ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΘΕΣΣΑΛΙΑΣ ΤΜΗΜΑ ΠΟΛΙΤΙΚΩΝ ΜΗΧΑΝΙΚΩΝ. Τομέας Υόρομηγανικής Και Περιβα/ΐοντικης Τεγνικής ΔΙΠΛΩΜΑΤΙΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ

Transcript

1 ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΘΕΣΣΑΛΙΑΣ ΤΜΗΜΑ ΠΟΛΙΤΙΚΩΝ ΜΗΧΑΝΙΚΩΝ Τμέας Υόρμηγανικής Και Περιβα/ΐντικης Τεγνικής ΔΙΠΛΩΜΑΤΙΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗ ΥΔΑΤΙΚΩΝ ΠΟΡΩΝ ΤΗΣ ΑΕΚΑΝΗΣ ΑΠΟΡΡΟΗΣ ΤΗΣ ΥΠΟ ΑΝΑΣΥΣΤΑΣΗ ΛΙΜΝΗΣ ΚΑΡΑΑΣ ΜΕ ΧΡΗΣΗ ΕΝΟΣ ΓΕΩΓΡΑΦΙΚΟΥ ΣΥΣΤΗΜΑΤΟΣ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΩΝ Ελένη Μυστάκα Επιβλέπντες: Νικήτας Μυλόπυλς Αθανάσις Λυκάς Βόλς, Μάρτις 2002

2 f ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΘΕΣΣΑΛΙΑΣ ΒΙΒΛΙΟΘΗΚΗ & ΚΕΝΤΡΟ ΠΛΗΡΟΦΟΡΗΣΗΣ Ειλικη Συλλγή «Γκρίζα Βιβλιγραφία» Αριθ. Εισ.: Ημερ. Εισ.: Δωρεά: Ταξιθετικός Κωδικός: 896/ Συγγραφέα ΠΤ- ΠΜ 2002 ΜΟΥ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΘΕΣΣΑΛΙΑΣ

3 ΕΥΧΑΡΙΣΤΙΕΣ Η παρύσα εργασία εκπνήθηκε στα πλαίσια της διπλωματικής τυ τμήματς Πλιτικών Μηχανικών τυ Πανεπιστημίυ Θεσσαλίας, στ εργαστήρι Ηλεκτρνικών Υπλγιστών, τυ τμέα Υδρμηχανικής και Περιβαλλντικής Τεχνικής. Είναι τ επιστέγασμα μιας πρσπάθειας πέντε ετών για την λκλήρωση των σπυδών μυ πυ πέρα από επαγγελματικά εφόδια, συνέβαλε στη διαμόρφωση της πρσωπικής μυ κσμθεωρίας. Επιβλέπντες της εργασίας ήταν ι διδάσκντες τυ τμήματς Νικήτας Μυλόπυλς και Αθανάσις Λυκάς τυς πίυς θα ήθελα να ευχαριστήσω για την πλύτιμη καθδήγηση, χωρίς την πία η πραγμάτωση της εργασίας θα ήταν ακατόρθωτη. Η συνεργασία και με τυς δύ παραπάνω καθηγητές, καθ όλη τη διάρκεια των σπυδών μυ, ήταν πλύ επικδμητική για μένα, τόσ από άπψη απκόμισης σημαντικών γνώσεων, όσ και από πλευράς ανάπτυξης της κριτικής μυ σκέψης. Ειδικότερα, ευχαριστώ τν κύρι Νικήτα Μυλόπυλ για την εμπιστσύνη και τη συμπαράσταση με την πία με περιέβαλε από την αρχή της συνεργασίας μας και επιπλέν γιατί μέσα από τα μαθήματά τυ μυ δόθηκε η ευκαιρία να ανακαλύψω ένα τόσ ενδιαφέρν θέμα, όπως αυτό της διαχείρισης υδατικών πόρων με τ πί στη συνέχεια ασχλήθηκα. Τις ειλικρινείς μυ ευχαριστίες στν κύρι Αθανάσι Λυκά, για την πλύτιμη συμβλή τυ στ μεγαλύτερ μέρς της εργασίας, καθώς και για τ πλήθς και την πιότητα των γνώσεων τις πίες μυ μετέδωσε σε όλα τα μαθήματα πυ μας δίδαξε. Εύχμαι λόψυχα σύντμη και πανηγυρική αναγνώριση των επιστημνικών και διδακτικών τυ ικαντήτων. Ένα μεγάλ ευχαριστώ στν Δρα Αλέξανδρ Μεντέ, πίς πρσφέρθηκε να με εξικειώσει με τ πρόγραμμα Maplnf και να μυ λύσει τις όπιες απρίες. Η υσιαστικότερη βήθεια δεν θα μπρύσε να ήταν παρά από κάπι πραγματικά αγαπημέν μυ πρόσωπ και αυτό ήταν η αδελφή μυ Γεωργία

4 Μυστάκα, η πία ανέλαβε την άχαρη και επίπνη διαδικασία της ψηφιπίησης, όταν εγώ είχα άλλες υπχρεώσεις. Επιφυλάσσμαι να ανταπδώσω στ άμεσ μέλλν. Δεν θα μπρύσα να παραβλέψω και την συνδρμή της υπόλιπης ικγένειας μυ, των γνιών μυ και της αδελφής μυ Δήμητρας, καθ όλη τη διάρκεια των σπυδών μυ πυ πέρα από υλική, ήταν ψυχλγική και ηθική. Τέλς, θα ήθελα να ευχαριστήσω τυς καλύς φίλυς από όλη την Ελλάδα πυ απέκτησα εδώ στ Βόλ, με τυς πίυς μιράστηκα τα πέντε τελευταία χρόνια χαρές και λύπες, και ιδιαίτερα τν Δινύση Μπερσίμη πυ ήταν μαζί μυ όλα αυτά τα χρόνια. Τα ευτυχισμένα φιτητικά μας χρόνια εύχμαι να ακλυθήσυν εξίσυ ευτυχισμένα παραγωγικά χρόνια και εμείς να βρισκόμαστε πότε-πότε για ένα τσιπυράκι. Ελένη Μυστάκα

5 ΠΕΡΙΛΗΨΗ Στην εργασία αυτή πρτείνεται μια διαδικασία για τη διαχείριση των υδατικών πόρων της λεκάνης απρρής της υπό ανασύσταση λίμνης Κάρλας με τη χρήση ενός Γεωγραφικύ Συστήματς Πληρφριών. Οι βασικές πληρφρίες πυ χρησιμπιήθηκαν στ Γεωγραφικό Σύστημα Πληρφριών για την υδρλγική ανάλυση και τν καθρισμό των απρρών της λεκάνης για τρία υδρλγικά ήταν τπγραφικί χάρτες και μετεωρλγικά δεδμένα (βρχόπτωση και θερμκρασία). Οι χάρτες ψηφιπιήθηκαν, ώστε να απδώσυν τ μρφλγικό υπόβαθρ της περιχής και στη συνέχεια με την εφαρμγή της μεθόδυ της βρχβαθμίδας κατανεμήθηκαν χωρικά ι μετεωρλγικές πληρφρίες. Παράλληλα, επιχειρήθηκε διερεύνηση τυ ρόλυ τυ νέυ ταμιευτήρα, μέσω τυ πίυ στην υσία γίνεται η διαχείριση των επιφανειακών απρρών της λεκάνης. Αφύ καθρίστηκαν ι εισρές στν ταμιευτήρα πυ πέρα από τις επιφανειακές απρρές της λεκάνης περιλαμβάνυν και απλήψεις από τν πταμό Πηνειό, καταρτίσθηκε τ υδατικό ισζύγι τυ ταμιευτήρα για τέσσερα διαχειριστικά σενάρια. Τα σενάρια αυτά αφρύν την ενδεχόμενη εκτρπή της κλειστής λεκάνης Καλχωρίυ στν ταμιευτήρα και την μείωση των αρδευτικών γεωτρήσεων στην περιχή. Τ Γεωγραφικό Σύστημα Πληρφριών χρησιμπιήθηκε σαν εργαλεί για τη εφαρμγή των διαφόρων υδρλγικών και διαχειριστικών σεναρίων, καθώς και για την εξακρίβωση των καλύτερων πρακτικών διαχείρισης των υδατικών πόρων της λίμνης Κάρλας.

6 ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ ΕΙΣΑΓΩΓΗ Η ΑΠΟΞΗΡΑΝΣΗ ΚΑΙ Η ΑΝΑΣΥΣΤΑΣΗ ΤΗΣ ΑΙΜΝΗΣ ΚΑΡΑ ΑΣ ΕΙΣΑΓΩΓΗ Η ΛΙΜΝΗ Θέση -Όρια- Εμβαδόν Κλίμα Γεωλγία Η διακύμανση της στάθμης της λίμνης Η ΑΠΟΞΗΡΑΝΣΗ ΤΗΣ ΛΙΜΝΗΣ Γενικά Ιστρικό μελετών- Υφιστάμενα έργα ΕΠΙΠΤΩΣΕΙΣ ΑΠΟ ΤΗΝ ΑΠΟΞΗΡΑΝΣΗ ΤΗΣ ΛΙΜΝΗΣ Επιπτώσεις Στ Περιβάλλν Επιπτώσεις Στν Άνθρωπ Η ΑΝΑΣΥΣΤΑΣΗ ΜΕ ΤΗΝ ΚΑΤΑΣΚΕΥΗ ΤΑΜΙΕΥΤΗΡΑ Περιγραφή της μρφλγίας της λεκάνης της Κάρλας Μελέτη Ταμιευτήρα Περιγραφή της λειτυργίας τυ έργυ ΑΝΑΜΕΝΟΜΕΝΕΣ ΣΥΝΕΠΕΙΕΣ ΤΗΣ ΑΝΑΣΥΣΤΑΣΗΣ ΤΗΣ ΚΑΡΛΑΣ Επιπτώσεις στ Περιβάλλν Επιπτώσεις στν Άνθρωπ ΓΕΩΓΡΑΦΙΚΟ ΣΥΣΤΗΜΑ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΩΝ ΓΙΑ ΤΗ ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗ ΤΩΝ ΥΔΑΤΙΚΩΝ ΠΟΡΩΝ Η ΦΙΛΟΣΟΦΙΑ ΤΩΝ ΓΕΩΓΡΑΦΙΚΩΝ ΣΥΣΤΗΜΑΤΩΝ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΩΝ ΓΕΩΓΡΑΦΙΚΟ ΣΥΣΤΗΜΑ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΩΝ ΣΤΗ ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗ ΥΔΑΤΙΚΩΝ ΠΟΡΩΝ ΓΕΩΓΡΑΦΙΚΟ ΣΥΣΤΗΜΑ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΩΝ MAPINFO...ί ΣΥΝΟΠΤΙΚΟ ΕΓΧΕΙΡΙΔΙΟ ΓΙΑ ΤΗ ΜΕΛΕΤΗ ΚΑΙ ΧΡΗΣΗ TOY MAPINFO ΔΗΜΙΟΥΡΓΙΑ ΒΑΣΗΣ ΔΕΔΟΜΕΝΩΝ ΣΤΗΡΙΓΜΕΝΗΣ ΣΕ ΓΕΩΓΡΑΦΙΚΟ ΣΥΣΤΗΜΑ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΩΝ (GIS) Μρφλγικές πληρφρίες: Πληρφρίες υδραυλικών έργων Πληρφρίες συγκινωνιών Ά στικά κέντρα Υδρλγικές πληρφρίες Γεωλγικές πληρφρίες ΨΗΦΙΟΠΟΙΗΜΕΝΟΙ ΧΑΡΤΕΣ ΟΙ ΨΗΦΙΟΠΟΙΗΜΕΝΟΙ ΧΑΡΤΕΣ ΩΣ ΠΗΓΗ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΑΣ Ισϋψείς... 54

7 2.6.2 Χείμαρρι Βρχμετρικί σταθμί Υφιστάμενα και πρτεινόμενα έργα Συνλική λεκάνη και υπλεκάνες ΚΑΘΟΡΙΣΜΟΣ ΤΟΥ ΕΠΙΦΑΝΕΙΑΚΟΥ ΥΔΑΤΙΚΟΥ ΔΥΝΑΜΙΚΟΥ ΒΡΟΧΟΠΤΩΣΗ :1:1 Βρχμετρικα Δεδμένα- Μετεωρλγικί Σταθμόν.: Η Μέθδς Της Βρχβαθμίδας ΕΞΑΤΜΙΣΟΔΙΑΠΝΟΗ Δεδμένα Θερμκρασίας- Μετεωρλγικί Σταθμί Η Μέθδς Blaney- Criddle ΚΑΤΕΙΣΔΥΣΗ Πρσδιρισμός υδρλγικών παραμέτρων και συντελεστών ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ ΥΔΑΤΙΚΟ ΙΣΟΖΥΓΙΟ ΛΕΚΑΝΗΣ ΑΠΟΡΡΟΗΣ ΛΙΜΝΗΣ ΚΑΡΛΑΣ ΓΕΝΙΚΑ ΕΙΣΡΟΕΣ ΣΤΟΝ ΤΑΜΙΕΥΤΗΡΑ Απρρή Βρχόπτωση στν Ταμιευτήρα Απλήψεις από τν Πηνειό ΕΚΡΟΕΣ Απλήψεις από τν Ταμιευτήρα για αρδεύσεις Εξάτμιση από τν Ταμιευτήρα Διαφυγές από τν Ταμιευτήρα ΚΑΤΑΡΤΙΣΗ ΤΟΥ ΥΔΑΤΙΚΟΥ ΙΣΟΖΥΓΙΟΥ ΣΕΝΑΡΙΑ ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗΣ ΤΩΝ ΥΔΑΤΙΚΩΝ ΠΟΡΩΝ Σενάρι: Με βάση τη μελέτη Σενάρι: Μετά την κατασκευή της σήραγγας Καλχωρίυ Σενάρι: Με μείωση των γεωτρήσεων Σενάρι: Μετά την κατασκευή της σήραγγας Καλχωρίυ και με μείωση των γεωτρήσεων ΣΧΟΛΙΑΣΜΟΣ ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΩΝ ΣΥΓΚΡΙΣΗ ΣΕΝΑΡΙΩΝ ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ- ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ ΚΑΙ ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ...95 ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ 97

8 ΕΙΣΑΓΩΓΗ Ο σκπός της παρύσας εργασίας είναι μια πρκαταρκτική μελέτη διαχείρισης των υδατικών πόρων στην λεκάνη απρρής τυ κατασκευαζόμενυ ταμιευτήρα της Κάρλας με χρήση ενός Γεωγραφικύ Συστήματς Πληρφριών. Επίσης, επιχειρείται η διερεύνηση τυ ρόλυ τυ ταμιευτήρα στη διαχείριση τυ νερύ στην ευρύτερη περιχή. Η ανάγκη πυ υπαγόρευσε αυτή τη μελέτη συνίσταται σε ένα πλήθς πρβλημάτων πυ σχετίζνται με την ανρθλγική χρήση των υδατικών πόρων της περιχής και τα πία χρήζυν άμεσης επίλυσης. Τα πρβλήματα αυτά δεν είναι μόν συνέπεια πραγματικής έλλειψης νερύ ή ακραίων υδρλγικών καταστάσεων, αλλά φείλνται κυρίως στην ανθρώπινη παρέμβαση. Οι λόγι πυ δήγησαν στην ανατρπή τυ υδατικύ ισζυγίυ της περιχής είναι: α) η απξήρανση της λίμνης Κάρλας, η πία χρησίμευε για την απθήκευση των επιφανειακών απρρών της λεκάνης, β) η μη κατασκευή τυ πρβλεπόμενυ ταμιευτήρα σε τμήμα της παλιάς λίμνης πίς θα αντικαθιστύσε μέρς αυτής της απθηκευτικής λειτυργίας, με απτέλεσμα i την απώλεια εκατμμυρίων κυβικών νερύ ετησίως στη θάλασσα, και γ) η αύξηση της ζήτησης νερύ στην περιχή, η πία βρίσκεται στην Θεσσαλικό κάμπ και απτελεί την κύρια γεωργπαραγωγική περιχή της χώρας. Η έλλειψη των επιφανειακών και ανανεώσιμών απθεμάτων δήγησε με τη σειρά της σε υπεράντληση των υπόγειων υδρφρέων και στην εξάντληση των απθεμάτων νερύ, πρακτική πυ έρχεται σε πλήρη αντίθεση με την αρχή της βιώσιμης ανάπτυξής. Εκτός από τ υδατικό έλλειμμα, η απξήρανση της λίμνης ευθύνεται για την εμφάνιση διαφόρων ικλγικών πρβλημάτων. Τ νερό απτελεί σημαντικό κρίκ σε ένα ικσύστημα, με απτέλεσμα η πστική τυ υπβάθμιση να έχει 1

9 Εισαγωγή διευρυμένες συνέπειες, με απδέκτες όπως, τ κλίμα, τ έδαφς (πιτική υπβάθμιση, εμφάνιση ρηγματώσεων), τη χλωρίδα, την πανίδα και τελικά τν άνθρωπ. Η πλιτεία απφάσισε να δώσει λύση σ όλα αυτά τα πρβλήματα πυ πρκάλεσε η απξήρανση της Κάρλας, με την ανασύσταση της, δηλαδή την κατασκευή ταμιευτήρα σε τμήμα της πρώην λίμνης, πίς είχε ήδη πρταθεί στη μελέτη απξήρανσης αλλά δεν κατασκευάστηκε για πλιτικύς κυρίως λόγυς, και δευτερευόντως με τη μεταφρά νερύ από τν Αχελώ, η πία θα ανακυφίσει την ευρύτερη περιχή. Η παρύσα εργασία φιλδξεί να ελέγξει κατά κύρι λόγ σε πι βαθμό θα επιτευχθεί η εξισρρόπηση τυ υδατικύ ισζυγίυ της περιχής, μετά την κατασκευή τυ ταμιευτήρα. Τ εργαλεί για την επίτευξη αυτύ τυ σκπύ ήταν ένα Γεωγραφικό Σύστημα Πληρφριών, τ πί παρέχει τη δυνατότητα ργάνωσης και συσχέτισης των πληρφριών, με βάση ένα γεωγραφικό σύστημα αναφράς. Βασική αρχή των Γεωγραφικών Συστημάτων Πληρφριών είναι ότι τα γεωμετρικά δεδμένα ργανώννται με τπλγικές σχέσεις αναφρικά με τ γεωγραφικό χώρ. Έτσι, κάθε χάρτης είναι πλέν εφδιασμένς με μια ισχυρή βάση δεδμένων και τα διάφρα γεωγραφικά δεδμένα μπρύν να συνδυαστύν και να δώσυν επιθυμητό απτέλεσμα στη φάση της ανάλυσης. i Η χρησιμότητα αυτύ τυ εργαλείυ σε μια μελέτη διαχείρισης υδατικών πόρων είναι μεγάλη, δεδμένυ ότι η υδρλγική πληρφρία παρυσιάζει άμεση τπλγική εξάρτηση, όπως και τ σύνλ άλλων πληρφριών πυ σχετίζνται με τη διαχείριση (ανάγκες σε νερό, έργα, χρήσεις γης, γεωλγία, κ.τ.λ.). 2

10 Εισαγωγή Τα βήματα πυ ακλυθήθηκαν για την λκλήρωση της μελέτης είναι τα εξής: 1. Αναζήτηση όλων των απαραίτητων δεδμένων, χαρτών, μελετών, άρθρων πυ αφρύν την περιχή, στην βιβλιθήκη τυ πανεπιστημίυ, στ διαδίκτυ, σε άλλες βιβλιθήκες και υπηρεσίες και καταγραφή αυτών. 2. Ψηφιπίηση των χαρτών της περιχής και δημιυργία τυ τρισδιάστατυ μντέλυ εδάφυς χρησιμπιώντας τ Γεωγραφικό Σύστημα Πληρφριών Maplnf. 3. Επεξεργασία των βρχμετρικών και μετεωρλγικών δεδμένων πυ θα χρησιμπιηθύν στην ανάλυση. 4. Εισαγωγή των επεξεργασμένων δεδμένων στ ΓΣΠ και ανάλυση των πληρφριών, όπως χωρική κατανμή τυς. 5. Καθρισμός τυ υδατικύ δυναμικύ της λεκάνης. 6. Σύνδεση τυ υδατικύ δυναμικύ με τις απαιτήσεις σε νερό στην περιχή και εξαγωγή τυ υδατικύ ισζυγίυ τυ ταμιευτήρα. 7. Ανάπτυξη εναλλακτικών σεναρίων διαχείρισης. 8. Εξαγωγή συμπερασμάτων -Πρτάσεις. Αναλυτικότερα, στ Πρώτ Κεφάλαι κρίθηκε απαραίτητ να γίνει η περιγραφή της περιχής της λίμνης. Εξηγύνται ι λόγι πυ δήγησαν στην απξήρανση, περιγράφεται τ ιστρικό των μελετών και τα υφιστάμενα έργα στην περιχή καθώς και τα πρβλήματα πυ ακλύθησαν την απξήρανση. Στην συνέχεια, εκτίθενται ι μελέτες πυ πρότειναν την ανασύσταση της λίμνης, τα πρτεινόμενα έργα και ειδικότερα η λειτυργία τυ κατασκευαζόμενυ ταμιευτήρα, ενώ ακλυθύν ι θετικές συνέπειες πυ αναμέννται μετά την λκλήρωση τυ έργυ. Στ Δεύτερ Κεφάλαι περιγράφεται τ εργαλεί πυ χρησιμπιήθηκε για τυς σκπύς της εργασίας, δηλαδή τ Γεωγραφικό Σύστημα Πληρφριών. 3

11 Εισαγωγή Αναπτύσσεται η διαδικασία πυ ακλυθήθηκε για την εισαγωγή και επεξεργασία των πληρφριών στ πρόγραμμα Maplnf και παρατίθενται τα απτελέσματα αυτής. Στ Τρίτ Κεφάλαι αναλύεται η διαδικασία υπλγισμύ των επιφανειακών απρρών της λεκάνης για τρία υδρλγικά σενάρια. Περιγράφνται ι μέθδι υπλγισμύ της βρχόπτωσης, της εξάτμισης και της κατείσδυσης, και καθρίζεται τ επιφανειακό υδατικό δυναμικό της λεκάνης. Στ Τέταρτ Κεφάλαι αναπτύσσνται τέσσερα διαφρετικά διαχειριστικά σενάρια πυ αφρύν τη διχέτευση των νερών της κλειστής λεκάνης Καλχωρίυ στν ταμιευτήρα και την μείωση των αρδευτικών γεωτρήσεων. Καταρτίζεται τ υδατικό ισζύγι τυ Ταμιευτήρα για κάθε σενάρι με βάση τις εισρές πυ υπλγίστηκαν (απρρές της λεκάνης σύμφωνα με τ Τρίτ Κεφάλαι και απλήψεις από τν Πηνειό) και τις εκρές, όπως έχυν εκτιμηθεί από τη μελέτη Έπαναδημιυργίας λίμνης Κάρλαςλ Τέλς, γίνεται σύγκριση και σχλιασμός των απτελεσμάτων των σεναρίων. Στ Πέμπτ Κεφάλαι συζητύνται τα απτελέσματα της μελέτης, εξάγνται τα συμπεράσματα και υπβάλλνται κάπιες πρτάσεις για περαιτέρω έρευνα. 4

12 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1 1 Η ΑΠΟΞΗΡΑΝΣΗ ΚΑΙ Η ΑΝΑΣΥΣΤΑΣΗ ΤΗΣ ΑΙΜΝΗΣ ΚΑΡΑ ΑΣ. 1.1 ΕΙΣΑΓΩΓΗ Η λίμνη Κάρλα, ή αρχαία Βιβηίς καταλάμβανε μέχρι τ 1962 τ χαμηλότερ σημεί της Θεσσαλικής πεδιάδας. Η λίμνη δεχόταν σημαντικές εισρές γλυκύ νερύ διότι, πέρα από τα νερά της λεκάνης απρρής της, ήταν απδέκτης μέρυς της πλημμυρικής παρχής τυ Πηνειύ μέσω τυ ρεύματς Ασμάκι. Οι εκρές νερύ από τη λίμνη φείλνταν κυρίως στην εξάτμιση και τις απώλειες νερύ από τν πυθμένα και τις όχθες τις. Η εισρή σημαντικών όγκων νερύ, σε συνδυασμό με τ μικρό βάθς της λίμνης, ευνύσαν την ιχθυπαραγωγή, την υδρόβια βλάστηση και τη φιλξενία υδρόβιων πτηνών (Σχήμα 1.1). Αν υπήρχε σήμερα η Κάρλα, θα ήταν ένας από τυς πέντε σημαντικότερυς υγρτόπυς στην Ελλάδα. 5

