξί Καλνληζκνχ Ηαηξηθήο Γενληνινγίαο», ζην άξζξν 15 θαζηζηά ηνλ ηαηξφ ππεχζπλν γηα ηε δηαθχιαμε ηνπ απνξξήηνπ ησλ πιεξνθνξηψλ. πγθεθξηκέλα, "Ο ηαηξόο νθείιεη λα ιακβάλεη πάζαλ δπλαηήλ πξνθύιαμηλ όπσο κε αλαθέξνληαη εηο ηα επαγγεικαηηθά απηνύ βηβιία ή επηζηεκνληθάο δεκνζηεύζεηο απξνθάιππηνη ελδείμεηο δπλάκελαη λα παξαβηάζνπλ ην ηαηξηθόλ απόξξεην" θαη ζπλερίδεη νξίδνληαο ηνπο φξνπο έθδνζεο νπνηνπδήπνηε εγγξάθνπ, πνπ αθνξά ζηνλ αζζελή, ελψ ζην άξζξν 18 ηνπ ίδηνπ ΒΓ αλαθέξεηαη φηη "Η απζηεξά ηήξεζηο ηνπ ηαηξηθνύ απνξξήηνπ απνηειεί ππνρξέσζηλ παληόο ηαηξνύ παξέρνληνο ηελ ηαηξηθήλ ζπλδξνκήλ κέζσ νξγαληζκώλ ή ηδξπκάησλ δεκνζίνπ ή ηδησηηθνύ δηθαίνπ πάζεο θύζεσο θαη θαηεγνξίαο. Ο ηαηξόο ππνρξενύηαη λα ηεξή απζηεξώο θαη απαξεγθιίησο ην ηαηξηθόλ απόξξεηνλ. Οηαδήπνηε δήισζηο αληηθεηκέλε πξνο ηελ αξρήλ ηνπ επαγγεικαηηθνύ απνξξήηνπ απνθεύγεηαη" ΗΑΣΡΗΚΟ ΑΠΟΡΡΖΣΟ ΚΑΗ ΔΛΛΖΝΗΚΟ ΓΗΚΑΗΟ χκθσλα κε ηελ ειιεληθή λνκνζεζία, φια ηα ζηνηρεία πνπ αθνξνχλ ζηνπο αζζελείο είλαη εκπηζηεπηηθά. Σν ειιεληθφ δίθαην πξνζηαηεχεη ην ηαηξηθφ απφξξεην σο κεξηθφηεξε έθθξαζε ηνπ απαξαβίαζηνπ ηεο πξνζσπηθφηεηαο θαη ηνπ δηθαηψκαηνο ζεβαζκνχ ηνπ αζζελνχο, κέζα απφ ην χληαγκα, ηελ Δπξσπατθή χκβαζε Αλζξσπίλσλ Γηθαησκάησλ, ε νπνία ηζρχεη θαη σο εζληθφ δίθαην απφ ην 1974 (ΝΓ 36

37 53/1974), ηνλ Πνηληθφ (371) θαη ηνλ Αζηηθφ Κψδηθα (57 επ., 914 επ., 932 επ.), ηελ ηζρχνπζα Ηαηξηθή Γενληνινγία (άξζξα 22 θαη 23 ηνπ ΑΝ 1565/1939, άξζξα 15 θαη 18 ηνπ ΒΓ 25-5/ , άξζξν 2 ηνπ Ν.3418/2005), ην Νφκν 2071/1992, θαζψο θαη απφ ηνπο πεηζαξρηθνχο θαλνληζκνχο ησλ Ηαηξηθψλ πιιφγσλ. Ο ηαηξφο ή ν λνζειεπηήο πνπ παξαβηάδεη ην ηαηξηθφ απφξξεην είλαη δπλαηφ λα ππέρεη πνηληθή, αζηηθή ή πεηζαξρηθή επζχλε. Σελ πνηληθή επζχλε πξνβιέπεη ξεηά ην άξζξν 371 ηνπ Πνηληθνύ Κώδηθα, κε ηίηιν "Παξαβίαζε Δπαγγεικαηηθήο Δρεκχζεηαο", ζην νπνίν νξίδεηαη φηη "Κιεξηθνί, δηθεγόξνη θαη θάζε είδνπο λνκηθνί παξαζηάηεο, ζπκβνιαηνγξάθνη, ηαηξνί, καίεο, λνζνθόκνη, θαξκαθνπνηνί θαη άιινη, ζηνπο νπνίνπο θάπνηνη εκπηζηεύνληαη, ζπλήζσο ιόγσ ηνπ επαγγέικαηόο ηνπο ή ηεο ηδηόηεηάο ηνπο, ηδησηηθά απόξξεηα, θαζώο θαη νη βνεζνί ησλ πξνζώπσλ απηώλ, ηηκσξνύληαη κε ρξεκαηηθή πνηλή ή κε θπιάθηζε κέρξη ελόο έηνπο αλ θαλεξώζνπλ ηδησηηθά απόξξεηα, πνπ ηνπο εκπηζηεύηεθαλ ή πνπ ηα έκαζαλ ιόγσ ηνπ επαγγέικαηόο ηνπο ή ηεο ηδηόηεηάο ηνπο". χκθσλα κε ηε δηάηαμε ηεο παξαγξάθνπ 4 ηνπ άξζξνπ 371 ΠΚ, ε παξαβίαζε ηνπ απνξξήηνπ δηθαηνινγείηαη θαη αίξεηαη ν άδηθνο ραξαθηήξαο ηεο πξάμεο, φηαλ ν ηαηξφο πνπ παξαβαίλεη ηελ ππνρξέσζή ηνπ γηα ηελ ηήξεζε ηνπ απνξξήηνπ, απνβιέπεη ζηελ εθπιήξσζε θάπνηνπ ηδηαίηεξνπ θαζήθνληνο ή ζηε δηαθχιαμε έλλνκνπ ή θάπνηνπ άιινπ αηηηνινγεκέλνπ ζπκθέξνληνο, π.ρ. φηαλ απνζθνπεί ζηελ απνηξνπή εγθιεκαηηθψλ πξάμεσλ ή ζηελ ππφδεημε θάπνηνπ εγθιεκαηία ή εάλ κε ηελ απνθάιπςε ηεο πιεξνθνξίαο ζα είλαη ζε ζέζε λα πξνζηαηεχζεη ηε δεκφζηα πγεία απφ κία κεηαδνηηθή αζζέλεηα απφ ηελ νπνία πάζρεη ν αζζελήο. Με ηνλ Ν. 2071/92, γηα ηνλ "Δθζπγρξνληζκφ θαη ηελ νξγάλσζε ηνπ ΔΤ", ζην άξζξν 47 θαηνρπξψλεηαη θαη ην δηθαίσκα ηνπ αζζελνχο γηα πξνζηαζία ηνπ απνξξήηνπ ησλ πιεξνθνξηψλ πνπ ηνλ αθνξνχλ. πγθεθξηκέλα, νξίδεηαη φηη "Ο αζζελήο έρεη ην δηθαίσκα, ζην κέηξν θαη ζηηο πξαγκαηηθέο ζπλζήθεο πνπ απηό είλαη δπλαηό, πξνζηαζίαο ηεο ηδησηηθήο ηνπ δσήο. Τν απόξξεην ησλ πιεξνθνξηώλ θαη ηνπ πεξηερνκέλνπ ησλ εγγξάθσλ πνπ ηνλ αθνξνύλ, ηνπ θαθέινπ ησλ ηαηξηθώλ ζεκεηώζεσλ θαη επξεκάησλ, πξέπεη λα είλαη εγγπεκέλν". Παξάιιεια κε ηελ πνηληθή, ν ηαηξφο κπνξεί λα ππέρεη θαη αζηηθή επζχλε θαη εθαξκνγή ησλ δηαηάμεσλ ηνπ άξζξνπ 57 ηνπ Αζηηθνύ Κώδηθα, φπνπ αλαγλσξίδεηαη θαη πξνζηαηεχεηαη ην δηθαίσκα ηνπ αηφκνπ ζηελ πξνζσπηθφηεηά ηνπ, ζηνηρείν ηεο νπνίαο απνηειεί θαη ην απφξξεην ηεο ηδησηηθήο ηνπ δσήο. ε πεξίπησζε παξαβίαζεο απηνχ ηνπ δηθαηψκαηνο, ηα άξζξα 914 θαη 932 ΑΚ νξίδνπλ ηελ απνδεκίσζε πνπ ζα ππνρξεσζεί λα θαηαβάιεη ν ηαηξφο γηα ηελ θάιπςε ηεο δεκίαο ηνπ αζζελνχο. 37

38 ε θάζε πεξίπησζε πνπ δεηεζεί απφ ην Γηθαζηήξην ε θαηάζεζε ηεο καξηπξίαο ηνπ ηαηξνχ, απηφο ππνρξενχηαη λα ηελ θαηαζέζεη. Δάλ φκσο ν ηαηξφο δελ επηζπκεί λα εκπιαθεί ζε δηθαζηηθέο δηαδηθαζίεο, δχλαηαη λα πξνηάμεη σο δηθαηνινγία ηελ ππνρξέσζή ηνπ γηα πξνζηαζία ηνπ ηαηξηθνχ απνξξήηνπ. Σφηε ην Γηθαζηήξην ζπλήζσο απεπζχλεηαη ζηνλ ηνπηθφ Ηαηξηθφ χιινγν, πνπ γλσκνδνηεί σο πξνο ην πνηα ζηνηρεία ζπληζηνχλ ην απφξξεην, πνηα φρη θαη αλαιφγσο επηβάιιεη ζηνλ ηαηξφ ηελ θαηάζεζε ελψπηφλ ηνπ ή ηελ εμαίξεζή ηνπ. ε πεξίπησζε πνηληθήο δίσμεο ελαληίνλ ηνπ ηαηξνχ, ν Πνηληθφο Κψδηθαο πξνβιέπεη ηελ παξαβίαζε ηνπ απνξξήηνπ, γηα λα θαηνρπξψζεη ζηνλ ηαηξφ ην δηθαίσκα ππεξάζπηζεο ηνπ εαπηνχ ηνπ. Δπίζεο, εθηφο απφ ηελ πνηληθή θαη ηελ αζηηθή, ν γηαηξφο κπνξεί λα θέξεη ηαπηφρξνλα θαη πεηζαξρηθή επζχλε πξνο ηνλ Ηαηξηθφ χιινγν ή ηελ αξκφδηα πεηζαξρηθή αξρή ηνπ λνζειεπηηθνχ ηδξχκαηνο ζηελ νπνία είλαη εληαγκέλνο "ΚΑΣΑ ΤΝΘΖΚΖ" ΠΑΡΑΒΗΑΔΗ ΣΟΤ ΗΑΣΡΗΚΟΤ ΑΠΟΡΡΖΣΟΤ πρλά παξαηεξνχληαη παξαβηάζεηο ηνπ ηαηξηθνχ απνξξήηνπ, νη νπνίεο ζε πνιιέο πεξηπηψζεηο ζεσξνχληαη αηηηνινγεκέλεο έηζη ψζηε λα επηηεπρζεί ηφζν ε εχξπζκε ιεηηνπξγία ηεο πνιηηείαο φζν θαη γηα λα δηαθπιαρζεί ε δεκφζηα πγεία θαη ην θνηλφ ζπκθέξνλ. Καίξηα θεξθφπνξηα ηεο δηαζθάιηζεο ηνπ απνξξήηνπ απνηειεί ν ειεθηξνληθφο θάθεινο ηνπ αζζελνχο. Απφ ηε κηα πιεπξά, ε ρξήζε ησλ ππνινγηζηψλ γηα ηελ ηήξεζε ζηνηρείσλ ησλ αζζελψλ θξίλεηαη εμαηξεηηθά ρξήζηκε, δεδνκέλνπ φηη κπνξνχλ λα απνζεθεπηνχλ ηεξάζηηεο πνζφηεηεο πιεξνθνξηψλ, πξνζθέξνληαο ηαπηφρξνλα απνδνηηθφηεξε δηαρείξηζε ησλ δεδνκέλσλ θαη επρεξή αλάθηεζε απηψλ. Απφ ηελ άιιε φκσο, κπνξεί λα απνηειέζεη εχζεηε απεηιή γηα ηελ ηδησηηθή δσή ηνπ αζζελνχο αιιά θαη ηνπ ηαηξηθνχ απνξξήηνπ. Πιεζψξα εξγαδνκέλσλ, αξκφδησλ αιιά θαη αλαξκφδησλ, έρνπλ εχθνιε πξφζβαζε ζε ζηνηρεία θαη πιεξνθνξίεο πνπ ζρεηίδνληαη κε ηελ θαηάζηαζε ηεο πγείαο ησλ αζζελψλ αιιά ηεο ηαπηφηεηάο ηνπο. ε ζρεηηθή έξεπλα δηαπηζηψζεθε φηη άηνκα επαγγεικαηηψλ πγείαο θαη δηνηθεηηθνχ πξνζσπηθνχ έρνπλ άκεζε θαη εχθνιε πξφζβαζε ζην θάθειν ησλ αζζελψλ GILLON R., Philosophical Medical Ethics. 2nd ed. John Wiley & Sons, Chichester,

39 Έλαο επηπξφζζεηνο θίλδπλνο είλαη θαη ε δηεμαγσγή εξεπλεηηθψλ πξνγξακκάησλ, θπξίσο επηδεκηνινγηθψλ, γηα ηα νπνία ρξεηάδνληαη πιεξνθνξίεο απφ ηνπο θαθέινπο ησλ αζζελψλ. Ζ παξαρψξεζή ηνπο απφ ηνλ ηαηξφ ή απφ ηελ θιηληθή ζα πξέπεη λα γίλεηαη εθφζνλ έρεη ελεκεξσζεί ν αζζελήο θαη έρεη δνζεί ε ξεηή ζπγθαηάζεζή ηνπ. Οη πξνβιεκαηηθέο πνπ απνξξένπλ απφ ηε ζπγθεθξηκέλε πεξίπησζε ζα παξνπζηαζζνχλ ιεπηνκεξψο ζηε ζπλέρεηα, ζην πιαίζην αλάιπζεο ηνπ ηξφπνπ δξάζεο ηεο Αξρήο Πξνζηαζίαο Γεδνκέλσλ Πξνζσπηθνχ Υαξαθηήξα αιιά θαη ηεο Δζληθήο Δπηηξνπήο Βηνεζηθήο. 39

40 5. ΜΖΥΑΝΗΜΟΗ ΠΡΟΣΑΗΑ ΣΧΝ ΓΗΚΑΗΧΜΑΣΧΝ ΣΧΝ ΑΘΔΝΧΝ ΤΠΟ ΣΖΝ ΔΠΟΠΣΔΗΑ ΣΟΤ Τ.Τ.Κ.Α. Αλ θαη ν Ν. 2071/92 απνηέιεζε ην πξψην λνκηθφ θείκελν θαηαγξαθήο ησλ δηθαησκάησλ ησλ αζζελψλ, δελ ζα κπνξνχζε λα εμαηξεζεί απφ θάζε θξηηηθή πξνζέγγηζε. Αλακθίβνια ε θαηλνηνκία ηνπ ζθηάδεηαη ελ κέξεη απφ ηελ πιήξε έιιεηςε αλαθνξψλ ζε ζεζκνχο θαη φξγαλα, ηα νπνία ζα ήηαλ επηθνξηηζκέλα κε ηελ αξκνδηφηεηα ηεο δηαρείξηζεο ησλ παξαπφλσλ ησλ αζζελψλ. Σν ζπγθεθξηκέλν θελφ θαιχπηεη ν Ν. 2519/97 (ΦΔΚ 165 Α / ), ζην άξζξν 1 ηνπ νπνίνπ ζεζπίδεηαη ην λνκηθφ πιαίζην ησλ ζεζκψλ πνπ ζα ζπκβάιινπλ απνηειεζκαηηθά ζηελ πξνζηαζία απηψλ Δ ΔΠΗΠΔΓΟ ΤΠΟΤΡΓΔΗΟΤ Δηδηθφηεξα γηα ηελ πξνζηαζία ησλ δηθαησκάησλ ησλ λνζνθνκεηαθψλ αζζελψλ, πνπ πξνβιέπνληαη ζην άξζξν 47 ηνπ Ν. 2071/1992, αιιά θαη ησλ βαζηθψλ δηθαησκάησλ ηνπ ζπλφινπ ησλ πνιηηψλ, πνπ απνξξένπλ απφ ηηο δηαηάμεη ηνπ άξζξνπ 1 ηνπ Ν. 1397/1983, ζπληζηψληαη ζην Τπνπξγείν Τγείαο, βάζεη ηνπ άξζξνπ 1 ηνπ Ν. 2519/1997: ΑΤΣΟΣΔΛΖ ΤΠΖΡΔΗΑ ΠΡΟΣΑΗΑ ΣΧΝ ΓΗΚΑΗΧΜΑΣΧΝ ΣΧΝ ΑΘΔΝΧΝ Τπάγεηαη ζην Γεληθφ Γξακκαηέα ηνπ Τπνπξγείνπ Τγείαο θαη Κνηλσληθήο Αιιειεγγχεο, έηζη ψζηε λα είλαη επέιηθηε θαη απνηειεζκαηηθή ε ιεηηνπξγία ηεο. Έξγν ηεο Τπεξεζίαο είλαη 31 ε παξαθνινχζεζε θαη ν έιεγρνο ηεο πξνζηαζίαο ησλ δηθαησκάησλ ησλ αζζελψλ, ε εμέηαζε παξαπφλσλ θαη θαηαγγειηψλ πνπ αθνξνχλ ζηελ παξνρή ππεξεζηψλ πξνο ηνπο αζζελείο θαη ε εηζήγεζε πξνο ην Γεληθφ Γξακκαηέα ζρεηηθά κε ηα ζέκαηα απηά. Ο Γεληθφο Γξακκαηέαο κπνξεί λα παξαπέκπεη ηηο θαηαγγειίεο γηα εμέηαζε ζηελ Δπηηξνπή Διέγρνπ Πξνζηαζίαο ησλ Γηθαησκάησλ ησλ Αζζελψλ αιιά θαη λα απνθαζίδεη γηα ηηο λφκηκεο ελέξγεηεο πνπ πξέπεη λα αθνινπζήζνπλ. Γηα ηελ πξνψζεζε ησλ θαηαγγειηψλ απαξαίηεηε πξνυπφζεζε απνηειεί ε θαηάζεζε επψλπκεο θαη ελππφγξαθεο θαηαγγειίαο. Παξάιιεια, αξκνδηφηεηα ηεο 31 ηνηρεία απφ ηελ ηζηνζειίδα ηνπ Τπνπξγείνπ Τγείαο θαη Κνηλσληθήο Αιιειεγγχεο, 40