13 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1- Η απξήρανση και η ανασύσταση ττκ λίιιντκ Κάρλας Η μικρή κλίση τυ πυθμένα της λίμνης, είχε ως απτέλεσμα, ανάλγα με τη σχέση εισρών-εκρών, τ εμβαδόν της να κυμαίνεται μεταξύ 40 και 180 τ.χ λμ. Αυτό είχε ως επακόλυθ η παγίδευση πλημμυρικών υδάτων στη λίμνη να συνδεύεται από την κατάκλυση μεγάλων γεωργικών εκτάσεων γύρω από αυτή, ενώ παράλληλα πρκαλύσε πρβλήματα στράγγισης και αλατότητας στα εδάφη της γύρω περιχής. Η ανάγκη για την αντιπλημμυρική πρστασία της περιχής και την απόκτηση γεωργικών εκτάσεων, απτέλεσαν την αιτία για την εκπόνηση διαφόρων μελετών πυ πραγματπιήθηκαν μετά την απελευθέρωση της Θεσσαλίας, τ Σύμφωνα με αυτές τις μελέτες, η αξιπίηση της περιχής συνδεόταν με την κατασκευή αντιπλημμυρικών και απστραγγιστικών έργων, την απξήρανση της λίμνης μέσω σήραγγας πρς τν Παγασητικό κόλπ, και την κατασκευή ενός ταμιευτήρα σε τμήμα της παλιάς λίμνης. Ο ταμιευτήρας αυτός θα χρησίμευε για την ανάσχεση πλημμυρών και την απταμίευση μέρυς της χειμερινής παρχής τυ Πηνειύ για άρδευση. Με την λκλήρωση των πρώτων έργων αντιπλημμυρικής πρστασίας τ 1949, πυ περιελάμβαναν τυς ρεινύς συλλεκτήρες και τα αναχώματα τυ Πηνειύ, περιρίσθηκε η λεκάνη απρρής της κατά τ 1/3 και απκόπηκε η τρφδσία της από τν πταμό. Συνέπεια αυτύ ήταν η μείωση των εισρών και η υπβάθμιση τυ υγρτόπυ. Η τελική απστράγγιση της λίμνης τ 1962, με την κατασκευή της σήραγγας απστράγγισης και μέρυς τυ απστραγγιστικύ δικτύυ, δεν έλυσε πλήρως τα πρβλήματα διότι δεν κατασκευάσθηκαν: 1) πρβλεπόμενς από τις μελέτες ταμιευτήρας και 2) τα έργα πυ συνδένταν με αυτόν. Ο ταμιευτήρας αυτός δεν / κατασκευάσθηκε λόγω αντιρρήσεων όσν αφρά τη θέση εγκατάστασης, την έκταση πυ θα καταλάμβανε και τ κατά πόσ πέραν από την αντιπλημμυρική πρστασία θα χρησίμευε και για την απθήκευση νερύ για άρδευση. Τελικά, ύστερα από σειρά μελετών ταμιευτήρας αυτός βρίσκεται σήμερα στη φάση κατασκευής. Η αναστλή των έργων κατασκευής τυ ταμιευτήρα δεν επέτρεψε να λκληρωθύν τα έργα αντιπλημμυρικής πρστασίας και απθήκευσης νερύ, με απτέλεσμα την εμφάνιση των εξής περιβαλλντικών συνεπειών: εξάντληση και πτώση της στάθμης των υπόγειων υδρφρέων, ανεπάρκεια αρδευτικύ νερύ, κατακλύσεις των χαμηλών περιχών και πλημμελής στράγγιση. 6

14 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1- Η απξήρανση και η ανασύσταση της λίμνης Κάρλας ρύπανση τυ Παγασητικύ με βιμηχανικύς και γεωργικύς ρύπυς πυ εισέρχνται στις απστραγγιστικές τάφρυς. Με την απξήρανση της λίμνης χάθηκε η πλύσια ιχθυπαραγωγή, καταστράφηκε τ ενδιαίτημα εκατντάδων χιλιάδων υδρόβιων και παρυδάτιων πυλιών και απκόπηκε σπυδαιότερς κρίκς μεταξύ των υγρτόπων της Βόρειας και Νότιας Ελλάδας. Επίσης, η περιχή έχασε την ικλγική της ταυτότητα και την μναδική πλιτιστική της κληρνμιά, η πία συνδεόταν με τ υγρό στιχεί. Σχήμα 1.2. Η περιχή της απξηραμένης λίμνης σήμερα. Μεγάλ μέρς των πρβλημάτων πυ υφίστανται σήμερα στην περιχή πρήλθε από την απώλεια των πλύτιμων λειτυργιών τυ υγρτόπυ. Οι λειτυργίες αυτές ήταν: εμπλυτισμός των υπόγειων υδρφρέων, η παγίδευση των πλημμυρικών νερών, η απμάκρυνση καί η μετατρπή των θρεπτικών στιχείων, η κατακράτηση των ιζημάτων και των τξικών υσιών, η απθήκευση και ελευθέρωση της θερμότητας, η δέσμευση της ηλιακής ακτινβλίας η στήριξη των τρφικών αλυσίδων. 7

15 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1- Η απξήρανση και η ανασύσταση της λιανής Κάρλα Οι άμεσες και έμμεσες αξίες τυ υγρτόπυ, πυ απρρέυν από τις λειτυργίες τυ και απτελύν τη δυναμική τυ ενέργεια είναι η απταμίευση νερύ η βελτίωση της πιότητάς τυ νερύ η βιλγική πικιλότητα, η αλιευτική, η θηραματική κ.α. Από τις αξίες τυ υγρτόπυ, αυτές πυ χρησιμπιύνται νμάζνται χρήσεις, απτελύν την κινητική ενέργεια τυ συστήματς και η ρθλγική τυς διαχείριση συντελεί στη διατήρηση της δυναμικής ενέργειας, δηλαδή στην αειφρία. Η απτελεσματική αντιμετώπιση των πρβλημάτων πυ αναφέρθηκαν μπρεί να επιτευχθεί μόν με την λκληρωμένη απκατάσταση τυ υγρτόπυ. Με τν όρ αυτό εννείται, η απκατάσταση μέρυς των λειτυργιών τυ πυ απωλέσθησαν, λαμβάνντας υπόψη την πλυπλκότητα τυς και τις αλληλεξαρτήσεις τυς, υπό τις συνθήκες πυ σήμερα επικρατύν στην ευρύτερη περιχή τυ. Ας σημειωθεί ότι ι συνθήκες αυτές είναι φυσικό να έχυν μεταβληθεί μέσα στα 40 έτη πυ πέρασαν από την απξήρανση. Σκπός της παρύσας εργασίας είναι η διερεύνηση τυ βαθμύ «απκατάστασης», της σημαντικότερης από τις παραπάνω χρήσεις, αυτής πυ σχετίζεται με την απταμίευση νερύ στν ταμιευτήρα, λαμβάνντας υπόψη τις παρύσες συνθήκες και ανάγκες. Αυτός άλλωστε είναι και κύρις στόχς της επμναδημιυργίας της λίμνης, δηλαδή η εξασφάλιση επαρκών πστήτων νερύ για άρδευση και ύδρευση, η απκατάσταση τυ υπβαθμισμένυ υπόγειυ υδρφόρυ ρίζντα και η αντιπλημμυρική πρστασία της περιχής. 1.2 Η ΛΙΜΝΗ Θέση -Ορια- Εμβαδόν Η λεκάνη της Κάρλας βρίσκεται στ ΝΑ άκρ της πεδιάδας της Λάρισας και παρυσιάζει μρφή κλειστής επιμήκυς λεκάνης μήκυς 35 χλμ. και πλάτυς 9-15 χλμ. Η λεκάνη έχει όρια στ Βρρά τν πταμό Πηνειό και τν ρεινό όγκ της Όσσας, στην Ανατλή τυς ρεινύς όγκυς τυ Μαυρβύνιυ και τυ Πηλίυ, στ 8

16 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1- Η απξήρανση και η ανασύσταση rpc λίμνης Κάρλας Νότ τ Χαλκδόνι όρς και τ Μεγαβύνι και στη Δύση τ Φυλλήιν όρς (Σχήμα 1.3). Η φυσική λεκάνη της Κάρλας έχει συνλική έκταση 1663 τ.χλμ. Στ μέσ της λεκάνης αυτής βρίσκεται τ βαθύτερ τμήμα της Θεσσαλικής πεδιάδας, τα χαμηλότερα τμήματα της πίας μέχρι τ 1961, κάλυπταν τα νερά της λίμνης, πυ απτελύσε πριν από την εκτέλεση των έργων και τν κύρι απδέκτη της. Διικητικά η περιχή υπάγεται στυς νμύς Λαρίσης και Μαγνησίας. Σχήμα 1.3. Η θέση της Κάρλας Κλίμα Τ κλίμα στην περιχή κατατάσσεται στ ηπειρωτικό ημίξηρ χαρακτηριζόμεν από θερμό και ξηρό καλκαίρι και ψυχρό και υγρό χειμώνα. Η μέση θερμκρασία είναι πάντα πάνω από τ μηδέν, αλλά η χαμηλότερη θερμκρασία πυ παρατηρήθηκε κατά τ χειμώνα είναι -21,6 C. Η μέγιστη θερμκρασία πυ παρατηρήθηκε τ καλκαίρι ήταν 45,2 C. Επίσης, στην περιχή παρατηρύνται παγετί κατά την περίδ Δεκεμβρίυ- Μαρτίυ και σπανιότερα κατά τυς μήνες Νέμβρι και Απρίλι. Η μέση σχετική υγρασία στην περιχή είναι 66%. 9

17 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1- Η απξήρανση και η ανασύσταση της λίιινης Κάρλας Γεωλγία Η περιχή της Κάρλας απτελεί τεκτνικό βύθισμα πυ σχηματίσθηκε κατά τυς πρόσφατυς γεωλγικύς χρόνυς. Ακλύθησε πλήρωση με υλικά πυ μετέφερε Πηνειός και ι γύρω από αυτόν χείμαρρι από τις λεκάνες απρρής τυς. Τ κεντρικό τμήμα, στη μεγαλύτερη τυ έκταση απτελείται από μεγάλυ πάχυς λεπτόκκκες νεγενείς απθέσεις, ενώ στην περιμετρική ζώνη επικρατύν μικρότερυ πάχυς στρώσεις αδρμερέστερων υλικών. Οι ρεινί όγκι πυ περιβάλλυν την πεδιάδα από ΒΑ απτελύνται από κρυσταλλικά πετρώματα ταλκικών σχιστόλιθων και χλωριτικών γνεύσιων πυ φθάνυν μέχρι την περιχή τυ Καλαμακίυ και στη συνέχεια από καρστικπιημένα μάρμαρα. Σχιστόλιθι με ενστρώσεις μαρμάρων εμφανίζνται και στα βόρεια και νότια τυ χωριύ Κανάλια, ενώ ι ίδιι σχηματισμί συνεχίζνται και στα ΝΑ. Στ ΝΔ τμήμα η πεδιάδα καλύπτεται από αργιλικές απθέσεις της Πλειόκαινυ Η διακύμανση της στάθμης της λίμνης Η λίμνη κατέλαβε τη μεγαλύτερη παρατηρηθείσα έκτασή της περίπυ 180 τ. χλμ, κατά τ χειμώνα τυ , εξαιτίας των μεγάλων πλημμυρών τυ Πηνειύ κατά την περίδ αυτή. Η δεύτερη σε μέγεθς μεγαλύτερη έκταση πυ κατέλαβε η λίμνη ήταν τ χειμώνα τυ , όταν η επιφάνεια της ανήλθε στα 49,25 μ πάνω από την επιφάνεια της θάλασσας και είχε έκταση 145 τ. χλμ (Σχήμα 1.4). Σχήμα 1.4. διακύμανση της στάθμης. 10

18 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1- Η απξήρανση και η ανασύσταση me λίμνης Κάρλας 1.3 Η ΑΠΟΞΗΡΑΝΣΗ ΤΗΣ ΛΙΜΝΗΣ Γενικά Τ μέγιστ βάθς της Κάρλας από 5,5 μέτρα πυ ήταν πριν από τ Β' Παγκόσμι Πόλεμ, μειώθηκε στα 2 μέτρα τ Οι διακυμάνσεις της στάθμης, η απόπλυση των εδαφών, τ ιδιόμρφ ιδικτησιακό καθεστώς και η μείωση των αλιευμάτων συνετέλεσαν στ να απξηρανθεί εντελώς η Κάρλα, παρά τις σχετικές μελέτες πυ δεν πρέβλεπαν κάτι τέτι. Τ 1954 μηχανικός Παπαδάκης παρυσιάζει μια μελέτη εγγειβελτιωτικών έργων της Παρακάρλιυ περιχής πυ τυ είχε ανατεθεί από τ Υπυργεί Γεωργίας. Η μελέτη αυτή αφρύσε στην αξιπίηση τυ μεγαλύτερυ τμήματς της Παρακάρλιυ περιχής πυ εκτείνεται μεταξύ της Ν.Δ. όχθης της λίμνης και της παλαιός Εθνικής δύ Βόλυ- Λάρισας, Β.Δ. μέχρι την δό Λάρισας- Αγιάς και Ν.Α. ρίζεται από τ κιντικό όρι τυ χωριύ Ριζόμυλς. Η συνλική έκταση της περιχής αυτής είναι 197 τ. χλμ. Η μελέτη πρέβλεπε την κατασκευή αρδευτικύ και απστραγγιστικύ δικτύυ απτελύμενυ από τάφρυς και διώρυγες. Η λίμνη θα περιριζόταν σε μια έκταση 64,7 τ. χλμ στ Ν.Α. τμήμα της. Στ δυτικό όρι της λίμνης θα κατασκευαζόταν ανάχωμα για την πρστασία της περιχής από υπερχειλίσεις της λίμνης. Η λίμνη θα χρησιμπιύνταν για άρδευση με δίκτυ από διώρυγες και αρδευτικά κανάλια και θα τρφδτύνταν από τ υδρλγικό δίκτυ της απμένυσας λεκάνης απρρής. Πρβλεπόταν ακόμη η δυνατότητα τρφδσίας της λίμνης με νερά πυ θα αντλύνταν από τν Πηνειό. Τ νερό της περιχής πυ θα συλλεγόταν με δίκτυ απστραγγιστικών τάφρων θα εκκενώννταν στν Παγασητικό Κόλπ μέσω j σήραγγας μήκυς 11,5 χλμ, παρχετευτικής ικανότητας 8,5 μ/δλ. Υπήρχε ακόμη πρόβλεψη η υπερχείλιση της λίμνης να απχετεύεται στη σήραγγα. Με την κατασκευή της σήραγγας, πυ άρχισε τν Ιανυάρι τυ 1957 και τέλειωσε τν Οκτώβρι τυ 1960, άρχισε η εκκένωση της λίμνης η πία λκληρώθηκε τ Πρέπει να τνιστεί ότι στην παραπάνω μελέτη δεν πρβλεπόταν η λική απξήρανση της Κάρλας, ενώ αντίθετα πρβλεπόταν η κατασκευή ταμιευτήρα. Η κατασκευή τυ ταμιευτήρα σε τμήματα της τέως λίμνης θα έπρεπε να πραγματπιηθεί μετά την απξήρανση και την απμάκρυνση των επιβαρημένων με άλατα νερών της λίμνης. Τα μελετημένα, όμως, έργα για την Κάρλα δεν κατασκευάστηκαν στ σύνλό τυς και ι 11

19 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1- Η απξήρανση και τι ανασύσταση της λίμνης Kάpλαc πρτάσεις της εγκεκριμένης μελέτης σχετικά με τη διαχείριση των έργων και τ καθεστώς της περιχής δεν υιθετήθηκαν. Οι λόγι για τυς πίυς απξηράνθηκε τελικά λόκληρη η λίμνη (και όχι μόν τα 18 τ. χλμ πυ πρότεινε η μελέτη), δεν είναι μόν αυτί πυ πραναφέρθηκαν, αλλά θα πρέπει να αναζητηθύν και άλλι λόγι μάλλν σε πλιτικές σκπιμότητες παρχής κλήρων πρς εκμετάλλευση στην περιχή και για εξικνόμηση δαπανών πυ η κατασκευή τυ συνόλυ τυ έργυ θα απαιτύσε. Θα πρέπει να σημειωθεί ότι ι πληθυσμί των παραλίμνιων χωριών απδέχτηκαν και χαιρέτισαν την απξήρανση με την ελπίδα απόκτησης πεδινύ και πλιτιστικύ κλήρυ, τη βελτίωση της απόδσης των γεωργικών εκτάσεων στις παραλίμνιες περιχές και γενικότερα τ αναμενόμεν όφελς ενός μεγάλυ εγγειβελτιωτικύ έργυ αντιπλημμυρικής πρστασίας. Πριν την απξήρανση και ι ψαράδες ασκύσαν πιέσεις υπέρ της πλήρυς απξήρανσης καθόσν τα αλιεύματα παρυσίαζαν μείωση. Η μείωση των αλιευμάτων είχε επιβάλει περιριστικά μέτρα στην κατά ψαρά επιτρεπόμενη αλίευση, γεγνός πυ καθόρισε την ευνϊκή στάση τυς για την απξήρανση. Βεβαίως, δεν είχε πρηγηθεί μελέτη περιβαλλντικών επιπτώσεων. Η διεθνής εμπειρία από παρόμια έργα, καθώς και τ επίπεδ της επιστημνικής γνώσης στν τμέα αυτό τη δεκαετία ήταν σε εμβρυακό ακόμα στάδι. Έτσι, στην απξήρανση δεν υπήρξε αντίλγς ύτε από τυς ενδιαφερμένυς πληθυσμύς, ύτε από επιστημνικύς ή άλλυς φρείς. Ένα τέτι μεγάλ τεχνικό έργ πυ έγινε χωρίς πρακτικά να έχει μελετηθεί ή, θα λέγαμε, ενάντια στις πρτάσεις των μελετητών, είχε σβαρές περιβαλλντικές και κινωνικές επιπτώσεις. f Ιστρικό μελετών- Υφιστάμενα έργα Η φυσική λεκάνη απρρής της περιχής Λάρισας-Κάρλας έχει συνλική έκταση 1663 τ. χλμ. Μετά τ 1950 με την κατασκευή τυ Συλλεκτήρα ΣΙ απκόπηκε τμήμα της λεκάνης και η έκταση της λεκάνης απρρής της Κάρλας είναι πλέν 1093 τ. χλμ. Η ιδέα περιρισμύ της έκτασης των περιδικών κατακλύσεων και η δημιυργία ταμιευτήρα με καθρισμένη έκταση σε τμήμα της άλλτε λίμνης Κάρλας, έχει εξεταστεί από εκατνταετίας, σε συνδυασμό με έργα αξιπίησης της ευρύτερης πεδιάδας Λάρισας-Κάρλας. Αναφέρεται σε μελέτες: 12

20 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1- Η απξήρανση και η ανασύσταση της λίμνης Κάρλαε Γαλλικής απστλής τ 1887 Τυ ιταλύ μηχανικύ Nbile τ 1913 Της εταιρείας Jacksn τ 1921 Τυ μηχανικύ Παπαδάκη τ 1954 Τυ μηχανικύ Ν. Νικλαΐδη τ Τ 1960 περατώθηκε η διάνιξη της σήραγγας Κάρλας, ως πρώτ στάδι έργων για την κατασκευή στην συνέχεια και τυ ταμιευτήρα της Κάρλας. Με τη σήραγγα απχετεύεται η κλειστή λεκάνη Κάρλας πρς τν Παγασητικό. Την ίδια περίπυ επχή κατασκευάστηκαν ι τάφρι IT, 2Τ και διάφρες άλλες δευτερεύυσες τάφρι πυ απχετεύυν την πεδιάδα πρς την σήραγγα (Σχήμα 1.5). Σχήμα 1.5. Υπάρχντα έργα στην λεκάνη απρρής της Κάρλας. 13

21 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1- Η απξήρανση και η ανασύσταση της λιανής Κάρλας Παρακάτω περιγράφνται τα έργα πυ έχυν κατασκευασθεί στην περιχή Αναχώματα Πηνειύ από Λάρισα μέχρι Γυρτώνη Πρόκειται για αναχώματα εγκιβωτισμύ τυ πταμύ Πηνειύ τα πία κατασκευάσθηκαν με σκπό την πρστασία της πεδιάδας Λάρισας-Κάρλας από τα νερά τυ πταμύ πυ ξεχείλιζαν και κατέκλυζαν μεγάλες εκτάσεις. Η διαμόρφωση των αναχωμάτων αυτών στ τμήμα τυ πταμύ από Λάρισα μέχρι Γυρτώνη έχει γίνει με τέτι τρόπ ώστε η δημιυργύμενη κίτη να έχει παρχετευτική ικανότητα 2000 μ3/δλ. Τα αναχώματα αυτά λειτυργύν ικανπιητικά από της κατασκευής τυς μέχρι σήμερα και πρστατεύυν την περιχή από τις πλημμύρες τυ Πηνειύ Συλλέκτηρας ΣΙ Ο Συλλεκτήρας ΣΙ, συλλέγει τα νερά των περισστέρων ρευμάτων της Ν.Δ. λεκάνης και τα κατευθύνει στν πταμό Πηνειό, στις βόρειες παρυφές της Λάρισας. Τ συνλικό μήκς τυ Συλλεκτήρα αυτύ είναι 37 χλμ περίπυ. Στν Συλλεκτήρα ΣΙ συμβάλλυν : α) Συλλεκτήρας 18 της BOOT και β) χείμαρρς Νέας Λεύκης, πίς λίγ πρ της συμβλής τυ στν ΣΙ, δέχεται τα νερά τυ χειμάρρυ Νέας Καρυάς. Ο Συλλεκτήρας αυτός διευρύνθηκε από τη Χ.Θ εώς την Χ.Θ με ενιαία κατά μήκς κλίση πυθμένα J=0.06% και πλάτς πυθμένα κυμαινόμεν από b=30 μ ως b=35 μ. Αλλά και η διευρυμένη διατμή τυ Συλλεκτήρα δε φαίνεται να εξασφαλίζει την πλήρη πρστασία της περιχής, κυρίως στ τελευταί τμήμα τυ αμέσως ανάντη της συμβλής τυ με τν πταμό Πηνειό. Υπάρχει επμένως ανάγκη επανεξέτασης τυ στ τμήμα μεταξύ της διασταύρωσής τυ με τη Σιδηρδρμική Γραμμή μέχρι την εκβλή τυ στν πταμό Πηνειό Τάφρς 1Τ Η Τάφρς 1Τ ή Κύρια Τάφρς της Κάρλας συλλέγει τα νερά των χαμηλών εκτάσεων της πεδιάδας και τα κατευθύνει στην Σήραγγα της Κάρλας. Στ αρχικό τμήμα της Τάφρυ συμβάλλυν ι Τάφρι 8Τ και 9Τ. Η Τάφρς αυτή κατασκευάστηκε μεταγενέστερα από τις Τάφρυς 2Τ κ.λ.π. και ι διαστάσεις της κίτης της απδείχθηκαν επαρκείς για την εκπλήρωση των σκπών της Τάφρς 2Τ Η Τάφρς 2Τ ή Κύρια Τάφρς της Νίκης συλλέγει τα νερά των Ν.Δ. μεσαίων εκτάσεων της πεδιάδας και τα κατευθύνει στην Σήραγγα της Κάρλας. Στην Τάφρ αυτή συμβάλλυν ι Τάφρι 3Τ, 4Τ, 5Τ, 6Τ και 7Τ πυ συγκεντρώνυν τα νερά 14

22 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1- Η απξήρανση και η ανασύσταση me λίμνης Κάρλας διάφρων τμημάτων όλης της έκτασης. Αργότερα ι διατμές των τάφρων διευρύνθηκαν, με απτέλεσμα να έχυν σήμερα επαρκή απχετευτική ικανότητα Σήραγγα Κάρλας Η Σήραγγα της Κάρλας κατασκευάσθηκε με βάση μελέτη της Υπηρεσίας Υδραυλικών Έργων τυ Υπυργείυ Δημσίων Έργων και απτελεί την μναδική διέξδ για τα νερά της κλειστής λεκάνης της πεδιάδας Λάρισας -Κάρλας, τα πία κατευθύνει στν Παγασητικό Κόλπ. Τα κύρια χαρακτηριστικά της σήραγγας πυ κατασκευάστηκε είναι: Μήκς: 10,12 μ Λ Επιφάνεια πεταλειδύς διατμής: 4,35 μ Υψόμετρ εισόδυ: 38,23 μ Κλίση: 0,15% Παρχετευτική ικανότητα: 8,5 μ /δλ Η παρχετευτική ικανότητα της Σήραγγας Κάρλας είναι τελείως ανεπαρκής για την απμάκρυνση όλων των υδάτων της λεκάνης απρρής της περιχής Κάρλας πυ δεν μπρύν να κατευθυνθύν πρς τν πταμό Πηνειό και συγκεντρώννται στις δύ κύριες Τάφρυς 1Τ και 2Τ Αρδευτικά έργα Στην ευρύτερη περιχή της πεδιάδας Κάρλας δεν υπάρχυν συστηματικά αρδευτικά έργα, δηλαδή έργα πυ περιλαμβάνυν δίκτυα άρδευσης, απχέτευσης-στράγγισης και αγρτικής δπιίας. Τα υπάρχντα αρδευτικά έργα είναι απλά έργα (κινητά σωληνωτά δίκτυα, χάνδακες, μικρά αντλιστάσια κ.λ.π.) πυ απτελύν ατμικές ή μαδικές πρσπάθειες για άρδευση περιρισμένων εκτάσεων με τη χρησιμπίηση νερύ ιδιωτικών γεωτρήσεων ή γεωτρήσεων τυ Π.Α.Υ.Υ.Θ. ή τυ νερύ των απχετευτικών και απστραγγιστικών τάφρων. Επίσης χρησιμπιείται τ νερό ρισμένων υδατδεξαμενών πυ έχυν κατασκευασθεί πρόσφατα. Οι υδατδεξαμενές αυτές είναι ι εξής : Οι υδατδεξαμενές Ελευθερίυ και Δήμητρας πυ καλύπτυν έκταση 0,3 τ. χλμ και έχυν ωφέλιμη χωρητικότητα 0,7 εκ κυβ. μέτρα η κάθε μία. 15,