41 Τπεξεζίαο απνηειεί θαη ε δηαξθήο επηθνηλσλία θαη ε παξνρή νδεγηψλ, φπνηε απηέο δεηνχληαη ή θξίλεηαη απαξαίηεην, ζηα Γξαθεία Δπηθνηλσλίαο κε ηνλ Πνιίηε θαη ηηο Δπηηξνπέο Πξνάζπηζεο Γηθαησκάησλ ηνπ Πνιίηε πνπ ιεηηνπξγνχλ ζε θάζε λνζνθνκείν. Σέινο, ζεκεηψλεηαη φηη ε Τπεξεζία ζπλεξγάδεηαη ηφζν κε εγρψξηνπο θνξείο ηνπ ηδησηηθνχ θαη δεκφζηνπ ηνκέα φζν θαη κε δηεζλείο νξγαληζκνχο κε απψηεξν ζηφρν ηε ζπλερή αληαιιαγή πιεξνθνξηψλ θαη ηερλνγλσζίαο γηα ηελ επίιπζε ησλ φπνησλ πξνβιεκάησλ ελζθήπηνπλ απφ ηελ εμέιημε ηεο ηαηξηθήο αιιά θαη ησλ ζπλαθψλ επηζηεκψλ. Απφ ηνλ Ηαλνπάξην ηνπ 1998, νπφηε θαη άξρηζε λα ιεηηνπξγεί ε Τπεξεζία, κέρξη ζήκεξα, έρνπλ θαηαηεζεί 587 θαηαγγειίεο, απφ ηηο νπνίεο: Οη 561, έρνπλ δηεθπεξαησζεί θαη έρνπλ ηεζεί ζην αξρείν. Οη 9 έρνπλ δηαβηβαζηεί ζην ψκα Δπηζεσξεηψλ Τπεξεζηψλ Τγείαο θαη Πξφλνηαο. Οη 17 βξίζθνληαη ζε εμέιημε. Οη βαζηθέο αηηίεο γηα ηηο νπνίεο νη ρξήζηεο ησλ ππεξεζηψλ πγείαο πξνβαίλνπλ ζε θαηαγγειίεο, θαηά ζεηξά ζπρλφηεηαο, είλαη: 1. Αλάξκνζηε ζπκπεξηθνξά απφ ηαηξηθφ, λνζειεπηηθφ ή δηνηθεηηθφ πξνζσπηθφ. 2. Πιεκκειήο θξνληίδα απφ ην ζεξαπεπηηθφ πξνζσπηθφ. 3. Πιεκκειήο ελεκέξσζε ησλ αζζελψλ απφ ηνπο ηαηξνχο, πξηλ θαη κεηά απφ ηηο ζεξαπεπηηθέο πξάμεηο. 4. Γπζθνιίεο ζηελ πξφζβαζε ησλ αζζελψλ ζηνπο ηαηξηθνχο θαθέινπο ηνπο. 5. Μεγάιε ιίζηα αλακνλήο γηα ηαηξηθέο θαη δηαγλσζηηθέο πξάμεηο. 6. Έιιεηςε εηδηθεπκέλσλ ηαηξψλ ζηηο εθεκεξίεο. 7. Παξαβίαζε ησλ δηθαησκάησλ ησλ αζζελψλ απφ ηδηψηεο ηαηξνχο θαη θιηληθέο ΔΠΗΣΡΟΠΖ ΔΛΔΓΥΟΤ ΠΡΟΣΑΗΑ ΣΧΝ ΓΗΚΑΗΧΜΑΣΧΝ ΣΧΝ ΑΘΔΝΧΝ Απνηειείηαη απφ δεθαηέζζεξα κέιε θαη ζπγθεθξηκέλα απφ έλα κέινο ηνπ Ννκηθνχ πκβνπιίνπ ηνπ Κξάηνπο, έλαλ εθπξφζσπν ηνπ Παλειιήληνπ Ηαηξηθνχ πιιφγνπ, ηεο Διιεληθήο Οδνληηαηξηθήο Οκνζπνλδίαο, ηεο Έλσζεο πληαθηψλ Ζκεξήζησλ Δθεκεξίδσλ Αζελψλ, ηεο Οκνζπνλδίαο Δλψζεσο Ννζνθνκεηαθψλ Ηαηξψλ Διιάδαο, ηεο Παλειιήληαο Οκνζπνλδίαο Δξγαδνκέλσλ Γεκφζησλ Ννζνθνκείσλ, ηελ Αλψηαηεο Γηνηθνχζαο Δπηηξνπήο Γεκνζίσλ Τπαιιήισλ, ηεο Γεληθήο πλνκνζπνλδίαο Δξγαηψλ Διιάδαο, ηεο Γεληθήο πλνκνζπνλδίαο Αγξνηηθψλ πιιφγσλ Διιάδαο, ηεο Γεληθήο πλνκνζπνλδίαο Δκπφξσλ Βηνηερλψλ Διιάδαο, ηεο Δζληθήο πλνκνζπνλδίαο 41

42 Αηφκσλ κε Αλαπεξίεο, ηεο Παλειιήληαο Οκνζπνλδίαο πιιφγσλ Δξγαδνκέλσλ Τπαιιήισλ Η.Κ.Α., ηεο Παλειιήληαο Οκνζπνλδίαο Τγεηνλνκηθψλ Τπαιιήισλ Η.Κ.Α. θαη απφ έλα πξφζσπν κε ηδηαίηεξν θνηλσληθφ θχξνο πνπ επηιέγεηαη απφ ηνλ Τπνπξγφ Τγείαο, κεηαμχ ηξηψλ πξνζψπσλ πνπ πξνηείλνληαη απφ ην Κε..Τ., ην νπνίν πξνεδξεχεη ηεο Δπηηξνπήο. Ο πινπξαιηζκφο, ε πνιπθσλία αιιά θαη ε ηδηαίηεξε γλψζε πνπ θαηέρεη θάζε κέινο ηεο επηηξνπήο, θαζηζηά αξρέο φπσο ε ππεπζπλφηεηα, ε δηαθάλεηα, ε αληηθεηκεληθφηεηα, ε δίθαηε θξίζε αιιά θαη ε επαηζζεζία, ζεκειηψδεηο άμνλεο γηα ηε ιήςε θάζε απφθαζεο. Σα κέιε ηεο επηηξνπήο δχλαληαη λα επηζθέπηνληαη λνζνθνκεία γηα ηελ εμαθξίβσζε ζπγθεθξηκέλεο θαηαγγειίαο ή θαη απηφβνπια γηα ηελ παξαθνινχζεζε ηεο ηήξεζεο ησλ θαλφλσλ γηα ηελ πξνζηαζία ησλ δηθαησκάησλ ησλ αζζελψλ. Ζ Δπηηξνπή απνθαζίδνληαο κε πιεηνςεθία, ζρεηηθά κε ηε βαζηκφηεηα ή κε ηεο θαηαγγειίαο θαη ησλ παξαπφλσλ, ππνβάιιεη ην πφξηζκά ηεο ζην γεληθφ Γξακκαηέα ηνπ Τπνπξγείνπ Τγείαο, ν νπνίνο είλαη απηφο πνπ ηειηθά απνθαίλεηαη γηα ηελ πνξεία ηεο θαηαγγειίαο θαη ηηο αξκφδνπζεο ελέξγεηεο. Πάλησο, ζε θάζε πεξίπησζε πνπ ππάξρνπλ ελδείμεηο πνηληθνχ αδηθήκαηνο, ην πφξηζκα δχλαηαη λα δηαβηβαζηεί ζηελ εθάζηνηε αξκφδηα εηζαγγειηθή αξρή ΓΡΑΦΔΗΟ ΚΑΗ ΔΠΗΣΡΟΠΖ ΓΗΑ ΣΖΝ ΠΡΟΣΑΗΑ ΣΧΝ ΓΗΚΑΗΧΜΑΣΧΝ ΑΣΟΜΧΝ ΜΔ ΦΤΥΗΚΔ ΓΗΑΣΑΡΑΥΔ Ζ Πνιηηεία δηακφξθσζε κία εηδηθή δηαδηθαζία πξνζηαζίαο ησλ δηθαησκάησλ ησλ αηφκσλ κε ςπρηθέο δηαηαξαρέο. Έηζη, ζχκθσλα κε ηε δηάηαμε ηνπ άξζξνπ 2 ηνπ Ν. 2716/1999, ζπζηήλεηαη : Γξαθείν γηα ηελ Πξνζηαζία ησλ Γηθαησκάησλ ησλ Αηόκσλ κε Χπρηθέο Γηαηαξαρέο, θαη Δηδηθή Δπηηξνπή Διέγρνπ Πξνζηαζίαο ησλ Γηθαησκάησλ ησλ Αηόκσλ κε Χπρηθέο Γηαηαξαρέο. Ζ Δηδηθή Δπηηξνπή επνπηεχεη θαη ειέγρεη ηελ πξνζηαζία ησλ δηθαησκάησλ ησλ αηφκσλ κε ςπρηθέο δηαηαξαρέο, φπσο ην δηθαίσκα γηα αμηνπξεπείο ζπλζήθεο δηαβίσζεο ζηηο Μνλάδεο Φπρηθήο Τγείαο, ην δηθαίσκα γηα εμεηδηθεπκέλε αηνκηθή ζεξαπεία, ην δηθαίσκα λα ακθηζβεηεί ν αζζελήο ζην δηθαζηήξην ηελ αθνχζηα λνζειεία, λα ζπλνκηιεί θαη ηδίαλ κε δηθεγφξν, λα έρεη πξφζβαζε ζηα δεδνκέλα ησλ αξρείσλ πνπ ηνλ αθνξνχλ, ην δηθαίσκα λα πξνζηαηεχεη ηελ πεξηνπζία ηνπ, ην δηθαίσκα ηεο θνηλσληθήο ηνπ επαλέληαμεο. Δηδηθφηεξα, ε Δηδηθή Δπηηξνπή: 42

43 Γέρεηαη παξάπνλα, αλαθνξέο ή θαηαγγειίεο απφ θάζε πνιίηε, νξγάλσζε ή θνξέα. Δπηζθέπηεηαη ζε ηαθηά δηαζηήκαηα ηηο Τπεξεζίεο Φπρηθήο Τγείαο, αιιά θαη εθηάθησο, κεηά απφ θαηαγγειία ή απηεπαγγέιησο. Δλεκεξψλεη ηνπο πνιίηεο γηα ηα δηθαηψκαηα ησλ ςπρηθά αζζελψλ κε θάζε πξφζθνξν κέζν, φπσο έθδνζε ελεκεξσηηθψλ θπιιαδίσλ, θαηαρσξήζεηο ζηνλ ηχπν ή ηειενπηηθά κελχκαηα. Γέρεηαη θαη δηεξεπλά ηηο εηήζηεο ππνρξεσηηθέο εθζέζεηο ησλ ππεπζχλσλ ησλ ππεξεζηψλ ςπρηθήο πγείαο ή ησλ λφκηκσλ αλαπιεξσηψλ ηνπο, θαζψο θαη ησλ Σξηκειψλ Δπηηξνπψλ Πξνάζπηζεο ησλ Γηθαησκάησλ ησλ Αζζελψλ. Τπνβάιιεη εηήζηεο εθζέζεηο γηα ην έξγν ηεο ζηνλ Πξφεδξν ηεο Δπηηξνπήο Διέγρνπ Πξνζηαζίαο ησλ Γηθαησκάησλ ησλ Αζζελψλ. Τπνβάιιεη έθζεζε θάζε θνξά πνπ δηαπηζηψλεη παξαβίαζε ησλ δηθαησκάησλ ησλ αηφκσλ κε ςπρηθέο δηαηαξαρέο, ζηνλ Πξφεδξν ηεο Δπηηξνπήο Διέγρνπ Πξνζηαζίαο ησλ Γηθαησκάησλ ησλ Αζζελψλ, ηνπ Ν. 2519/ 1997, ε νπνία πξνβαίλεη ζηηο πεξαηηέξσ λφκηκεο ελέξγεηεο. Παξεκβαίλεη θάζε θνξά πνπ δηαπηζηψλεη παξαβίαζε ησλ δηθαησκάησλ ησλ αηφκσλ κε ςπρηθέο δηαηαξαρέο, πξνβαίλεη ζε ζπζηάζεηο θαη απνζηέιιεη αλαθνξά ζην αξκφδην φξγαλν γηα ηελ πνηληθή ή πεηζαξρηθή δίσμε. Οξγαλψλεη, επνπηεχεη θαη ζπληνλίδεη, ζε ζπλεξγαζία κε ηνπο Γηθεγνξηθνχο πιιφγνπο ηνπ ηφπνπ θαηνηθίαο ή δηακνλήο ησλ αηφκσλ κε ςπρηθέο δηαηαξαρέο, ηελ εζεινληηθή δηθεγνξηθή αξσγή ζε ζέκαηα πξνζηαζίαο ησλ δηθαησκάησλ ηνπο, ζχκθσλα κε ηηο αξρέο νξγάλσζεο ηνπ Σκήκαηνο Γηθεγνξηθήο Αξσγήο ηνπ Γηθεγνξηθνχ πιιφγνπ Αζελψλ ΔΝΓΟΝΟΟΚΟΜΔΗΑΚΟΗ ΜΖΥΑΝΗΜΟΗ ΠΡΟΣΑΗΑ ΓΡΑΦΔΗΟ ΔΠΗΚΟΗΝΧΝΗΑ ΜΔ ΣΟΝ ΠΟΛΗΣΖ ε θάζε λνζνθνκείν ηδξχεηαη θαη ιεηηνπξγεί Γξαθείν Δπηθνηλσλίαο κε ηνλ Πνιίηε, ην νπνίν ππάγεηαη ζηελ άκεζε επνπηεία θαη επζχλε ηνπ Πξνέδξνπ ηνπ Γηνηθεηηθνχ πκβνπιίνπ. Σν Γξαθείν ιεηηνπξγεί ηηο εξγάζηκεο εκέξεο θαη ψξεο ηνπ λνζνθνκείνπ αιιά θαη θαηά ηηο ψξεο ηνπ επηζθεπηεξίνπ. Καηά ηηο εκέξεο πνπ ην λνζνθνκείν εθεκεξεχεη, σο Γξαθείν Δπηθνηλσλίαο ιεηηνπξγεί ε Γξακκαηεία Δπεηγφλησλ Πεξηζηαηηθψλ. 43

44 Κχξηα κέξηκλα ηνπ Γξαθείνπ Δπηθνηλσλίαο κε ηνλ Πνιίηε είλαη ε ελεκέξσζε ησλ πνιηηψλ αλαθνξηθά ζηα δηθαηψκαηα θαη ηηο ππνρξεψζεηο ηνπο εληφο ηνπ λνζνθνκείνπ ελψ επηκεινχληαη θαη ηελ έθδνζε ζρεηηθψλ θπιιαδίσλ. Παξάιιεια αλαπηχζζεη ζπλεξγαζία θαη κε κέιε ηεο Δπηηξνπήο Πξνάζπηζεο ησλ Γηθαησκάησλ ηνπ Πνιίηε, ππνβνεζψληαο ην έξγν ηεο, ελεκεξψλνληάο ηε γηα ηα πξνβιήκαηα πνπ επηζεκαίλνληαη αιιά θαη παξαιακβάλνληαο θαη επηδίδνληαο ζρεηηθά παξάπνλα θαη θαηαγγειίεο, πξνεξρφκελεο απφ ηνπο λνζειεπφκελνπο θαη ηνπο ζπλνδνχο απηψλ. Οη δηαηάμεηο ηνπ Ν.2519/97, πνπ πξνβιέπνπλ ηε ιεηηνπξγία ζε θάζε λνζνθνκείν ηνπ Γξαθείνπ Δπηθνηλσλίαο κε ηνλ Πνιίηε, απνδεηθλχνληαη ελ κέξεη αλεθάξκνζηεο. Ζ επίζθεςε πνπ πξαγκαηνπνηήζεθε ζηα πιαίζηα ηεο παξνχζαο εξγαζίαο γηα λα δηαπηζησζεί ν ηξφπνο ιεηηνπξγίαο ησλ Γξαθείσλ, είρε απνγνεηεπηηθά απνηειέζκαηα. Σν Γξαθείν ζην Γεληθφ Αληηθαξθηληθφ Ννζνθνκείν Αζελψλ "ΑΓΗΟ ΑΒΒΑ" εμππεξεηεί ηνπο αζζελείο ζηα πξνβιήκαηα πνπ αληηκεησπίδνπλ θπξίσο κε ηνπο αζθαιηζηηθνχο θνξείο, ζεκαηηθή πνπ παξέιθεη ηεο αξρηθήο απνζηνιήο ηνπ Γξαθείνπ. Καηά ην ηξέρνλ έηνο έρνπλ θαηαηεζεί κφλν δχν θαηαγγειίεο, νη νπνίεο αθνξνχζαλ ζε κεγάιεο θαζπζηεξήζεηο ζηελ πξαγκαηνπνίεζε δηαγλσζηηθψλ πξάμεσλ, απφξξνηα ηνπ κεγάινπ αξηζκνχ πνιηηψλ πνπ εμππεξεηεί ην λνζνθνκείν. Αληίζηνηρν Γξαθείν Δπηθνηλσλίαο κε ηνλ Πνιίηε ππάξρεη θαη ζην Γεληθφ Παλαξθαδηθφ Ννζνθνκείν Σξίπνιεο, "Ζ ΔΤΑΓΓΔΛΗΣΡΗΑ". ην ζπγθεθξηκέλν λνζνθνκείν ιεηηνπξγεί θαη κία εζεινληηθή νκάδα, κε ππνζηεξηθηηθή δξάζε φζνλ αθνξά ζηα δηθαηψκαηα ησλ αζζελψλ 32. Αληηζέησο, ζε δχν απφ ηα κεγαιχηεξα λνζνθνκεία ηνπ Δζληθνχ πζηήκαηνο Τγείαο, ζηα Γεληθά Ννζνθνκεία Αζελψλ "Ο ΔΤΑΓΓΔΛΗΜΟ" θαη "ΗΠΠΟΚΡΑΣΔΗΟ", δελ ιεηηνπξγνχλ αληίζηνηρα Γξαθεία. ε θάζε πεξίπησζε πάλησο, ν αζζελήο δχλαηαη λα ελεκεξσζεί γηα ηα δηθαηψκαηα ησλ νπνίσλ είλαη θνξέαο θαηά ηε δηάξθεηα λνζειείαο ηνπ, κφλν απφ αλαξηεκέλνπο πίλαθεο, θαζψο, εάλ εμαηξέζνπκε ην Παλαξθαδηθφ Ννζνθνκείν, θαλέλα λνζειεπηηθφ ίδξπκα δελ έρεη αλαπηχμεη θάπνηα θαηλνηφκν δξάζε πξνο απηήλ ηελ θαηεχζπλζε. 32 Μία ζεκαληηθή θαηλνηνκία ηνπ Γ.Π.Ν. Σξίπνιεο "Ζ ΔΤΑΓΓΔΛΗΣΡΗΑ", είλαη ην εξσηεκαηνιφγην ζρεηηθά κε ηε γλψζε θαη εθαξκνγή ησλ δηθαησκάησλ ησλ αζζελψλ θαη ηελ ηθαλνπνίεζε απφ ηελ πεξίζαιςε πνπ παξέρεηαη (παξαηίζεηαη ζην παξάξηεκα ηεο εξγαζίαο), γεγνλφο πνπ απνδεηθλχεη ηελ έκπξαθηε βνχιεζε ηνπ θνξέα γηα θαηαγξαθή θαη έιεγρν ηεο πθηζηάκελεο θαηάζηαζεο αιιά θαη γηα ηε ζπλερή βειηίσζή ηνπ. 44