23 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1- Η απξήρανση και τι ανασύσταση me λίιινης Κάρλας Η υδατδεξαμενή Πλατύκαμπυ πυ καλύπτει έκταση 0,25 τ. χλμ και έχει ωφέλιμη χωρητικότητα 0,5 εκ κυβ. μέτρα. Η υδατδεξαμενή Ναμάτων πυ καλύπτει έκταση 0,57 τ. χλμ και έχει ωφέλιμη χωρητικότητα 1,5 εκ κυβ. μέτρα. Η υδατδεξαμενή Στεφανβικείυ πυ καλύπτει έκταση 4 τ. χλμ και έχει ωφέλιμη χωρητικότητα 10 εκ κυβ. μέτρα. Η υδατδεξαμενή Καλαμακίυ πυ καλύπτει έκταση 2 τ. χλμ και έχει ωφέλιμη χωρητικότητα 6 εκ κυβ. μέτρα. 1.4 ΕΠΙΠΤΩΣΕΙΣ ΑΠΟ ΤΗΝ ΑΠΟΞΗΡΑΝΣΗ ΤΗΣ ΛΙΜΝΗΣ Οι επιπτώσεις από την απξήρανση μπρύν να συνψισθύν σε επιπτώσεις στ περιβάλλν και στ άνθρωπ. Παρακάτω γίνεται αναλυτική περιγραφή τυς Επιπτώσεις Στ Περιβάλλν Απώλειες νερύ- Υπόγεια υδρφρία. Η εξαφάνιση μίας λίμνης της έκτασης της Κάρλας, πυ δεχόταν τα νερά της σημαντικής λεκάνης απρρής στ ανατλικό τμήμα της Θεσσαλικής πεδιάδας, δημιύργησε πρβλήματα στην υπόγεια υδρφρία. Η άμεση παρχέτευση πρς τη θάλασσα μεγάλυ πσστύ κατακρημνίσεων είχε επακόλυθ την απώλεια για την περιχή υδατικών πόρων. Η απμάκρυνση της επιφανειακής απρρής της λεκάνης πρς τη θάλασσα έχει εκτιμηθεί ότι δηγεί σε απώλεια περίπυ 63 εκατμμυρίων κυβικών μέτρων νερύ ετησίως. Τ απτέλεσμα τυ περιρισμύ τυ εμπλυτισμύ / των υπόγειων νερών είναι η συνεχής πτώση της υπόγειας στάθμης σε μεγαλύτερα βάθη. Η πτώση της στάθμης επιδεινώνεται και λόγω της υπεράντλησης, πυ είναι απτέλεσμα της έλλειψης επιφανειακύ νερύ. Η ανεξέλεγκτη ανόρυξη γεωτρήσεων για αρδευτική, ικιακή και βιμηχανική χρήση, πυ ξεπερνύν σήμερα σε βάθς τα 200 μέτρα, δήγησε στην υπερεκμετάλλευση τυ υπόγειυ υδρφρέα, η πία σε συνδυασμό με την παρατεταμένη ξηρασία των τελευταίων ετών, εξάντλησε σε επικίνδυν βαθμό τ υπόγει υδατικό δυναμικό της περιχής με άμεσ κίνδυν την είσδ θαλασσινύ νερύ. Τ θαλάσσι μέτωπ έχει εισχωρήσει στν υπόγει υδρφρέα, με απτέλεσμα την υφαλμύρωση τυ νερύ, πυ είναι ιδιαίτερα ξυμένη στην περιχή τυ Στεφανβικείυ. Επίσης εμφανίστηκαν 16

24 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1- Η απξήρανση και τι ανασύσταση της λίιινικ Κάρλας πρβλήματα ρύπανσης των υπόγειων υδάτων από ενστάλαξη λιπασμάτων και γεωργικών φαρμάκων και από διήθηση μέσα σε γεωλγικά στρώματα απ όπυ μεταφέρνται άλατα στ έδαφς, τα πία λειτυργύν ως ρυπαντές. Τέλς, η παρατηρύμενη πτώση της στάθμης και η άντληση από μεγαλύτερα βάθη από όσα αρχικά είχαν πρβλεφθεί, ξεπέρασαν τ όρι της ικνμικής ευστάθειας των γεωτρήσεων Ρύπανση της θάλασσας (Παγασητικός Κόλπς). Οι επιπτώσεις της απξήρανσης της Κάρλας επηρεάζυν τν Παγασητικό Κόλπ, όπως φαίνεται από τη μεταβλή της θάλασσας στ σημεί εκβλής τυ αγωγύ της Κάρλας, όπυ παρατηρύνται απθέσεις φερτών πυ κυβαλάει αγωγός, τα πία συνδυάζνται με υψηλά ρυπαντικά φρτία. Στη λεκάνη απρρής της Κάρλας κυριαρχύν ι λεγάμενες δυναμικές καλλιέργειες πυ απαιτύν διαρκώς αυξανόμενες πσότητες λιπασμάτων και φαρμάκων, πράγμα πυ επιτείνει τ ήδη υπάρχν πρόβλημα της ρύπανσης επιφανειακών και υπόγειων νερών. Τα γεωργικά φάρμακα πυ χρησιμπιύνται στις καλλιέργειες διασπώνται σε απλύστερες ενώσεις σε χρόν μεγαλύτερ των 13 ημερών. Πι γρήγρα απικδμύνται τα ισχυρά φάρμακα πυ είναι και πι δραστικά και πι τξικά, όμως πτέ γρηγρότερα από 12 ημέρες. Ένας μέσς χρόνς μεταφράς απρρών από τη μέση λεκάνη απρρής εώς την έξδ είναι 4 ημέρες. Άρα, και τ ταχύτερα διασπώμεν φάρμακ εξέρχεται από τη λεκάνη στν Παγασητικό χωρίς να έχει απικδμηθεί πλήρως. Περισσότερ έντν είναι τ φαινόμεν την άνιξη, όταν ι βρχπτώσεις είναι μικρής διάρκειας και δεν γίνεται μεγάλη αραίωση, ενώ τότε γίννται και ι περισσότερι ψεκασμί. Η επέκταση των καλλιεργύμενων εκτάσεων σε νέες περιχές, η εντατική χρήση λιπασμάτων και γεωργικών φαρμάκων, με την παράλληλη ανάπτυξη της βιμηχανικής δραστηριότητας στην ευρύτερη περιχή, ήταν φυσικό να αυξήσυν την πσότητα των ρύπων από σημειακές και μη σημειακές πηγές. Μετρήσεις πυ πραγματπιήθηκαν την περίδ έδειξαν ότι τ συνλικό ρυπαντικό φρτί πυ καταλήγει μέσω τυ απχετευτικύ δικτύυ και της σήραγγας της Κάρλας στν Παγασητικό Κόλπ, ισδυναμεί με λύματα πόλεως με πληθυσμό πυ κυμαίνεται από εώς κατίκυς. Τ γεγνός αυτό έχει πρκαλέσει τις έντνες διαμαρτυρίες των κατίκων τυ Βόλυ. 17

25 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1- Η απξήρανση και η ανασύσταση της λίμνης Κάρλας Η επίπτωση αυτή δείχνει την ανεπάρκεια της αρχικής μελέτης απξήρανσης σε σχέση με τις περιβαλλντικές συνέπειες της επιλγής της συγκεκριμένης θέσης της σήραγγας, με απτέλεσμα την επιβάρυνση ενός κλειστύ κόλπυ με υψηλά ρυπαντικά φρτία Πλαγκτόν στη θάλασσα τυ Παγασητικύ Αμεση συνέπεια της ρύπανσης πυ πρκαλύν στν Παγασητικό ι απρρές της λεκάνης της Κάρλας είναι και η εμφάνιση πλαγκτύ, η πία αν και δεν είναι.ασυνήθιστ φαινόμεν για κλειστές θάλασσες, πρόσφατα, τ 1997, πήρε μεγαλύτερες διαστάσεις. Οι διαστάσεις τυ φαινμένυ ήταν τόσ μεγάλες πυ πρκάλεσε και την κινητπίηση της GREENPEACE (Σχήμα 1.6). Την εμφάνιση τυ φαινμένυ ευνόησαν ι παρατεταμένες βρχπτώσεις, η απότμη άνδς της θερμκρασίας, η γύρη, τα λιπάσματα και τα φυτφάρμακα πυ μεταφέρθηκαν από την Κάρλα μέσω της σήραγγας στν Παγασητικό. Σχήμα 1.6. Εμφάνιση πλαγκτύ στν Παγασητικό Ρήγματα εδάφυς Μετά την απξήρανση της λίμνης Κάρλας εμφανίζνται ρήγματα στην ευρύτερη περιχή. Τα ρήγματα έχυν μεγάλ βάθς, τ πλάτς τυς ξεπερνά πλλές φρές τ μισό μέτρ και έχυν μήκς πυ συχνά ξεπερνά τα 300 μέτρα. Διασχίζυν καλλιεργημένες εκτάσεις, ικισμύς και σχίζυν στα δύ χωράφια, δρόμυς, πλατείες και σπίτια (Σχήμα 1.7). Οι κάτικι των ικισμών ζυν με τ φόβ μήπως ξαφνικά τ σπίτι τυς σχιστεί στα δύ. Ήδη στυς ικισμύς Ριζόμυλυ και Στεφανβικείυ κατικίες έχυν εγκαταλειφθεί γιατί χτυπήθηκαν από τα παραπάνω ρήγματα. Η εμφάνιση των ρηγμάτων απδίδεται στην μεγάλη πτώση της υπόγειας υδρφρίας, 18

26 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1- Η απξήρανση και η ανασύσταση της λίιινη Κάρλας λόγω της υπεράντλησης μέσω των γεωτρήσεων και της έλλειψης της λίμνης, η πία τρφδτύσε τυς υπόγειυς υδρφόρυς ρίζντες. Σχήμα 1.7. Τα ρήγματα στη περιχή τυ Ριζόμυλυ Α πώλεια εδαφών. Απώλεια εδαφών πρκαλείται από τη διάβρωση πυ συμπαρασύρει μέρς τυ επιφανειακύ εδαφικύ μανδύα των παρυφών της λίμνης και την απαγωγή εδαφών με τα νερά πρς τν Παγασητικό Κόλπ. Άλλη απώλεια εδαφών φείλεται στην υπβάθμιση τυς από φαινόμενα αλάτωσης (Σχήμα 1.8). Σχήμα 1.8. Η κατάστάση τυ εδάφυς μετά την απξήρανση Μικρκλίμα, Η απξήρανση της λίμνης επιδείνωσε τ μικρκλίμα της περιχής, αλλιώνντας τα μικρκλιματικά δεδμένα με μείωση των βρχπτώσεων. Ο δασικός πλύτς στην ευρύτερη περιχή της λεκάνης απρρής και σε όλα τα ρεινά και ημιρεινά συγκρτήματα δέχεται τις αρνητικές επιπτώσεις των μειωμένων βρχπτώσεων και υγρασίας. Η κατάσταση τυ δασικύ πλύτυ επηρεάζεται και από την εξάλειψη των πτηνών και διαφρπιείται η κατάσταση της πανίδας. Παράλληλα εμφανίζνται 19

27 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1- Η απξήρανση και η ανασύσταση της λίιιντκ Κάρλας παγετί πυ έχυν σαν συνέπεια συνήθως την καταστρφή της αμυγδαλκαλλιέργειας Ορνιθπανίδα. Ο υγρότπς της Κάρλας δεν ρύθμιζε μόν την ρνιθπανίδα στη λίμνη και τις όχθες της, αλλά και σε πλύ ευρύτερη περιχή από τ ρόλ πυ διαδραμάτιζε στυς κύκλυς των μεταναστευτικών πτηνών. Η ρνιθπανίδα είναι συντελεστής τυ ικσυστήματς πυ δέχθηκε τις μεγαλύτερες επιπτώσεις από την απξήρανση. Τα μεταναστευτικά πυλιά ( περίπυ άτμα) έχασαν τ σταθμό παραμνής τυς Ρ κατά τυς μεταναστευτικύς κύκλυς, γεγνός πυ σίγυρα πρκαλεί πλύ ευρύτερες επιπτώσεις στην ικλγική ισρρπία της χώρας μας Ιχθυπανίδα. Η απξήρανση σχεδόν εξαφάνισε τν πληθυσμό των ψαριών πυ ήταν άφθνα σε αριθμό και είδς, σε όλη την έκταση της λίμνης. Μικρός αριθμός αυτών απαντάται σήμερα μόν σε ρισμένα στραγγιστικά κανάλια και μικρταμιευτήρες, πυ έχυν στ μεταξύ κατασκευαστεί. Πρέπει όμως να σημειωθεί ότι η επιβάρυνση των καναλιών με απόβλητα και γεωργικές εκπλύσεις καθιστά πρβληματική την αξιπίηση των ψαριών πυ απέμειναν γιατί, σύμφωνα με τις μαρτυρίες των κατίκων και όταν είναι δυνατή η αλιεία, τα ψάρια έχυν δυσάρεστη σμή. Η εξαφάνιση της πανίδας της λίμνης έχει ακόμα σαν απτέλεσμα την απώλεια βιμάζας από την περιχή, πυ σε συνδυασμό με τν μικρό χρόν παραμνής των υδάτων στα κανάλια, δεν επιτρέπει τη βιλγική απικδόμηση ργανικών και χημικών φρτίων τυ εδάφυς Θηλαστικά. Μετά την απξήρανση μειώθηκε σημαντικά αριθμός των ζωικών ειδών, ενώ εξαφανίστηκαν λύγκας και τ μναδικό υγρτπικό είδς, η βίδρα. Οι λύκι, μη βρίσκντας πια τρφή από τα παρυδάτια είδη, επιτίθενται σήμερα σε ικόσιτα ζώα με απτέλεσμα αφενός την επικήρυξή τυς, και αφετέρυ την απώλεια ζωικύ κεφαλαίυ. Οι επιπτώσεις από τη μείωση της πανίδας είναι ήδη υπλγίσιμες σε έκταση και αριθμό ειδών Χλωρίδα. Με την απξήρανση της λίμνης χάθηκε και τ μεγαλύτερ πσστό της υδρόβιας βλάστησης και ρισμένα είδη αυτής έχυν τελείως εξαφανισθεί. Όλες ι φυτκινωνίες στην περιχή της λίμνης έχυν υπβαθμιστεί, ιδιαίτερα εκείνες πυ 20

28 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1- Η απξήρανση και η ανασύσταση της λιανής Κάλας βρίσκνται στην ευμεσγειακή και παραμεσγειακή ζώνη βλάστησης, όπυ απαντύν τα περισσότερα χωριά και ι κωμπόλεις. Η υπβάθμιση αυτή, σε συνδυασμό με τις ανθρώπινες επιδράσεις, περιέλαβε κυρίως την καταστρφή των δασών και την πισθδρόμηση της βλάστησης στα πρώιμα στάδια της διαδχής. Οι επιπτώσεις όμως στν δασικό πλύτ δεν μπρύν να εκτιμηθύν με ακρίβεια επειδή η υλτμία αφρά σε δένδρα μεγαλύτερης ηλικίας των χρόνων πυ έχυν περάσει από την απξήρανση της λίμνης Οικσύστημα. Οι κυριότερες επιπτώσεις από την απξήρανση της λίμνης στ φυσικό περιβάλλν είναι η διατάραξη της δίαιτας των υδάτων στην ευρύτερη περιχή, ι κλιματικές μεταβλές και η πρσβλή τυ ικσυστήματς. Η απστράγγιση της λίμνης εξαφάνισε την ιχθυπανίδα και τυς παρυδάτιυς ργανισμύς. Η εντατική καλλιέργεια της πρώην λίμνης με τη χρησιμπίηση μεγαλύτερων πστήτων γεωργικών φαρμάκων και λιπασμάτων έχει μεταβάλει την ικλγία της περιχής. Η απστέρηση της λίμνης και της περιδικής πλημμύρας των εδαφών σημαντικά ευρύτερης περιχής, έχει σαν απτέλεσμα την αλλαγή της μικρβιλγίας τυ εδάφυς. Η απώλεια χυμικών ενώσεων και η μεταβλή τυ δραστικύ τμήματς τυ εδαφικύ μανδύα, εμπδίζει τυς φυσικύς κύκλυς αζώτυ και φωσφόρυ και επηρεάζει τν κύκλ τυ άνθρακα. Με τν τρόπ αυτό η απικδόμηση των αζωτύχων ενώσεων και η δέσμευση τυς ως νιτρικά άλατα είναι δυσχερής, γεγνός πυ επιβάλει ευρεία χρήση λιπασμάτων για την ανάπτυξη καλλιεργειών. Επηρεάζεται ακόμα η βιλγική καταπλέμηση των βλαβερών παραγόντων για τις καλλιέργειες και η κτηντρφία. Η απλπίηση τυ ικσυστήματς της περιχής, ιδιαίτερα από την εξαφάνιση της ρνιθπανίδας, έχει σημαντικές επιπτώσεις στην ικνμία της ευρύτερης περιχής από διαταραχή της τρφικής αλυσίδας, πυ σε τελευταία ανάλυση μπρεί και αυτή να μετρηθεί σε αύξηση των χημικών καλλιεργητικών μέσων για την αντιμετώπιση εντόμων, πντικών κ.λ.π. Δημιυργείται έτσι ένας φαύλς κύκλς, όπυ η αύξηση τυ αριθμύ των πντικών απαιτεί αύξηση των μυκτόνων και μείωση των αρπακτικών πτηνών πυ δηλητηριάζνται από τυς μλυσμένυς πντικύς. Έτσι, η παραγωγή μειώνεται από τυς πντικύς, η κατανάλωση χημικών αυξάνει, τα πυλιά πυ ρύθμιζαν τν 21

29 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1- Η απξήρανση και η ανασύσταση me λίιινικ Κάρλας πληθυσμό των πντικών μειώννται και για κάθε πυλί πυ εξαφανίζεται αυξάνει η απαίτηση των μυκτόνων φαρμάκων Επιπτώσεις Στν Άνθρωπ Δημόσια Υγεία Οι επιπτώσεις στη Δημόσια Υγεία μπρύν να είναι θετικές όταν περιρίζνται νόσι πυ τ υγρό περιβάλλν ευνεί, ή αρνητικές στην περίπτωση πυ η αλλαγή των κλιματικών συνθηκών επιτρέπει την ανάπτυξη παθγόνων ργανισμών ή φρέων τυς. Στην περίπτωση της Κάρλας η απξήρανση, αν και σαφώς ευνεί την εξάλειψη της ελνσίας δεν φαίνεται να έπαιξε, σύμφωνα με τα στιχεία, κάπι σημαντικό ρόλ στη μείωση κρυσμάτων ελνσίας πυ πρακτικά είχαν μηδενιστεί τα έτη πριν την απξήρανση Κινωνία. Η πληθώρα των μελετών για την αξιπίηση της Κάρλας δεν αντιμετώπισε σε καμία περίπτωση ως σύνλ τις επιπτώσεις των πρτεινόμενων έργων στν παρακάρλι πληθυσμό και αγνόησε τις κινωνικές συνθήκες και αντιθέσεις της περιχής. Οι πρσδκίες για απόκτηση γεωργικής γης, πυ είχαν πλλί κάτικι, μερικώς διαψεύστηκαν. Τ πρώτ πρόβλημα πυ παρυσιάστηκε, αμέσως μόλις τα νερά άρχισαν να απκαλύπτυν εκτάσεις, ήταν ι καταπατήσεις εδαφών. Οι ιδικτήτες των παραλίμνιων κτημάτων με την υπχώρηση των νερών μετέθεταν τα όρια των ιδικτησιών τυς καταλαμβάνντας και καλλιεργώντας τα απκαλυφθέντα εδάφη. Τ φαινόμεν αυτό ήταν πι έντν εκεί πυ ι ιδικτήτες διέθεταν μηχανικά μέσα και πλιτική κάλυψη. Οι ψαράδες της Κάρλας και ι πληθυ,σμί των ρεινών χωριών, πυ δεν διέθεταν παραλίμνιες ιδικτησίες, περίμεναν την λκλήρωση της απστράγγισης για να διεκδικήσυν κλήρ. Στα χωριά αυτά η ικνμία τυς και τ φυσικό περιβάλλν εξαρτιόταν άμεσα από τη λίμνη. Όμως, ρεινός χαρακτήρας των περισστέρων από αυτά τα χωριά και ι συχνά κατακλύζόμενι κλήρι πυ παραχωρύνται πρς εκμετάλλευση δεν επέτρεψε τ όπι ικνμικό και κινωνικό όφελς από την απξήρανση. Οι εκτάσεις αυτές παραμένυν μέχρι σήμερα στην κυριότητα τυ κράτυς και παραχωρύνται πρσωρινά για χρήση στυς ακτήμνες Οικνμία. Η παραγωγή της Κάρλας σε ψάρια ανερχόταν σε 900 τόννυς τ χρόν και αφρύσε 10 είδη ψαριών με 3 κύρια εμπρικής αξίας είδη. Με την απξήρανση της λίμνης 22

30 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1- Η απξήρανση και η ανασύσταση me λίμνης Κάρλας χάθηκε η ιχθυπαραγωγή, ενώ περίπυ ψαράδες, ι πίι συναίνεσαν στην απξήρανση πρσδκώντας απόκτηση γεωργικής γης, έχασαν την απασχόλησή τυς. Παράλληλα, έχασαν την απασχόληση τυς και άλλα άτμα πυ ζύσαν βηθητικά από τη λίμνη, καθώς και όσι συμμετείχαν στ δίκτυ διακίνησης και εμπρίας των αλιευόμενων ειδών σε λόκληρη τη Θεσσαλία. Σήμερα, τ είδς των καλλιεργειών και ι καλλιεργητικές μέθδι, καθώς και τ υπάρχν σύστημα των καναλιών, δεν επιτρέπυν την ανάπτυξη εναλλακτικών παραγωγικών μρφών εκμετάλλευσης της περιχής με μικρές μνάδες ιχθυκαλλιέργειας και υδατκαλλιέργειας. Ακόμη, η μη λκλήρωση των αντιπλημμυρικών έργων και η απυσία στραγγιστικύ δικτύυ, απειλύν μέχρι σήμερα με περιδικές κατακλύσεις και καταστρφές τις καλλιέργειες, με απτέλεσμα την έλλειψη ικνμικά βιώσιμων κλήρων για τυς ακτήμνες. Η ήδη χαμηλή απόδση των εδαφών επιβαρύνεται με μεγάλ σχετικά κόστς από τα λιπάσματα. Οικνμικές επιπτώσεις έχει και η επέκταση της ρύπανσης τυ Παγασητικύ, πυ για την πρστασία τυ δαπανώνται τεράστια πσά Πληθυσμός. Η αύξυσα πρεία τυ πληθυσμύ της παρακάρλιας περιχής στη δεκαετία (αύξηση 12,6%) ανακόπτεται μετά την απξήρανση της λίμνης και εμφανίζεται μια σημαντική μείωση στη δεκαετία (μείωση 9,2%), η πία επαναφέρει τ σύνλ των κατίκων στα επίπεδα τυ Η φθίνυσα αυτή πρεία συνεχίζεται, ηπιότερη όμως, και στη δεκαετία Η ΑΝΑΣΥΣΤΑΣΗ ΜΕ ΤΗΝ ΚΑΤΑΣΚΕΥΗ ΤΑΜΙΕΥΤΗΡΑ Περιγραφή της μρφλγίας της λεκάνης της Κάρλας Η μρφλγία της λεκάνης απρρής της Κάρλας μπρεί να περιγράφει από τα παρακάτω στιχεία. Τ έδαφς είναι μαλό με κλίσεις μικρότερες τυ 1%, ενώ στα άκρα συναντιόνται κλίσεις μέχρι και 5% Στην περιχή της πρώην λίμνης ι κλίσεις τυ εδάφυς είναι πρακτικά ανύπαρκτες. Τ χαμηλότερ υψόμετρ της περιχής της Κάρλας είναι +44 πυ είναι τ ελάχιστ υψόμετρ της Θεσσαλικής πεδιάδας. 23

31 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1- Η απξήρανση και η ανασύσταση ττκ λίμνης Κάλαε Τα μέγιστα υψόμετρα της περιχής της Κάρλας φθάνυν στ +52 και κατά τόπυς μέχρι +56 και +58. Ο πυθμένας της λίμνης παρυσιάζει καλή στεγανότητα, ενώ παρυσιάζνται διαρρές σε τμήματα της φυσικής περιμέτρυ της λίμνης. Ο ταμιευτήρας των 38 τ. χλμ χωρθετείται στ χαμηλότερ τμήμα της πρώην λίμνης Κάρλας κντά στ χωριό Κανάλια. Ο ταμιευτήρας καταλαμβάνει σε μέγιστ πσστό εκτάσεις τυ Δημσίυ και έτσι δεν υπάρχει πρόβλημα απαλλτριώσεων. Τα εδάφη πυ θα κατακλύσει είναι υπβαθμισμένα και κατώτερης πιότητας Μελέτη Ταμιευτήρα Τ 1982 εκπνήθηκε από τα γραφεία μελετών «ΑΛΦΑ-ΩΜΕΓΑ» και «Ν.Νικλαΐδη» πρμελέτη για τν ταμιευτήρα Κάρλας και τα συναφή έργων. Η μελέτη πρέβλεπε την κατασκευή ταμιευτήρα σε έκταση 42 τ. χλμ για αρδευτικύς και αντιπλημμυρικύς σκπύς. Τα νερά των υψηλών περιχών θα εκτρέπνταν με ανικτές περιφερειακές τάφρυς (συλλεκτήρες) πρς τν ταμιευτήρα, στν πί θα απχετευόταν με άντληση (με δυ αντλιστάσια απχέτευσης) και η χαμηλή περιχή. Η θέση τυ ταμιευτήρα επιλέχθηκε με βάση τα εξής κριτήρια: Κατάληψη από τν ταμιευτήρα εκτάσεων τόσ από τν Ν. Μαγνησίας, όσ και από τν Ν. Λαρίσης. Απφυγή κατάκλυσης 5 τ. χλμ περίπυ, των κιντήτων Κανάλια-Κάτω Κερασιά, στις παρυφές των πίων υπάρχυν καλλιέργειες αμυγδαλιάς. Κατάκλυση παθγενών, κατά τ δυνατόν, εκτάσεων. Τ 1987 εκπνήθηκε από τα γραφεία μελετών «Υδρηλεκτρική ΕΠΕ», «Τετρακτύς ΕΠΕ» και «Υδρδμική ΕΕ- Θ.Ι. Μαντζιάρας και ΣΙΑ» η «Μελέτη Ανάπτυξης Εγγειβελτιωτικών Έργων Θεσσαλίας σε συνδυασμό με την εκτρπή τυ Αχελώυ πταμύ- τεχνικό μέρς των περιχών Δ, Ε και Ζ». Η νέα μελέτη πρότεινε την κατασκευή ταμιευτήρα σε έκταση 15 τ. χλμ μόν για αντιπλημμυρικύς σκπύς. Τα νερά των υψηλών περιχών θα εκτρέπνταν με ανικτές περιφερειακές τάφρυς (συλλεκτήρες) πρς τν ταμιευτήρα, όπως και στην πρηγύμενη μελέτη. Επίσης r 24

32 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1- Η απξήρανση και η ανασύσταση me λίιιντκ Κάρλας πρτάθηκαν αντλιστάσια απχέτευσης των χαμηλών περιχών και νέα σήραγγα απχέτευσης πρς τ Αιγαί (μήκυς 10 χλμ). Τ 1995 εκπνήθηκε η «Οριστική Μελέτη Ταμιευτήρα Κάρλας και συναφών έργων» από τα γραφεία μελετών: ΓΡΑΦΕΙΟ ΜΑΧΑΙΡΑ ΑΕ ΥΔΡΟΔΟΜΙΚΗ ΕΕ- Θ.Ι. ΜΑΝΤΖΙΑΡΑΣ ΚΑΙ ΣΙΑ ΟΤΜ ΕΠΕ Γ. ΚΑΦΕΤΖΟΠΟΥΛΟΣ- Δ. ΜΠΕΝΑΚΗΣ-1. ΠΡΙΝΤΑΤΚΟ ΚΑΙ ΣΙΑ ΕΕ Δ. ΜΠΙΣΔΑΡΗ Σ. ΝΑΣΟΥΛΗ Ε. ΒΑΓΙΑΝΟΣ- Κ. ΚΕΛΕΜΕΝΗΣ- Α. ΚΟΚΚΙΝΟΠΟΥΛΟΣ ΚΑΙ ΣΙΑ ΕΕ Ι.ΑΛΑΒΑΝΟΣ- X. ΑΘΑΝΑΣΟΠΟΥΛΟΣ ΕΕ ΓΕΝΙΚΗ ΜΕΛΕΤΩΝ ΕΠΕ- ΙΣΤΡΙΑ Γ. ΜΠΟΥΡΤΖΙΚΟΥ Η ριστική αυτή μελέτη εκπνήθηκε με βάση την πρμελέτη τυ 1982 και η δημπράτηση των σχετικών έργων βασίζεται στην μελέτη αυτή. Τέλς, τ 1999 εκπνήθηκε η μελέτη «Επαναδημιυργία λίμνης Κάρλας: Περιβαλλντική Τεχνική Έκθεση, Μελέτη Κόστυς-Οφέλυς και Υπστηρικτικές Μελέτες» από τα γραφεία μελετών: ( ΓΡΑΦΕΙΟ ΜΑΧΑΙΡΑ Α.Ε ΥΔΡΟΕΞΥΓΙΑΝΤΙΚΗ Λ.Σ. ΛΑΖΑΡΙΔΗΣ ΚΑΙ ΣΙΑ Ε.Ε. ΥΔΡΟΔΟΜΙΚΗ Θ.Ι. ΜΑΝΤΖΙΑΡΑΣ ΚΑΙ ΣΙΑ Ε.Ε. ΠΑΠΑΓΡΗΓΟΡΙΟΥ ΣΠ. Π ΑΠΑΓΕΩΡΓΙΟ Υ - ΤΟΡΤΟΠΙΔΗ ΝΙΚΗ ΠΕΡΛΕΡΟΣ Β. ΛΑΖΑΡΙΔΗΣ ΚΑΙ ΣΥΝΕΡΓΑΤΕΣ ΑΤΕΜ 25

33 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1- Η απξήρανση και η ανασύσταση της λίμνης Κάρλας Τα έργα πυ πρτείννται με βάση την τελευταία μελέτη περιγράφνται συνπτικά παρακάτω: Συλλέκτηρας Σ3 Ο Συλλεκτήρας Σ3 απτελεί ένα από τα σπυδαιότερα έργα αντιπλημμυρικής πρστασίας της πεδιάδας της Κάρλας, ενώ παράλληλα συμβάλει στην τρφδότηση τυ Ταμιευτήρα Κάρλας, στν πίν απθηκεύνται ι αναγκαίες πσότητες νερύ για τη λειτυργία τυ. Ο Συλλεκτήρας Σ3, μήκυς μ., συλλέγει τα νερά των λεκανών απρρής των ημιρεινών και ρεινών περιχών πυ εκτείννται πρς την ανατλική- βρειανατλική πλευρά της πεδιάδας της Κάρλας, συνλικής έκτασης 314,4 τ. χλμ. Η έκταση αυτή αντιπρσωπεύει πσστό 26,9%, της έκτασης της λεκάνης απρρής Κάρλας. Στ ανάντη άκρ τυ εκβάλλει η υπάρχυσα τάφρς T9, ενώ σε απόσταση μ. περίπυ θα δέχεται τα νερά της λεκάνης Καλχωρίυ μετά την κατασκευή της σχετικής σήραγγας. Στ ανάντη άκρ τυ η παρχή είναι 31 μ /δλ. και στην εκβλή τυ 325 μ /δλ Συλλεκτήρας Σ4 Ο Συλλεκτήρας Σ4 απτελεί επίσης σημαντικό έργ αντιπλημμυρικής πρστασίας της πεδιάδας της Κάρλας, ενώ παράλληλα συμβάλει στην τρφδότηση τυ Ταμιευτήρα Κάρλας και με νερά από τν Πηνειό. Ο Συλλεκτήρας Σ4, μήκυς μ., αφενός μεν συλλέγει τα νερά των λεκανών απρρής των ημιρεινών και ρεινών περιχών πυ εκτείννται πρς την νότια- ντιδυτική πλευρά της πεδιάδας της Κάρλας, συνλικής έκτασης 201,7 τ. χλμ και αφετέρυ δέχεται τα νερά της τάφρυ Τ2, η πία συλλέγει τα νερά χαμηλών περιχών, συνλικής έκτασης 177,8 τ. χλμ. Επμένως συλλεκτήρας αυτός εξυπηρετεί εκτάσεις 379,5 τ. χλμ, πυ αντιστιχύν σε πσστό 32,4%, της έκτασης της λεκάνης απρρής Κάρλας. Ο Συλλεκτήρας Σ4 και ειδικότερα τ τμήμα τυ από τη συμβλή με την Τάφρ Τ2 μέχρι την εκβλή τυ στν Ταμιευτήρα Κάρλας, απτελεί τ τελικό τμήμα της διώρυγας μεταφράς των νερών τυ πταμύ Πηνειύ. Στ ανάντη άκρ τυ η παρχή είναι 83 μ /δλ. και στην εκβλή τυ 213 μ3/δλ Συλλεκτήρας Σ6 Ο Συλλεκτήρας Σ6, μήκυς 4550 μ. εξυπηρετεί εκτάσεις 53,6 τ. χλμ, πυ αντιστιχύν σε πσστό 4,6%, της έκτασης της λεκάνης απρρής Κάρλας. Στ ανάντη άκρ τυ η παρχή είναι 69 μ /δλ. και στην εκβλή τυ 96 μ /δλ 26

34 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1- Η απξήρανση και η ανασύσταση me λιανήc Κάρλας Συλλέκτηρας Σ7 Ο Συλλεκτήρας Σ7, μήκυς 2600 μ. απχετεύει λεκάνη απρρής συνλικής έκτασης 14 τ. χλμ, πυ αντιστιχεί σε πσστό 1,2%, της έκτασης της λεκάνης απρρής Κάρλας. Στ ανάντη άκρ τυ η παρχή είναι 18 μ3/δλ. και στην εκβλή τυ 32 μ3/δλ Σε αυτό τ σημεί κρίνεται σκόπιμ να διευκρινιστύν κάπιες διαφρές πυ εντπίζνται ανάμεσα στην τελική μελέτη Έπαναδημιυργίας της λίμνης Κάρλας σε σχέση με την πρμελέτη Ταμιευτήρα Κάρλας (ΑΛΦΑ- ΩΜΕΓΑ Ν. Νικλαΐ'δης, 1982) στην πία βασίστηκε. Η πρμελέτη λιπόν, πρέβλεπε ταμιευτήρα 42 τ. χλμ, ενώ τελικά κατασκευάζεται ταμιευτήρας 38 τ. χλμ. Ο ταμιευτήρας των 42 τ. χλμ είχε ικανότητα να απθηκεύσει 135 εκ κυβ. μέτρα νερύ για άρδευση, ενώ κατασκευαζόμενς μόν 84 εκ κυβ. μέτρα. Η αρδευόμενη έκταση πυ μπρύσε να εξυπηρετήσει ήταν 185 τ. χλμ, ενώ τελικά η αρδευόμενη έκταση είναι η μισή 92,5 τ. χλμ. Στην πρμελέτη πρβλεπόταν η εκτρπή της λεκάνης Καλχωρίυ στν Ταμιευτήρα, ενώ τα νερά της χαμηλής λεκάνης θα διχετεύνταν μέσω της σήραγγας στν Παγασητικό, εκτός από περιπτώσεις μεγάλων πλημμυρών (όταν θα υπερβαινόταν η παρχετευτική της ικανότητα), πότε και θα αντλύνταν στν Ταμιευτήρα. Στην τελική μελέτη πρβλέπνται ακριβώς τα αντίθετα. Η εκτρπή της λεκάνης Καλχωρίυ είναι ενδεχόμενη και δεν λαμβάνεται υπόψη στη διαμόρφωση τυ υδατικύ ισζυγίυ, ενώ τα νερά της χαμηλής λεκάνης δηγύνται στν Ταμιευτήρα, εκτός και πάλι από περιπτώσεις μεγάλων πλημμυρών, πότε και θα διχετεύνται μέσω της σήραγγας στν Παγασητικό Περιγραφή της λειτυργίας τυ έργυ Τα έργα έπαναδημιυργίας της λίμνης Κάρλας απσκπύν στην αναβάθμιση της δυναμικής ικλγικής και περιβαλλντικής ισρρπίας και επιπλέν στην αντιπλημμυρική πρστασία της ευρύτερης περιχής και στην απκατάσταση των υπβαθμισμένων σήμερα, συνθηκών τυ υπόγειυ υδρφόρυ ρίζντα των παρά την Κάρλα περιχών με ταυτόχρνη εξασφάλιση επαρκών πστήτων νερύ από γεωτρήσεις για την ύδρευση τυ Βόλυ. 27

35 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1- Η απξήρανση και τι ανασύσταση me λίμνης Κάρλας Τ πρτεινόμεν σχέδι πρβλέπει τη δημιυργία ταμιευτήρα στ χαμηλότερ τμήμα της άλλτε λίμνης Κάρλας, έκτασης περίπυ 38 τ. χλμ., δια της κατασκευής δύ αναχωμάτων, τυ Ανατλικύ (μήκυς μ) και Δυτικύ (μήκυς μ) αναχώματς. Η χωρητικότητα και όγκς τυ ταμιευτήρα για τις διάφρες στάθμες νερύ έχυν ως εξής: Πίνακας 1.1. Διακύμανση τυ όγκυ και της επιφάνειας τυ νερύ στν ταμιευτήρα σε σχέση με τη στάθμη. Στάθμη ταμιευτήρα Επιφάνεια Όγκς μ.υ.θ. 106 μ2 10 V 43,50 0,00 0,00 44,00 1,40 0,23 44,50 13,20 3,88 45,00 25,00 13,43 45,35 28,30 22,76 46,00 34,50 43,18 46,40 34,65 57,01 48,00 35,20 112,88 48,80 35,46 141,14 50,00 35,80 183,88 52,00 37,90 257,58 Οι στάθμες λειτυργίας τυ ταμιευτήρα έχυν καθριστεί ως εξής : Κατωτάτη Στάθμη Ύδατς (ΚΣΥ) + 46,40 μ Ανωτάτη Στάθμη Άρδευσης (ΑΣΑ) + 48,80 μ Ανωτάτη Στάθμη Πλημμύρας (ΑΣΠ) ' + 50,00 μ Η τελική στέψη των αναχωμάτων πρβλέπεται στ + 52,50 μ και τ μέσ ύψς τυς 8, 50 μ. Η λεκάνη απρρής της Κάρλας, η λική έκταση της πίας μετά την κατασκευή τυ Συλλεκτήρα ΣΙ και χωρίς να λαμβάνεται υπόψη ενδεχόμενη εκτρπή πρς αυτήν της κλειστής λεκάνης Καλχωρίυ (78,19 τ. χλμ.) είναι 1093 τ. χλμ. και διακρίνεται στα εξής επιμέρυς τμήματα (Σχήμα 1.9): 1. Την υψηλή περιχή, έκτασης 743,99 τ. χλμ. πυ πρόκειται να απχετεύεται με φυσική ρή στν ταμιευτήρα και περιλαμβάνει τις υπλεκάνες των Συλλεκτήρων: Σ3 236,2 τ. χλμ. 28

36 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1- Η απξήρανση και η ανασύσταση της λίμνης Κάρλας Σ4 379,5 τ. χλμ. Σ6 53,58 τ. χλμ. Σ7 14,05 τ. χλμ Και τις λεκάνες απρρής πυ απρρέυν απευθείας στν ταμιευτήρα 35,17+17,84+7,65=60,66 τ. χλμ. 2. Την επιφάνεια τυ ταμιευτήρα, έκτασης 38 τ. χλμ. 3. Την χαμηλή περιχή (την περιχή πυ βρίσκεται σ' υψόμετρα χαμηλότερα των συλλεκτήρων), έκτασης 317,9 τ. χλμ πυ, πλην εξαιρετικών πλημμυρών, θα απχετεύεται στν ταμιευτήρα με τα αντλιστάσια απχέτευσης DPI (Q = 24 μ3/δλ) στν κόμβ Πέτρας και DP2 (Q = 3,6 μ3/δλ) στν κόμβ Καναλιών. Σχήμα 1.9. Οι Συλλεκτήρες και ι υπλεκάνες. Η στάθμη στν ταμιευτήρα θα είναι στ τέλς της υγρής περιόδυ + 48,80 μ και στ τέλς ξηρής περιόδυ + 46,40 μ (Πίνακας 1.2). Με αυτές τις στάθμες λειτυργίας είναι δυνατή η απόληψη πσότητας ~ 60 εκ κυβ. μέτρων νερύ ετησίως κατά τυς μήνες από Απρίλι έως και Σεπτέμβρι (ξηρή περίδς). 29

37 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1- Η απξήρανση καν τι ανασύσταση me λίιιντκ Κάρλας Πίνακας 1.2. Τα χαρακτηριστικά τυ Ταμιευτήρα. Χαρακτηριστικά Μνάδες Τιμές Εμβαδόν ταμιευτήρα 38 Ολική χωρητικότητα ΙΟ6 m3 183,88 Διαθέσιμς όγκς νερύ αρδεύσεως 10bm3 84,13 Όγκς ανάσχεσης πλημμυρών 106m3 42,74 Νεκρός όγκς νερύ 106 m3 57,01 Μήκς αναχωμάτων km 14 Στέψη αναχωμάτων υψόμετρ +52,50 Ανώτατη Στάθμη Πλημμύρας υψόμετρ +50,00 Ανώτατη Στάθμη Αρδεύσεως υψόμετρ +48,80 Κατώτερη Στάθμη Αρδεύσεως υψόμετρ +46,40 Χαμηλότερ σημεί πυθμένα υψόμετρ +43,50 Ετήσια διακύμανση στάθμης m 2,80 Μέγιστ βάθς στην κατώτερη στάθμη αρδεύσεως m 2,90 Επειδή ι απρρές της λεκάνης δεν επαρκύν για την λειτυργία τν ταμιευτήρα πρβλέπεται η υδρδότηση τυ ταμιευτήρα και με χειμερινά νερά τυ Πηνειύ. Η υδρδότηση από τν Πηνειό, με καταρχήν παρχή 14 μ3/δλ, πρβλέπεται με αντλιστάσι στην Θέση Καραύλι. Με ανύψωση της τάξης των 3-4 μ τα αντλύμενα νερά διχετεύνται μέσω της κατασκευασμένης στ μεγαλύτερ μήκς της Διώρυγας 2Δ, της Τάφρυ 2Τ και τυ Συλλεκτήρα Σ4 στν ταμιευτήρα. Τ υπάρχν σήμερα αντλιστάσι έχει δυναμικότητα 6-7 μ3/δλ. Στν σχεδίασμά των έργων άρδευσης με νερά της εκτρπής τυ Αχελώυ πρβλέπεται στην θέση αυτή αντλιστάσι δυναμικότητας 18 μ3/δλ, τ πί θα λειτυργεί τυς θερινύς μήνες και υπερεπαρκεί για την απαιτυμένη χειμερινή άντληση νερύ για την Κάρλα. Στν Ταμιευτήρα θα αντλύνται με τ αντλιστάσι απχέτευσης DPI από την Τάφρ 1Τ και ι απρρές (πλην των εξαιρετικών πλημμύρων) της χαμηλής περιχής, δεδμένυ ότι η σήραγγα θα παραμένει κλειστή και θα χρησιμπιείται μόν στις εξαιρετικές πλημμύρες. Σε περίπτωση, πυ τα πλημμυρικά νερά της χαμηλής περιχής υπερβαίνυν τ άθρισμα της δυναμικότητας τυ αντλιστασίυ DPI και της διχετευτικότητας της σήραγγας, θα κατακλύζεται η χαμηλή περιχή έξω από τν ταμιευτήρα. 30

38 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1- Η απξήρανση και η ανασύσταση me λίιιντκ Κάρλας Στν ταμιευτήρα πρβλέπεται έργ ασφαλείας στν κόμβ Πέτρας με ζ)μεγ = 500 μ /δλ, για την περίπτωση πυ υπερβληθεί η καθρισθείσα ανωτάτη στάθμη πλημμύρας + 50 μ. Τα υπερχειλίζντα νερά θα κατακλύζυν την χαμηλή περιχή και θα απάγνται μέσω της υφισταμένης σήραγγας πρς Παγασητικό με τν ρυθμό πυ επιτρέπει η παρχετευτικότητα της. Στ μέσν περίπυ της βόρειας όχθης (σε μήκς ~ 900 μ) και στ δυτικό τμήμα της νότιας όχθης (σε μήκς ~ 600 μ) ταμιευτήρας θα κατακλύζει κώνυς πρσχώσεων με υψηλή περατότητα. Εκτιμώνται για τν ταμιευτήρα διαφυγές συνλικά της τάξης εκ κυβ. μέτρων ετησίως. Για τν έλεγχ ανεξέλεγκτων διαφυγών νερύ από τα μάρμαρα των όχθων τυ ταμιευτήρα πρβλέπνται η κατασκευή στην βόρεια όχθη τριών Αναχωμάτων Στεγάνωσης συνλικύ μήκυς μ (τελική στέψη αναχωμάτων + 52,00 μ.). Για τν ίδι λόγ πρβλέπεται επιφανειακή στεγάνωση των μαρμάρων στα άκρα των αναχωμάτων σ' έκταση συνλικά ~ 100 στρεμμάτων. Η επιφανειακή στεγάνωση πρβλέπεται με στρώση αργίλυ πάχυς 1 μ. και πρστασία με σκύρα. 1.6 ΑΝΑΜΕΝΟΜΕΝΕΣ ΣΥΝΕΠΕΙΕΣ ΤΗΣ ΑΝΑΣΥΣΤΑΣΗΣ ΤΗΣ ΚΑΡΑΑΣ Επιπτώσεις στ Περιβάλλν Απταμίευση νερύ-εμπλυτισμός υπόγειυ υδρφρέα. Η σύνδεση τυ ταμιευτήρα μέσω διώρυγας με τν Πηνειό πρσμιάζει τν τρόπ με τν πί λειτυργύσε η τέως λίμνη Κάρλα πριν αρχίσει η υπβάθμισή της, με την κατασκευή των αναχωμάτων τυ Πηνειύ και είναι φυσικό να έχει θετικές συνέπειες κατά τη λειτυργία τυ, διότι: Θα απταμιεύει μέρς της χειμερινής και εαρινής παρχής τυ πταμύ κατά την περίδ Οκτωβρίυ-Ιυνίυ, για την εξυπηρέτηση των αρδεύσεων και Θα εξασφαλίζει νερό επιθυμητής πιότητας με μικρή περιεκτικότητα σε άλατα. Η συμβλή τυ ταμιευτήρα στην επαναπλήρωση των υπόγειων υδρφρέων μέσω πυθμένα, θα είναι σχετικά μικρή, λόγω της μικρής διαπερατότητας των πετρωμάτων τυ. Οι διαρρές μέσω καρστικών πετρωμάτων κατευθύννται πρς τη θάλασσα. Στην περίπτωση όμως πυ μέρς αυτών των διαρρών τρφδτεί τυς υπόγειυς υδρφρείς αυτό είναι δυνατόν να συμβάλει απφασιστικά στην επαναπλήρωσή τυς, 31

39 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1- Η απξήρανση και η ανασύσταση τικ λίιινικ Κάρλας θα πρέπει να ληφθεί όμως υπόψη και η πιότητα των νερών πυ τρφδτύν τν υδρφρέα. Γενικά, πρβλέπεται ότι η τρφδότηση των υπόγειων υδρφρέων θα είναι ίση με αυτή της τέως λίμνης. Από την άλλη μεριά, η δημιυργία τυ ταμιευτήρα είναι βέβαι ότι θα συμβάλει έμμεσα στην επαναπλήρωση των υπόγειων υδρφρέων λόγω της κατασκευής τυ αρδευτικύ πυ θα καταστήσει περιττή την εξακλύθηση της εκμετάλλευσης των υπαρχυσών γεωτρήσεων Δυνατότητα άρδευσης και ύδρευσης. Ο ταμιευτήρας θα απτελέσει έναν σημαντικό πρόσθετ υδατικό πόρ στην περιχή, πίς εξυπηρετώντας την άρδευση, θα εξασφαλίζει έμμεσα -μέσω της αύξησης τυ υπόγειυ υδατικύ δυναμικύ- και την ύδρευση τυ Βόλυ, πίς αντιμετωπίζει πρβλήματα στην εξασφάλιση τυ απαραίτητυ για τις ανάγκες τυ νερύ Μείωση της ρύπανσης της θάλασσας (Παγασητικός Κόλπς). Με την κατασκευή τυ ταμιευτήρα και την λκλήρωση των υπλίπων έργων επιλύεται απτελεσματικά και τ πρόβλημα της μεταφράς τυ ρυπαντικύ φρτίυ στν Παγασητικό. Ο ταμιευτήρας θα δέχεται απευθείας κυρίως μέσω των συλλεκτήρων, τα ύδατα των χαμηλών περιχών, πυ περιέχυν μεγάλ ρυπαντικό φρτί από γεωργικές δραστηριότητες και από τις βιμηχανίες της περιχής Λάρισας, και τα πία θα κατευθύννται στν Παγασητικό μόν σε περιπτώσεις πλημμυρών Μείωση τυ πλαγκτύ στη θάλασσα τυ Παγασητικύ. Εφόσν Παγασητικός δεν θα δέχεται τις απστραγγίσεις της λεκάνης απσβείται κίνδυνς εμφάνισης πλαγκτύ Ρήγματα εδάφυς. Η ανασύσταση της λίμνης Κάρλας αναμένεται να συμβάλλει έμμεσα στην επαναπλήρωση των υπόγειων υδρφρέων και συνεπώς θα βελτιώσει την κατάσταση τυ εδάφυς και θα αναστείλει την εμφάνιση των ρηγμάτων Μικρκλίμα. Αναμένεται μερική τυλάχιστν απκατάσταση τυ μικρκλίματς της περιχής μετά την κατασκευή τυ ταμιευτήρα Ορνιθπανίδα. Η ανασύσταση τυ σημαντικύ αυτύ υγρτόπυ εκτιμάται πως θα δηγήσει στην επανεγκατάσταση αναπαραγόμενων πυλιών με παρυδάτια συμπεριφρά (ερωδιί, 32