45 ΣΡΗΜΔΛΖ ΔΠΗΣΡΟΠΖ ΠΡΟΑΠΗΖ ΣΧΝ ΓΗΚΑΗΧΜΑΣΧΝ ΣΟΤ ΠΟΛΗΣΖ Με ηελ ίδηα δηάηαμε ηνπ άξζξνπ 1 ηνπ Ν. 2519/1997 ζπγθξνηείηαη ζε θάζε λνζνθνκείν Δηδηθή Σξηκειήο Δπηηξνπή Πξνάζπηζεο ησλ Γηθαησκάησλ ηνπ Πνιίηε. πγθξνηείηαη απφ έλαλ εθπξφζσπν θάζε ππεξεζίαο ηνπ λνζνθνκείνπ, κε πξνηίκεζε ζηα αληίζηνηρα πςειφβαζκα ζηειέρε. Αμηνζεκείσην είλαη φηη ζηελ επηηξνπή απηή ζπκκεηέρεη θαη εθπξφζσπνο ηνπ σκαηείνπ Φίισλ ηνπ Ννζνθνκείνπ, φπνπ ππάξρεη αληίζηνηρν σκαηείν, κε ζθνπφ ηελ εζεινληηθή ζηήξημε ηνπ έξγνπ ηνπ Ννζνθνκείνπ. Πξσηεχνπζα αξκνδηφηεηα αιιά θαη ππνρξέσζή ηεο είλαη λα παξαθνινπζεί θαη λα ειέγρεη ηελ ηήξεζε θαη ην ζεβαζκφ ησλ δηθαησκάησλ ηνπ πνιίηε πνπ πξνζθεχγεη ζην ζπγθεθξηκέλν λνζνθνκείν γηα πεξίζαιςε θαη ηαηξηθή θξνληίδα. πγθεθξηκέλα εμεηάδνληαη θαη δηεξεπλψληαη θαηαγγειίεο πνπ αθνξνχλ ζηνλ ηξφπν παξνρήο ησλ ππεξεζηψλ πγείαο πξνο ηνπο αζζελείο θαη ελεκεξψλνπλ ην Γηνηθεηηθφ πκβνχιην ηνπ λνζνθνκείνπ θαη ηελ Τπεξεζία Πξνζηαζίαο ησλ Γηθαησκάησλ ησλ Αζζελψλ ηνπ Τπνπξγείνπ Τγείαο θαη Κνηλσληθήο Αιιειεγγχεο, φπνηε απηφ θξίλεηαη αλαγθαίν αιιά νπσζδήπνηε ζε θάζε πεξίπησζε πνπ ε εμεηαδφκελε θαηαγγειία έρεη δηαβηβαζηεί απφ εθεί, ζρεηηθά κε ηα ζηνηρεία πνπ ζπγθέληξσζαλ αιιά θαη γηα ηα ζπκπεξάζκαηα πνπ εμήγαγαλ. Πξνθεηκέλνπ λα αληαπνθξηζεί ζηνλ απαηηεηηθφ ηεο ξφιν, ε Δπηηξνπή ζπλεδξηάδεη ηαθηηθά κία θνξά ηνλ κήλα θαη εθηάθησο νπνηεδήπνηε θξηζεί ζθφπηκν θαη αλαγθαίν ΔΠΗΣΡΟΠΔ ΒΗΟΖΘΗΚΖ ΚΑΗ ΓΔΟΝΣΟΛΟΓΗΑ Ζ δηεμαγσγή ηφζν ηεο θιηληθήο φζν θαη ηεο βηνταηξηθήο έξεπλαο, ε νπνία ζπλίζηαηαη ζηελ επεμεξγαζία βηνινγηθψλ δεδνκέλσλ, απαηηεί ζήκεξα ηελ απζηεξή ηήξεζε νξηζκέλσλ δενληνινγηθψλ πξνηχπσλ (standards) γηα ηελ πξνζηαζία φζσλ ζπκκεηέρνπλ. Απφ ηηο εγγπήζεηο γηα ηελ ηήξεζε απηψλ ησλ standards, εμαξηάηαη ε ρξεκαηνδφηεζε απφ δηάθνξνπο θνξείο (π.ρ. Δπξσπατθή Έλσζε), ε επξεία δεκνζηνπνίεζε ησλ απνηειεζκάησλ ηεο έξεπλαο αιιά θαη ε ίδηα ε επηζηεκνληθή αμηνπηζηία ηεο. Γη απηνχο ηνπο ιφγνπο, ν έιεγρνο δενληνινγίαο πξέπεη λα είλαη απνηειεζκαηηθφο, δειαδή λα εγγπάηαη ηελ θαζνιηθή πξνζηαζία ησλ δηθαησκάησλ ησλ ζπκκεηερφλησλ. Οη Δπηηξνπέο Βηνεζηθήο θαη Γενληνινγίαο είλαη ζπλήζσο ζπκβνπιεπηηθά θαη επηθνπξηθά φξγαλα ησλ εξεπλεηψλ ή εξεπλεηηθψλ θνξέσλ, επί ζεκάησλ ζρεηηθψλ κε 45

46 ηελ πξνζηαζία ησλ αηφκσλ πνπ ζπκκεηέρνπλ ζηα πξαγκαηνπνηνχκελα πξνγξάκκαηα. Σν έξγν ηνπο ζπλίζηαηαη ζηελ αμηνιφγεζε ησλ εξεπλεηηθψλ πξνηάζεσλ θαη πξνγξακκάησλ, κε βάζε δηεζλψο αλαγλσξηζκέλεο αξρέο δενληνινγίαο θαη πξφηππα βέιηηζηεο επαγγεικαηηθήο πξαθηηθήο, θαζψο επίζεο θαη λα παξαθνινπζεί ηελ άξηηα δηεμαγσγή ησλ εξεπλψλ απηψλ. Αθξηβψο δε επεηδή ν έιεγρνο απηφο είλαη λεπξαιγηθήο ζεκαζίαο 33, ν ηξφπνο δηεμαγσγήο ηνπο θαη ε ζχλζεζε ησλ επηηξνπψλ απνηεινχλ νπζηαζηηθέο παξακέηξνπο ηεο πνηφηεηαο ησλ αμηνινγήζεσλ. Αλαιπηηθφηεξα, αληηθείκελν ηνπ ειέγρνπ ησλ Δπηηξνπψλ Βηνεζηθήο θαη Γενληνινγίαο είλαη θπξίσο ζέκαηα πνπ άπηνληαη: ηεο ηήξεζεο ησλ λνκηθψλ θαλφλσλ πνπ πεξηέρνληαη ζηε δηεζλή θαη εζληθή ζρεηηθή λνκνζεζία (π.ρ. χκβαζε ηνπ Οβηέδν θαη ηα Πξφζζεηα Πξσηφθνιιά ηεο, Γηαθήξπμε ηνπ Διζίλθη θ.α.) ηεο ελεκέξσζεο πνπ πξνεγείηαη ηεο ζπλαίλεζεο ηνπ πξνζψπνπ. Γηα ην ιφγν απηφ νη Δπηηξνπέο Βηνεζηθήο θαη Γενληνινγίαο πξέπεη λα ειέγρνπλ ην πεξηερφκελν ησλ εληχπσλ ελεκέξσζεο πνπ ζπληάζζνληαη γηα ηνλ ζθνπφ ηεο έξεπλαο πξνθεηκέλνπ λα δηαπηζηψζνπλ αλ είλαη δηαηππσκέλα κε απιφ θαη θαηαλνεηφ ηξφπν. Δπίζεο ειέγρνπλ ηελ πιεξφηεηα ησλ πιεξνθνξηψλ πνπ παξέρνληαη ζηνπο ππνςήθηνπο ζπκκεηέρνληεο θαη εγθξίλνπλ ην έληππν ηεο ζπγθαηάζεζεο. Αλ θαηά ηε δηάξθεηα ηεο έξεπλαο πξνζηεζνχλ πιεξνθνξίεο πνπ ζα έπξεπε λα γλσξίδνπλ νη εζεινληέο, ηφηε ην έληππν πξέπεη λα ζπκπιεξσζεί θαηαιιήισο θαη λα ππνβιεζεί εθ λένπ ζηελ Δπηηξνπή Βηνεζηθήο θαη Γενληνινγίαο. ηεο πξνζηαζίαο ησλ πξνζσπηθψλ δεδνκέλσλ ησλ ζπκκεηερφλησλ. Ζ ζπιινγή, επεμεξγαζία θαη ηήξεζε ζε αξρείν επαίζζεησλ πξνζσπηθψλ δεδνκέλσλ είλαη λφκηκε κφλν εθφζνλ έρεη δνζεί εηδηθή άδεηα απφ ηελ Αξρή Πξνζηαζίαο Γεδνκέλσλ Πξνζσπηθνχ Υαξαθηήξα. Αλ θαη ην ηαηξηθφ απφξξεην θαιχπηεη ηνλ ζεξάπνληα ηαηξφ εθφζνλ δελ θνηλνπνηεί ηα δεδνκέλα απηά ζε ηξίηνπο, ζηα εξεπλεηηθά πιαίζηα αθελφο ν ζεξάπσλ ηαηξφο δελ είλαη απαξαίηεηα ν εξεπλεηήο θη αθεηέξνπ είλαη ζπρλά απαξαίηεηε ε πξφζβαζε ηξίησλ εξεπλεηψλ ζηα ζηνηρεία απηά. Δπνκέλσο, νξζφ είλαη ν εξεπλεηήο λα πξνζθνκίδεη άδεηα απφ ηελ αξκφδηα Αξρή Πξνζηαζίαο θαη ζε θάζε πεξίπησζε λα γλσζηνπνηεί ζηελ Δπηηξνπή Βηνεζηθήο θαη Γενληνινγίαο ηα ζηνηρεία ησλ πξνζψπσλ πνπ ζα έρνπλ πξφζβαζε ζηα πξνζσπηθά δεδνκέλα ησλ ζπκκεηερφλησλ, ηα κέηξα πνπ 33 Γηεζλψο αλαγλσξίδεηαη φηη ε ηήξεζε ηεζζάξσλ αξρψλ κπνξεί λα εμαζθαιίζεη ηελ αξηηφηεηα ησλ αμηνινγήζεσλ απηψλ. Πξφθεηηαη γηα ηηο αξρέο ηεο δηαθάλεηαο, ηεο αλεμαξηεζίαο ησλ κειψλ ηεο, ηνπ πινπξαιηζκνχ (αληηπξνζσπεπηηθφηεηα/πνιπθσλία) θαη ηεο επηζηεκνληθήο επάξθεηαο. 46

47 ζα ιεθζνχλ γηα δηαζθάιηζε ηνπ απνξξήηνπ ησλ δεδνκέλσλ θαη δεηγκάησλ απηψλ, εθφζνλ είλαη επψλπκα, αιιά θαη ηνλ ρψξν θαη ην ρξφλν ηήξεζεο ησλ ελ ιφγσ αξρείσλ. ηεο πξνζηαζίαο ηεο πγείαο θαη αζθάιεηαο ησλ ζπκκεηερφλησλ. Κξίζηκα δεηήκαηα απνηεινχλ ε παξνρή ππεξεζηψλ πγείαο πξνο ηνπο ζπκκεηέρνληεο, θαηά ηε δηάξθεηα θαη κεηά ην πέξαο ηεο εξεπλεηηθήο εξγαζίαο, ηα κέηξα γηα ηελ απνθαηάζηαζε βιαβψλ πνπ ελδέρεηαη λα πξνθιεζνχλ ζηνπο ζπκκεηέρνληεο απφ ηελ ππαγσγή ηνπο ζηελ έξεπλα αιιά θαη ηα κέηξα απνδεκίσζεο θαη αζθάιηζεο ησλ ζπκκεηερφλησλ ζε πεξίπησζε βιάβεο. Ζ Δζληθή Δπηηξνπή Βηνεζηθήο, ζηα πιαίζηα ηεο πξνζπάζεηάο ηεο λα θαηαγξάςεη ηηο Δπηηξνπέο Βηνεζηθήο θαη Γενληνινγίαο πνπ ιεηηνπξγνχλ ζηα λνζειεπηηθά θαη εξεπλεηηθά ηδξχκαηα ηεο ρψξαο, δηαπίζησζε φηη, ζε πεξηθεξεηαθφ επίπεδν, κφλν ην 23.5% ησλ Δπηηξνπψλ, νη νπνίεο πξνβιέπνληαη απφ ην λφκν, είλαη ελεξγέο. ε επίπεδν λνζνθνκείσλ ηνπ ΔΤ κφλν ην 15% δηαζέηεη μερσξηζηή, απφ ην Δπηζηεκνληθφ πκβνχιην, Δπηηξνπή Βηνεζηθήο θαη Γενληνινγίαο, ελψ ζε πνζνζηφ 65% ηελ απνζηνιή ηεο Δπηηξνπήο πξαγκαηψλεη ην Δπηζηεκνληθφ πκβνχιην ηνπ λνζνθνκείνπ. Δίλαη δεδνκέλν φηη ηα Δπηζηεκνληθά πκβνχιηα δελ είλαη ηα θαηάιιεια φξγαλα γηα λα αζθνχλ ηνλ έιεγρν δενληνινγίαο, αθελφο δηφηη απνηεινχληαη απνθιεηζηηθά απφ πξφζσπα πνπ πξνέξρνληαη απφ ην ρψξν ησλ επηζηεκψλ πγείαο, κε απνηέιεζκα λα παξαβηάδεηαη ε αξρή ηνπ πινπξαιηζκνχ ζην επίπεδν ηεο ζχλζεζεο ησλ επηηξνπψλ, θη αθεηέξνπ δηφηη ν αηξεηφο ραξαθηήξαο ησλ κειψλ δεκηνπξγεί πξνυπνζέζεηο πίεζεο θαη επεξεαζκνχ ηεο θξίζεο ησλ κειψλ, αληηβαίλνληαο ηελ αξρή ηεο αλεμαξηεζίαο. 47

48 6. ΑΝΔΞΑΡΣΖΣΔ ΑΡΥΔ ΠΡΟΣΑΗΑ ΣΧΝ ΑΘΔΝΧΝ 6.1. ΤΝΖΓΟΡΟ ΣΟΤ ΠΟΛΗΣΖ Ζ νξγάλσζε, ε ζηειέρσζε θαη ε ιεηηνπξγία ηνπ πλεγφξνπ ηνπ Πνιίηε θαζνξίδεηαη απφ ηνλ ηδξπηηθφ ηεο Αξρήο Ν.2477/1997 (ΦΔΚ Α' 59/97) θαη φπσο απηφο ηξνπνπνηήζεθε απφ ηνλ Ν. 3094/2003 (ΦΔΚ Α' 10) 34, ζην πιαίζην πνπ ζέηνπλ νη δηαηάμεηο ηνπ πληάγκαηνο, κεηά ηελ αλαζεψξεζε ηνπ 2001, θαη ηδίσο αλαθνξηθά ζε εθείλεο ηνπ άξζξνπ 101Α, ζρεηηθά κε ηηο αλεμάξηεηεο δηνηθεηηθέο αξρέο, αιιά θαη απφ ηνλ Καλνληζκφ Λεηηνπξγίαο ηεο (ΠΓ 273/1999, ΦΔΚ Α' 229/99). Σν έξγν ηεο Αξρήο νξγαλψλεηαη θαη θαηαλέκεηαη ζε πέληε Κχθινπο δξαζηεξηνηήησλ, θαζέλαο απφ ηνπο νπνίνπο έρεη ζπγθεθξηκέλν ζεκαηηθφ αληηθείκελν θαη επνπηεχεηαη απφ έλαλ Βνεζφ πλήγνξν. Κνηλή αξρή πνπ δηέπεη ηνλ ηξφπν δξάζεο έθαζηνπ θχθινπ απνηειεί ε αξρή ηεο ίζεο κεηαρείξηζεο. Οη πέληε θχθινη θαη νη δξαζηεξηφηεηαο απηψλ 35, είλαη νη εμήο: ΓΗΚΑΗΧΜΑΣΧΝ ΣΟΤ ΑΝΘΡΧΠΟΤ: αληηθείκελα ηνπ θχθινπ απνηεινχλ ηδίσο δεηήκαηα πξνζβνιήο αηνκηθψλ, πνιηηηθψλ θαη θνηλσληθψλ δηθαησκάησλ, πνπ θαηνρπξψλνληαη απφ ην χληαγκα ή απφ δηεζλείο ζπκβάζεηο πνπ έρνπλ ελζσκαησζεί ζην εζσηεξηθφ δίθαην. ΚΟΗΝΧΝΗΚΖ ΠΡΟΣΑΗΑ: αληηθείκελα ηνπ θχθινπ απνηεινχλ θπξίσο ζέκαηα θνηλσληθήο πνιηηηθήο, αζθάιηζεο, πγείαο, πξφλνηαο, πξνζηαζίαο ηνπ παηδηνχ, ησλ ειηθησκέλσλ, ησλ αηφκσλ κε εηδηθέο αλάγθεο θαη ησλ «επάισησλ» θνηλσληθψλ νκάδσλ. ηνλ θχθιν απηφ δξαζηεξηνπνηείηαη θαη ν πλήγνξνο ηεο Τγείαο θαη Κνηλσληθήο Αιιειεγγχεο. 36 ΠΟΗΟΣΖΣΑ ΕΧΖ: αληηθείκελα ηνπ θχθινπ απνηεινχλ ζέκαηα πεξηβάιινληνο, πνιενδνκίαο, ρσξνηαμίαο, δεκνζίσλ έξγσλ θαη πνιηηηζκνχ. ΥΔΔΧΝ ΚΡΑΣΟΤ-ΠΟΛΗΣΖ: αληηθείκελα ηνπ θχθινπ απνηεινχλ ζέκαηα πιεξνθφξεζεο θαη επηθνηλσλίαο, πνηφηεηαο παξερφκελσλ ππεξεζηψλ θαη θαθνδηνίθεζεο ζηνπο νξγαληζκνχο ηνπηθήο απηνδηνίθεζεο, ζηηο επηρεηξήζεηο θνηλήο σθέιεηαο θαη ζηνπο θνξείο πνπ έρνπλ αξκνδηφηεηα γηα ηηο κεηαθνξέο, ηηο επηθνηλσλίεο, ηελ εξγαζία, ηε βηνκεραλία, ηελ ελέξγεηα, ηε θνξνινγία θαη γεληθφηεξα ηα 34 Ο Ν. 3094/2003 είλαη ν εθηειεζηηθφο λφκνο ηνπ άξζξνπ 103, παξ. 9 ηνπ πληάγκαηνο. 35 ηνηρεία απφ ηελ ηζηνζειίδα ηεο Αξρήο, αιιά θαη απφ ηελ Δηήζηα Έθζεζε 2005, Δζληθφ Σππνγξαθείν. 36 Ο ζεζκφο ηνπ πλεγφξνπ ηεο Τγείαο θαη Κνηλσληθήο Αιιειεγγχεο εμεηάδεηαη δηεμνδηθά ζε επφκελε ζεκαηηθή ελφηεηα. 48

49 δεκνζηνλνκηθά ζέκαηα θαζψο θαη ηα ηεισλεία, ην εκπφξην θαη ηηο θξαηηθέο πξνκήζεηεο, ηε γεσξγία, ηελ αγξνηηθή πνιηηηθή θαη ηελ παηδεία. ΓΗΚΑΗΧΜΑΣΧΝ ΣΟΤ ΠΑΗΓΗΟΤ: αληηθείκελα ηνπ θχθινπ απνηεινχλ ζέκαηα πξνζβνιήο ησλ δηθαησκάησλ ηνπ παηδηνχ, θαηνρπξσκέλα ζε ζπληαγκαηηθέο δηαηάμεηο αιιά θαη δηεζλείο ζπκβάζεηο. Σν έξγν ησλ Βνεζψλ πλεγφξσλ ζπλεπηθνπξείηαη απφ έλα Γξαθείν Βνεζνχ πλεγφξνπ γηα θάζε θχθιν, ην νπνίν αλαιακβάλεη ηε δηεθπεξαίσζε ηεο γξακκαηεηαθήο, δηνηθεηηθήο θαη επηθνηλσληαθήο ππνζηήξημεο. Οη εηδηθνί θαη βνεζνί επηζηήκνλεο πνπ ζηειερψλνπλ ηελ Αξρή, θαηαλέκνληαη ζηνπο πέληε Κχθινπο δξαζηεξηνηήησλ. Σεο Αξρήο ζπλνιηθά πξνΐζηαηαη ν πλήγνξνο ηνπ Πνιίηε, ν νπνίνο είλαη ππεχζπλνο γηα ηε ράξαμε ηεο πνιηηηθήο ηεο, θαηεπζχλεη θαη ζπληνλίδεη ην έξγν ηεο θαη ζπλεπηθνπξνχκελνο απφ ηνπο Βνεζνχο πλεγφξνπο, κεξηκλά γηα ηελ εθπιήξσζε ηεο απνζηνιήο ηεο. Σελ επζχλε γηα ηε γξακκαηεηαθή θαη δηνηθεηηθή ππνζηήξημε ηνπ έξγνπ ηνπ, θέξεη ην Γξαθείν ηνπ πλεγφξνπ ηνπ Πνιίηε, ην νπνίν δηαρεηξίδεηαη θαη ηηο επηθνηλσληαθέο ηνπ ππνρξεψζεηο-δξάζεηο. Σν πιέγκα ησλ πξναλαθεξφκελσλ λνκνζεηηθψλ δηαηάμεσλ ξπζκίδεη ηηο ζεζκηθέο δπλαηφηεηεο ηεο αξρήο, πξνθεηκέλνπ λα δηαζθαιηζηεί ε δξάζε θαη ε απνηειεζκαηηθφηεηά ηεο σο αλεμάξηεηνπ εμσδηθαζηηθνύ κεραληζκνύ ειέγρνπ θαη δηακεζνιάβεζεο. Αλαιπηηθφηεξα, ν πλήγνξνο ηνπ Πνιίηε εξεπλά αηνκηθέο δηνηθεηηθέο πξάμεηο ή παξαιείςεηο ή πιηθέο ελέξγεηεο νξγάλσλ ησλ δεκφζησλ ππεξεζηψλ πνπ παξαβηάδνπλ δηθαηψκαηα ή πξνζβάιινπλ λφκηκα ζπκθέξνληα θπζηθψλ ή λνκηθψλ πξνζψπσλ. Κάζε πνιίηεο, πξνηνχ θαηαθχγεη ζηελ Αξρή, ζα πξέπεη λα έρεη έιζεη ζε επαθή κε ηε δεκφζηα ππεξεζία κε ηελ νπνία ζρεηίδεηαη ε ππφζεζή ηνπ. Μφλνλ εθφζνλ ε επαθή απηή κε ηε δεκφζηα ππεξεζία δελ νδεγήζεη ζε επίιπζε ηνπ πξνβιήκαηνο κπνξεί ν πνιίηεο λα θαηαζέζεη αλαθνξά ζηνλ πλήγνξν, ε νπνία πξέπεη λα είλαη γξαπηή θαη ελππφγξαθε θαη λα ππνβιεζεί κέζα ζε έμη κήλεο αθφηνπ ν ελδηαθεξφκελνο έιαβε γλψζε ησλ ελεξγεηψλ ή ησλ παξαιήςεσλ ηεο δηνίθεζεο. Ο πλήγνξνο ηνπ Πνιίηε εμεηάδεη θάζε ζέκα πνπ εκπίπηεη ζηηο αξκνδηφηεηέο ηνπ κεηά απφ αλαθνξά, ελψ δχλαηαη λα επηιεθζεί ππνζέζεσλ αθφκα θαη απηεπάγγειηα. ην πεδίν ειέγρνπ ηνπ εκπίπηνπλ ππνζέζεηο πνπ αλαθέξνληαη ζε ππεξεζίεο ηνπ Γεκνζίνπ, ζε Οξγαληζκνχο Σνπηθήο Απηνδηνίθεζεο, ζε Ννκηθά Πξφζσπα Γεκνζίνπ Γηθαίνπ, ζε επηρεηξήζεηο θνηλήο σθέιεηαο (ΓΔΖ, ΟΣΔ, ΔΤΓΑΠ θ.α.), ζε Ννκηθά Πξφζσπα Ηδησηηθνχ Γηθαίνπ, ησλ νπνίσλ ε δηνίθεζε νξίδεηαη άκεζα ή έκκεζα απφ ην 49

50 Γεκφζην (εμαίξεζε απνηεινχλ νη Σξάπεδεο θαη ην Υξεκαηηζηήξην Αμηψλ Αζελψλ). Αληηζέησο, ζηελ αξκνδηφηεηα ηεο Αξρήο δελ εκπίπηνπλ δηαθνξέο κεηαμχ ηδησηψλ, ζέκαηα πνπ αθνξνχλ ζηελ ππεξεζηαθή θαηάζηαζε ησλ δεκνζίσλ ππαιιήισλ 37, δεηήκαηα πνπ εθθξεκνχλ ελψπηνλ ησλ δηθαζηεξίσλ, ζέκαηα πνπ αθνξνχλ ζηελ εζληθή αζθάιεηα θαη άκπλα, ππνζέζεηο πνπ αλήθνπλ ζηελ αξκνδηφηεηα νξηζκέλσλ αξρψλ (πρ Α..Δ.Π., Ννκηθφ πκβνχιην ηνπ Κξάηνπο θ.α.), πεξηπηψζεηο θαηά ηηο νπνίεο ε δηνηθεηηθή ελέξγεηα έρεη δεκηνπξγήζεη δηθαηψκαηα θαη επλντθέο θαηαζηάζεηο ππέξ ηξίησλ, πνπ αλαηξέπνληαη κφλν κε δηθαζηηθή απφθαζε, εθηφο εάλ πξνθαλψο ζπληξέρεη παξαλνκία ή έρνπλ ζρέζε θαηά ην θχξην αληηθείκελφ ηνπο κε ηελ πξνζηαζία ηνπ πεξηβάιινληνο. Κάζε αλαθνξά, πξνθεηκέλνπ λα δηεμαρζεί ε απαξαίηεηε έξεπλα, ρξεψλεηαη ζηνλ θαζ χιελ αξκφδην Κχθιν δξαζηεξηνηήησλ θαη δηεξεπλάηαη απφ εηδηθφ επηζηήκνλα, επηθνπξνχκελν απφ βνεζφ επηζηήκνλα θαη ππφ ηελ ζπλερή επνπηεία ηνπ αξκφδηνπ Βνεζνχ πλεγφξνπ. Πξνθεηκέλνπ λα ζπγθεληξσζνχλ νη απαξαίηεηεο πιεξνθνξίεο πνπ ζρεηίδνληαη κε θάζε πεξίπησζε, ν πλήγνξνο ηνπ Πνιίηε κπνξεί λα δεηήζεη απφ ηηο δεκφζηεο ππεξεζίεο θάζε πιεξνθνξία, έγγξαθν ή άιιν ζηνηρείν ζρεηηθφ κε ηελ ππφζεζε 38, λα εμεηάζεη πξφζσπα, λα ελεξγήζεη απηνςία θαη λα παξαγγείιεη πξαγκαηνγλσκνζχλε. Καηά ηελ έξεπλα ησλ ππνζέζεσλ κπνξεί επίζεο λα δεηήζεη ηε ζπλδξνκή ηνπ ψκαηνο Δπηζεσξεηψλ Διεγθηψλ Γεκφζηαο Γηνίθεζεο ή άιισλ ειεγθηηθψλ ζσκάησλ ηεο δηνίθεζεο. Ζ έξεπλα νινθιεξψλεηαη κε ηε ζχληαμε εγγξάθνπ, ην νπνίν ν πλήγνξνο ηνπ Πνιίηε απεπζχλεη πξνο ηελ αξκφδηα ππεξεζία, παξαζέηνληαο ηηο πξνηάζεηο ηνπ ελψ ηαπηφρξνλα ζέηεη πξνζεζκία, εληφο ηεο νπνίαο ε ππεξεζία νθείιεη λα ηνλ ελεκεξψζεη γηα ηηο ελέξγεηέο ηεο ζρεηηθά κε ηελ εθαξκνγή ησλ πξνηάζεψλ ηνπ ή γηα ηνπο ιφγνπο πνπ δελ επηηξέπνπλ ηελ απνδνρή ηνπο. Δθφζνλ ην απαηηεί ε θχζε ηεο ππφζεζεο, θαη κεηά ην πέξαο ηεο έξεπλαο, ν πλήγνξνο ηνπ Πνιίηε κπνξεί λα ζπληάμεη πφξηζκα ην νπνίν γλσζηνπνηεί ζηνλ θαζ' χιελ αξκφδην ππνπξγφ θαη ζηηο αξκφδηεο ππεξεζίεο. ε 37 Με ηηο δηαηάμεηο ηνπ Ν. 3304/2005, κε ηνλ νπνίν ελζσκαηψλεηαη ζηελ ειιεληθή έλλνκε ηάμε ε Οδεγία 2000/43/ΔΚ «Πεξί εθαξκνγήο ηεο αξρήο ηεο ίζεο κεηαρείξηζεο πξνζψπσλ αζρέησο θπιεηηθήο ή εζλνηηθήο θαηαγσγήο» θαη ε Οδεγία 2000/78/ΔΚ «Γηα ηελ θαηαπνιέκεζε ησλ δηαθξίζεσλ ιφγσ ζξεζθείαο ή πεπνηζήζεσλ, εηδηθψλ αλαγθψλ, ειηθίαο ή γελεηήζηνπ πξνζαλαηνιηζκνχ», ν πλήγνξνο ηνπ Πνιίηε κπνξεί λα εμεηάζεη ζέκαηα πνπ αθνξνχλ ζηελ ππεξεζηαθή θαηάζηαζε ηνπ πξνζσπηθνχ ησλ δεκνζίσλ ππεξεζηψλ κφλν ζηηο πεξηπηψζεηο πνπ ελεξγεί σο θνξέαο πξνψζεζεο ηεο αξρήο ηεο ίζεο κεηαρείξηζεο. 38 Ζ παξ. 4 ηνπ άξζξ. 12 ηνπ Ν. 3242/2004, κε ηίηιν «Ρπζκίζεηο γηα ηελ νξγάλσζε θαη ιεηηνπξγία ηεο Κπβέξλεζεο, ηε δηνηθεηηθή δηαδηθαζία θαη ηνπο ΟΣΑ», ε νπνία πξνζηέζεθε σο παξ. 10 ηνπ άξζξ. 4 ηνπ Ν. 3094/2003, ζέζπηζε σο πνηληθφ αδίθεκα ηελ άξλεζε ζπλεξγαζίαο ιεηηνπξγνχ ή ππαιιήινπ κε ηνλ πλήγνξν ηνπ Πνιίηε, χζηεξα απφ ζρεηηθή αίηεζε ηεο Αξρήο πξνο ηνλ εηζαγγειέα. 50

51 θάζε πεξίπησζε πάλησο, ην πξνζσπηθφ ηεο Αξρήο έρεη ην θαζήθνλ λα δηαζθαιίδεη ηελ ερεκχζεηα γηα έγγξαθα θαη ζηνηρεία ησλ νπνίσλ ιακβάλεη γλψζε ζην πιαίζην ηεο έξεπλαο θαη είλαη απφξξεηα, ζχκθσλα κε ηηο θείκελεο δηαηάμεηο. ε θάζε ζηάδην ηεο δηαδηθαζίαο, ε Αξρή νθείιεη λα ελεκεξψλεη γξαπηψο ή ηειεθσληθά ηνλ ελδηαθεξφκελν πνιίηε. Ίδηα επζχλε ππέρεη ε Αξρή αθφκα θαη φηαλ δελ πθίζηαηαη δπλαηφηεηα εμέηαζεο ηεο αλαθνξάο επί ηεο νπζίαο, είηε επεηδή ν πλήγνξνο ηνπ Πνιίηε είλαη αλαξκφδηνο είηε επεηδή ε αλαθνξά είλαη εκθαλψο αφξηζηε, αβάζηκε είηε επεηδή αζθείηαη θαηά ηξφπν θαηαρξεζηηθφ. Αλ θαηά ηελ έξεπλα δηαπηζησζεί παξάλνκε ζπκπεξηθνξά ππαιιήινπ ή κέινπο ηεο δηνίθεζεο, ν πλήγνξνο ηνπ Πνιίηε δηαβηβάδεη ηελ έθζεζε θαη ζην αξκφδην φξγαλν, ην νπνίν κπνξεί λα πξνθαιέζεη ηελ πεηζαξρηθή δίσμε ηνπ ππαηηίνπ ή λα πξνηείλεη ηε ιήςε άιισλ κέηξσλ, αλ ν ππαίηηνο δελ ππφθεηηαη ζε πεηζαξρηθφ έιεγρν. Αλ πξνθχςνπλ απνρξψζεηο ελδείμεηο γηα ηέιεζε αμηφπνηλεο πξάμεο απφ ππάιιειν ή κέινο ηεο δηνίθεζεο, ν πλήγνξνο ηνπ Πνιίηε δηαβηβάδεη ηελ έθζεζε θαη ζηνλ αξκφδην εηζαγγειέα. ην αθφινπζν ζρήκα θαίλεηαη ε ηειηθή έθβαζε ησλ αλαθνξψλ ησλ πνιηηψλ γηα ην ρξνληθφ δηάζηεκα τήκα 1 : Έθβαζε αλαθορώλ ηωλ ποιηηώλ γηα ηε τροληθή περίοδο Σν έηνο 2005, ν πλήγνξνο ηνπ Πνιίηε δέρζεθε ζπλνιηθά αλαθνξέο, νη νπνίεο αλά θχθιν δξαζηεξηφηεηαο θαηαλέκνληαη φπσο θαίλεηαη ζην ζρήκα Σα ζρήκαηα πνπ παξαηίζεληαη πξνέξρνληαη απφ ηελ ηζηνζειίδα ηεο Αξρήο, 51

52 ΥΖΜΑ 2: Καηαλοκή αλαθορώλ αλά ζεκαηηθό θύθιο θαηά ηο Απφ ην ζχλνιν ησλ αλαθνξψλ πνπ θαηαηέζεθαλ ην 2005, πνζνζηφ 68,8% ήηαλ εληφο αξκνδηφηεηαο ηεο Αξρήο ελψ ην ππφινηπν 31,2% ήηαλ εθηφο αξκνδηφηεηαο. ην ζρήκα 3 απεηθνλίδεηαη ε ηειηθή έθβαζε ησλ βάζηκσλ ππνζέζεσλ αλά ζεκαηηθφ θχθιν. ΥΖΜΑ 3: Σειηθή έθβαζε ηωλ βάζηκωλ σποζέζεωλ ηοσ έηοσς

53 O πλήγνξνο ηνπ Πνιίηε, ζηα ρξφληα ιεηηνπξγίαο ηνπ ( ) έρεη δερζεί ζπλνιηθά αλαθνξέο, ησλ νπνίσλ ε θαηαλνκή αλά θχθιν δξαζηεξηφηεηαο θαίλεηαη ζην αθφινπζν ζρήκα (ζρήκα 4). ΥΖΜΑ 4 : Καηαλοκή αλαθορώλ αλά θύθιο, θαηά ηελ περίοδο ΤΝΖΓΟΡΟ ΣΖ ΤΓΔΗΑ ΚΑΗ ΚΟΗΝΧΝΗΚΖ ΑΛΛΖΛΔΓΓΤΖ ηνλ Κχθιν Κνηλσληθήο Πξνζηαζίαο δξαζηεξηνπνηείηαη ν πλεγφξνπ ηεο Τγείαο θαη Κνηλσληθήο Αιιειεγγχεο, ν νπνίνο ζεζπίζηεθε κε ηνλ Ν. 3293/2004 θαη δηαρεηξίδεηαη ζέκαηα πνπ πξνθχπηνπλ απφ πξνβιήκαηα πνπ αληηκεησπίδεη ν ρξήζηεο ησλ ππεξεζηψλ πγείαο, γεγνλφο ην νπνίν απνδεηθλχεη ηε ζπνπδαηφηεηα πνπ πξνζδίδεη ν λνκνζέηεο ζην δηθαίσκα γηα πξνζηαζία ηεο πγείαο αιιά θαη ηεο πξφλνηαο. Δλδεηθηηθά αλαθέξνληαη ζέκαηα πνπ αθνξνχλ ζηελ παξνρή αθαηάιιειεο πεξίζαιςεο, άληζεο κεηαρείξηζεο θαη δηαθξίζεηο ιφγσ εζληθφηεηαο, θπιήο, νηθνλνκηθήο θαηάζηαζεο ή ηνπ είδνπο αζζέλεηαο. Ζ πιεηνςεθία ησλ αλαθνξψλ αθνξνχλ ζε πεξηπηψζεηο θαηά ηηο νπνίεο δελ γίλεηαη ζεβαζηφ ην δηθαίσκα ησλ αζζελψλ λα δερζνχλ ή λα αξλεζνχλ ηελ 53

54 πξνηεηλφκελε ζεξαπεία, δελ ηεξείηαη ην ηαηξηθφ απφξξεην, φηαλ ελεκεξψλνληαη πιεκκειψο γηα ηε δηάγλσζε, ηα ζηάδηα θαη ην θφζηνο ηεο αζζέλεηάο ηνπο, αιιά θαη πεξηπηψζεηο πνπ αζζελείο ππεβιήζεζαλ ελ αγλνία ηνπο ζε ηαηξηθέο πξάμεηο κε πςειφ θίλδπλν επηπινθψλ γηα ηελ πγεία ηνπο. Δπηπξνζζέησο, ν πλήγνξνο ηεο Τγείαο θαη Κνηλσληθήο Αιιειεγγχεο εμεηάδεη αλαθνξέο πνπ ζρεηίδνληαη κε ηελ νξγάλσζε κνλάδσλ πγείαο, ηελ αζθαιή θαη έγθαηξε κεηαθνξά ησλ αζζελψλ ζε απηέο θαη ηελ επάξθεηά ηνπο ζε θηηξηαθή ππνδνκή, πιηθνχο πφξνπο θαη αλζξψπηλν δπλακηθφ. ηελ αξκνδηφηεηα ηνπ πλεγφξνπ ηεο Τγείαο θαη Κνηλσληθήο Αιιειεγγχεο εκπίπηεη θαη ν έιεγρνο ηήξεζεο ηαηξηθνχ θαθέινπ απφ ηα λνζειεπηηθά ηδξχκαηα, ηεο πιεξφηεηαο απηνχ, ηεο εμαζθάιηζεο ηνπ απνξξήηνπ ησλ πιεξνθνξηψλ έλαληη ηξίησλ θαζψο θαη ηεο πξφζβαζεο ηνπ αζζελνχο ή ησλ εμνπζηνδνηεκέλσλ απφ απηφλ πξνζψπσλ ζηνλ θάθειν. Δπηιακβάλεηαη επίζεο πεξηπηψζεσλ φπνπ ππάξρεη εζθαικέλε εθαξκνγή ηνπ λφκνπ γηα ηε λνζνθνκεηαθή πεξίζαιςε ζην εμσηεξηθφ, νπφηε θαη ηα αζθαιηζηηθά ηακεία αξλνχληαη λα απνδψζνπλ ηε ζρεηηθή δαπάλε, αιιά θαη εθείλεο ηηο πεξηπηψζεηο θαηά ηηο νπνίεο ππάξρεη παξάηππε θαη παξάλνκε ρξέσζε ησλ αζζελψλ ζε πεξηπηψζεηο έθηαθηεο εηζαγσγήο ηνπο ζε ηδησηηθά ζεξαπεπηήξηα. Γηαρεηξίδεηαη πξνβιήκαηα πνπ αθνξνχλ ζηε ρνξήγεζε παξνρψλ αζζέλεηαο απφ ηνπο αζθαιηζηηθνχο νξγαληζκνχο, φπσο απφδνζε δαπαλψλ, ελεκέξσζε αζθαιηζκέλσλ γηα ηηο πξνβιεπφκελεο δηαδηθαζίεο, πξνζεζκίεο, δηθαηνινγεηηθά θ.ιπ. Σέινο, ν πλήγνξνο ηεο Τγείαο θαη Κνηλσληθήο Αιιειεγγχεο αζρνιείηαη κε ζέκαηα δεκφζηαο πγείαο, δειαδή νξγάλσζεο ησλ ηαηξηθψλ θαη λνζειεπηηθψλ ππεξεζηψλ θαη αλάπηπμεο θνηλσληθψλ κεραληζκψλ πνπ δηαζθαιίδνπλ ηελ πξφιεςε λνζεκάησλ, ηελ πξνζηαζία θαη ηελ πξναγσγή ηεο πγείαο ηνπ πιεζπζκνχ, ηελ αχμεζε ηνπ πξνζδφθηκνπ επηβίσζεο, ηε βειηίσζε ηεο πνηφηεηαο δσήο αιιά θαη ζέκαηα πνπ ζρεηίδνληαη κε ηε δηαρείξηζε ησλ λνζνθνκεηαθψλ απνβιήησλ. Καηά ηνλ πξψην ρξφλν ιεηηνπξγίαο ηνπ ν πλήγνξνο ηεο Τγείαο θαη Κνηλσληθήο Αιιειεγγχεο εμέηαζε ην 23,27% ησλ αλαθνξψλ πνπ θαηαηέζεθαλ ζπλνιηθά ζηνλ θχθιν Κνηλσληθήο Πξνζηαζίαο. ηελ πιεηνλφηεηά ηνπο, αθνξνχζαλ ζε πξνβιήκαηα πνπ αληηκεηψπηζαλ νη αζθαιηζκέλνη ηφζν ζηελ επηθνηλσλία ηνπο κε ηνπο νξγαληζκνχο θνηλσληθήο αζθάιηζεο φζν θαη κε ηηο ππεξεζίεο ηνπ ΔΤ, αιιά θαη ζε πξνβιήκαηα πνπ αληηκεησπίδνπλ ηα άηνκα κε αλαπεξίεο θαη απηά πνπ αθνξνχλ ζηελ πξνζηαζία ηεο κεηξφηεηαο. Γελ παξέιθεη λα αλαθεξζεί φηη ν πλήγνξνο ηεο Τγείαο θαη Κνηλσληθήο Αιιειεγγχεο δέρζεθε ιηγφηεξεο απφ ηηο αλακελφκελεο αλαθνξέο ζρεηηθά κε ηελ 54