40 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1- Η απξήρανση και η ανασύσταση της λιανής Κάρλας χυλιαρμύτες, ιβίδες) των πίων ι πληθυσμί μειώννται ραγδαία στην Ελλάδα. Επίσης, θα χρησιμπιείται ως σταθμός για τα μεταναστευτικά υδρόβια πυλιά πυ πετύν κατά μήκς τυ ανατλικύ αερδιαδρόμυ της χώρας. Τέλς, μπρεί να απτελέσει τόπ διαχείμασης υδρόβιων πυλιών, ιδίως κατά τυς δριμείς χειμώνες κατά τυς πίυς ι περισσότερι υγρότπι της Βόρειας Ελλάδας είναι παγωμένι Ιχθυπανίδα-Χλωρίδα. Η μικρή σχετικά ετήσια διακύμανση τυ βάθυς τυ νερύ τυ ταμιευτήρα, τ πί δεν θα ξεπερνά τα 2,80 μ, σε συνδυασμό με τ ελάχιστ βάθς νερύ, πυ θα φθάνει τα 2,90 μ στ βαθύτερ σημεί τυ όταν η στάθμη τυ βρίσκεται στ κατώτερ επίπεδ της, διαμρφώνυν έναν επιθυμητό συνδυασμό υδρπεριόδυ και συνθηκών πυ ευνύν την εγκατάσταση υδρόβιας βλάστησης, ιχθυπανίδας και ρνιθπανίδας Θηλαστικά. Η αναβάθμιση τυ υγρτόπυ θα έχει πρφανώς σημαντικές θετικές συνέπειες και στην πανίδα της ευρύτερης περιχής, λόγω τυ εμπλυτισμύ της τρφικής αλυσίδας Οικσύστημα. Αρκεί να αναφερθεί πως η πρμελέτη για την κατασκευή τυ ταμιευτήρα της ΑΛΦΑ-ΩΜΕΓΑ- Ν. Νικλαΐδης, στην πία βασίζεται και η ριστική μελέτη πυ τελικά εγκρίθηκε και κατασκευάζεται αξιλγήθηκε από τ ΕΚΒΥ (Ελληνικό Κέντρ Βιτόπων-Υγρτόπων), ως η πι ενδεδειγμένη για την πληρέστερη απκατάσταση τυ υγρτπικύ συστήματς της τέως λίμνης Κάρλας Επιπτώσεις στν Άνθρωπ / Γεωργική ανάπτυξη Η αύξηση των πστήτων νερύ πυ θα μπρύν πλέν να διατεθύν για άρδευση και σε συνδυασμό με την κατασκευή μόνιμυ αρδευτικύ δικτύυ στην περιχή κντά στν ταμιευτήρα, είναι βέβαι ότι θα συμβάλλει απφασιστικά στην αύξηση της γεωργικής παραγωγής και συνεπώς στην αύξηση τυ κατά κεφαλήν εισδήματς και τελικά στην βελτίωση των συνθηκών διαβίωσης των αγρτών της περιχής Τυριστική ανάπτυξη-οικτυρισμός. Η λίμνη Κάρλα, η αρχαία Βιβηίς, με τν μεγάλ αλιευτικό της πλύτ, υπήρξε πάντα ένας σημαντικός υγρότπς και ένας ζωτικός χώρς, όπυ εδώ και χιλιάδες χρόνια αναπτύχθηκαν ι ανθρώπινες δραστηριότητες. Τα ίχνη των ανθρώπων πυ πέρασαν είναι έντνα γύρω από τη λίμνη. Πρϊστρικί ικισμί, κλασικές 33

41 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1- Η απξήρανση και η ανασύσταση τηε λίμνηc Κάρλας ακρπόλεις, βυζαντινί ναί, ιστρικά μναστήρια, παραδσιακί ικισμί, πανέμρφα χωριά, παλιά γεφύρια, σπήλαια και βάραθρα, παρθένα δάση και πεντακάθαρες ακτές, συνθέτυν την εικόνα μιας περιχής όπυ η ιστρία και πλιτισμός τυ ανθρώπυ σμίγυν μναδικά με τ φυσικό τπί. Μια σημαντική ιδιαιτερότητα της Κάρλας είναι και η διατήρηση μέχρι τις μέρες μας τυ παραδσιακύ τρόπυ ζωής των Καναλιωτών ψαράδων στην παράξενη πλιτεία τυ νερύ με τις καλύβες (Σχήμα 1.10). Σχήμα Η παραδσιακή «Καναλιώτικη» καλύβα. Η δημιυργία Μυσειακών χώρων, εγκαταστάσεων άθλησης και αναψυχής και η αξιπίηση μνημείων αλλά και θέσεων ιδιαίτερυ φυσικύ κάλλυς στην πεδιάδα και στ βυνό γύρω από τη λίμνη στιχειθετύν μια νέα πρόταση στν πλιτιστικό τυρισμό. Μια πρόταση ανάπτυξης αειφόρυ τυρισμύ με μναδικό χαρακτήρα, πυ πρέπει να έχει γνώμνα τη διαφύλαξη των πλιτιστικών στιχείων και την πρστασία τυ περιβάλλντς Α νάόειξη αρχαιλγικής κληρνμιάς. Γύρω από τ χώρ πυ καταλάμβανε η Κάρλα, αλλά και μέσα σ αυτόν (στα τρία νησάκια της λίμνης), υπάρχει πληθώρα αρχαιλγικών θέσεων όλων των επχών. Η Πέτρα με τα κυκλώπεια μυκηναϊκά τείχη, νελιθικός ικισμός στ νησάκι Χατζή μισιώτικη Μαγύλα, πρϊστρικός ικισμός στ ύψωμα τυ Αγίυ Αθανασίυ στις νότιες όχθες της λίμνης, ι κλασικές ακρπόλεις πυ σώζνται δίπλα στα Κανάλια και στις Γλαφυρές, απτελύν σημεία με ιδιαίτερ αρχαιλγικό ενδιαφέρν. Παράλληλα, βυζαντινί ναί και μεσαιωνικά μνημεία, όπως 34

42 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1- Η απξήρανση και η ανασύσταση me λίαντκ Κάρλας σημαντικός ναός τυ Αγίυ Νικλάυ κντά στα Κανάλια, καθώς και τ εντυπωσιακό σε μέγεθς κάστρ με ακρόπλη πυ σώζεται πάνω στ ύψωμα πάνω από τ χωριό Καστρί, πρσφέρνται άμεσα να λειτυργήσυν ως πόλι έλξης επισκεπτών Ανάδειξη πλιτιστικών αξιών. Η δημτική πίηση, τα παραμύθια, τα τραγύδια και ι λαϊκές τέχνες, τα ήθη και τα έθιμα πυ σχετίζνται με τη ζωή κντά στν υγρότπ, μερικά από τα πία επιβιώνυν ακόμη και σήμερα, η παραδσιακή αρχιτεκτνική των σπιτιών, η παραδσιακή κατασκευή σκαφών και αλιευτικών εργαλείων, τα χειρτεχνήματα, ι παραδσιακές τεχνικές παραγωγής, τα εργαλεία και τα υλικά πυ χρησιμπιύνταν για τις παραγωγικές δραστηριότητες στη λίμνη, αλλά και τα υγρτπικά φυτά και ζώα πυ απτελύσαν σπυδαί μέρς της ζωής των ανθρώπων π.χ. φαρμακευτικά φυτά και φυτά για καλαθπλεκτική, συνθέτυν ένα φάσμα πλιτιστικών αξιών πυ συντελεί στη διαφρπίηση της συγκεκριμένης περιχής από άλλες. Η διατήρηση και τ ξαναζωντάνεμα αυτών των παραδσιακών στιχείων πυ σχετίζνται με τν υγρότπ της Κάρλας, μπρύν μετά την απκατάστασή τυ να συμβάλυν στην ανάδειξη και ανάπτυξη λόκληρης της περιχής Κινωνική απζημίωση. Όλα τα παραπάνω, αναδεικνύυν την πλλαπλή σκπιμότητα τυ υπό κατασκευή έργυ, τ πί πέρα από τις καθαρά τεχνικές τυ διαστάσεις φαίνεται να έχει και μεγάλ κινωνικό όφελς, και μάλιστα σε μια περιχή η πία στ παρελθόν ταλαιπωρήθηκε από τις αρνητικές επιπτώσεις τυ ανλκλήρωτυ αυτύ έργυ και η t πία πρέπει να απζημιωθεί. Η εξέχυσα σημασία, τελικά αυτύ τυ έργυ είναι η ευημερία πυ θα επιφέρει σε μια τραυματισμένη περιχή. 35

43 ΚΕΦΑΛ ΑΙΟ 2 2 ΓΕΩΓΡΑΦΙΚΟ ΣΥΣΤΗΜΑ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΩΝ ΓΙΑ ΤΗ ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗ ΤΩΝ ΥΑΑ ΤΙΚΩΝ ΠΟΡΩΝ 2.1 Η ΦΙΛΟΣΟΦΙΑ ΤΩΝ ΓΕΩΓΡΑΦΙΚΏΝ ΣΥΣΤΗΜΑΤΩΝ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΩΝ Για να μπρέσει να γίνει δυνατή η πρσέγγιση των σχέσεων, των αλληλεξαρτήσεων και αλληλεπιδράσεων μεταξύ μετρητικών και πιτικών στιχείων και χαρακτηριστικών της φυσικής και της κινωνικικνμικής πραγματικότητας μιας περιχής, αλλά και η εκτίμηση τυ «μέτρυ», των «μεγεθών», και των «τάσεων» μεταβλών τυς, ι επιστήμνες είναι υπχρεωμένι να συνεκτιμήσυν και να συγκρίνυν πλλά και πικίλα, συνήθως ετερβαρύς ακρίβειας και με μεγάλες μεταξύ τυς χρνικές απκλίσεις στιχεία, όπως π.χ. Τπγραφικί χάρτες Θεματικί χάρτες Στατιστικές απγραφές Στιχεία ειδικών βάσεων δεδμένων Πρίσματα επίγειων απδόσεων ελέγχων Βιντελήψεις Αερφωτγραφίες και επίγειες φωτγραφίες Ψηφιακές δρυφρικές τηλεπισκπικές απεικνίσεις Ψηφιακά μντέλα αντικειμένυ/ εδάφυς και /ή παράγωγες επεξεργασίες τυς Πληρφρίες από φωτερμηνευτικές αναλύσεις και ψηφιακές επεξεργασίες τηλεπισκπικών απεικνίσεων Για την απδτική διαχείριση αυτών των χωρικών δεδμένων (spatial data) απαιτείται η ανάλυση τυς σε μικρά (μναδιαία) πλυγωνικά στιχεία ή σε καννικά 36

44 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 2- Γ.Σ.Π. Στη Διαγείιση Υδατικών Πόρων μναδιαία τετραγωνικά στιχεία ενός δικτύυ/ καννάβυ τα πία να πρσαρμόζνται με κάπι τρόπ στη φυσική γήινη επιφάνεια και τις πλυδιάστατες (ανάλγα με την επιστημνική εφαρμγή) «μνάδες» της. Τέτιες μνάδες μπρεί να είναι π.χ. Χρήσεις/ καλύψεις γης Εκμεταλλεύσεις γης Υδρλγικές ενότητες Εδαφλγικές ενότητες/ εμφανίσεις Γεωλγικές ενότητες/ εμφανίσεις Γεωμρφλγικές ενότητες/ τπία Οικλγικές ενότητες Περιβαλλντικές ενότητες Ιδικτησίες Οικιστικές ενότητες Διικητικές μνάδες Η συσχέτιση /σύγκριση / αναφρά αυτή αντικειμενικά διευκλύνεται σε κάπι βαθμό αν τα στιχεία: 1. Μπρύν να αναχθύν σε κινό επίπεδ αναφράς (π.χ. χάρτες διαφρετικών κλιμάκων να απκτήσυν ενιαία κλίμακα), ώστε να' συσχετίζνται με επίθεση διαφανειών τυς. 2. Μπρύν να διρθώννται και να ανάγνται κατάλληλα ( π.χ. μνεικνική φωταναγωγή πρόσφατων αερφωτγραφιών περίπυ ριζντίων/ επιπέδων εδαφών), στην κλίμακα τυ τπγραφικύ υπβάθρυ, ώστε να καθίσταται δυνατή η συμπλήρωση/ ενημέρωση τυ με τις μεταβλές των ριζντιγραφικών στιχείων ι πίες μεσλάβησαν από την σύνταξη τυ τπγραφικύ υπβάθρυ ως την ημερμηνία λήψης των αερφωτγραφιών. 3. Μπρύν να υπστύν τις απαραίτητες κατά περίπτωση γεωμετρικές και/ ή ραδιμετρικές διρθώσεις, ώστε ι σχετικές ταξινμήσεις (classificatins) να 37

45 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 2- Γ.Σ.Π. Στη Διαγείριση Υδατικών Πόρων μπρύν να συσχετισθύν αναλγικά (ως θεματικί χάρτες) ή ψηφιακά με τα υπόλιπα διατιθέμενα στιχεία. 4. Μπρύν να συνεκτυπωθύν σε ένα κινό χαρτγραφικό υπόβαθρ (π.χ. συγχώνευση κτηματλγικών, εδαφλγικών, γεωλγικών κ.λ.π. στιχείων με τα ριζντιγραφικά και υψμετρικά στιχεία τυ τπγραφικύ διαγράμματς), ώστε να μπρύν ταυτόχρνα να σύνεκτιμηθύν στη σχετική μελέτη/ έρευνα. 5. Μπρύν να μετασχηματισθύν κατάλληλα (π.χ. σε χαρτγραφική μρφή) ώστε να γίνεται δυνατή η συσχέτιση και λκλήρωση ανόμιων σε υφή πληρφριών, ι πίες εν τύτις συνεισφέρυν απφασιστικά αν σύνεκτιμηθύν στη διερεύνηση βασικών πρβλημάτων στ χώρ μελέτης/ έρευνας. Η διερεύνηση όμως αυτή μέχρι τις αρχές της δεκαετίας τυ 1970 ήταν περιρισμένη, σε μια αναλγική πρόδρμη μρφή Γεωγραφικύ Συστήματς Πληρφριών λόγω της φυσικής και νητικής αδυναμίας τυ μελετητή/ ερευνητή της γης και τυ περιβάλλντς να αντιλαμβάνεται, να πρσεγγίζει, να συνεκτιμά και να συσχετίζει ταυτόχρνα περισσότερες από δύ μάδες στιχείων στην καταλληλότερη κατ περίπτωση χαρτγραφική ή άλλη μρφή τυς. Η ραγδαία όμως εξέλιξη της πληρφρικής πυ σημειώθηκε την δεκαετία τυ 1970 με την τεράστια αύξηση των δυναττήτων μνήμης, απθήκευσης και επεξεργασίας των υπλγιστών εκμηδένισε πρακτικά την ανθρώπινη αυτή αδυναμία, καθιστώντας δυνατή την λκληρωμένη πρσέγγιση, ενπίηση, μγενπίηση, αναγωγή, παράλληλη επεξεργασία, συνεπεξεργασία, ανταλλαγή και συσχέτιση κάθε είδυς στιχείων, χαρακτηριστικών, εμφανίσεων, διαδικασιών και φαινμένων της γης και τυ περιβάλλντς τα πία θα μπρύσαν να περιγραφύν/ απδθύν σ ένα τρισδιάστατ σύστημα γεωδαιτικών ή γεωγραφικών συντεταγμένων. Έτσι, ως Γεωγραφικό Σύστημα Πληρφριών ρίστηκε η ραγδαία αναπτυσσόμενη και εξελισσόμενη από τότε τεχνική τυ μετασχηματισμύ τεράστιων πστήτων πιτικών και πστικών στιχείων τα πία αφρύν ή σχετίζνται με τη γη και τ περιβάλλν σε χρήσιμες και αμέσως αξιπιήσιμες πληρφρίες από τις διεπιστημνικές μάδες ι πίες αντιμετωπίζυν τα σχετικά πρβλήματα, τεκμηριώνυν την σκπιμότητα και σχεδιάζυν πργράμματα ανάπτυξης και πρστασίας τυ περιβάλλντς ή πραγματπιύν τυς στόχυς τυς και παρακλυθύν και αξιλγύν τις επιπτώσεις τυς. 38

46 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 2- Γ.Σ.Π. Στη Διαγείριση Υδατικών Πόρων 2.2 ΓΕΩΓΡΑΦΙΚΟ ΣΥΣΤΗΜΑ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΩΝ ΣΤΗ ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗ ΥΔΑΤΙΚΩΝ ΠΟΡΩΝ Η ιδιαιτερότητα στις βάσεις δεδμένων σε περιβαλλντικά ζητήματα σε σχέση με άλλες βάσεις δεδμένων φείλεται στην γεωγραφική εξάρτησή τυς. Παίζει δηλαδή σημαντικό ρόλ η χωρική διάσταση των Πληρφριών και η γεωγραφική τυς κατανμή. Τα πλενεκτήματα της χρήσης των G.I.S. συνψίζνται στα παρακάτω : α) δυνατότητα Γεωγραφικής Ανάλυσης των Πληρφριών Οι πληρφρίες δεν έχυν απλώς χωρική εξάρτηση αλλά μπρύν να διαχειριστύν με βάση τη γεωγραφική συνιστώσα. Έτσι μπρύν να ανακτηθύν πληρφρίες σχετικά με την κατανμή κάπιας συγκεκριμένης ιδιότητας των παραμέτρων, ή πληρφρίες σχετικές με περιχές πυ, εμφανίζεται κάπια ιδιαίτερη ιδιότητα. Π.χ. περιχές όπυ η βρχόπτωση ή η απρρή εμφανίζει συστηματική απόκλιση από τις μέσες αναμενόμενες τιμές. β) Δυνατότητα ηλεκτρνικής χαρτγράφησης και παρυσίασης Θεματικών χαρτών Τα G.I.S. έχυν την δυνατότητα να παρυσιάζυν πληρφρίες με μρφή χαρτών και ιδιαίτερα θεματικών χαρτών. Αυτί ι χάρτες μπρύν να συνδυάζνται μεταξύ τυς και να παράγυν σύνθετες χαρτγραφικές απεικνίσεις. γ) Δυνατότητα Διεπιστημνικής Εργασίας Αυτό σημαίνει ότι μπρεί κάπις να πρσθέτει στιχεία τυ δικύ τυ επιστημνικύ κλάδυ σε πρηγύμενες δυλειές "κτίζντας" πάνω σε αυτές και έτσι αυξάνει τν αριθμό των πληρφριών πυ αφρύν μια συγκεκριμένη περιχή ευνώντας την ύπαρξη κινής αναφράς για τυς επιστήμνες διαφρετικών ειδικτήτων πυ συνεργάζνται μεταξύ τυς. Αυτό επιτυγχάνεται χάρη στην θεμελιώδη αρχή των επιπέδων πληρφριών (Layers) τα πία εναπτίθενται τ ένα πάνω στ άλλ και έτσι συνδυαζόμενα μεταξύ τυς,όπως συνηθίζεται με την κλασσική μέθδ χαρτγράφησης με χρήση ριζόχαρτων πυ εναπτίθενται διαδχικά τ ένα πάνω στ άλλ κατρθώνυμε την αξιπίηση και τν συνδυασμό διαφρετικών πληρφριών. δ) Δυνατότητα ένταξης μεθόδων μαθηματικής επεξεργασίας των πληρφριών στα G.I.S. καθώς και μντέλα πρσμίωσης. 39

47 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 2- Γ.Σ.Π. Στη Διαγείριση Υδατικών Πόρων Συγκεκριμένα στις περιβαλλντικές εφαρμγές μπρύμε αν επεκταθύμε να ασχληθύμε με μντέλα πρόγνωσης φαινμένων π.χ. περιβαλλντικών αλλιώσεων, αλλίωση μρφλγίας της εξέλιξης των υδρσυστημάτων, την αξιπίηση εναλλακτικών σχεδίων διαχείρισης κ.λ,π ΓΕΩΓΡΑΦΙΚΟ ΣΥΣΤΗΜΑ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΩΝ MAPINFO Τ Γεωγραφικό Σύστημα Πληρφριών πυ χρησιμπιήθηκε για τυς σκπύς της παρύσας εργασίας είναι τ Maplnf έκδσης 6.0, τ πί είναι συμβατό με τ λειτυργικό σύστημα Micrsft Office 97 και τ πί ανήκει στ Εργαστήρι Υδρ μηχανικής και Περιβαλλντικής Τεχνικής, τυ Τμήματς Πλιτικών Μηχανικών τυ Πανεπιστημίυ Θεσσαλίας. T Maplnf χρησιμπιήθηκε για την ψηφιπίηση των χωρικών πληρφριών και για την εύρεση τυ υδρκρίτη των λεκανών και υπλεκανών απρρής, για την καταχώρηση των διαφρών χωρικών δεδμένων, για την επικινωνία τυ Γ.Σ.Π. με τ χρήστη και για τν υπλγισμό της κατανμής των βρχπτώσεων και των απρρών στην λεκάνη απρρής. T Maplnf παρέχει τη δυνατότητα να κατανεμηθεί χωρικά η υδρλγική πληρφρία, είτε πρόκειται για βρχόπτωση, είτε για εξάτμιση και κατείσδυση. Αυτό απκτά μεγάλη σημασία σε περιπτώσεις σαν αυτήν, στις πίες δεν υπάρχυν δεδμένα απρρής τα πία χρησιμπιύνται για τη δημιυργία ενός μντέλυ βρχής-απρρής. Εδώ ι παράμετρι πυ επηρεάζυν την απρρή δεν ρυθμίζνται με βάση ιστρικά γεγνότα, αλλά εκτιμώνται εμπειρικά με βάση τα γεωμρφλγικά χαρακτηριστικά της λεκάνης. Μέσω τυ Maplnf μπρύμε να συνδυάσυμε ένα πλήθς πληρφριών πυ συνδένται με την υδρλγική φόρτιση και απόκρισή όπως τ υψόμετρ, ι χρήσεις γης τ είδς των εδαφών κ.α. Ειδικά όταν πρόκειται για την κατανμή της βρχόπτωσης σε μια περιχή και εφόσν υπάρχυν επαρκή δεδμένα (δηλαδή διάφρι σταθμί σε διαφρετικά υψόμετρα), μπρεί να γίνει άμεση σύνδεση της βρχόπτωσης με τ υψόμετρ με μια απλή μέθδ γραμμικής παλινδρόμησης. Η κατείσδυση από την άλλη μπρεί να εξαρτηθεί από τν τύπ τυ εδάφυς και τις χρήσεις γης, ενώ η εξάτμιση από τη μετεωρλγικύς παράγντες και τις χρήσεις γης. 40

48 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 2- Γ Σ Π. Στη Διαχείριση Υδατικών Πόρων 2.4 ΣΥΝΟΠΤΙΚΟ ΕΓΧΕΙΡΙΔΙΟ ΓΙΑ ΤΗ ΜΕΛΕΤΗ ΚΑΙ ΧΡΗΣΗ ΤΟΥ MAPINFO Σ αυτή την ενότητα περιγράφεται περιληπτικά η διαδικασία πυ ακλυθήθηκε για την πραγματπίηση μέρυς αυτής της μελέτης με τη βήθεια τυ MAPINFO. Περισσότερες λεπτμέρειες σε μεθόδυς πυ θα αναφερθύν εδώ δίννται στα αντίστιχα κεφάλαια τυ εγχειριδίυ τυ πργράμματς.,εισαγωγή τυ χάρτη της περιχής μέσω scanner στν ηλεκτρνικό υπλγιστή Τ πρώτ βήμα σε κάθε διαδικασία επεξεργασίας δεδμένων με ένα Γεωγραφικό Σύστημα Πληρφριών είναι η εισαγωγή τυ χάρτη πίς θα απτελέσει τη βάση για την ψηφιπίηση των γεωγραφικών δεδμένων, πυ σε αυτή την περίπτωση είναι ι ισϋψείς, ι χείμαρρι, ι δρόμι κ.τ.λ. Αρχικά απαιτείται η σάρωση τυ χάρτη μέσω scanner, ώστε να είναι αναγνωρίσιμς από τ Maplnf τ πί υπστηρίζει τις εξής μρφές MrSID, BMP, GIF, JPEG, PCX, SPOT, TARGA και TIFF. Στη συνέχεια εισάγεται χάρτης στ Maplnf και δίννται για κάθε κμμάτι τυ ι γεωγραφικές συντεταγμένες τεσσάρων γνωστών σημείων με τέτια ακρίβεια ώστε τ σφάλμα να είναι μηδενικό. Η διαδικασία αυτή νμάζεται Image Registratin (Σχήμα 2.1). Τ σύστημα πρβλής πυ χρησιμπιήθηκε ήταν τ Universal Transverse Mercatr (ED50), UTM Zne 34. Image (legislatin Label X Crd YCid Errr (pixels) Pt ,373, Pt Pt , Pt Click n image t add cntrl pint. E Edit. Rembvriirta I New OK Cancel Units... Prjectin... Help Σχήμα 2.1. Καρτέλα Image registratin 41