55 πξνζηαζία εππαζψλ νκάδσλ ηνπ πιεζπζκνχ, φπσο νη ειηθησκέλνη θαη νη θνηλσληθά απνθιεηζκέλνη. Ζ δεδνκέλε παξαηήξεζε ρξήδεη δηηηήο εξκελείαο. Απφ ηε κηα, απνδίδεηαη ζην γεγνλφο φηη ν ζεζκφο ηεο νηθνγέλεηαο παξακέλεη ηζρπξφο ζηελ Διιάδα, κε άκεζε απφξξνηα ε νηθνγέλεηα λα επηιακβάλεηαη ησλ πξνβιεκάησλ ησλ ειηθησκέλσλ απνηξέπνληαο ηελ κεηαηξνπή απηψλ ζε θνηλσληθέο απαηηήζεηο. Απφ ηελ άιιε φκσο ζα κπνξνχζε λα εξκελεπηεί σο ζπλέπεηα ηεο ειιηπνχο πξφζβαζεο ζηελ πιεξνθφξεζε ησλ θνηλσληθά απνθιεηζκέλσλ, νη νπνίνη δελ γλσξίδνπλ αλαιπηηθά ηα δηθαηψκαηά ηνπο, αδπλαηψληαο θαηά ζπλέπεηα λα ηα δηεθδηθήζνπλ. ην παξαθάησ ζρήκα (ζρήκα 5) θαηαγξάθνληαη νη ζεκαηηθέο κε ηηο νπνίεο ελαζρνιήζεθε ν πλήγνξνο ηεο Τγείαο θαη Κνηλσληθήο Αιιειεγγχεο, θαηά ην πξψην έηνο ιεηηνπξγίαο ηνπ. τήκα 5: Θεκαηηθές θαηεγορίες ηωλ αλαθορώλ ηοσ σλεγόροσ ηες Τγείας θαη Κοηλωληθής Αιιειεγγύες θαηά ηο

56 6.2. ΧΜΑ ΔΠΗΘΔΧΡΖΣΧΝ ΤΠΖΡΔΗΧΝ ΤΓΔΗΑ ΚΑΗ ΠΡΟΝΟΗΑ Σν ψκα Δπηζεσξεηψλ Τπεξεζηψλ Τγείαο θαη Πξφλνηαο (.Δ.Τ.Τ.Π.) απνηειεί ζεζκφ απεπζείαο ππαγφκελν ζηνλ Τπνπξγφ Τγείαο θαη Κνηλσληθήο Αιιειεγγχεο. Ηδξχζεθε κε ην Ν. 2920/2001 (ΦΔΚ Α 131/ ) θαη άξρηζε λα ιεηηνπξγεί ην ε επίπεδν πεξηθέξεηαο, ιεηηνπξγεί ην Γξαθείν Μαθεδνλίαο θαη Θξάθεο, κε έδξα ηε Θεζζαινλίθε. Απψηεξνο ζηφρνο ηνπ ψκαηνο είλαη ε ελαξκφληζε ηεο ειιεληθήο δεκφζηαο δηνίθεζεο κε ηα δηεζλή πξφηππα αιιά θαη κε ηηο δηνηθήζεηο άιισλ επξσπατθψλ ρσξψλ. Εεηνχκελν απηήο ηεο δηνηθεηηθήο ζύγθιηζεο είλαη ε απνηειεζκαηηθφηεηα θαη ε δηαζθάιηζε ηεο πνηφηεηαο ησλ πξνζθεξφκελσλ ππεξεζηψλ θαη ε εμάιεηςε ηεο δηαθζνξάο ζηνλ ρψξν ηεο πγείαο θαη ηεο πξφλνηαο. Καηαγξάθνληαο ηα πξνβιήκαηα, δηαπηζηψλεη ηα παζνγφλα αίηηα θαη ελ ζπλερεία εηζεγείηαη πξφζθνξεο θαη βηψζηκεο ιχζεηο γηα ηελ αληηκεηψπηζή ηνπο. Αλαιπηηθφηεξα, κε ηελ ζχζηαζε ηνπ.δ.τ.τ.π. γίλεηαη κία ζεκαληηθή πξνζπάζεηα βειηίσζεο ηεο ιεηηνπξγίαο ηεο ειιεληθήο δεκφζηαο δηνίθεζεο. H απνζηνιή ηνπ.e.y.y.π., φπσο απηή δηαηππψλεηαη ζην άξζξν 1 ηνπ Ν. 2920/2001, είλαη "ε αλάπηπμε θαη ιεηηνπξγία θεληξηθνύ θαη πεξηθεξεηαθνύ κεραληζκνύ γηα ηε δηελέξγεηα ζπζηεκαηηθώλ επηζεσξήζεσλ, ειέγρσλ θαη εξεπλώλ ζε όιεο ηηο ππεξεζίεο θαη ηνπο θνξείο πνπ ππάγνληαη ζηελ αξκνδηόηεηα ή ηελ επνπηεία ηνπ Υπνπξγνύ Υγείαο θαη Κνηλσληθήο Αιιειεγγύε, θαζώο θαη ζηηο ππεξεζίεο πγείαο ησλ αζθαιηζηηθώλ θνξέσλ, κε ζθνπό ηε βειηίσζε ηεο παξαγσγηθόηεηαο θαη απνηειεζκαηηθόηεηαο απηώλ, ηελ πνηνηηθή αλαβάζκηζε ησλ παξερόκελσλ ππεξεζηώλ πγείαο θαη πξόλνηαο, ηελ εμάιεηςε ηεο θαθνδηνίθεζεο θαη ηελ πξνζηαζία ηεο πγείαο θαη ηεο πεξηνπζίαο ησλ πνιηηώλ από ηελ παξνρή ππεξεζηώλ πγείαο θαη πξόλνηαο κε θαηαρξεζηηθό ηξόπν". Ζ Κεληξηθή Τπεξεζία ηνπ.δ.τ.τ.π. θαη ην Πεξηθεξεηαθφ Γξαθείν ζπγθξνηνχληαη αληίζηνηρα απφ ηξεηο ηνκείο, ησλ νπνίσλ ηα αληηθείκελα δξάζεο θαηαγξάθνληαη σο εμήο: Σοκέας Τγεηολοκηθού - Φαρκαθεσηηθού Διέγτοσ, θπξηφηεξεο αξκνδηφηεηεο ηνπ νπνίνπ είλαη: 1. Ο έιεγρνο γηα ηε δηαπίζησζε ηεο εθαξκνγήο ησλ θαλφλσλ ηεο ηαηξηθήο θαη λνζειεπηηθήο επηζηήκεο θαη ηεο αληίζηνηρεο δενληνινγίαο, θαζψο θαη ηεο εθαξκνγήο ησλ ηζρπνπζψλ πγεηνλνκηθψλ δηαηάμεσλ θαηά ηελ άζθεζε ηνπ ηαηξηθνχ, λνζειεπηηθνχ 56

57 θαη εθπαηδεπηηθνχ έξγνπ ζηηο λνζειεπηηθέο κνλάδεο πνπ ππάγνληαη ζηελ αξκνδηφηεηα ή ηελ επνπηεία ηνπ Τπνπξγνχ Τγείαο, ζηηο κνλάδεο πξσηνβάζκηαο θξνληίδαο πγείαο ηνπ Δ..Τ. θαη ηνπ ηδησηηθνχ ηνκέα, ζηα θέληξα θαη ζηαζκνχο αηκνδνζίαο θαη ζηα θέληξα παξαγψγσλ αίκαηνο αιιά θαη ζηηο ππεξεζίεο παξνρήο ππεξεζηψλ πγείαο ησλ αζθαιηζηηθψλ θνξέσλ. 2. Ζ επηζεψξεζε θαη ν έιεγρνο γηα ηε δηαπίζησζε ηεο ηήξεζεο ησλ απαηηνχκελσλ, θαηά ηηο ηζρχνπζεο δηαηάμεηο, κέηξσλ αζθάιεηαο ησλ αζζελψλ, ηνπ πξνζσπηθνχ θαη ησλ επηζθεπηψλ ησλ κνλάδσλ παξνρήο ππεξεζηψλ πγείαο. 3. Ζ επηζεψξεζε θαη ν έιεγρνο γηα ηε δηαπίζησζε ηεο πγηεηλήο θαη αζθάιεηαο, ησλ θηηξηαθψλ εγθαηαζηάζεσλ θαη ησλ πεξηβαιιφλησλ ρψξσλ ησλ θνξέσλ ηνπ δεκφζηνπ θαη ηδησηηθνχ ηνκέα, θαζψο θαη ε εηζήγεζε πξνο ηηο αξκφδηεο αξρέο γηα ηε ιήςε κέηξσλ ή ηελ επηβνιή ησλ λφκηκσλ θπξψζεσλ. 4. Ο έιεγρνο γηα ηε δηαπίζησζε ηεο χπαξμεο θαη ηεο νξζήο ιεηηνπξγίαο ηνπ πξνβιεπφκελνπ, απφ ηηο ηζρχνπζεο δηαηάμεηο, εμνπιηζκνχ θαη αλζξψπηλνπ δπλακηθνχ. 5. Ο έιεγρνο ηεο λφκηκεο ιεηηνπξγίαο ησλ λνζνθνκεηαθψλ θαη ησλ ηδησηηθψλ θαξκαθείσλ, ησλ θαξκαθαπνζεθψλ, ησλ θαξκαθεπηηθψλ βηνκεραληψλ θαη εξγαζηεξίσλ θαη γεληθά θάζε θαηαζηήκαηνο πνπ παξάγεη, εκπνξεχεηαη ή δηαθηλεί θαξκαθεπηηθφ ή ηαηξνηερλνινγηθφ εμνπιηζκφ. Σοκέας Γηοηθεηηθού - Οηθολοκηθού Διέγτοσ. ηελ αξκνδηφηεηα ηνπ Σνκέα αλήθεη ηδίσο: 1. Ο έιεγρνο γηα ηε δηαπίζησζε ηεο λφκηκεο θαη απνηειεζκαηηθήο ιεηηνπξγίαο ησλ θνξέσλ πγείαο, πνπ αλήθνπλ ζην πεδίν παξέκβαζεο ηνπ.e.y.y.π., ν εληνπηζκφο ησλ ζρεηηθψλ πξνβιεκάησλ θαη ε εηζήγεζε πξνο ηηο αξκφδηεο αξρέο πξφζθνξσλ ηξφπσλ γηα ηελ επίιπζή ηνπο. 2. Ζ δηελέξγεηα δηνηθεηηθψλ εξεπλψλ θαη αλαθξίζεσλ θαηφπηλ εληνιήο ηνπ Τπνπξγνχ Τγείαο θαη Κνηλσληθήο Αιιειεγγχεο. 3. Ζ απηεπάγγειηε έξεπλα, παξάιιεια θαη αλεμάξηεηα απφ ηηο αζηπλνκηθέο αξρέο, γηα ηελ αλαθάιπςε ησλ πνηληθψλ θαη πεηζαξρηθψλ παξαβηάζεσλ ησλ νξγάλσλ ησλ θνξέσλ, πνπ ππάγνληαη ζην πεδίν παξέκβαζεο ηνπ.δ.τ.τ.π.. 4. Ζ δηελέξγεηα ηαθηηθψλ θαη έθηαθησλ δηαρεηξηζηηθψλ θαη νηθνλνκηθψλ ειέγρσλ ησλ δεκνζίσλ ππεξεζηψλ θαη Ννκηθψλ Πξνζψπσλ Γεκνζίνπ θαη Ηδησηηθνχ Γηθαίνπ, πνπ ππάγνληαη ζηελ αξκνδηφηεηα ή ηελ επνπηεία ηνπ Τπνπξγνχ Τγείαο θαη Κνηλσληθήο Αιιειεγγχεο. 57

58 5. Ο θαηαινγηζκφο, κε αηηηνινγεκέλε απφθαζε, ησλ ειιεηκκάησλ, ηα νπνία δηαπηζηψλνληαη απφ ηνπο ειέγρνπο, ζε βάξνο ησλ ππεχζπλσλ ππνιφγσλ, ππαιιήισλ ηνπ Τπνπξγείνπ Τγείαο θαη Κνηλσληθήο, ζχκθσλα κε ην άξζξν 56 ηνπ Ν. 2362/1995 "πεξί δεκνζίνπ ινγηζηηθνχ, ειέγρνπ ησλ δαπαλψλ ηνπ Κξφηνπο θαη άιιεο δηαηάμεηο" (ΦΔΚ 247 Α). Σοκέας Διέγτοσ Φορέωλ Πρόλοηας, θπξηφηεξεο αξκνδηφηεηέο ηνπ είλαη: 1. Ζ επηζεψξεζε θαη ν έιεγρνο γηα ηε δηαπίζησζε ηεο πνηφηεηαο θαη ηεο επάξθεηαο ησλ εγθαηαζηάζεσλ, ηνπ εμνπιηζκνχ θαη ησλ πξνζθεξφκελσλ ππεξεζηψλ απφ ηηο δεκφζηεο ππεξεζίεο, απφ ηηο ππεξεζίεο πξφλνηαο ησλ Ο.Σ.Α. Α' βαζκνχ, ησλ Ννκαξρηαθψλ Απηνδηνηθήζεσλ θαη ησλ Πεξηθεξεηψλ θαη απφ ηα επνπηεπφκελα απφ ηνλ Τπνπξγφ Τγείαο, Ννκηθά Πξφζσπα ηνπ δεκφζηνπ θαη ηνπ ηδησηηθνχ ηνκέα, πνπ παξέρνπλ ππεξεζίεο ζηνλ ηνκέα ηεο πξφλνηαο, φπσο νη παηδηθνί θαη βξεθνλεπηαθνί ζηαζκνί, ηα θέληξα παηδηθήο κέξηκλαο, νη παηδνπφιεηο, ηα βξεθνθνκεία, νη κνλάδεο θξνληίδαο ειηθησκέλσλ, ηα θέληξα απνζεξαπείαο θαη απνθαηάζηαζεο, ηα ηδξχκαηα ρξνλίσο παζρφλησλ θ.α. 2. Ζ επηζεψξεζε θαη ν έιεγρνο γηα ηε δηαπίζησζε ηεο ηήξεζεο, απφ ηνπο θνξείο ηεο πξνεγνχκελεο παξαγξάθνπ, ησλ πγεηνλνκηθψλ δηαηάμεσλ θαη ησλ αλαγθαίσλ κέηξσλ αζθάιεηαο γηα ηελ πγηεηλή δηαβίσζε ησλ αηφκσλ πνπ πεξηζάιπνπλ, θαζψο θαη ηνπ πξνζσπηθνχ. 3. Ζ δηεξεχλεζε θαηαγγειηψλ γηα παξάλνκεο πηνζεζίεο, πνπ αθνξνχλ ζε θνξείο πνπ επνπηεχνληαη απφ ηνλ Τπνπξγφ Τγείαο θαη Κνηλσληθήο Αιιειεγγχεο, θαζψο θαη γηα παξάλνκε ρνξήγεζε επηδνκάησλ πνπ δηθαηνχληαη άηνκα κε εηδηθέο αλάγθεο ή άηνκα πνπ έρνπλ αλάγθε νηθνλνκηθήο θαη θνηλσληθήο πξνζηαζίαο. Σν.Δ.Τ.Τ.Π. ζηεξίδεηαη δηνηθεηηθά θαη νηθνλνκηθά απφ ηε Γηεχζπλζε Γξακκαηείαο, ηεο νπνίαο νη αξκνδηφηεηεο ζπλνςίδνληαη ζηε δηαρείξηζε αιιεινγξαθίαο, ηήξεζεο πξσηνθφιινπ, νξγάλσζεο ηνπ αξρείνπ ησλ ππνζέζεσλ πνπ δηαρεηξίδεηαη ην ψκα θ.α. Σα ζέκαηα πνπ εμεηάδεη ε Αξρή κπνξεί λα ππνδεηρζνχλ είηε απφ ην Γεληθό Δπηζεσξεηή, ν νπνίνο δίλεη ηελ εληνιή γηα επηζεψξεζε, έιεγρν ή έξεπλα ζηνπο Δπηζεσξεηέο απηεπαγγέιησο είηε θαηφπηλ εληνιήο ηνπ Τπνπξγνχ Τγείαο είηε κεηά απφ αίηεκα ηνπ πλεγφξνπ ηνπ Πνιίηε, εθφζνλ πξφθεηηαη γηα ζέκαηα γεληθφηεξνπ ελδηαθέξνληνο. Με ηελ εληνιή θαζνξίδεηαη ην αληηθείκελν ηεο επηζεψξεζεο, ηνπ ειέγρνπ ή ηεο έξεπλαο, ε ειεγρφκελε ππεξεζία θαη ν ρξφλνο κέζα ζηνλ νπνίν πξέπεη λα πεξαησζεί ν έιεγρνο κε ηελ ππνβνιή ηεο έθζεζεο. Οη Δπηζεσξεηέο θαηά ηελ εθηέιεζε 58

59 ησλ θαζεθφλησλ ηνπο έρνπλ αηνκηθή επζχλε γηα ηε λνκηκφηεηα ησλ ελεξγεηψλ ηνπο ελψ ζεσξνχληαη εμνπζηνδνηεκέλνη απφ ην λφκν εθπξφζσπνη ηνπ Τπνπξγνχ Τγείαο θαη Κνηλσληθήο Αιιειεγγχεο, θαη γηα ην ιφγν απηφλ είλαη ηεξαξρηθά αλψηεξνη ησλ πξντζηακέλσλ ησλ ειεγρφκελσλ ππεξεζηψλ θαη θνξέσλ. Οη ειεγρφκελεο ππεξεζίεο νθείινπλ λα παξέρνπλ φια ηα απαξαίηεηα γηα ην έξγν ησλ Δπηζεσξεηψλ ζηνηρεία θαη ηηο αλαγθαίεο πιεξνθνξίεο, λα ζπλεξγάδνληαη καδί ηνπο θαη λα ηνπο δηεπθνιχλνπλ, κε θάζε ηξφπν, θαηά ηε δηάξθεηα ηνπ ειέγρνπ. Μεηά ην πέξαο ηεο επηζεψξεζεο, ηνπ ειέγρνπ ή ηεο έξεπλαο, ν Δπηζεσξεηήο ζπληάζζεη θαη ππνβάιιεη ζην Γεληθφ Δπηζεσξεηή ηεθκεξησκέλε έθζεζε, ζηελ νπνία αλαθέξεη κε ζαθήλεηα θαη πιεξφηεηα ηηο δηαπηζηψζεηο θαη ηα ζπκπεξάζκαηα ηνπ ειέγρνπ θαη πξνηείλεη ιχζεηο ή δηαηππψλεη πξνηάζεηο βειηίσζεο. Ο Γεληθφο Δπηζεσξεηήο γλσζηνπνηεί ηελ έθζεζε ζηνλ Τπνπξγφ Τγείαο θαη Κνηλσληθήο Αιιειεγγχεο αιιά θαη ζηηο ππεξεζίεο πνπ ειέγρζεζαλ. Ο Γεληθφο Δπηζεσξεηήο ζπληάζζεη ηελ εηήζηα έθζεζε πεπξαγκέλσλ ηνπ ψκαηνο, ζηελ νπνία θαηαγξάθνληαη νη ζεκαληηθφηεξεο ππνζέζεηο ηεο ειεγθηηθήο δξάζεο απηνχ θαη δηαηππψλεη γεληθέο ή εηδηθέο πξνηάζεηο γηα ηε βειηίσζε ηεο απνδνηηθφηεηαο θαη πνηφηεηαο ησλ παξερφκελσλ ππεξεζηψλ, θαζψο θαη ηηο αλαγθαίεο λνκνζεηηθέο ή άιιεο θαλνληζηηθέο θαη δηνηθεηηθέο ξπζκίζεηο. Σν ειεγθηηθφ έξγν 40, πνπ επηηειέζηεθε απφ ην.δ.τ.τ.π. απφ ηελ εκεξνκελία έλαξμεο ηεο ιεηηνπξγίαο ηνπ έσο ηηο 31/12/2003, απεηθνλίδεηαη ζηα παξαθάησ ζρήκαηα. ΥΖΜΑ 6: Γηελεργεζέληες έιεγτοη ηοσ.δ.τ.τ.π., αλά αληηθείκελο ειέγτοσ. 40 ηνηρεία απφ ηελ Δηήζηα Έθζεζε Πεπξαγκέλσλ 2004, Δζληθφ Σππνγξαθείν. Νεφηεξε έθζεζε δελ έρεη αθφκα δεκνζηεπζεί. 59

60 ΥΖΜΑ 7: Περαηωκέλοη έιεγτοη αλά θορέα θαη αληηθείκελο ειέγτοσ από ηο.δ.τ.τ.π. Αζελώλ. 60

61 ΥΖΜΑ 8: Περαηωκέλοη έιεγτοη αλά θορέα θαη αληηθείκελο ειέγτοσ από ηο Περηθερεηαθό Γραθείοσ ηοσ.δ.τ.τ.π. 61

62 6.3.ΧΜΑ ΔΠΗΘΔΧΡΖΣΧΝ ΔΛΔΓΚΣΧΝ ΓΖΜΟΗΑ ΓΗΟΗΚΖΖ Σν ψκα Δπηζεσξεηψλ Διεγθηψλ Γεκφζηαο Γηνίθεζεο (.Δ.Δ.Γ.Γ.) ηδξχζεθε κε ην Ν. 2477/1997 θαη άξρηζε λα ιεηηνπξγεί απφ ηνλ Ηαλνπάξην ηνπ Σν 1999, κε ην Ν. 2738/1999 ηδξχζεθαλ θαη άξρηζαλ λα ιεηηνπξγνχλ πεξηθεξεηαθά γξαθεία ηνπ.δ.δ.γ.γ. ζηε Θεζζαινλίθε, ζηε Λάξηζα θαη ζηελ Σξίπνιε. Σν 2000 κε ηνλ Ν. 2839/2000 ζπζηάζεθε ζέζε Δηδηθνχ Γξακκαηέα, ν νπνίνο πξνΐζηαηαη ηνπ.δ.e.γ.γ., ελψ κε ηνλ πξφζθαην Ν. 3074/2002, αλαβαζκίζηεθε ν ξφινο θαη νη αξκνδηφηεηεο ηνπ.δ.δ.γ.γ. Δίλαη φξγαλν εζσηεξηθνχ ειέγρνπ ηεο Γεκφζηαο Γηνίθεζεο θαη ππάγεηαη ζηνλ Τπνπξγφ Δζσηεξηθψλ Γεκφζηαο Γηνίθεζεο θαη Απνθέληξσζεο. Απψηεξνο ζηφρνο ηεο ίδξπζεο θαη ιεηηνπξγίαο ηνπ ψκαηνο είλαη ν εθζπγρξνληζκφο θαη ε βειηίσζε ηεο ιεηηνπξγίαο ηεο Γεκφζηαο Γηνίθεζεο, ν νπνίνο δχλαηαη λα πξαγκαησζεί κέζσ: Γηελέξγεηαο επηζεσξήζεσλ, έθηαθησλ ειέγρσλ θαη εξεπλψλ. πγθέληξσζεο ηνπ απαηηνχκελνπ πιηθνχ γηα ηελ άζθεζε πνηληθψλ θαη πεηζαξρηθψλ δηψμεσλ. Άζθεζεο πεηζαξρηθψλ δηψμεσλ θαη παξαπνκπήο ησλ ππεπζχλσλ ζηελ εηζαγγειηθή αξρή γηα θαηαινγηζκφ επζπλψλ. Έιεγρνο πεξηνπζηαθήο θαηάζηαζεο ησλ ππαιιήισλ ησλ ειεγρφκελσλ θνξέσλ. Πξνθαηαξθηηθήο εμέηαζεο ή πξναλάθξηζεο, κεηά απφ παξαγγειία εηζαγγειέα. χληαμε εηήζηαο έθζεζεο πεπξαγκέλσλ, ε νπνία ππνβάιιεηαη ζηνλ Τπνπξγφ Δζσηεξηθψλ, Γεκφζηαο Γηνίθεζεο θαη Απνθέληξσζεο. ηελ έθζεζε παξνπζηάδεηαη ε δξάζε ηνπ ψκαηνο θαηά ην παξειζφλ έηνο θαη δηαηππψλνληαη γεληθέο πξνηάζεηο γηα ηε βειηίσζε θαη πνηνηηθή αλαβάζκηζε ησλ παξερφκελσλ ππεξεζηψλ απφ ηνπο θνξείο ηεο Γεκφζηαο Γηνίθεζεο. Σν.Δ.Δ.Γ.Γ. δχλαηαη λα ειέγμεη φιεο ηηο Γεκφζηεο Τπεξεζίεο ηφζν ζε θεληξηθφ φζν θαη ζε πεξηθεξεηαθφ επίπεδν. Δπηπξνζζέησο ζηε δηθαηνδνζία ηνπ αλήθνπλ ηα Ν.Π.Γ.Γ., νη Ο.Σ.Α. Α' & Β' βαζκνχ, νη Δπηρεηξήζεηο πνπ ηδξχνληαη θαη ιεηηνπξγνχλ ππ επζχλε ησλ Ο.Σ.Α., ηα θξαηηθά Ν.Π.Η.Γ. αιιά θαη νη Γεκφζηεο Δπηρεηξήζεηο. Σν.Δ.Δ.Γ.Γ. δελ επηιακβάλεηαη ζεκάησλ πνπ ζρεηίδνληαη κε ηε ιεηηνπξγία ησλ Αλεμάξηεησλ Αξρψλ, ζπκπεξηιακβαλνκέλεο θαη ηεο πξνζσπηθήο αλεμαξηεζίαο ησλ κειψλ ηνπο, θαη δελ εμεηάδεη ππνζέζεηο πνπ εκπίπηνπλ ζηελ αξκνδηφηεηα ηεο Τπεξεζίαο Δζσηεξηθψλ Τπνζέζεσλ ηεο Διιεληθήο Αζηπλνκίαο, ηνπ Γξαθείνπ 62

63 Δζσηεξηθψλ Τπνζέζεσλ ηνπ Τπνπξγείνπ Δκπνξηθήο Ναπηηιίαο, ζηελ νηθνλνκηθή θαη δηαρεηξηζηηθή ιεηηνπξγία ηεο Οηθνλνκηθήο Δπηζεψξεζεο θαη ησλ πληνληζηψλ Γεκνζηνλνκηθψλ Διεγθηψλ ηνπ Τπνπξγείνπ Οηθνλνκίαο θαη Οηθνλνκηθψλ, θαζψο θαη ζεκάησλ πνπ αθνξνχλ ζηελ ππεξεζηαθή θαηάζηαζε ησλ ππαιιήισλ, ηζρχεη δειαδή κία θάζεηε κε εθαπηφκελε αξκνδηφηεηα θαη ζπλεξγαζία. Ζ πξαγκαηνπνηνχκελε δηαδηθαζία ειέγρνπ έρεη σο απαξρή ηελ εληνιή ηνπ Δηδηθνχ Γξακκαηέα ηνπ ψκαηνο (απηεπάγγειηα) ή ηελ εληνιή ηνπ Τπνπξγνχ Δζσηεξηθψλ, Γεκφζηαο Γηνίθεζεο θαη Απνθέληξσζεο ή ηελ αληίζηνηρε εληνιή ηνπ πνιηηηθνχ πξντζηάκελνπ ηεο ειεγρζείζαο Τπεξεζίαο, πρ ηνπ Γεληθνχ Γξακκαηέα Πεξηθέξεηαο γηα ηνλ έιεγρν Τπεξεζίαο πνπ αλήθεη ζηελ αξκνδηφηεηά ηνπ. Δπίζεο, ηε δηελέξγεηα έξεπλαο δχλαηαη λα δεηήζεη θαη ν πλήγνξνο ηνπ Πνιίηε αιιά θαη νη επηθεθαιήο ησλ Αλεμάξηεησλ Γηνηθεηηθψλ Αξρψλ. Ζ εληνιή ειέγρνπ θαη έξεπλαο θαζνξίδεη ην δεδνκέλν θιηκάθην Δπηζεσξεηψλ Διεγθηψλ πνπ ζα πξαγκαηνπνηήζεη ηελ έξεπλα ελψ ηαπηφρξνλα νξίδεηαη θαη ην ρξνληθφ δηάζηεκα εληφο ηνπ νπνίνπ ν έιεγρνο πξέπεη λα έρεη νινθιεξσζεί θαη λα ππνβιεζεί ην πξνθχπηνλ πφξηζκα. Οη Δπηζεσξεηέο Διεγθηέο θαζψο θαη ην βνεζεηηθφ πξνζσπηθφ πνπ ζπλεπηθνπξεί ην έξγν ηνπο, κπνξνχλ φπνηε θξίλνπλ απαξαίηεην λα επηζθεθζνχλ ηελ ππεξεζία, ηε ιεηηνπξγία ηεο νπνίαο ειέγρνπλ, θαη λα δεηήζνπλ πιεξνθνξίεο απφ ηνπο αξκφδηνπο ππαιιήινπο θαζψο θαη λα έρνπλ πξφζβαζε ζην ζχλνιν ησλ εγγξάθσλ αθφκα θαη φζσλ είλαη απφξξεηα 41. Οη Τπεξεζίεο ππνρξενχληαη λα παξάζρνπλ φια ηα δεηνχκελα ζηνηρεία θαη λα δηεπθνιχλνπλ ην έξγν ησλ Δπηζεσξεηψλ Διεγθηψλ κε θάζε πξφζθνξν ηξφπν. Κάζε εθνχζηα ή αθνχζηα απφθξπςε πιεξνθνξηψλ ή απφδνζε ιαλζαζκέλσλ θαη αλαιεζψλ ζηνηρεηψλ, απνηειεί απηνηειέο πεηζαξρηθφ παξάπησκα θαη επηζχξνληαη νη πξνβιεπφκελεο απφ ην άξζξν 109 ηνπ Τπαιιειηθνχ Κψδηθα πνηλέο. Με ηελ πεξάησζε ηνπ ειέγρνπ, νη Δπηζεσξεηέο Διεγθηέο ππνβάιινπλ ζηνλ Δηδηθφ Γξακκαηέα ηνπ ψκαηνο πιήξσο ηεθκεξησκέλε έθζεζε, ζηελ νπνία παξαηίζεληαη ηα πξνθχπηνληα απφ ηνλ έιεγρν ζπκπεξάζκαηα ελψ παξάιιεια θαηαγξάθνληαη θαη νη πξνηάζεηο γηα ηε βειηίσζε ησλ δπζιεηηνπξγηψλ. Σν πφξηζκα γλσζηνπνηείηαη ζηνλ Τπνπξγφ Δζσηεξηθψλ, Γεκφζηαο Γηνίθεζεο θαη Απνθέληξσζεο, ζηνλ θαζ χιε αξκφδην πνπ δηέηαμε ηελ έξεπλα θαζψο θαη ζηελ Τπεξεζία πνπ ειέγρζεθε. 41 εκεηψλεηαη φηη θάθεινη πεξηερνκέλνπ ζεκάησλ εμσηεξηθήο πνιηηηθήο, εζληθήο άκπλαο θαη θξαηηθήο αζθάιεηαο εμαηξνχληαη απφ ηελ ειεχζεξε πξφζβαζε. 63

64 χκθσλα κε ην άξζξν 5 παξ. 6 Ν. 3074/2002, ε Τπεξεζία ζηελ νπνία επηδίδεηαη ε έθζεζε, θαη εθφζνλ απφ ηελ επηζεψξεζε πξνθχπηεη αλάγθε ιήςεο κέηξσλ πνπ εκπίπηνπλ ζηελ αξκνδηφηεηά ηεο, ππνρξενχηαη λα πιεξνθνξήζεη εληφο δηκήλνπ απφ ηε ιήςε ηεο έθζεζεο, ηνλ Τπνπξγφ Δζσηεξηθψλ, Γεκφζηαο Γηνίθεζεο θαη Απνθέληξσζεο θαη ηνλ Δηδηθφ Γξακκαηέα ηνπ ψκαηνο γηα ηα κέηξα πνπ έιαβε ή πξνηίζεηαη λα ιάβεη. Δάλ απφ ηελ έξεπλα πξνθχςνπλ πεηζαξρηθέο επζχλεο, ηφηε ε έθζεζε δηαβηβάδεηαη θαη ζην αξκφδην πεηζαξρηθφ φξγαλν, ην νπνίν αζθεί έιεγρν θαηά ηνπ ππαίηηνπ. ε θάζε πεξίπησζε, ν Δηδηθφο Γξακκαηέαο κπνξεί λα δηαηάμεη ηε δηελέξγεηα έλνξθεο δηνηθεηηθήο εμέηαζεο, απφ ηελ νπνία εάλ πξνθχςνπλ πεηζαξρηθέο επζχλεο πξέπεη εληφο δέθα εκεξψλ απφ ηε γλσζηνπνίεζε ηνπ πνξίζκαηνο, λα πξαγκαηνπνηεζεί πεηζαξρηθή δίσμε απφ ηα αξκφδηα φξγαλα. Παξνπζηάδεη ηδηαίηεξν ελδηαθέξνλ ε ζπλνιηθή παξαζηαηηθή απεηθφληζε ηνπ έξγνπ ηνπ.δ.δ.γ.γ. 42 θαηά ην ρξνληθφ δηάζηεκα (ζρήκα 9). ΥΖΜΑ 9: Καηαλοκή ειεγθηηθού έργοσ ηοσ.δ.δ.γ.γ. Απφ ηα αλσηέξσ ζηνηρεία πξνθχπηεη φηη νη ζπρλφηεξα ειεγρφκελνη ηνκείο δξάζεηο ηεο Γεκφζηαο Γηνίθεζεο ζρεηίδνληαη κε ηα θνηλσληθά δηθαηψκαηα ησλ πνιηηψλ (πξνζηαζίαο πεξηβάιινληνο, ηεο δεκφζηαο πγείαο, ηεο πεξίζαιςεο, ηεο πξφλνηαο θ.ιπ.), ζεκαληηθή παξάκεηξνο πνηνηηθήο αλαβάζκηζεο ηνπ status quo ηεο θαζεκεξηλφηεηάο ηνπο. 42 Έθζεζε πεπξαγκέλσλ ηνπ.δ.δ.γ.γ., Δζληθφ Σππνγξαθείν

65 6.4. ΔΘΝΗΚΖ ΔΠΗΣΡΟΠΖ ΒΗΟΖΘΗΚΖ Ζ Δζληθή Δπηηξνπή Βηνεζηθήο ζπζηάζεθε κε ηνλ Ν. 2667/98 (ΦΔΚ Α' 281/ ). Τπάγεηαη απεπζείαο ζηνλ Πξσζππνπξγφ, ζπγθξνηείηαη απφ ελλέα επηζηήκνλεο θχξνπο θαη ην έξγν ηεο ζπλεπηθνπξείηαη απφ δχν επηζηεκνληθνχο ζπλεξγάηεο θαη ηε γξακκαηεία. Ζ νηθνλνκηθή θαη δηνηθεηηθή ππνζηήξημή ηεο εμαζθαιίδεηαη απφ ηε Γεληθή Γξακκαηεία ηεο Κπβέξλεζεο. Ζ Δπηηξνπή απνηειεί έλα ζπκβνπιεπηηθφ φξγαλν γηα ηνπο θνξείο ηεο Πνιηηείαο, θαη ε απφζηνιή ηεο, φπσο απηή πεξηγξάθεηαη ζηελ παξ. 4 ηνπ άξζξνπ 10 ηνπ Ν. 2667/98, είλαη "ε δηαξθήο παξαθνινύζεζε ησλ ζεκάησλ πνπ ζρεηίδνληαη κε ηηο εθαξκνγέο ησλ βηνινγηθώλ επηζηεκώλ αιιά θαη ηε δηεξεύλεζε ησλ εζηθώλ, θνηλσληθώλ θαη λνκηθώλ δηαζηάζεσλ θαη επηπηώζεώλ ηνπο". Αλαιπηηθφηεξα, ε Δπηηξνπή εμεηάδεη θάζε εζηθφ, θνηλσληθφ ή λνκηθφ δήηεκα, δεπηεξνγελή παξάγσγα ηεο εμέιημεο ηεο Βηνινγίαο, ηεο Βηνηερλνινγίαο, ηεο Ηαηξηθήο θαη ηεο Γελεηηθήο. ε ζπλεξγαζία κε εγρψξηνπο θαη δηεζλείο θνξείο δηαηππψλεη πξνηάζεηο είηε ζπγθεθξηκέλσλ ελεξγεηψλ είηε ζπλνιηθήο πνιηηηθήο γηα εηδηθά πξνβιήκαηα πνπ ζρεηίδνληαη κε ηα ζέκαηα πνπ δηαρεηξίδεηαη. Παξάιιεια έρεη ηελ αξκνδηφηεηα ηνπ ζπληνληζκνχ ησλ επηκέξνπο Δπηηξνπψλ Βηνεζηθήο θαη Γενληνινγίαο πνπ ιεηηνπξγνχλ ζε επίπεδν λνζνθνκείνπ θαη δξαζηεξηνπνηνχληαη ζε εηδηθνχο ηνκείο. Σέινο, ζηελ αξκνδηφηεηά ηεο εκπεξηέρεηαη θαη ε ελεκέξσζε ησλ πνιηηψλ κε θάζε πξφζθνξν θαη ελδεδεηγκέλν κέηξν, γηα ζέκαηα πνπ ζρεηίδνληαη κε ηελ εμέιημε ησλ βηνινγηθψλ επηζηεκψλ αιιά θπξίσο γηα ηηο ζπλέπεηεο ησλ εθαξκνγψλ ηνπο, ρξεζηκνπνηψληαο απιή νξνινγία ψζηε ην κήλπκα λα είλαη θαηαλνεηφ ζην κεγαιχηεξν δπλαηφ κέξνο ηνπ πιεζπζκνχ. Γηα ηελ εθπιήξσζε ηεο απνζηνιήο ηεο, ε Δπηηξνπή δχλαηαη λα δεηά θαη λα ιακβάλεη θάζε πιεξνθνξία, έγγξαθν ή νπνηνδήπνηε ζρεηηθφ ζηνηρείν, απφ ηηο δεκφζηνπο θαη ηδησηηθνχο θνξείο θαζψο θαη απφ ηδηψηεο. Ο πξφεδξνο ηεο Δπηηξνπήο κπνξεί λα έρεη πξφζβαζε θαη λα ιάβεη γλψζε αθφκα θαη εγγξάθσλ πνπ έρνπλ ραξαθηεξηζηεί σο απφξξεηα. Οη κειέηεο θαξκάθσλ απνηεινχλ έλα κέξνο ησλ εξεπλεηηθψλ δξαζηεξηνηήησλ ζηνλ ηνκέα ηεο βηνταηξηθήο, ζηνλ νπνίνλ πεξηιακβάλνληαη επίζεο κειέηεο ζε άιια ζεξαπεπηηθά κέζα ή κεζφδνπο, θαζψο θαη έξεπλεο ζηηο νπνίεο απαηηείηαη ε επεμεξγαζία βηνινγηθψλ πξνζσπηθψλ δεδνκέλσλ. Ζ Δπηηξνπή έρεη δηαηππψζεη ζε πξνεγνχκελεο εηζεγήζεηο ηεο ζπγθεθξηκέλεο πξνηάζεηο γηα ηα ζέκαηα απηά. Αλαγλσξίδεη σζηφζν, φηη ζηελ Διιάδα απνπζηάδεη ε ζπζηεκαηηθή ππνβνιή εξεπλεηηθψλ πξνγξακκάησλ ζε 65