49 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 2- Γ.Σ.Π. Στη Διαχείριση Υδατικών Πόρων Ψηφιπίηση τυ χάρτη Πρώτα με την εντλή File > New Table δημιυργείται νές πίνακας πυ θα περιέχει τν ψηφιπιημέν χάρτη. Εδώ δίνεται η δυνατότητα καταχώρησης πλλαπλών πληρφριών για κάθε εγγραφή. Όπως φαίνεται στ Σχήμα 2.3 κάθε γραμμή τυ πίνακα απτελεί μια εγγραφή, τα στιχεία της πίας αναφέρνται σε ένα σταθμό, ενώ κάθε στήλη απτελεί ένα πεδί. Τα πεδία τυ πίνακα τυ παραδείγματς είναι: Η νμασία τυ σταθμύ (Name) Τ υψόμετρ τυ σταθμύ (Height) Η λεκάνη απρρής στην πία ανήκει (Basin) Η υπηρεσία στην πία υπάγεται σταθμός (Service) Ο νμός στν πί ανήκει σταθμός (District) Τ ύψς της υετόπτωσης (Rain) Μετεωρί)γικί_σταθμι Brwser Name Height Basin Service District Rain Spilia 3 Karlas YPDE Larisas 0 Makrinitsa 890 Vlu YPDE Magnisias 0 Π Vls 3 Vlu EMY Magnisias 0 Stirl 51 Karlas YPGE Larisas 0 Larisa 73 Pineis EMY Larisas 0 Aghials 15 Laxanrema EMY Magnisias 0 Zappein 170 Pineis YPDE Larisas 0 Xalkiades 250 Pineis YPGE Larisas 0 π Σχήμα 2.3. Καρτέλα New Brwser Windw Εύκλα διαπιστώνεται πως τα χαρακτηριστικά κάθε πεδίυ είναι διαφρετικά, κάπια περιέχυν αριθμητικά δεδμένα (π.χ. υψόμετρα), ενώ κάπια άλλα νμαστικά (π.χ. νμασία). Στ Σχήμα 2.4 φαίννται ι τύπι των πεδίων πυ χρησιμπιήθηκαν, καθώς και όλι ι διαθέσιμι τύπι. 42

50 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 2- Γ.Σ.Π. Στη Διαγείριση Υδατικών Πόρων Mdify Table Structure Fields Type Indexed r~r Character^ 0) Height Integer r Basin Character(10) r Service Character(10) * r District Character(10) r Rain Flat r Add Field Dwn Remve Field Field Infrmatin Name: Name. Type: Character w Width: Character Integer Small Integer Flat Decimal Date Lgical fncel Help W Table is Mappable Prjectin... Σχήμα 2.4. Καρτέλα Table structure Συνίσταται η δμή τυ πίνακα να καθρίζεται από την αρχή, είναι όμως δυνατή η μεταβλή αυτής με την εντλή Table > Maintenance > Table Structure. Η διόρθωση μιας πληρφρίας γίνεται κατ' ευθείαν είτε στ φύλλ επεξεργασίας, είτε πάνω στ χάρτη. Σε περίπτωση διαγραφής μιας πληρφρίας χρησιμπιύνται ι εντλές Edit > Cut ή Edit > Clear. Διαγράφεται έτσι η πληρφρία και από τ φύλλ επεξεργασίας και από τ χάρτη. Με τα Symbl, Line, Plyline, Plygn, Regin Buttns από τ Drawing Tlbar (Σχήμα 2.5) ψηφιπιύνται ι ισϋψείς, καθώς και άλλες πληρφρίες όπως ικισμί, λίμνες, πτάμια, δρόμι πάνω στην εικόνα τυ χάρτη. Η κάθε μια πληρφρία εισάγεται σε διαφρετικό θεματικό επίπεδ (layer). Ταυτόχρνα ενημερώνυμε -και τ φύλλ επεξεργασίας με τα νόματα και τα χαρακτηριστικά κάθε στιχείυ, είτε ανίγντας τ με την εντλή Windw> New Brwser Windw, είτε σκπεύντας τ στιχεί με τ Inf Buttn (Σχήμα 2.6). V s Li 'Δ *» m A a C: +> V & A Σχήμα 2.5. Drawing Tlbar Jj Σχήμα 2.6. Inf Buttn 43

51 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 2- Γ.Σ.Π. Στη Διαχείριση Υδατικών Πόρων Ενημέρωση στήλης Με την εντλή Table > Update Clumn είναι δυνατό να πρστεθεί μια νέα στήλη σε ένα πίνακα, η πία θα περιέχει στιχεία αντλύμενα από πιδήπτε ψηφιπιημέν χάρτη, π.χ. η'πρσθήκη σε ένα πίνακα της στήλης εμβαδόν, πυ δίνει την πληρφρία τυ εμβαδύ μίας υπλεκάνης. Ακόμη είναι εφικτή η ενημέρωση τυ φύλλυ επεξεργασίας απ ευθείας από τ θεματικό χάρτη με πληρφρίες για εμβαδά, περιμέτρυς, απστάσεις, γεωμετρικά χαρακτηριστικά κ.α.. Εντλή Query > Select Με την εντλή αυτή επιτυγχάνεται η επιλγή ή η ταξινόμηση των στιχείων βάσει κάπιυ κριτηρίυ, π.χ. ταξινόμηση των χειμάρρων με βάση την τάξη τυς κατά Strahler (Σχήμα 2.7 και 2.8). SQL Select Select Clumns: ml T ables 0 Clumns frm Tables: where Cnditin: strahler=1 Operatrs ± Aggregates ± Functins 0 grup by Clumns: Order by Clumns: S ave T emplate int Table Named Selectin [7 Brwse Results Lad T emplate OK Cancel Clear Verify Help Σχήμα 2.7. Καρτέλα SQL Select Σχήμα 2.8. Επιλγή των χειμάρρων 1ης τάξης κατά Strahler. 44

52 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 2- Γ Σ Π. Στη Διαχείριση Υδατικών Πόρων Εντλή Table > Append Rws t Table Με την εντλή αυτή είναι εφικτή η πρσάρτηση ενός πίνακα σε έναν άλλ και η περαιτέρω επεξεργασία των στιχείων τυς. Δημιυργία Θεματικών χαρτών Με την εντλή Map > Create Thematic Map είναι δυνατό να δημιυργηθύν χάρτες πυ δίνυν πληρφρίες μη ρατές με τη μελέτη απλών πινάκων..εντλή Table > Maintenance > Pack Table Κατά τη διαγραφή στιχείων από τ χάρτη και τ φύλλ επεξεργασίας (με την εντλή Edit > Cut, Edit > Clear) εμφανίζνται γκρι γραμμές στ φύλλ επεξεργασίας. Με τη βήθεια της εντλής Pack Table δίνεται η δυνατότητα εξαφάνισης των γκρι αυτών γραμμών. Δημιυργία τρισδιάστατυ μιώματς με τ Map Inf Εφόσν λκληρωθεί η διαδικασία ψηφιπίησης και διόρθωσης των ισϋψών καμπύλων, ακλυθεί η δημιυργία τυ τρισδιάστατυ μιώματς- μντέλυ εδάφυς από τ πρόγραμμα. Αρχικά απαιτείται η μετατρπή όλων των γραμμών σε σημεία με γνωστό υψόμετρ με την εντλή Vertical Mapper > Create Grid >Ply-t- Pint (Σχήμα 2.9). Με αυτόν τν τρόπ δημιυργείται ένα αρχεί πυ περιέχει μόν σημεία γνωστύ υψόμετρύ και τ πί χρησιμπιείται για την αριθμητική παρεμβλή μεταξύ των σημείων αυτών και συνεπώς στην κατασκευή τυ μντέλυ εδάφυς. Select Table: Extract Frm 17 Plylines Γ Regins 17 Als Include Existing Pints Distance Between Pints c Use Ndes Only Maximum Distance: Meters File name: jc:winntlprfiles\eleni\persnahdiplom~1'.diplo Brwse... Ok I Cancel Σχήμα 2.9. Καρτέλα Ply-t-Pint, 45

53 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 2- Γ Σ Π. Στη Διαχείριση Υδατικών Πόρων Επιλγή της κατάίληλης μεθόδυ παρεμβλής Τ πρόγραμμα Maplnf πρσφέρει τη δυνατότητα επιλγής, ανάλγα με τις ανάγκες, μιας από τις παρακάτω μεθόδυ αριθμητικής παρεμβλής (Σχήμα 2.10) : Triangulatin with Smthing (TIN) Inverse Distance Weighting (IDW) Rectangular (Bilinear) Interplatin Natural Neighbr (NN) Kriging Σχήμα Καρτέλα Select Interplatin Methd. Για να είναι δυνατή η βέλτιστη αναπαράσταση τυ μντέλυ επιφάνειας είναι σημαντικό να επιλεχθεί η κατάλληλη τεχνική. Οι παράμετρι πυ καθρίζυν την καταλληλότητα της μεθόδυ σχετίζνται με τ είδς των δεδμένων, την ακρίβεια των δεδμένων, την κατανμή των σημείων, την ταχύτητα της παρεμβλής και τη δυνατότητα να υπλγίζει τιμές πέραν των τπικών ακρότατων. Έτσι λιπόν για την περίπτωση πυ τα δεδμένα σημεία αναπαριστύν υψόμετρ πρτεινόμενες μέθδι παρεμβλής είναι η TIN και η ΝΝ. Αν η ακρίβεια των δεδμένων είναι καλή πρτεινόμενες μέθδι παρεμβλής είναι η ΝΝ, TIN και η Rectangular. 46

54 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 2- Γ.Σ.Π. Στη Διαχείριση Υδατικών Πόρων Για την δεδμένη κατανμή των σημείων γνωστύ υψμέτρυ πρτεινόμενες μέθδι είναι ι EDW, ΝΝ και Kriging. Τελικά επιλέχθηκε να χρησιμπιηθεί η μέθδς ΝΝ (Σχήμα 2.11,). Σχήμα Καρτέλα Simple Natural Neighbur Interplatin. 2.5 ΔΗΜΙΟΥΡΓΙΑ ΒΑΣΗΣ ΔΕΔΟΜΕΝΩΝ ΣΤΗΡΙΓΜΕΝΗΣ ΣΕ ΓΕΩΓΡΑΦΙΚΟ ΣΥΣΤΗΜΑ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΩΝ (GIS) Με την βήθεια τυ Γεωγραφικύ Συστήματς Πληρφριών Maplnf ψηφιπιήθηκαν ι παρακάτω πληρφρίες Μρφλγικές πληρφρίες: Τπγραφικές ισϋψείς ανά 20 μέτρα της περιχής πυ περιέχεται στα δέκα φύλλα χάρτη (Γόννι, Ραψάνη, Καρίτσα, Λάρισα, Πλατύκαμπς, Αγιά, Φάρσαλα, Βελεστίν, Βόλς και Ζαγρά) σε κλίμακα 1:50000 της Γεωγραφικής Υπηρεσίας Στρατύ. Από τις ισϋψείς, στην συνέχεια δημιυργήθηκε τ ψηφιακό ανάγλυφ της περιχής (Σχήμα 2.13). Τριγωνμετρικά σημεία (Σχήμα 2.13) Από τα παραπάνω πρέκυψε τ μντέλ εδάφυς της λεκάνης (Σχήμα 2.14 και 2.15) Η ακτγραμμή της περιχής. 47

55 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 2- Γ.Σ.Π. Στη Διαγείριση Υδατικών Πόρων Πληρφρίες υδραυλικών έργων Οι τάφρι πυ διασχίζυν την λεκάνη (Σχήμα 2.16). Οι μικρί ταμιευτήρες (Σχήμα 2.16). Η σήραγγα της Κάρλας (Σχήμα 2.16). Οι συλλεκτήρες, πυ διασχίζυν την λεκάνη και ι πίι ρίζυν τυς υδρκρίτες των υπλεκανών (Σχήμα 2.17). Ο κατασκευαζόμενς ταμιευτήρας (Σχήμα 2.17) Πληρφρίες συγκινωνιών Η παλιά Εθνική Οδός Βόλυ- Λάρισας (Σχήμα 2.18) Αστικά κέντρα. Τα αστικά κέντρα της περιχής(σχήμα 2.18). Οι ικισμί της περιχής (Σχήμα 2.18) Υδρλγικές πληρφρίες. Ο υδρκρίτης της λεκάνης απρρής και των υπλεκανών τυ κατασκευαζόμενύ ταμιευτήρα (Σχήμα 2.17). Οι χείμαρρι της περιχής βάση τυ χάρτη με αρίθμηση κατά Strahler (Σχήμα 2.19). Οι υδρμετεωρλγικί σταθμί της περιχής (Σχήμα 2.20) Γεωλγικές πληρφρίες Οι γεωλγικί σχηματισμί της περιχής από χάρτη τυ ΕΚΒΥ (Σχήμα 2.21). 48

56 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 2- Γ.Σ.Π. Στη Διαγείριση Υδατικών Πόρων 2.6 ΨΗΦΙΟΠΟΙΗΜΕΝΟΙ ΧΑΡΤΕΣ Παρακάτω υπάρχυν ψηφιπιημένι χάρτες με τις παραπάνω πληρφρίες Σχήμα Ισϋψείς ανά 20 μέτρα και τριγωνμετρικά σημεία της περιχής 49

57 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 2- Γ.Σ Π. Στη Διαχείριση Υδατικών Πόρων Σχήμα Ψηφιακό ανάγλυφ της περιχής Σχήμα Τρισδιάστατη απεικόνιση τυ αναγλύφυ. 50

58 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 2- Γ.Σ.Π. Στη Διαχείριση Υδατικών Πόρων Σχήμα Πληρφρίες υδραυλικών έργων Σχήμα Υδρλγικές πληρφρίες λεκανών απρρής 51

59 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 2- Γ.Σ Π. Στη Διαχείριση Υδατικών Πόρων Σχήμα Πληρφρίες αστικών κέντρων και συγκινωνιών Σχήμα Υδρλγικές πληρφρίες χείμαρρων. 52

60 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 2- Γ.Σ.Π. Στη Διαχείριση Υδατικών Πόρων Σχήμα Χρησιμπιηθέντες μετερεωλγικί σταθμί. Σχήμα Γεωλγικί σχηματισμί της περιχής 53

61 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 2- Γ.Σ.ΓΊ. Στη Διαγείριση Υδατικών Πόρων 2.7 ΟΙ ΨΗΦΙΟΠΟΙΗΜΕΝΟΙ ΧΑΡΤΕΣ ΩΣ ΠΗΓΗ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΑΣ Στ σύνλ των θεματικών επιπέδων (Layers) πυ ψηφιπιήθηκαν για την περιχή της λεκάνης απρρής της Κάρλας διακρίνυμε τις μρφλγικές πληρφρίες, υδρλγικές πληρφρίες, τα αστικά κέντρα, κ.τ.λ. Τ πλήθς των πληρφριών καθώς και ι συνδυασμί πυ μπρεί να επιτύχει κανείς είναι πάρα πλλά. Συνπτικά αναφέρνται τα παρακάτω για κάθε Layer: Ισϋψείς Παρέχει πληρφρίες για τ τπγραφικό της περιχής, τα υψηλότερα και χαμηλότερα σημεία τυ χάρτη (τριγωνμετρικά σημεία), τις κλίσεις τυ εδάφυς. Με τη βήθεια αυτύ τυ Layer γίνεται πρσδιρισμός των υδρκριτών και των περιχών πυ ευνύν τη συγκέντρωση επιφανειακών νερών Χείμαρρι Καθρισμός της τάξης μεγέθυς και αρίθμηση των χειμάρρων, ενώ γίνεται και πιτική διακριτπίηση εάν πρόκειται για μεγάλ πτάμι, υδατόρευμα ή απλό χείμαρρ Βρχμετρικί σταθμί Εκτός από τις συντεταγμένες τυς, μας ενημερώνυν για τα ύψη βρχπτώσεων, θερμκρασίες και άλλα στιχεία για τη συγκεκριμένη περιχή και για πεπερασμέν χρνικό διάστημα. Συνήθως ταυτίζνται με τ χωριό ή την πόλη σε μικρή απόσταση των πίων είναι εγκατεστημένς κάθε σταθμός Υφιστάμενα και πρτεινόμενα έργα Εδώ έχυν καταχωρηθεί όλα τα υπάρχντα έργα με τα υδραυλικά χαρακτηριστικά τυς πυ υπάρχυν στην περιχή όπως ι συλλεκτήρες, ι τάφρι, ι μικρί ταμιευτήρες καθώς και υπό κατασκευή ταμιευτήρας Συνλική λεκάνη και υπλεκάνες Λαμβάνυμε σημαντικές πληρφρίες σχετικά με τη δημιυργία τυ υδρλγικύ ισζυγίυ τόσ των επιμέρυς όσ και της λικής λεκάνης. Ακόμη μπρύμε να υπλγίσυμε την έκταση της κάθε υπλεκάνης. 54

62 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 3 3 ΚΑΘΟΡΙΣΜΟΣ ΤΟΥ ΕΠΙΦΑΝΕΙΑΚΟΥ ΥΔΑΤΙΚΟΥ ΔΥΝΑΜΙΚΟΥ 3.1 ΒΡΟΧΟΠΤΩΣΗ Βρχμετρικα Δεδμένα- Μετεωρλγικί Σταθμί Σε αυτό τ στάδι της μελέτης κρίσιμη ήταν η επιλγή των καταλληλότερων, δηλαδή των πι αντιπρσωπευτικών σταθμών για την περιχή μελέτης. Έπειτα από επισταμένη αναζήτηση βρέθηκαν τρεις πηγές με επεξεργασμένα βρχμετρικά δεδμένα ι πίες πίκιλλαν ως πρς τν αριθμό των σταθμών, την περίδ παρατήρησης και την χρνική βάση παρατήρησης. Τελικά επιλέχθηκε να χρησιμπιηθύν τα στιχεία της μελέτης «Αναβάθμιση και επικαιρπίηση της υδρλγικής πληρφρίας της Θεσσαλίας» τα πία έχυν συμπληρωθεί έπειτα από επεξεργασία τυ συνόλυ των σταθμών της Θεσσαλίας. Αρχικά καταγράφηκαν τα μηνιαία ύψη βρχόπτωσης κτώ σταθμών (Λάρισα, Σπηλιά, Σωτήρι, Χαλκιάδες, Ζάππει, Μακρινίτσα, Βόλς και Αγχίαλς) για μια περίδ 33 ετών ( ), αλλά κατά τη διάρκεια της στατιστικής επεξεργασίας διαφάνηκε πως ι τρεις τελευταίι σταθμί (Μακρινίτσα, Βόλς και Αγχίαλς) δεν είναι αντιπρσωπευτικί πότε και αγνήθηκαν στην συνέχεια. Αυτό ήταν λγικό και αναμενόμεν καθώς αυτί ι τρεις σταθμί, εκτός τυ ότι δεν ανήκυν στην υπό εξέταση λεκάνη, υπόκεινται και σε διαφρετικές μετεωρλγικές επιδράσεις λόγω της παραθαλάσσιας θέσης τυς. Πρέπει επίσης να σημειωθεί ότι από τυς πέντε εναπμείναντες μόνν ι δύ βρίσκνται μέσα στην λεκάνη (Σπηλιά, Σωτήρι), ένας στα όρια (Λάρισα) και ι άλλι δυ αρκετά μακριά, όπως φαίνεται και στ Σχήμα

63 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 3- Επιφανειακό Υδατικό Δυναμικό Η Μέθδς Της Βρχβαθμίδας Η συλλγή και επεξεργασία των στιχείων των σταθμών ενός βρχμετρικύ δικτύυ καταλήγει σε σημειακές υδρλγικές πληρφρίες. Σε πληρφρίες δηλαδή πυ αναφέρνται σε συγκεκριμένα σημεία μιας επιφάνειας, όπυ είναι εγκατεστημένι ι σταθμί. Ιδιαίτερη σημασία για τις υδρλγικές εφαρμγές έχει η λκλήρωση των σημειακών πληρφριών στην επιφάνεια πυ καλύπτει τ βρχμετρικό δίκτυ, δηλαδή υπλγισμός τυ ισδύναμυ μιόμρφυ βρχμετρικύ ύψυς. Ο υπλγισμός αυτός επιτυγχάνεται με την μέθδ της βρχβαθμίδας. Σύμφωνα με την μέθδ αυτή, βρίσκεται η γραμμή τάσης με γραμμική παλινδρόμηση μεταξύ τυ ύψυς βρχής και τυ υψμέτρυ των βρχμετρικών σταθμών ενδιαφέρντς, και στην συνέχεια με βάση την εξίσωση αυτή υπλγίζεται τ μέσ βρχμετρικό ύψς για κάθε υψόμετρ. Στην συνέχεια για την εύρεση τυ συνλικύ όγκυ βρχής πυ πέφτει στην λεκάνη απρρής, πλλαπλασιάζεται τ ισδύναμ μιόμρφ βρχμετρικό ύψς με τ εμβαδόν της λεκάνης. 56

64 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 3- Επιφανειακό Υδατικό Δυναιηκό Κρίθηκε σκόπιμ για την περαιτέρω επεξεργασία να χωριστεί κάθε υδρλγικό έτς σε δύ περιόδυς, μια Υγρή, η πία περιλαμβάνει τυς μήνες από Οκτώβρι εώς Μάρτι και μια Ξηρή, η πία περιλαμβάνει τυς μήνες από Απρίλι εώς Σεπτέμβρι. Στν Πίνακα 3.1 φαίννται ι μέσες τιμές ύψυς βρχής των σταθμών για κάθε περίδ καθώς και τα υψόμετρα κάθε σταθμύ. Πίνακας 3.1 Όνμα σταθμύ Υψόμετρ (m) Μέση ετήσια βρχόπτωση (mm) Μέση βρχόπτωση υγρής περιόδυ (Οκτ-Μαρτ) Μέση βρχόπτωση ξηρής περιόδυ (Απρ-Σεπτ) ΣΩΤΗΡΙΟ ,2 217,9 186,3 ΛΑΡΙΣΑ ,5 256,4 162,1 ΖΑΠΠΕΙΟ ,8 331,4 170,4 ΧΑΛΚΙΑΔΕΣ ,8 331,3 180,4 ΣΠΗΛΙΑ ,6 580,2 271,4 Από τα παραπάνω στιχεία καθρίστηκαν ι σχέσεις μεταξύ τυ ετήσιυ ύψυς βρχής και τυ υψμέτρυ τυ σταθμύ καθώς και ι σχέσεις μεταξύ τυ ύψυς βρχής ανά περίδ (Υγρή/ Ξηρή) και τυ υψμέτρυ τυ σταθμύ για κάθε έτς. Τελικά επιλέχτηκε να εξεταστύν ι περιπτώσεις: τυ μέσυ συνθετικύ υδρλγικύ έτυς, τ πί πρκύπτει από την αλληλυχία της Μέσης Υγρής (wetmed) και της Μέσης Ξηρής Περιόδυ (drymed), τυ ξηρότερυ συνθετικύ υδρλγικύ έτυς, τ πί πρκύπτει από την αλληλυχία της Ξηρότερης Υγρής (wetmin) και της Ξηρότερης Ξηρής Περιόδυ (drymin) και της ξηρότερης πραγματικής πενταετίας των 33 ετών (wet87, dry87, wet88, dry88, wet89, dry89, wet90, dry90, wet91, dry91), όπως αυτή πρέκυψε από στατιστική επεξεργασία. Θα πρέπει να δθεί πρσχή στην σήμανση των ετών των περιόδων. Η χρνλγία σημαίνει την χρνιά έναρξης τυ υδρλγικύ έτυς, δηλαδή τ dry87 είναι υσιαστικά η περίδς από τν Απρίλι εώς και τν Σεπτέμβρι τυ1988, τυ υδρλγικύ έτυς

65 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 3- Επιφανειακό Υδατικό Δυναιηκό Υπλγισμός τυ όγκυ βρχής πυ πέφτει στην λεκάνη απρρής με την μέθδ της βρχβαθμίδας για τη Μέση Υγρή Περίδ. Τ μέσ βρχμετρικό ύψς (ζ σε mm) κάθε σταθμύ για την Υγρή Περίδ (Οκτώβρις-Μάρτις) καθώς και τ υψόμετρό τυς (h σε m) φαίνεται στν Πίνακα 3.2. Πίνακας 3.2 Σταθμός jh(m) z(mm) ΣΩΤΗΡΙΟ ,9 ΛΑΡΙΣΑ ,4 ΖΑΠΠΕΙΟ ,4 ΧΑΛΚΙΑΔΕΣ ,3 ΣΠΗΛΙΑ ,2 Η εξίσωση γραμμικής τάσης (βρχβαθμίδα) πυ πρκύπτει με την ανάλυση γραμμικής παλινδρόμησης μεταξύ υψμέτρυ και βρχμετρικύ ύψυς (Γράφημα 3.1) είναι: ζ =0,4455h+222,54 (Εξίσωση 3.1) 2 με συντελεστή πρσδιρισμύ R =0,98. Γράφημα 3.1. Πρσδιρισμός της βρχβαθμίδας για τη Μέση Υγρή Περίδ. Η διαδικασία πρσδιρισμύ τυ όγκυ βρχής πυ πέφτει στην λεκάνη απρρής έγινε με την βήθεια τυ πργράμματς Maplnf ως εξής: 58

66 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 3- Επιφανειακό Υδατικό Δυναμικό Βήμα 1 Πρσδιρίστηκε τ τρισδιάστατ ψηφιακό μντέλ της λεκάνης απρρής σε κάνναβ ισδιάστασης 186 μέτρων (Σχήμα 3.2). Σχήμα 3.2. Τρισδιάστατ ψηφιακό μντέλ της λεκάνης απρρής Βήμα 2 Με τη βήθεια τυ Maplnf (Σχήμα 3.3) υπλγίστηκε νές κάνναβς με τ βρχμετρικό ύψς (Σχήμα 3.4) για κάθε σημεί τυ καννάβυ τυ βήματς 1 με βάση την εξίσωση γραμμικής συσχέτισης (Εξίσωση 3.1) Calculdti Σχήμα 3.3. Υπλγισμός τυ νέυ καννάβυ με τ εργαλεί Calculatr. 59

67 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 3- Επιφανειακό Υδατικό Δυναμικό Σχήμα 3.4. Ύψη βρχόπτωσης στη λΐκάνη για τη Μέση Υγρή Περίδ. Βήμα 3 Ο συνλικός όγκς νερύ πυ πέφτει στην λεκάνη απρρής υπλγίζεται αυτόματα από τ Maplnf σε 384,204 εκ. κυβ. μέτρα (Σχήμα 3.5).! I ^ Regin Inf Grid File: C:WINKmPrfiles\elenHPersnaHDIPLOM-1\MAPlNFO\D'72F-1 Descriptin: Frm: *Grld Z-unlts: Millimeters Cell Size: Minimum Value: Maximum Value: H Mean Value: Median Value: ' Number f Cells: * Range Value: ' Standard Deviatin: Cefflcent f Variatin: Vlume: E11 Sum fvalues: Percentage f Regin with n Grid Value: Lcatin f Minimum Pint i , Lcatin f Maximum Pint , Cmputatins based n Crdinate System values, m Σχήμα 3.5. Στατιστική επεξεργασία τυ καννάβυ με τ εργαλεί Regin Inf. 60

68 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 3- Επιφανειακό Υδατικό Δυναιιικό Υπλγισμός τυ όγκυ βρχής πυ πέφτει στην λεκάνη απρρής με την μέθδ της βρχβαθμίδας για την Μέση Ξηρή Περίδ. Τ μέσ βρχμετρικό ύψς κάθε σταθμύ για την Ξηρή Περίδ καθώς και τ υψόμετρό τυς φαίνεται στν Πίνακα 3.3. Πίνακας 3.3 Σταθμός h(m) z(mm) ΣΩΤΗΡΙΟ ,3 ΛΑΡΙΣΑ ,1 ΖΑΠΠΕΙΟ ΐ ,4 ΧΑΛΚΙΑΔΕΣ ,4 ΣΠΗΛΙΑ ,4 Η εξίσωση γραμμικής τάσης (βρχβαθμίδα) πυ πρκύπτει με την ανάλυση γραμμικής παλινδρόμησης μεταξύ υψμέτρυ και βρχμετρικύ ύψυς (Γράφημα 3.2) είναι: z=0,1342h+l 57,67 λ με συντελεστή πρσδιρισμύ R =0,90 Γράφημα 3.2. Πρσδιρισμός της βρχβαθμίδας για τη Μέση Ξηρή Περίδ Ακλυθώντας και πάλι τα ίδια βήματα συνλικός όγκς νερύ πυ πέφτει στην λεκάνη για την Μέση Ξηρή Περίδ υπλγίστηκε 221,976 εκ. κυβ. μέτρα. 61

69 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 3- Επιφανειακό Υδατικό Δυναμικό Υπλγισμός τυ όγκυ βρχής πυ πέφτει στην λεκάνη απρρής με την μέθδ της βρχβαθμίδας για την Ξηρότερη Υγρή Περίδ. Τ βρχμετρικό ύψς κάθε σταθμύ για την Ξηρότερη Υγρή Περίδ (wetmin), η πία είναι η περίδς Οκτώβρις 1991-Μάρτις 1992, καθώς και τ υψόμετρό τυς φαίνεται στν Πίνακα 3.4. Πίνακας 3.4 Σταθμός h(m) z(mm) ΣΩΤΗΡΙΟ ΛΑΡΙΣΑ ΖΑΠΠΕΙΟ ΧΑΛΚΙΑΔΕΣ ΣΠΗΛΙΑ Η εξίσωση γραμμικής τάσης (βρχβαθμίδα) πυ πρκύπτει με την ανάλυση γραμμικής παλινδρόμησης μεταξύ υψμέτρυ και βρχμετρικύ ύψυς (Γράφημα 3.3) είναι: ζ =0,299h+93,763 με συντελεστή πρσδιρισμύ R =0,98. Γράφημα 3.3. Πρσδιρισμός της βρχβαθμίδας για τη Ξηρότερη Υγρή Περίδ Ακλυθώντας και πάλι τα ίδια βήματα συνλικός όγκς νερύ πυ πέφτει στην λεκάνη για την Ξηρότερη Υγρή Περίδ υπλγίστηκε 192,734 εκ. κυβ. μέτρα. 62

70 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 3- Επιωανειακό Υδατικό Δυναιιικό Υπλγισμός τυ όγκυ βρχής πυ πέφτει στην λεκάνη απρρής με την μέθδ της βρχβαθμίδας για την Ξηρότερη Ξηρή Περίδ. Τ βρχμετρικό ύψς κάθε σταθμύ για την Ξηρότερη Ξηρή Περίδ (drymin), η πία είναι η περίδς Απρίλις1984- Σεπτέμβρις 1985, καθώς και τ υψόμετρό τυς φαίνεται στν Πίνακα 3.5. Πίνακας 3.5 Σταθμός h(m) z(mm) ΣΩΤΗΡΙΟ ΛΑΡΙΣΑ ΖΑΠΠΕΙΟ ΧΑΛΚΙΑΔΕΣ ΣΠΗΛΙΑ Η εξίσωση γραμμικής τάσης (βρχβαθμίδα) πυ πρκύπτει με την ανάλυση γραμμικής παλινδρόμησης μεταξύ υψμέτρυ και βρχμετρικύ ύψυς (Γράφημα 3.4) είναι: ζ =0,0965h+42,858 με συντελεστή πρσδιρισμύ R =0,75. Γράφημα 3.4. Πρσδιρισμός της βρχβαθμίδας για τη Μέση Υγρή Περίδ Ακλυθώντας και πάλι τα ίδια βήματα συνλικός όγκς νερύ πυ πέφτει στην λεκάνη για την Ξηρότερη Ξηρή Περίδ υπλγίστηκε 76,955 εκ. κυβ. μέτρα. 63

71 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 3- Επιφανειακό Υδατικό Δυναιηκό Υπλγισμός τυ όγκυ βρχής πυ πέφτει στην λεκάνη απρρής με την μέθδ της βρχβαθμίδας για την ξηρότερη πραγματική πενταετία. Ανάλγα με τα πρηγύμενα καθρίστηκαν ι σχέσεις μεταξύ τυ ύψυς βρχής ανά περίδ (Υγρή/ Ξηρή) και τυ υψμέτρυ τυ σταθμύ για κάθε έτς της κταετίας Λ και υπλγίστηκαν ι συντελεστές α, β και R της εξίσωσης γραμμικής τάσης: ζ =α. h +β Στην συνέχεια εισήχθησαν ι εξισώσεις αυτές στ Maplnf και υπλγίστηκε όγκς νερύ πυ πέφτει στη λεκάνη για κάθε περίδ. Τα απτελέσματα φαίννται στν Πίνακα 3.6. Πίνακας 3.6 Περίπτωση Περίδς Υδρλγικό Έτς α β R2 Όγκς νερύ ί6 3 wet87 ΥΓΡΗ dry 8 7 ΞΗΡΗ wet88 ΥΓΡΗ dry 88 ΞΗΡΗ wet89 ΥΓΡΗ dry89 ΞΗΡΗ wet90 ΥΓΡΗ dry90 ΞΗΡΗ wet91 ΥΓΡΗ dry91 ΞΗΡΗ Σημείωση: Οι όγκι νερύ σε όλες τις περιπτώσεις υπλγίστηκαν για όλη τη λεκάνη απρρής της Κάρλας, συμπεριλαμβανμένης και της κλειστής λεκάνης Καλχωρίυ. Στην συνέχεια και για λόγυς πληρότητας υπλγίστηκαν και ι όγκι νερύ για διάφρες υπλεκάνες (λεκάνη Καλχωρίυ, χαμηλή λεκάνη, ταμιευτήρας) για όλες τις παραπάνω περιπτώσεις. 64

72 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 3- Επιφανειακό Υδατικό Δυναμικό 3.2 ΕΞΑΤΜΙΣΟΔΙΑΠΝΟΗ Δεδμένα Θερμκρασίας- Μετεωρλγικί Σταθμί Οσν αφρά τα δεδμένα θερμκρασιών πυ χρησιμπιήθηκαν στην παρύσα εργασία αυτά πρέκυψαν από τρεις μετεωρλγικύς σταθμύς συγκεκριμένα τυ Δμκύ, της Λάρισας και των Φαρσάλων για την ίδια χρνική περίδ, δηλαδή , πυ χρησιμπιήθηκε και για τη βρχόπτωση. Επίσης, ερευνήθηκε και η 'πρπτική χρησιμπίησης δύ ακόμα σταθμών πυ υπάρχυν στην περιχή και βρίσκνται στην Αγχίαλ και τ Βόλ, άλλα τελικά κρίθηκε ότι δεν είναι αντιπρσωπευτικί και αγνήθηκαν. Και εδώ υπλγίστηκε η γραμμική τάση μεταξύ των μέσων μηνιαίων θερμκρασιών και τυ υψμέτρυ των βρχμετρικών σταθμών ενδιαφέρντς, και στην συνέχεια με βάση τις εξισώσεις αυτές υπλγίστηκε η κατανμή της μηνιαίας θερμκρασίας των περιόδων πυ εξετάστηκαν και για τη βρχόπτωση (Σχήμα 3.6). Με βάση αυτή την κατανμή υπλγίστηκε η εξατμισδιαπνή στην λεκάνη απρρής για κάθε περίδ. Σχήμα 3.6. Η κατανμή της θερμκρασίας τν Δεκέμβρι τυ

73 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 3- Επιφανειακό Υδατικό Δυνααικό Ελλείψει άλλων μετεωρλγικών και κλιματλγικών δεδμένων, όπως η ηλιακή ακτινβλία, η υγρασία, η ταχύτητα ανέμυ κ.λ.π. επιλέχθηκε να χρησιμπιηθεί μια μέθδς υπλγισμύ της εξατμισδιαπνής, η πία να βασίζεται στη συσχέτιση της εξατμισδιαπνής μόν με τη θερμκρασία. Αυτές ι μέθδι δίνυν μια ικανπιητική πρώτη πρσέγγιση όταν εφαρμόζνται για μεγάλες χρνικές περιόδυς (μηνιαίες) και σε περιρισμένες εκτάσεις. Τελικά, επιλέχθηκε η εφαρμγή της μεθόδυ Blaney- Criddle η πία είναι σχετικά εύκλη και έχει χρησιμπιηθεί αρκετά (ειδικά στις Η.Π.Α.) με απτελέσματα αρκετά ακριβή για πρακτικές εφαρμγές Η Μέθδς Blaney- Criddle Οι Blaney- Criddle ανέπτυξαν μια μέθδ για την εκτίμηση της πραγματικής εξατμισδιαπνής την πία νόμασαν «καταναλωτική χρήση» (cnsumptive use), ή όπως αλλύ αναφέρεται «αναγκαία κατανάλωση». Η «καταναλωτική χρήση» Cu εκφράζεται από τη σχέση : Cu=K.F Όπυ Κ είναι ένας εμπειρικός επχιακός φυτικός συντελεστής πίς εξαρτάται από τα χαρακτηριστικά της καλλιέργειας, αλλά και τ περιβάλλν στ πί αναπτύσσεται και F είναι ένας κλιματικός παράγντας πυ υπλγίζεται από τη σχέση: Ρ = Σ[ 457 Τί +8.13] Ρ; ί=1 όπυ Τ; είναι η μέση μηνιαία θερμκρασία τυ αέρα σε C και Pi είναι τ πσστό ωρών ημέρας τυ μήνα i ως πρς τις ώρες ημέρας τυ έτυς. Τ Ρ, δίνεται από πίνακες συναρτήσει τυ γεωγραφικύ πλάτυς της εξεταζόμενης περιχής και για Βόρει γεωγραφικό πλάτς 39,5 ι τιμές αυτύ φαίννται στν Πίνακα 3.6. Πίνακας 3.6. Συντελεστής Pj. ΟΚΤ ΝΟΕ ΔΕΚ ΙΑΝ ΦΕΒ MAP ΑΠΡ ΜΑΙΟ ΙΟΥΝ ΙΟΥΛ ΑΥΓ ΣΕΠ Pi Στην εξεταζόμενη περιχή, δηλαδή στην λεκάνη απρρής της Κάρλας κυριαρχύν ι βαμβακκαλλιέργειες στα πεδινά, ενώ στα βόρεια υπάρχυν καλλιέργειες πωρφόρων δέντρων (μηλιές). Οι συντελεστές Κ εκτιμήθηκαν για αυτές τις 66

74 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 3- Επιφανειακό Υδατικό Δυναμικό καλλιέργειες και για τις δυ εξεταζόμενες περιόδυς (Υγρή/ Ξηρή) όπως φαίνεται στν Πίνακα 3.7. Πίνακας 3.7. Συντελεστής Κ. Καλλιέργεια Υγρή περίδς Ξηρή περίδς Βαμβάκι 0,50 0,25 Μηλιές 0,60 0,25 Υπόλιπη περιχή 0,25 0,25 Πρέπει να σημειωθεί ότι κατά την εφαρμγή των παραπάνω σχέσεων δεν πρέκυψαν σημαντικές διαφρές μεταξύ στις πσότητες νερύ πυ επιστρέφει στην ατμόσφαιρα με τυς μηχανισμύς της εξάτμισης και της διαπνής στις υγρές περιόδυς. Δηλαδή τ πσό της εξατμισδιαπνόής είναι σχεδόν σταθερό για την περιχή. Επίσης, όγκς νερύ πυ χάνεται με την εξατμισδιαπνή στην μέση ξηρή περίδ πρέκυψε πλύ μεγαλύτερς από τν όγκ πυ εισέρχεται στη λεκάνη με μρφή κατακρημνισμάτων, πότε η επιφανειακή απρρή σε αυτήν την περίπτωση είναι μηδενική. Λαμβάνντας υπόψη τις δυ παραπάνω παραδχές, πρκύπτει, χωρίς να απαιτύνται υπλγισμί, πως η απρρή σε όλες τις ξηρές περιόδυς είναι και αυτή μηδενική. 3.3 ΚΑΤΕΙΣΔΥΣΗ I Πρσδιρισμός υδρλγικών παραμέτρων και συντελεστών Τ πσό τυ νερύ πυ απρρέει δίνεται από τ υδρλγικό ισζύγι ως: Κ + Ε + A = I όπυ Κ = όγκς τυ νερύ πυ κατεισδύει Ε = όγκς τυ νερύ πυ επιστρέφει στην ατμόσφαιρα με τυς μηχανισμύς της εξάτμισης και της διαπνής A = όγκς τυ νερύ πυ απρρέει επιφανειακά I = συνλικός όγκς των κατακρημνισμάτων Ή κ + ε + α = 100 όπυ κ = συντελεστής κατείσδυσης, δηλαδή λόγς τυ όγκυ τυ νερύ πυ κατεισδύει πρς τν συνλικό όγκ των κατακρημνισμάτων (%), 67

75 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 3- Επιφανειακό Υδατικό Δυναμικό ε = συντελεστής εξατμισδιαπνής, δηλαδή λόγς τυ όγκυ τυ νερύ πυ επιστρέφει στην ατμόσφαιρα με τυς μηχανισμύς της εξάτμισης και της διαπνής, πρς τν συνλικό όγκ των κατακρημνισμάτων (%), α = συντελεστής επιφανειακής απρρής, δηλαδή λόγς τυ όγκυ τυ νερύ πυ απρρέει επιφανειακά πρς τν συνλικό όγκ των κατακρημνισμάτων (%). Ο συντελεστής κατείσδυσης σε μια περιχή εξαρτάται κυρίως από τ είδς τυ εδαφικύ σχηματισμύ. Από τη γεωλγική δμή τυ πεδίυ ενδιαφέρντς ως υδργεωλγικές ενότητες παρυσιάζνται ι εξής σχηματισμί, ι πίι απεικνίζνται στ Σχήμα 3.7 : Οι ανθρακικί σχηματισμί (πυ κυριαρχύν στα ανατλικά και στα ντιδυτικά της λεκάνης) Οι σχιστλιθικί σχηματισμί (πυ κυριαρχύν στα βόρεια της λεκάνης) Οι πρσχωματικές απθέσεις (πυ κυριαρχύν στην χαμηλή περιχή, εκεί όπυ άλλτε βρισκόταν η λίμνη) Οι ανθρακικί σχηματισμί Οι ανθρακικί σχηματισμί συνίστανται κυρίως από ασβεστόλιθυς, δλμίτες, μάργες και μάρμαρα, πετρώματα δηλαδή εξαιρετικά υδρπερατά λόγω της καρστικότητάς τυς. Έτσι συντελεστής κατείσδυσης των ατμσφαιρικών κατακρημνισμάτων είναι υψηλός με συνέπεια την υπκείμενη εμφάνιση υπόγειων υδρφρέων σε μεγάλες εκτάσεις. Με βάση πρηγύμενες μελέτες συντελεστής κατείσδυσης κ, δηλαδή λόγς τυ όγκυ τυ νερύ πυ κατεισδύει πρς τν συνλικό όγκ των κατακρημνισμάτων (%) λήφθηκε κ = 37% Οι σχιστλιθικί σχηματισμί Οι σχιστλιθικί σχηματισμί συνίστανται κυρίως από σχιστόλιθυς, φλύσχες και γνεύσιυς. Ο συντελεστής κατείσδυσης, σε αυτήν την περίπτωση λήφθηκε κ = 14% Οι πρσχωματικές απθέσεις Για τις πρσχωματικές απθέσεις συντελεστής κατείσδυσης λήφθηκε κ = 16%. 68

76 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 3- Επιφανειακό Υδατικό Δυναμικό Σχήμα 3.7. Οι γεωλγικί σχηματισμί της λεκάνης. 3.4 ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ Για την καλύτερη επεξεργασία των απτελεσμάτων έγινε διαχωρισμός της λεκάνης απρρής της Κάρλας σε τρεις ζώνες και υπλγίστηκαν ξεχωριστά για κάθε ζώνη ι υδρλγικές παράμετρι (Βρχόπτωση, Εξάτμιση, Κατείσδυση και Απρρή). Οι ζώνες αυτές είναι: Η υψηλή περιχή πυ πρόκειται να απχετεύεται με φυσική ρή στν ταμιευτήρα και καταλαμβάνει συνλικά έκταση 743,99 τ. χλμ. Η χαμηλή περιχή πυ, πλην εξαιρετικών πλημμυρών θα απχετεύεται στν ταμιευτήρα με άντληση, έκτασης 317,9 τ. χλμ. Η κλειστή λεκάνη τυ Καλχωρίυ έκτασης 78,19 τ. χλμ., η πία ενδέχεται να διχετευθεί πρς τν Ταμιευτήρα. Τα απτελέσματα πυ πρέκυψαν για κάθε ζώνη απεικνίζνται στν Πίνακα

77 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 3- Επιωανειακό Υδατικό Δυναυ,ικό Πίνακας 3.8 Περίπτωση Περίδς Υδρλγικό Έτς Βρχόπτωση (ΙΟ6 m3) Εξάτμιση (ΙΟ6 m3) Κατείσδυση (ΙΟ6 m3) Απρρή (ΙΟ6 m3) Στην υψηλτ περιχή we tmcd ΥΓΡΗ wetmin ΥΓΡΗ wet87 ΥΓΡΗ wet88 ΥΓΡΗ wet89 ΥΓΡΗ wet90 ΥΓΡΗ wet91 ΥΓΡΗ Στην χαμηλή περιχή wetmed ΥΓΡΗ, wetmin ΥΓΡΗ wet87 ΥΓΡΗ wet88 ΥΓΡΗ wet89 ΥΓΡΗ wet90 ΥΓΡΗ wet91 ΥΓΡΗ Στην λεκάνη Καλχωρίυ wetmed ΥΓΡΗ wetmin ΥΓΡΗ wet87 ΥΓΡΗ wet88 ΥΓΡΗ wet89 ΥΓΡΗ wet90 ΥΓΡΗ wet91 ΥΓΡΗ

78 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 4 4 ΥΔΑΤΙΚΟ ΙΣΟΖΥΓΙΟ ΛΕΚΑΝΗΣ ΑΠΟΡΡΟΗΣ ΛΙΜΝΗΣ ΚΑΡΑΑΣ 4.1 ΓΕΝΙΚΑ Η κατάρτιση τυ υδατικύ ισζυγίυ λειτυργίας τυ ταμιευτήρα της Κάρλας έγινε με βάση τις απρρές πυ υπλγίστηκαν, όπως περιγράφεται στ Κεφάλαι 3, και τις εισρές από τν Πηνειό πυ υπλγίζνται εδώ, σε συνδυασμό με τις ανάγκες κατανάλωσης, όπως αυτές έχυν ληφθεί από την ριστική μελέτη Έπαναδημιυργίας λίμνης Κάρλας. Εξετάστηκαν τρεις περιπτώσεις (υδρλγικά σενάρια): Η μέση περίπτωση για την εκτίμηση των κατά μέσ όρ πστήτων νερύ πυ θα πρέπει να αντλύνται ετησίως. Η δυσμενής περίπτωση για την εκτίμηση των μέγιστων απαιτύμενων απλήψεων σε περίπτωση ξηρασίας. Έγινε έλεγχς αν η λειτυργία τυ ταμιευτήρα είναι ικανπιητική για την ξηρότερη πραγματική πενταετία. Βάσει της ριστικής μελέτης τυ Ταμιευτήρα, η επιφάνεια και η χωρητικότητα τυ Ταμιευτήρα σε συναρτήσει με τη στάθμη τυ νερύ φαίνεται στ Σχήμα 4.1. Σχήμα 4.1. Καμπύλες Στάθμης-Επιφάνειας και Στάθμης-Όγκυ. 71