66 έιεγρν δενληνινγίαο. Απηή ε παξέθθιηζε απφ ηα δηεζλψο θαζηεξσκέλα πξφηππα θαη πξαθηηθέο, κεηψλεη ην θχξνο ηεο έξεπλαο πνπ δηεμάγεηαη ζηελ Διιάδα, αθνχ αθελφο εθζέηεη ζε ελδερφκελν θίλδπλν ηα πξφζσπα πνπ ζπκκεηέρνπλ θαη αθεηέξνπ νδεγεί ζε παξαθψιπζε δηεζλψλ ζπλεξγαζηψλ, ρξεκαηνδνηήζεσλ ή αθφκα θαη δεκνζηεχζεσλ ησλ απνηειεζκάησλ ζε έγθπξα επηζηεκνληθά πεξηνδηθά Ηδηαίηεξε κλεία ζα πξέπεη λα απνδνζεί ζε δχν ζεκαληηθέο απνθάζεηο ηεο Δπηηξνπήο, κε ηηο νπνίεο επηδηψθεη λα πξνζθέξεη ηελ θαιχηεξε δπλαηή πξνζηαζία ησλ δηθαησκάησλ ησλ αζζελψλ έλαληη ησλ απεηιψλ πνπ θχνληαη απφ ηε ζπλερή εμέιημε ησλ βίν-επηζηεκψλ ΣΡΑΠΔΕΔ ΒΗΟΛΟΓΗΚΟΤ ΤΛΗΚΟΤ ΑΝΘΡΧΠΗΝΖ ΠΡΟΔΛΔΤΖ Ζ Δζληθή Δπηηξνπή Βηνεζηθήο, χζηεξα απφ πξφζθιεζε ηνπ Πξνέδξνπ ηεο, ζπλεδξίαζε ζε ηαθηέο εκεξνκελίεο πξνθεηκέλνπ λα εμεηάζεη ηα εζηθά, λνκηθά θαη θνηλσληθά δεηήκαηα πνπ εκπίπηνπλ ζηελ αξκνδηφηεηά ηεο θαη αθνξνχλ ζηηο ηξάπεδεο βηνινγηθνύ πιηθνύ θαη ηνλ ξόιν ηνπο ζηε βηνταηξηθή έξεπλα 43. Ζ Δπηηξνπή επηζεκαίλεη φηη κε ηελ νινθιήξσζε ηεο ραξηνγξάθεζεο ηνπ αλζξψπηλνπ γνληδηψκαηνο ην 2001, δφζεθε ε δπλαηφηεηα ζηνπο επηζηήκνλεο λα θαηαλνήζνπλ πιεξέζηεξα ηνλ ηξφπν ιεηηνπξγίαο ησλ γνληδίσλ αιιά θαη ηελ αιιειεπίδξαζε, κεηαμχ ηνπο θαη κε ην πεξηβάιινλ, γηα ηελ εθδήισζε αζζελεηψλ. Παξαηεξεί δε φηη, παξάιιεια κε ηηο επηζηεκνληθέο, νη ηερλνινγηθέο εμειίμεηο ζηνλ ηνκέα ηεο πιεξνθνξηθήο έθαλαλ εθηθηή ηε ζπιινγή, δηαρείξηζε θαη επεμεξγαζία ελφο ηεξάζηηνπ φγθνπ πιεξνθνξηψλ, επηηξέπνληαο ηελ πινπνίεζε εξεπλεηηθψλ πξνγξακκάησλ κεγάιεο θιίκαθαο. Σφζν ζε δηεζλέο φζν θαη ζε εζληθφ επίπεδν ππάξρεη κηα ηάζε αθελφο ίδξπζεο ηξαπεδψλ βηνινγηθνχ πιηθνχ αλζξψπηλεο πξνέιεπζεο θαη αθεηέξνπ ελζσκάησζεο ησλ ππαξρνπζψλ ηξαπεδψλ βηνινγηθνχ πιηθνχ ζε εξεπλεηηθά πξνγξάκκαηα βηνταηξηθνχ ελδηαθέξνληνο. Χζηφζν, εγείξνληαη εζηθά, λνκηθά θαη θνηλσληθά δεηήκαηα, πνπ άπηνληαη ηεο έθηαζεο θαη ιεηηνπξγίαο ησλ ηξαπεδψλ βηνινγηθνχ πιηθνχ, θαζψο ε πινπνίεζε ηέηνηνπ είδνπο εξεπλεηηθψλ πξνγξακκάησλ βαζίδεηαη ζηε ζπλδπαζηηθή επεμεξγαζία βηνινγηθψλ πιεξνθνξηψλ ησλ δεηγκάησλ θαη πξνζσπηθψλ δεδνκέλσλ, ζπρλά "επαίζζεησλ", ησλ δνηψλ. 43 Δηήζηα έθζεζε πεπξαγκέλσλ Δζληθφ Σππνγξαθείν. 66

67 Ζ Δπηηξνπή, επηθέληξσζε ην ελδηαθέξνλ ηεο ζηε γελεηηθή έξεπλα πνπ δηελεξγείηαη ζε δείγκαηα βηνινγηθνχ πιηθνχ αλζξψπηλεο πξνέιεπζεο, ηα νπνία ζπιιέγνληαη θαη επεμεξγάδνληαη ζηηο βηνηξάπεδεο 44. Σα απνηειέζκαηα ηεο γελεηηθήο έξεπλαο ζηηο βηνηξάπεδεο αλακέλεηαη λα θαηαδείμνπλ πνηεο νκάδεο πξνζψπσλ, κε δεδνκέλε γελεηηθή ζχζηαζε, έρνπλ απμεκέλεο πηζαλφηεηεο λα εθδειψζνπλ νξηζκέλε αζζέλεηα. Κάηη ηέηνην είλαη πνιχηηκν θαη απφ πιεπξάο δεκφζηαο πγείαο, θαζψο κπνξεί λα νδεγήζεη ζηελ πηνζέηεζε ζπγθεθξηκέλσλ πξνιεπηηθψλ κέηξσλ. Ζ έξεπλα ζηηο βηνηξάπεδεο καθξνπξφζεζκα κπνξεί λα ζπκβάιιεη ζηελ αλάπηπμε λέσλ δηαγλσζηηθψλ κεζφδσλ αιιά θαη ζεξαπεπηηθψλ κέζσλ. Tα θξίζηκα εζηθά, λνκηθά θαη θνηλσληθά δεηήκαηα αλαθαίλνληαη φηαλ ηα βηνινγηθά δείγκαηα ζπλδένληαη κε αξρεία πξνζσπηθψλ δεδνκέλσλ ησλ δνηψλ, ζηα νπνία πεξηιακβάλνληαη επαίζζεηα πξνζσπηθά δεδνκέλα, ηδίσο γελεηηθά ραξαθηεξηζηηθά αιιά θαη ζηνηρεία ηνπ ηαηξηθνχ θαθέινπ ηνπ δφηε, γελεαινγηθά ζηνηρεία θαζψο θαη θνηλσληθά δεδνκέλα πνπ ζρεηίδνληαη κε ηνλ ηξφπν δσήο ηνπ. Δπνκέλσο, ην πην ζεκαληηθφ δήηεκα βηνεζηθήο πνπ αλαδεηθλχεηαη ζηελ πεξίπησζε ησλ βηνηξαπεδψλ, αθνξά ζηε ζρέζε κεηαμχ πξνζσπηθήο απηνλνκίαο θαη θνηλσληθήο αιιειεγγχεο. Ζ έξεπλα ζηηο βηνηξάπεδεο, εθφζνλ αθνξά επψλπκα πξνζσπηθά δεδνκέλα, δηαξξεγλχεη ηνλ ππξήλα ηεο απηνλνκίαο θαη ησλ ζεκειησδψλ δηθαησκάησλ ηνπ αηφκνπ, θαζψο πξφθεηηαη γηα κηα επξείαο έθηαζεο επεμεξγαζία επαίζζεησλ δεδνκέλσλ. Παξάιιεια φκσο ειινρεχεη θαη ν θίλδπλνο εθδήισζεο ελφο λένπ ηχπνπ ξαηζηζκνχ, θαζψο ε θαθφβνπιε ρξήζε ησλ ραξαθηεξηζηηθψλ πνπ απνθαιχπηεη ην γνληδίσκα δχλαηαη λα νδεγήζεη ζε κνλνκεξή αληηκεηψπηζε ησλ θεξφλησλ ηνπ, π.ρ. άηνκα πνπ κειινληηθά κπνξεί λα εθδειψζνπλ θάπνηα αζζέλεηα, απνθιείνληαη απφ νξηζκέλνπο εξγαζηαθνχο ρψξνπο. Ζ Δπηηξνπή θξίλεη φηη ε πξννπηηθή ζεκαληηθήο σθέιεηαο ηεο δεκφζηαο πγείαο, δηθαηνινγεί ηε ιεηηνπξγία βηνηξαπεδψλ. Θεσξεί επηπιένλ φηη νπνηαδήπνηε ξχζκηζε απφ ηελ πιεπξά ηνπ θξάηνπο πξέπεη λα πξναζπίδεη ηελ πξνζσπηθή απηνλνκία. Ζ πξνζέγγηζε απηή, δίλνληαο θάπνηα πξνηεξαηφηεηα -ππφ πξνυπνζέζεηο- ζηε ιεηηνπξγία ησλ βηνηξαπεδψλ, αληαπνθξίλεηαη ζε έλα πξνθαλέο αίηεκα δηθαηνζχλεο, εμαζθαιίδνληαο επί πιένλ θίλεηξα γηα ηελ ελζάξξπλζε ηεο έξεπλαο θαη ηελ πξνψζεζε ηνπ γεληθνχ ζπκθέξνληνο. 44 Ο φξνο βηνηξάπεδα αλαθέξεηαη ζε θάζε ζπιινγή δεηγκάησλ βηνινγηθνχ πιηθνχ, αλζξψπηλεο πξνέιεπζεο. Σα βηνινγηθά δείγκαηα κπνξεί λα είλαη ηζηνί, θχηηαξα, αίκα ή DNA, πνπ έρνπλ ζπιιερζεί είηε γηα ηαηξηθνχο είηε γηα εθπαηδεπηηθνχο ή εξεπλεηηθνχο ζθνπνχο, απφ θνξείο ηνπ ηδησηηθνχ ή δεκνζίνπ ηνκέα. 67

68 Ο πξνβιεκαηηζκφο απφ ηελ άπνςε ηεο βηνεζηθήο πνπ πξνεγήζεθε, έρεη ζπγθεθξηκέλεο πξαθηηθέο ζπλέπεηεο γηα ηελ ίδξπζε θαη ιεηηνπξγία βηνηξαπεδψλ ζηε ρψξα καο, ζην πιαίζην ηεο εθαξκνγήο ηεο ζρεηηθήο λνκνζεζίαο. Ζ Δπηηξνπή ινηπφλ ζέηεη απζηεξέο πξνυπνζέζεηο πνπ πξέπεη λα ηζρχνπλ πξνθεηκέλνπ λα δεκηνπξγεζεί κηα ηξάπεδα, πξνζηαηεχνληαο ηαπηφρξνλα φζνπο ζπκκεηέρνπλ ζηελ πξαγκαηνπνηνχκελε έξεπλα, νη νπνίεο είλαη: Η ζπλαίλεζε ηνπ πξνζώπνπ. Ο ζεβαζκφο ηεο απηνλνκίαο ηνπ πξνζψπνπ απαηηεί ηελ πξνεγνχκελε ζπλαίλεζή ηνπ, ε νπνία ζα πξέπεη λα είλαη έγγξαθε θαη εηδηθή, δειαδή λα αλαθέξεηαη ζε εμεηδηθεπκέλεο ρξήζεηο ηνπ ζπιιερζέληνο πιηθνχ. Ζ πιεξνθφξεζε πξέπεη λα πεξηγξάθεη κε ζαθήλεηα ηνλ ζθνπφ ηεο πξνβιεπφκελεο επεμεξγαζίαο ησλ δεδνκέλσλ απφ ηε βηνηξάπεδα. Η θπξηόηεηα ησλ βηνινγηθώλ δεηγκάησλ θαη ν έιεγρνο ησλ πξνζσπηθώλ δεδνκέλσλ. Ζ Δπηηξνπή ζεσξεί φηη ε θπξηφηεηα επί ησλ βηνινγηθψλ δεηγκάησλ κπνξεί λα κεηαθέξεηαη ζηε βηνηξάπεδα κε ηε ζπλαίλεζε ηνπ δφηε. Αλ ν δφηεο δελ ζπλαηλεί ζηε κεηαθνξά ηεο θπξηφηεηαο, δηαηεξεί φιεο ηηο δπλαηφηεηεο πνπ πξνθχπηνπλ απφ απηήλ, ηδίσο ηε δπλαηφηεηα λα απνζχξεη ην δείγκα. Η εκπνξηθή εθκεηάιιεπζε. Ζ Δπηηξνπή ζεσξεί φηη ην ελδερφκελν ηεο εκπνξηθήο εθκεηάιιεπζεο ησλ απνηειεζκάησλ ηεο βηνταηξηθήο έξεπλαο θαζψο θαη ην αληίζηνηρν φθεινο πνπ κπνξεί λα πξνζδνθά ν δφηεο ή ηξίηνη, πξέπεη λα πεξηιακβάλνληαη κε ζαθήλεηα ζηελ πξνεγνχκελε πιεξνθφξεζε, ηδίσο φηαλ ε εθκεηάιιεπζε εληάζζεηαη ζηνπο άκεζνπο ζηφρνπο ηεο εξεπλεηηθήο δξαζηεξηφηεηαο. Η πξόζβαζε ηξίησλ. Ζ Δπηηξνπή θξίλεη φηη ε πξφζβαζε ηξίησλ ζηα δείγκαηα βηνινγηθνχ πιηθνχ θαη ζηα ζπλδεδεκέλα κε απηά απνηειέζκαηα θαη δεδνκέλα είλαη ειεχζεξε κφλνλ εθφζνλ ηα δεδνκέλα απηά είλαη αλψλπκα ή θσδηθνπνηεκέλα. Αλ πξφθεηηαη γηα επψλπκα δεδνκέλα, ε πξφζβαζε ηξίησλ πξέπεη λα γίλεηαη ππφ απζηεξέο πξνυπνζέζεηο, θαηά ηηο γεληθέο δηαηάμεηο (Ν. 2472/1997). Η αδεηνδόηεζε από ην θξάηνο. Ζ λφκηκε ίδξπζε κηαο βηνηξάπεδαο πξνυπνζέηεη άδεηα ηνπ εθάζηνηε αξκφδηνπ θνξέα. Δθφζνλ ε βηνηξάπεδα πξφθεηηαη λα ζπιιέμεη θαη λα επεμεξγαζζεί επψλπκα πξνζσπηθά δεδνκέλα, είλαη επί πιένλ αλαγθαία θαη ε ζρεηηθή άδεηα απφ ηελ Αξρή Πξνζηαζίαο Γεδνκέλσλ Πξνζσπηθνχ Υαξαθηήξα (άξζξν 7 παξ. 2 θαη άξζξν 8 παξ. 3 ηνπ Ν. 2472/1997). Κξηηήξηα νξζήο ιεηηνπξγίαο. Ζ ιεηηνπξγία κηαο βηνηξάπεδαο πξέπεη λα αθνινπζεί πξνδηαγξαθέο, νη νπνίεο αληαπνθξίλνληαη ζε δηεζλψο αλαγλσξηζκέλα πξφηππα πνηφηεηαο. Οη πξνδηαγξαθέο απηέο αθνξνχλ θπξίσο ζηελ αζθαιή ζπληήξεζε 68

69 θαη επεμεξγαζία ησλ βηνινγηθψλ δεηγκάησλ θαη απνηεινχλ εγγχεζε γηα ηελ πνηφηεηα ησλ δηελεξγνχκελσλ αλαιχζεσλ, ηδίσο κάιηζηα φηαλ πξφθεηηαη ηα απνηειέζκαηα λα ρξεζηκνπνηεζνχλ, πέξαλ ησλ εξεπλεηηθψλ, θαη γηα δηαγλσζηηθνχο ζθνπνχο. Δπηπιένλ, φξνο ηεο αδεηνδφηεζεο είλαη θαη ε ππνβνιή ηνπ εγγξάθνπ ζπλαίλεζεο ησλ δνηψλ. Δθφζνλ ηεξνχληαη θαη ππφθεηληαη ζε επεμεξγαζία αξρεία επψλπκσλ δεδνκέλσλ, ζα πξέπεη λα ελεκεξψλεηαη ε Αξρή Πξνζηαζίαο Γεδνκέλσλ Πξνζσπηθνχ Υαξαθηήξα γηα ηε κέζνδν αζθαινχο θσδηθνπνίεζεο ηεο ηαπηφηεηαο ηνπ δφηε θαη γηα ηα πξφζσπα πνπ ζα έρνπλ πξφζβαζε ζε απηά. Σέινο, θξίλεηαη απαξαίηεηε ε γλσζηνπνίεζε ζηελ Αξρή ηνπ πξνβιεπφκελνπ ρξφλνπ δηαηήξεζεο ησλ δεηγκάησλ θαη ησλ δεδνκέλσλ, θαζψο θαη γηα ηελ ηχρε ησλ δεηγκάησλ θαη ησλ αξρείσλ, ζηελ πεξίπησζε πνπ ε βηνηξάπεδα δηαθφςεη ηε ιεηηνπξγία ηεο. Η δεκηνπξγία Δληαίνπ Μεηξώνπ. Ζ Δπηηξνπή ζπληζηά ηε δεκηνπξγία ελφο εληαίνπ κεηξψνπ, φπνπ ζα πεξηιακβάλνληαη νη ηξάπεδεο θχιαμεο θαη επεμεξγαζίαο βηνινγηθνχ πιηθνχ. ην κεηξψν απηφ ζα πξέπεη λα έρεη δπλαηφηεηα ειεχζεξεο πξφζβαζεο ην θνηλφ, πξνθεηκέλνπ λα πιεξνθνξείηαη ην ζθνπφ πνπ εμππεξεηεί θάζε ηξάπεδα, ηηο πεγέο ρξεκαηνδφηεζήο ηεο αιιά θαη πνηεο ηξάπεδεο ηεξνχλ φινπο ηνπο ζεζκνζεηεκέλνπο φξνπο ιεηηνπξγίαο. Σν ζπγθεθξηκέλν κέηξν απνηειεί κία πξνζπάζεηα εμαζθάιηζεο ηεο δηαθάλεηαο ζηνλ ηξφπν ιεηηνπξγίαο ησλ ηξαπεδψλ αιιά θαη ελεκέξσζεο ησλ πνιηηψλ γηα ην γίγλεζζαη ζην ζπγθεθξηκέλν ρψξν, ψζηε λα είλαη αλαπνηειεζκαηηθή ε φπνηα πξνζπάζεηα εθκεηάιιεπζήο ηνπο απφ επηηήδεηνπο θνξείο ΚΛΧΝΟΠΟΗΖΖ Ζ Δπηηξνπή, ιακβάλνληαο ππφςε ηεο φηη ην δήηεκα ηεο αλαπαξαγσγηθήο θισλνπνίεζεο ηνπ αλζξψπνπ βξίζθεηαη ζήκεξα ζην επίθεληξν ηνπ δηεζλνχο ελδηαθέξνληνο, θαη αλαδεηψληαο επεηγφλησο ελδεδεηγκέλεο λνκνζεηηθέο ιχζεηο γηα ηελ αληηκεηψπηζε ηνπ δεηήκαηνο, θαηέιεμε ζηηο παξαθάησ ζέζεηο: Βηνινγηθά δεδνκέλα: ια ηα ζειαζηηθά πνπ έρνπλ γελλεζεί κέρξη ζήκεξα κε ηελ κέζνδν ηεο αλαπαξαγσγηθήο θισλνπνίεζεο παξνπζηάδνπλ ζνβαξέο ή θαη απξφβιεπηεο δηαηαξαρέο ηεο πγείαο ηνπο. Με απηφ ην δεδνκέλν, θάζε απφπεηξα εθαξκνγήο ηεο κεζφδνπ ζηνλ άλζξσπν ζα ηζνδπλακνχζε, θαη' αλάγθε, κε κεηαηξνπή ηεο γπλαίθαο, αιιά θαη ηνπ ελδερφκελνπ παηδηνχ / "θιψλνπ" ζε πεηξακαηφδσα. Έηζη, ε δηεζλήο επηζηεκνληθή θνηλφηεηα εθηηκά ζήκεξα σο θαηεμνρήλ επηζθαιή, γηα βηνταηξηθνχο ιφγνπο, ηελ εθαξκνγή ηεο κεζφδνπ ηεο αλαπαξαγσγηθήο θισλνπνίεζεο 69

70 ζηνλ άλζξσπν. εκεηψλεηαη επηπξνζζέησο φηη ε ελ ιφγσ κέζνδνο ζα νδεγνχζε ζε αδηθαηνιφγεηε ζπαηάιε βηνινγηθψλ πφξσλ, θαζψο ζα απαηηνχληαλ πεηξακαηηζκνί ζε εθαηνληάδεο σάξηα πνπ πξνυπνζέηνπλ πςειφ βηνινγηθφ θφζηνο γηα ηνλ νξγαληζκφ ηεο γπλαίθαο, εμ αηηίαο ηεο επηβεβιεκέλεο νξκνλνζεξαπείαο, νη καθξνρξφληεο ζπλέπεηεο ηεο νπνίαο είλαη αθφκε άγλσζηεο. Ννκηθά δεδνκέλα: ην επίπεδν ηνπ δηεζλνχο δηθαίνπ, αιιά θαη ζην πιαίζην ηεο ειιεληθήο έλλνκεο ηάμεο, ε αλαπαξαγσγηθή θισλνπνίεζε ηνπ αλζξψπνπ απαγνξεχεηαη ξεηά. Έηζη, θαηά ην άξζξν 11 ηεο Οηθνπκεληθήο Γηαθήξπμεο ηεο UNESCO ηεο 11εο Ννεκβξίνπ ηνπ 1997 γηα ην "Αλζξώπηλν Γνληδίσκα θαη ηα Γηθαηώκαηα ηνπ Αλζξώπνπ", πξνβιέπεηαη φηη "ηξόπνη πξαθηηθήο αληίζεηνη πξνο ηελ αλζξώπηλε αμηνπξέπεηα, όπσο ε θισλνπνίεζε αλζξώπσλ γηα αλαπαξαγσγηθνύο ιόγνπο δελ επηηξέπνληαη". Δπίζεο, ζχκθσλα κε ην Πξψην Πξφζζεην Πξσηφθνιιν ηεο 18εο Φεβξνπαξίνπ 1998 ζηε Σύκβαζε ηνπ Σπκβνπιίνπ ηεο Δπξώπεο γηα ηα Αλζξώπηλα Γηθαηώκαηα θαη ηε Βηνταηξηθή, απαγνξεχεηαη "θάζε παξέκβαζε πνπ έρεη σο ζθνπό ηε δεκηνπξγία ελόο αλζξσπίλνπ όληνο πνπ είλαη γελεηηθώο όκνην κε έλα άιιν αλζξώπηλν νλ, δσληαλό ή λεθξό". Αιιά θαη ην άξζξν 3 παξ. 2 ηνπ Φάξηε ησλ Θεκειησδώλ Γηθαησκάησλ ηεο Δπξσπατθήο Έλσζεο ηεο 7εο Γεθεκβξίνπ 2000 πξνβιέπεη επίζεο ξεηή απαγφξεπζε ηεο αλαπαξαγσγηθήο θισλνπνίεζεο ησλ αλζξψπηλσλ φλησλ. ην πιαίζην, ηέινο, ηνπ ειιεληθνχ δηθαίνπ, ν πξφζθαηνο Ν. 3089/2002 γηα ηελ "ηαηξηθή ππνβνήζεζε ζηελ αλζξψπηλε αλαπαξαγσγή" έρεη απαγνξεχζεη ξεηά ηελ αλαπαξαγσγηθή θισλνπνίεζε. 70

71 6.5. ΑΡΥΖ ΠΡΟΣΑΗΑ ΓΔΓΟΜΔΝΧΝ ΠΡΟΧΠΗΚΟΤ ΥΑΡΑΚΣΖΡΑ Ζ πξφνδνο ηεο πιεξνθνξηθήο, ε αλάπηπμε λέσλ ηερλνινγηψλ, νη λέεο κνξθέο δηαθήκηζεο θαη ειεθηξνληθψλ ζπλαιιαγψλ θαη ε αλάγθε ηεο ειεθηξνληθήο νξγάλσζεο ηνπ θξάηνπο, έρνπλ ζαλ ζπλέπεηα ηελ απμεκέλε δήηεζε πξνζσπηθψλ πιεξνθνξηψλ απφ ην δεκφζην θαη ηδησηηθφ ηνκέα. κσο, ε αλεμέιεγθηε θαηαρψξηζε θαη επεμεξγαζία ησλ πξνζσπηθψλ δεδνκέλσλ ζε ειεθηξνληθά θαη ρεηξφγξαθα αξρεία ππεξεζηψλ, εηαηξεηψλ θαη νξγαληζκψλ κπνξεί λα δεκηνπξγήζεη πξνβιήκαηα ζηελ ηδησηηθή δσή ηνπ πνιίηε. Οη θίλδπλνη απηνί πνιιαπιαζηάδνληαη κε ηηο λέεο δπλαηφηεηεο ηαρχηαηεο κεηαθνξάο θαη αλάθηεζεο πιεξνθνξηψλ παγθνζκίσο κέζσ ηνπ δηαδηθηχνπ. Δίλαη θπζηνινγηθφ, ην άηνκν λα κελ κπνξεί λα πξνζηαηεπηεί απνηειεζκαηηθά απφ ηηο δπλαηφηεηεο ηηο θνηλσλίαο ηεο πιεξνθνξίαο, κε ηηο παξαδνζηαθέο ζεζκηθέο/ζπληαγκαηηθέο εγγπήζεηο θαη ξπζκίζεηο. Απνηέιεζκα ηεο πξνζπάζεηαο εμεχξεζεο ιχζεσλ ζ απηήλ ηελ πξνβιεκαηηθή, απνηειεί ε ίδξπζε κε ηνλ Ν. 2472/97, ν νπνίνο ελζσκαηψλεη ζην ειιεληθφ δίθαην ηελ επξσπατθή νδεγία 95/46/ΔΚ, κηαο αλεμάξηεηεο αξρήο κε ηελ νλνκαζία "Αξρή Πξνζηαζίαο Γεδνκέλσλ Πξνζσπηθνχ Υαξαθηήξα", ε νπνία ιεηηνπξγεί απφ ηνλ Ννέκβξην ηνπ ην ζεκείν απηφ δελ παξέιθεη ν αθξηβήο πξνζδηνξηζκφο ηεο έλλνηαο δεδνκέλν πξνζσπηθνύ ραξαθηήξα. Πξφθεηηαη γηα θάζε πιεξνθνξία πνπ πεξηγξάθεη έλα άηνκν, φπσο ζηνηρεία αλαγλψξηζεο (νλνκαηεπψλπκν, ειηθία, θαηνηθία, επάγγεικα, νηθνγελεηαθή θαηάζηαζε θιπ.), θπζηθά ραξαθηεξηζηηθά (εθπαίδεπζε, εξγαζία, πξνυπεξεζία, εξγαζηαθή ζπκπεξηθνξά θιπ), νηθνλνκηθή θαηάζηαζε (έζνδα, πεξηνπζηαθά ζηνηρεία,), ελδηαθέξνληα, δξαζηεξηφηεηεο ζπλήζεηεο θ.α. Ο φξνο επαίζζεηα πξνζσπηθά δεδνκέλα αλαθέξεηαη ζε θάζε πιεξνθνξία πνπ πξνζδηνξίδεη ηε θπιεηηθή ή εζληθή πξνέιεπζε, ηα πνιηηηθά θξνλήκαηα, ηηο ζξεζθεπηηθέο ή θηινζνθηθέο πεπνηζήζεηο, ηε ζπκκεηνρή ζε ελψζεηο/ζσκαηεία, ηε ζπλδηθαιηζηηθή δξάζε, ηελ πγεία, ηελ θνηλσληθή πξφλνηα, ηελ εξσηηθή δσή, ηηο πνηληθέο δηψμεηο θ.α. Ζ Αξρή ζπγθξνηείηαη απφ έλα δηθαζηηθφ ιεηηνπξγφ βαζκνχ πκβνχινπ ηεο Δπηθξαηείαο ή αληίζηνηρνπ θαη άλσ, σο Πξφεδξν, θαη έμη κέιε. Σν έξγν ηεο Αξρήο ππνζηεξίδεηαη απφ Γξακκαηεία, θαη ζπγθξνηείηαη απφ ηξία ηκήκαηα: Σκήκα Διεγθηψλ Σκήκα Δπηθνηλσλίαο Σκήκα Γηνηθεηηθψλ θαη Οηθνλνκηθψλ Τπνζέζεσλ 71

72 Με ηνλ Ν. 2472/1997 πξνζδηνξίδνληαη ηα δηθαηψκαηα ηνπ αηφκνπ έλαληη φισλ φζσλ ηεξνχλ ζε αξρείν θαη επεμεξγάδνληαη ηα πξνζσπηθά ηνπ δεδνκέλα. Σα δηθαηψκαηα απηά είλαη: Τν δηθαίσκα ελεκέξσζεο. Ο ππεχζπλνο επεμεξγαζίαο, νθείιεη λα ελεκεξψλεη απεπζείαο ην άηνκν φπνηε ζπιιέγεη πξνζσπηθά ηνπ δεδνκέλα, γλσζηνπνηψληαο ηνπ ην ζθνπφ ζπιινγήο θαη επεμεξγαζίαο ησλ δεδνκέλσλ Τν δηθαίσκα πξόζβαζεο. Ο πνιίηεο έρεη δηθαίσκα λα γλσξίδεη εάλ πξνζσπηθά ηνπ δεδνκέλα πεξηιακβάλνληαη ζε αξρείν θαη λα δεηά θαη λα ιακβάλεη γξαπηή θαη ζαθή απάληεζε ησλ εξσηεκάησλ ηνπ. Τν δηθαίσκα αληίξξεζεο. Ο πνιίηεο έρεη ην δηθαίσκα λα απαηηήζεη ηε δηφξζσζε ή δηαγξαθή ησλ πξνζσπηθψλ ηνπ δεδνκέλσλ, ζχκθσλα κε ην άξζξν 13 ηνπ λφκνπ 2472/1997. Δπίζεο ν πνιίηεο δχλαηαη λα δεηήζεη ηελ εγγξαθή ηνπ ζην Μεηξών 13 ηεο Αξρήο, ψζηε λα κελ ζπκπεξηιακβάλνληαη ηα πξνζσπηθά ηνπ δεδνκέλα ζε αξρεία πνπ ζθνπφ έρνπλ ηελ πξνψζεζε/δηαθήκηζε αγαζψλ θαη ππεξεζηψλ εμ απνζηάζεσο. Οη ππεχζπλνη επεμεξγαζίαο ππνρξενχληαη λα ζπκβνπιεχνληαη ην κεηξψν απηφ θαη λα δηαγξάθνπλ απφ ηνπο θαηαιφγνπο ηνπο φζνπο είλαη εγγεγξακκέλνη ζε απηφ. Οη ππεχζπλνη επεμεξγαζίαο, επηπξνζζέησο ζε φηη αλαθέξζεθε παξαπάλσ, νθείινπλ: λα ζπιιέγνπλ ηα πξνζσπηθά δεδνκέλα θαηά ηξφπν ζεκηηφ θαη λφκηκν. λα επεμεξγάδνληαη ηα απαξαίηεηα κφλν πξνζσπηθά δεδνκέλα γηα ην ζθνπφ πνπ έρνπλ γλσζηνπνηήζεη. λα θξνληίδνπλ ηα δεδνκέλα ψζηε λα είλαη αθξηβή θαη ελεκεξσκέλα. λα ηα δηαηεξνχλ κφλνλ γηα ηελ ρξνληθή δηάξθεηα πνπ απαηηείηαη γηα ηελ πξαγκαηνπνίεζε ησλ ζθνπψλ ηεο ζπιινγήο ηνπο, θαη λα παίξλνπλ ηα αλαγθαία κέηξα γηα ηελ αζθάιεηα ηνπο. Ζ επεμεξγαζία ησλ πξνζσπηθψλ δεδνκέλσλ επηηξέπεηαη φηαλ ην άηνκν έρεη δψζεη ηε ζπγθαηάζεζή ηνπ. ε αληίζεηε πεξίπησζε ην άηνκν δχλαηαη λα ζηείιεη κηα επηζηνιή ζηνλ ππεχζπλν επεμεξγαζίαο απαηηψληαο ηελ παχζε ηεο. Δάλ ν ππεχζπλνο επεμεξγαζίαο δελ απαληήζεη εληφο δεθαπέληε εκεξψλ ή εάλ ε απάληεζή ηνπ δελ είλαη ηθαλνπνηεηηθή, ν πνιίηεο κπνξεί λα ππνβάιιεη αλαθνξά-θαηαγγειία ζηελ Αξρή θαη λα δεηήζεη ηελ εμέηαζε ηνπ αηηήκαηφο ηνπ. Ζ αλαθνξά πξέπεη λα πεξηιακβάλεη ηα ζηνηρεία ηεο ηαπηφηεηαο ηνπ θαηαγγέιινληνο, ζηνηρεία επηθνηλσλίαο (δηεχζπλζε θαηνηθίαο, ηειέθσλν, θαμ), εκεξνκελία ππνβνιήο, ηελ πεξηγξαθή ηνπ πξνβιήκαηνο, 72

73 ηηο πξνζσπηθέο ελέξγεηεο πνπ έρνπλ πξνεγεζεί θαη ηελ έθβαζή ηνπο θαζψο θαη ην αίηεκα ηνπ πνιίηε. Κάζε αλαθνξά-θαηαγγειία ρξεψλεηαη ζε εηζεγεηή θαη εμεηάδεηαη απφ απηφλ. ε πεξίπησζε πνπ θξηζεί φηη είλαη αλαγθαίν, ην ζέκα εηζάγεηαη ζην πκβνχιην ηεο Αξρήο. Ζ Αξρή επηβάιιεη, εάλ θξίλεη, δηνηθεηηθέο θπξψζεηο ζηνλ ππεχζπλν επεμεξγαζίαο θαη απνζηέιιεη απαληεηηθή επηζηνιή ζηνλ θαηαγγέιινληα. Σαπηφρξνλα, κπνξεί λα ελεκεξψζεη γξαπηψο ηνλ αξκφδην Δηζαγγειέα ζρεηηθά κε ηε κε ζπκκφξθσζε ηνπ ππεχζπλνπ επεμεξγαζίαο πξνο ην δηνηθεηηθφ κέηξν. Οη απνθάζεηο ηεο Αξρήο πξνζβάιινληαη ζην πκβνχιην ηεο Δπηθξαηείαο. Αδηαθηινλίθεηα, ε Αξρή κε ην έξγν ηεο απνηειεί έλαλ απνηειεζκαηηθφ ζπλεξγάηε ηφζν ηεο Δζληθήο Δπηηξνπήο Βηνεζηθήο φζν θαη ηνπ ίδηνπ ηνπ πνιίηε, ν νπνίνο έρεη ηε δπλαηφηεηα λα θαηαθεχγεη ζε απηήλ θάζε θνξά πνπ δηαπηζηψλεη φηη πξνζσπηθά ηνπ δεδνκέλα, είηε απηά αθνξνχλ ζηε γελεηηθή ηνπ ηαπηφηεηα είηε ζηα ζηνηρεία ηεο ηαπηφηεηάο ηνπ, γίλνληαη αληηθείκελα επεμεξγαζίαο απφ εηδηθνχο δίρσο λα έρεη δεηεζεί ε άδεηά ηνπ. Γηα ην έηνο , απφ ην ζχλνιν ησλ 816 πξνζθπγψλ θαη θαηαγγειηψλ πνπ δέρζεθε ε Αξρή, νη 36 αθνξνχζαλ ζην ρψξν ηεο Τγείαο, αξηζκφο ν νπνίνο ζηαδηαθά απμάλεηαη απφ ην έηνο δεκηνπξγίαο ηεο Αξρήο, φπσο θαίλεηαη θαη ζην ζρήκα 10. εκεηψλεηαη δε φηη ν αξηζκφο ησλ πξνζθπγψλ δελ είλαη ηδηαηηέξσο κεγάινο ζπγθξηηηθά κε άιινπο ηνκείο πνπ ειέγρεη ε Αξρή. Αλαθνξηθά φκσο ζηα εξσηήκαηα πνπ θαηαηίζεληαη, ην πνζνζηφ πνπ αθνξά ζην ρψξν ηεο πγείαο είλαη ζεκαληηθφ, φπσο θαίλεηαη θαη ζην ζρήκα Έθζεζε Πεπξαγκέλσλ 2005, Δζληθφ Σππνγξαθείν. 73

74 ΥΖΜΑ 10: Προζθσγές θαηά ηωλ λοζοθοκείωλ θαηά ηο έηος ΥΖΜΑ 11: ύλοιο ερωηεκάηωλ ποσ θαηαηέζεθαλ ζηελ Αρτή θαηά ηο