79 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 4- Υδατικό ισξύγι Η λική έκταση της λεκάνης απρρής της Κάρλας, συμπεριλαμβανμένης της κλειστής λεκάνης Καλχωρίυ είναι 1171 τ. χλμ. και διακρίνεται στα εξής επιμέρυς τμήματα : 1. Την επιφάνεια τυ ταμιευτήρα, έκτασης 38 τ. χλμ. 2. Την υψηλή περιχή πυ πρόκειται να απχετεύεται με φυσική ρή στν ταμιευτήρα και καταλαμβάνει έκταση 743,99 τ. χλμ. 3. Την χαμηλή περιχή πυ, πλην εξαιρετικών πλημμυρών θα απχετεύεται στν ταμιευτήρα με άντληση, έκτασης 317,9 τ. χλμ. 4. Την κλειστή λεκάνη Καλχωρίυ πυ καταλαμβάνει έκταση 78,19 τ. χλμ. Για την κατάρτιση τυ ισζυγίυ έχυν ληφθεί υπόψη στν ταμιευτήρα Τέλς Υγρής περιόδυ + 48,80 μ (ΑΣΑ) Τέλς Ξηρής περιόδυ + 46,40 μ. (ΚΣΥ) Η Ανώτατη Στάθμη Άρδευσης + 48,80 μ (πυ αντιστιχεί σε όγκ νερύ 141,14 εκ. κυβ. μέτρα) είναι μια εκτίμηση της πσότητας νερύ πυ πρέπει να υπάρχει στν Ταμιευτήρα στην αρχή της Ξηρής Περιόδυ, έτσι ώστε να ικανπιύνται ι αρδευτικές ανάγκες. Είναι δηλαδή ένα κριτήρι βάσει τυ πίυ καθρίζεται η πσότητα νερύ πυ απαιτείται να διατεθεί από τν Πηνειό, όταν απαιτύμενς όγκς δεν καλύπτεται από τις απρρές και τη βρχόπτωση στν Ταμιευτήρα. Τ κριτήρι αυτό δεν είναι δεσμευτικό. Δηλαδή, όγκς αυτός μπρεί να είναι μικρότερς από τν απαιτύμεν, αλλά παρόλα αυτά να ικανπιύνται ι ανάγκες από τις εισρές της Ξηρής Περιόδυ. Από την άλλη, όγκς αυτός μπρεί να είναι και μεγαλύτερς από τν απαιτύμεν (χωρίς βέβαια αντλήσεις από τν Πηνειό), αρκεί να μην υπερβαίνει την Ανώτατη Στάθμη Πλημμύρας +50,00 μ. (183,88 εκ κυβ. μέτρα). Αντίθετα, η Κατώτατη Στάθμη Ύδατς + 46,40 μ (πυ 57,01 εκ. κυβ. μέτρα) είναι η ελάχιστη στάθμη άντλησης από τν Ταμιευτήρα, δηλαδή κάτω από αυτήν ι αντλήσεις σταματάνε. Είναι δηλαδή ένα κριτήρι, βάσει τυ πίυ καθρίζεται η πσότητα νερύ πυ τελικά διατίθεται για αρδεύσεις. Τ κριτήρι αυτό είναι δεσμευτικό και πρέπει να ικανπιείται, έτσι ώστε να ικανπιύνται και ι περιβαλλντικί όρι λειτυργίας τυ ικσυστήματς της λίμνης. Ωστόσ, υπάρχει περίπτωση, ακόμα και με μηδενισμό των αρδεύσεων, όγκς νερύ στν Ταμιευτήρα στ τέλς της Ξηρής περιόδυ να είναι μικρότερς από τ 57,01 εκ. κυβ. μέτρα, λόγω της εξάτμισης και των διαφυγών. Στην 72

80 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 4- Υδατικό ισούγι περίπτωση αυτή θα υπάρξυν σβαρές περιβαλλντικές επιπτώσεις στ ικσύστημα της λίμνης. 4.2 ΕΙΣΡΟΕΣ ΣΤΟΝ ΤΑΜΙΕΥΤΗΡΑ Απρρή Οι βρχπτώσεις και ι απρρές της λεκάνης απρρής της Κάρλας έχυν υπλγιστεί, όπως περιγράφεται στ Κεφάλαι 3, για την Υγρή Περίδ και βάσει στιχείων των σταθμών Λαρίσης, Σπηλιάς, Σωτηρίυ, Ζαππείυ και Χαλκιάδων, ως εξής: Μέση απρρή από την υψηλή λεκάνη Μέση απρρή από τη χαμηλή λεκάνη Μέση απρρή από την λεκάνη Καλχωρίυ Ελάχιστη απρρή από την υψηλή λεκάνη Ελάχιστη απρρή από τη χαμηλή λεκάνη Ελάχιστη απρρή από την λεκάνη Καλχωρίυ 103,46 εκ. κυβ. μέτρα 23,74 εκ. κυβ. μέτρα 21,28 εκ. κυβ. μέτρα 7,77 εκ. κυβ. μέτρα 0,00 εκ. κυβ. μέτρα 7,59 εκ. κυβ. μέτρα Για την Ξηρή περίδ όλες ι απρρές πρέκυψαν μηδενικές. Εδώ πρέπει να σημειωθεί ότι τελικά δεν φτάνυν στν ταμιευτήρα ι ως άνω πσότητες, διότι ένα μέρς αυτών (~20 εκ. κυβ. μέτρα ετησίως) δεσμεύεται στα ανάντη κυρίως για την πλήρωση των μικρών δεξαμενών πυ βρίσκνται μέσα στην περιχή και ι πίες θεωρύμε ότι συνεχίζυν να λειτυργύν, εφόσν τίπτα δεν αναφέρεται έπ αυτύ στη βιβλιγραφία. Εξετάστηκαν δυ διαχειριστικά σενάρια, πυ αφρύν τις απρρές της λεκάνης της Κάρλας, με και χωρίς τη λεκάνη Καλχωρίυ. Όπως πραναφέρθηκε, ι απρρές αυτής της κλειστής λεκάνης ενδέχεται να απχετευτύν στν Ταμιευτήρα, μετά την κατασκευή της σήραγγας Καλχωρίυ. 73

81 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 4- Υδατικό ισζύγι Βρχόπτωση στν Ταμιευτήρα Η βρχόπτωση στν ταμιευτήρα λαμβάνεται ξεχωριστά από τ σύνλ της βρχόπτωσης, καθώς αυτή δεν απρρέει, αλλά εισέρχεται απευθείας στν Ταμιευτήρα. Η απευθείας βρχόπτωση στν Ταμιευτήρα υπλγίστηκε σύμφωνα με τ Κεφάλαι 3, όπως φαίνεται στν Πίνακα 4.1. Πίνακας 4.1 Περίπτωση Περίδς Υδρλγικό Έτς Βρχόπτωση στν Ταμιευτήρα ΙΟ6 mj we tmcd ΥΓΡΗ drymed ΞΗΡΗ wetmin ΥΓΡΗ drymin ΞΗΡΗ wet87 ΥΓΡΗ dry87 ΞΗΡΗ wet88 ΥΓΡΗ dry88 ΞΗΡΗ wet89 ΥΓΡΗ dry89 ΞΗΡΗ wet90 ΥΓΡΗ dry90 ΞΗΡΗ wet91 ΥΓΡΗ dry91 ΞΗΡΗ

82 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 4- Υδατικό ισζύγι Απλήψεις από τν Πηνειό Έγινε έρευνα των ελάχιστων κάθε μήνα παρχών τυ Πηνειύ για την περίδ , από δεδμένα τυ σταθμύ Λαρίσης, θεωρώντας, σε συνάρτηση και με τις κατάντη δεσμεύσεις για απλήψεις, ως κατώφλι άντλησης την παρχή μεγαλύτερη από 30 μ3/δλ. Υπλγίστηκε ότι, με μέγιστη παρχή 14 μ3/δλ και για λειτυργία τυ αντλητικύ συγκρτήματς 18 ώρες τ 24ωρ, είναι δυνατή η απόληψη από τν Πηνειό πσότητας νερύ περίπυ 27,216 εκ. κυβ. μέτρα μηνιαίως. Έτσι, λιπόν υπλγίστηκε η πσότητα νερύ πυ μπρεί να διατεθεί από τν Πηνειό ανά μήνα και ανά περίδ, θεωρώντας και ένα πσστό απωλειών κατά τη μεταφρά 15%. Οι πσότητες αυτές αντιστιχήθηκαν χρνλγικά με τις απρρές. Τα απτελέσματα αυτής της επεξεργασίας φαίννται στν Πίνακα 4.2. Πίνακας 4.2 Περίδς Υδρλγικό Έτς Διαθέσιμη πσότητα από Πηνειό ΙΟ6 m3 wetmed ΥΓΡΗ drymed ΞΗΡΗ wetmin ΥΓΡΗ drymin ΞΗΡΗ wet87 ΥΓΡΗ dry87 ΞΗΡΗ wet88 ΥΓΡΗ dry88 ΞΗΡΗ wet89 ΥΓΡΗ dry89 ΞΗΡΗ wet90 ΥΓΡΗ dry90 ΞΗΡΗ wet91 ΥΓΡΗ dry91 ΞΗΡΗ Από τν παραπάνω πίνακα εύκλα διαπιστώνεται πως τ υδρλγικό έτς (wet89, dry89) αντιμετωπίζεται πρόβλημα μιας και ι διαθέσιμες απλήψεις από τν Πηνειό είναι πλύ μικρές. 75

83 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 4- Υδατικό ισζύγι 4.3 ΕΚΡΟΕΣ Απλήψεις από τν Ταμιευτήρα για αρδεύσεις Με βάση και πάλι τη μελέτη, σήμερα από τις περιχές γύρω από την Κάρλα εκτιμάται ότι αντλύνται ετησίως ι εξής πσότητες νερύ: Για άρδευση 37,00 εκ. κυβ. μέτρα Για ύδρευση τυ Βόλυ και των παρακάρλιων ικισμών 3.80 εκ. κυβ. ιιέτρα 40,80 εκ. κυβ. μέτρα Από αυτά τα 37,00 εκ. κυβ. μέτρα υπόγεια νερά πυ αντλύνται ετησίως με σκπό την άρδευση και από επιφανειακά νερά (τάφρων κ.λ.π) αρδεύνται πλημμελώς γύρω από την Κάρλα 92,5 τ.χλμ. Για τη διατήρηση της άρδευσης αυτών των περιχών απαιτύνται 60,40 εκ. κυβ. μέτρα ετησίως. Για την περιβαλλντική απκατάσταση των συνθηκών τυ υπόγειυ υδρφόρυ ρίζντα (ανύψωση της στάθμης και διατήρηση των συνθηκών αυτών, εκτιμάται ότι από τις ανωτέρω περιχές δεν μπρύν να αντλύνται περισσότερα από 22,90 εκ. κυβ. μέτρα νερύ ετησίως. Δεδμένυ ότι κρίνεται σκόπιμ να διατίθεται ετησίως από τα υπόγεια νερά Για ύδρευση τυ Βόλυ 13,50 εκ. κυβ. μέτρα Για ύδρευση των παρακάρλιων ικισμών 2.00 εκ. κυβ. ιιέτρα 15,50 εκ. κυβ. μέτρα υπάρχει η δυνατότητα να συνεχίσυν να χρησιμπιύνται ετησίως για άρδευση των γύρω από την Κάρλα περιχών μόν 7,40 εκ. κυβ. μέτρα υπόγεια νερά. Ο ταμιευτήρας λιπόν σχεδιάστηκε ώστε να καλύψει τ έλλειμμα 53 εκ. κυβ. μέτρων νερύ ετησίως, πυ πρκύπτει από την μείωση της πσότητας πυ επιτρέπεται να ληφθεί από τις γεωτρήσεις και παράλληλα την αύξηση της πσότητας πυ πρβλέπεται να διατεθεί για την άρδευση και την ύδρευση. Η πσότητα αυτή (53 εκ. κυβ. μέτρα) επαυξάνεται για γενικότερυς λόγυς ασφαλείας κατά περίπυ 15% και έτσι ι εκτιμώμενες απλήψεις για άρδευση λαμβάννται τελικά ~60 εκ. κυβ. μέτρα. 76

84 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 4- Υδατικό ισζύγι Εξετάστηκε και ένα δεύτερ διαχειριστικό σενάρι στ πί θεωρήθηκε ότι για κάπιυς λόγυς απαιτείται μείωση της πσότητας νερύ πυ μπρύν να διατεθύν από τν υπόγει υδρφρέα. Θεωρήθηκε λιπόν ότι ταμιευτήρας πρέπει να εξασφαλίσει όλη την πσότητα νερύ πυ θα διατίθεται για άρδευση, δηλαδή τα 60,4 εκ. κυβ. μέτρα αυξημένα κατά 15% πότε ι απλήψεις για άρδευση από τν ταμιευτήρα γίννται ~70 εκ. κυβ. μέτρα Εξάτμιση από τν Ταμιευτήρα Στν Πίνακα 4.3 φαίνεται η πσότητα νερύ πυ χάνεται από τν Ταμιευτήρα μέσω τυ μηχανισμύ της εξάτμισης, όπως υπλγίστηκε σύμφωνα με τ Κεφάλαι 3. Πίνακας 4.3 Περίπτωση Περίδς Υδρλγικό Έτς Εξάτμιση από τν Ταμιευτήρα ΙΟ6 mf* wetmed ΥΓΡΗ drymed ΞΗΡΗ wetmin ΥΓΡΗ drymin ΞΗΡΗ wet87 ΥΓΡΗ dry87 ΞΗΡΗ wet88 ΥΓΡΗ dry88 ΞΗΡΗ wet89 ΥΓΡΗ dry89 ΞΗΡΗ wet90 ΥΓΡΗ dry90 ΞΗΡΗ wet91 ΥΓΡΗ dry91 ΞΗΡΗ Διαφυγές από τν Ταμιευτήρα Οι πιθανές διαφυγές από τις όχθες τυ Ταμιευτήρα έχυν εκτιμηθεί (με βάση τη μελέτη) σε περίπυ 24 εκ. κυβ. μέτρα ετησίως. Θεωρήθηκε ότι ι διαφυγές αυτές ισκατανέμνται σε 2 εκ. κυβ. μέτρα μηνιαίως. 77

85 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 4- Υδατικό ισζύγι 4.4 ΚΑΤΑΡΤΙΣΗ ΤΟΥ ΥΔΑΤΙΚΟΥ ΙΣΟΖΥΓΙΟΥ Με βάση τα παραπάνω καταρτίσθηκε τ υδατικό ισζύγι για κάθε σενάρι, ακλυθώντας τα εξής βήματα: 1. Ως χρνική αφετηρία για κάθε υδρλγικό σενάρι ρίστηκε η 1η Οκτωβρίυ, δηλαδή η αρχή της Υγρής Περιόδυ στην πία η στάθμη στν Ταμιευτήρα θεωρήθηκε ίση με τν Κατώτατη Στάθμη Ύδατς + 46,40 μ (πυ αντιστιχεί σε όγκ νερύ 57,01 εκ. κυβ. μέτρα) 2. Υπλγίστηκαν ι συνλικές εισρές (χωρίς να ληφθεί υπόψη Πηνειός) και εκρές από τν Ταμιευτήρα για την Υγρή Περίδ. 3. Με βάση αυτές και τν αρχικό όγκ (57,01 εκ. κυβ. μέτρα) υπλγίστηκε όγκς στ τέλς της Υγρής Περιόδυ και συγκρίθηκε με τν απαιτύμεν πυ είναι 141,14 εκ. κυβ. μέτρα. 4. Στις περιπτώσεις στις πίες παρατηρήθηκε έλλειμμα, αυτό συγκρίθηκε με την πσότητα πυ μπρύσε να διαθέσει Πηνειός στη ίδια περίδ, όπως αυτή υπλγίστηκε. 5. Αν τ έλλειμμα μπρύσε να καλυφθεί από τν Πηνειό, τότε όγκς στν Ταμιευτήρα στ τέλς της Υγρής Περιόδυ υπλγίστηκε ίσς με τν απαιτύμεν (141,14 εκ. κυβ. μέτρα). 6. Στην αντίθετη περίπτωση, δηλαδή αν και μετά την απόληψη όλης της διαθέσιμης πσότητας εξακλυθεί να υπάρχει έλλειμμα, τότε όγκς στν Ταμιευτήρα στ τέλς της Υγρής Περιόδυ είναι μικρότερς από τν απαιτύμεν. 7. Επαναλήφθηκε η ίδια διαδικασία για την Ξηρή Περίδ (Βήματα 1-5), λαμβάνντας όμως ως αρχικό όγκ στν Ταμιευτήρα αυτόν πυ πρέκυψε στ τέλς της Υγρής. 8. Στην περίπτωση πυ, ακόμα και μετά την απόληψη όλης της διαθέσιμης πσότητας από τν Πηνειό, εξακλυθεί να υπάρχει έλλειμμα, τότε τ ισζύγι υπλγίζεται με μειωμένες τις απλήψεις για αρδεύσεις, (μείωση ίση με τ έλλειμμα), ώστε τελικά όγκς να μην κατέλθει της Κατώτατης Στάθμης Ύδατς. 9. Ωστόσ, υπήρξε περίπτωση πυ, ακόμα και με μηδενισμό των απλήψεων για αρδεύσεις αυτή η στάθμη δεν επιτεύχθηκε. 78

86 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 4- Υδατικό ισζύγι 4.5 ΣΕΝΑΡΙΑ ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗΣ ΤΩΝ ΥΔΑΤΙΚΩΝ ΠΟΡΩΝ Στη συνέχεια αναπτύσσνται τέσσερα εναλλακτικά σενάρια διαχείρισης των υδατικών πόρων της υπό εξέταση λεκάνης, πυ διαπραγματεύνται, όπως πραναφέρθηκε την πρσάρτηση ή μη της λεκάνης Καλχωρίυ και τν μηδενισμό των αρδευτικών γεωτρήσεων. Επίσης έγινε συνδυασμός των διαχειριστικών σεναρίων με τα τρία υδρλγικά σενάρια πυ αναπτύχθηκαν στ Κεφάλαι Σενάρι: Με βάση τη μελέτη Σε αυτό τ σενάρι η διαμόρφωση τυ ισζυγίυ έγινε με βάση τη μελέτη Έπαναδημιυργίας της λίμνης Κάρλας, δηλαδή: χωρίς να ληφθεί υπόψη η ενδεχόμενη εκτρπή της κλειστής λεκάνης Καλχωρίυ μέσω σήραγγας πρς τν Ταμιευτήρα και θεωρώντας πως ένα πσστό των αρδευτικών αναγκών καλύπτεται από τις γεωτρήσεις, πότε απμένει μια πσότητα 60 εκ. κυβ. μέτρων πυ πρέπει να καλύψει Ταμιευτήρας στην Ξηρή περίδ. Τ υδατικό ισζύγι για τ σενάρι αυτό φαίνεται στ Σχήμα 4.2 και αναλυτικότερα στν Πίνακα 4.4. Σχήμα 4.2. Σενάρι 1 79

87 ζ ν ζ ι ι31.60 Διακύμανση τυ όγκυ με απλήψεις από τν Π ηνειό Έ λ λ ειμ μ α με Πηνειό 'S' m Τ ελ ικ ές απλήψεις από Π ηνειό (Ν Ο Έ λ λ ειμ μ α χωρίς Π ηνειό Διαθέσιμες απλήψεις από τν Πηνειό X ΓΟ (Ν Ο Απαιτύμενη διακύμανση τυ όγκυ τυ Τ α μ ιευτή ρ α (Ν Διακύμανση τυ όγκυ χωρίς απλήψεις από τν Π ηνειό Ο Ον Υ Γ" Υ Σύνλ εκρών από τν Τ α μ ιευ τή ρ α ΟΟ Υ Γ" X X Z V Z U Z V Z U Σύνλ εισρών στν Ταμιευτήρα ιτί X Υ σν (Ν ΝΟ m (Ο (Ο i ΝΟ Α in t ; n Ί ΟΝ 00 ΟΝ ΝΟ CN in Απλήψ εις για άρδευση 00Ό9 00Ό Ό9 00Ό9 00Ό9 Διαφυγές από Τ αμιευτήρα CN (Ν (Ν (Ν Ε ξάτμιση από Τ αμιευτήρα S Ζ Ό Ζ (Ν Απρρή πυ φ τάνει τελ ικ ά στν ταμιευτήρα m Υ δ Υ Ι"- t τ~- Z Y L L Γ" Γ-~ Δέσμευση στα ανάντη για πλήρωση μικρώ ν δεξαμενών Υ (Ν <Ν Απρρή από τη χαμηλή λεκάνη m d Κ Ε Φ Α Λ Α ΙΟ 4- Υδατικό ισζύγι Απρρή από την υψηλή λεκάνη Βρχόπτωση στν Τ αμιευτήρα Περίπτω ση δ s - α '8 "Ο X?- * Οα t >< Τ-Η ΟΝ ΟΝ (Ν ΝΟ wetm ed drym ed α νο Xmi <^ί α t >< «Ν Γ" Α 4.19 m 00 w etm in d ry m in -Λ α ^8 >W "Ο X ί- Ο e< a (Ο1 > ΙΟ (Ο CO (Ν 90 0) 1" 00 ΐ' Ό m NO Α dry88 00 ν in ν in Γ" ΝΟ NO σι Ον ΟΝ dry89 wet90 dry90 Γ-~ ι> Η \ ΝΟ CN in dry91

88 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 4- Υδατικό ισζύγι Σενάρι: Μετά την κατασκευή της σήραγγας Καλχωρίυ Οπως αναφέρθηκε στα πρηγύμενα Κεφάλαια, πρβλέπεται εκτρπή των απρρών της λεκάνης Καλχωρίυ πρς τν Ταμιευτήρα, με την κατασκευή μιας σήραγγας πυ θα δηγεί τα νερά αυτής της κλειστής λεκάνης στν Συλλεκτήρα Σ3. Σε αυτό τ σενάρι η διαμόρφωση τυ ισζυγίυ έγινε όπως και στ πρηγύμεν αλλά λήφθηκε υπόψη και η συμβλή της κλειστής λεκάνης Καλχωρίυ, πότε και παρατηρήθηκε αύξηση στ σύνλ των απρρών, (αύξηση περίπυ 20% για τη μέση υγρή περίδ, πυ φτάνει τ 98% για την ξηρότερη υγρή περίδ). Τ υδατικό ισζύγι για τ σενάρι αυτό φαίνεται στ Σχήμα 4.3 και αναλυτικότερα στν Πίνακα 4.5. Σχήμα 4.3. Σενάρι 2 Όπως πραναφέρθηκε ι απρρές των Ξηρών Περιόδων πρέκυψαν μηδενικές, λόγω της μεγάλης εξάτμισης. Ωστόσ, μέσα στ σύνλ των απρρών των Γραφημάτων συνυπλγίζεται και η απευθείας βρχόπτωση στν Ταμιευτήρα, γι αυτό εμφανίζνται απρρές στις Ξηρές Περιόδυς / 81

89 ζ ν ζ ιι32.20 Διακύμανση τυ όγκυ με απλήψεις από τν Πηνειό Έ λλειμ μ α με Πηνειό Γ ' (Ν r- in d Τ ελικές απλήψεις από Π ηνειό G' in Ο ΟΟ t Ον Διαθέσιμες απλήψεις από τν Πηνειό « Έ λ λ ειμ μ α χωρίς Π ηνειό in' χ m XΝ' in ( Γ<Ί Γ- ΟΝ Απαιτύμενη διακύμανση τυ όγκυ τυ Τ αμιευτήρα m Ζ'Ζ Διακύμανση τυ όγκυ χωρίς απλήψεις από τν Π ηνειό ' Ξ r-γ 6 Ζ Ύ OO Γ Η m Σύνλ εκρών από τν Τ α μ ιευτή ρ α X00 X Γ Z Y Z U Σύνλ εισρών στν Τ α μ ιευτή ρ α S' X X ΟΝ (Ν ΝΟ m (η cn (Ν in r- NO ON OO On VO IN in Απλήψεις για άρδευση Ο NO 00Ό Ό9 p r"-n p NO Διαφυγές από Ταμιευτήρα (Ν (Ν (Ν (Ν (N ni CN T H Ε ξάτμιση από Τ αμιευτήρα h ΖΌΖ CN O CN Απρρή πυ φ τάνει τελ ικ ά στν ταμιευτήρα ν-ι XΤΤ X & X W Απρρή από τη λεκάνη Καλχωρίυ ΙΛ ΝΟ Α m d 00 vd NO r Δέσμευση στα ανάντη για πλήρωση μικρών δεξαμενών ττ (Ν <N p Απρρή από τη χαμηλή λεκάνη ΚΕΦ ΑΛΑΙΟ 4- Υ δατικό ισζύγι Απρρή από την υψηλή λεκάνη Βρχόπτωση στν Τ α μ ιευτή ρ α * Περίπτωση δ δ Ο α. * *Ρ-» α ί Γ9 wetmed drym ed 1 α -β SS W * α (C ί Ν Γ Ι' Α 4.19 m 00 w etm in drym in Pd α 'δ n κο XΜ α (Ο ί r in γχ γ- 00 ω m rn (Ν Γ ΟΟ η NO A s OO VO t Ό ON 00 «in Γ ι ON 00 Ό in NO ON ON C t c ON Ό H Ov ts * dry91

90 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 4- Υδατικό ισζύγι Σενάρι: Με μείωση των γεωτρήσεων Σε αυτό τ σενάρι διερευνήθηκε η δυνατότητα λειτυργίας τυ Ταμιευτήρα σε περίπτωση πυ κληθεί να εξυπηρετήσει τ σύνλ της αρδευτικών αναγκών, δηλαδή σε περίπτωση πυ κριθεί ότι δεν μπρεί να συνεχιστεί η άντληση από τις γεωτρήσεις. Έτσι, λιπόν τ σενάρι αυτό διαφέρει από τ πρώτ μόν στν όγκ νερύ πυ απαιτείται για την άρδευση. Οπως αναφέρθηκε παραπάνω, η πσότητα νερύ πυ απαιτείται για άρδευση είναι 60,4 εκ. κυβ. μέτρα, η πία επαυξάνεται για λόγυς ασφαλείας κατά 15% και πρκύπτει ότι Ταμιευτήρας πρέπει να καλύψει αρδευτικές ανάγκες της τάξης των 70 εκ. κυβ. μέτρα. Τ υδατικό ισζύγι για τ σενάρι αυτό φαίνεται στ Σχήμα 4.4 και αναλυτικότερα στν Πίνακα 4.6. Σχήμα 4.4. Σενάρι 3 Ογκς (ΙΟ6 m3) Τελικές απλήψεις απ Πηνειό Em Σύνλ απριχ ιών ΕΙ3 Αρχική όγκς στν Τμιευτήρα ι ι Σύνλ εκρών Έλλειμμα <υ <υ a a.a.a a a I Ό r~r~'0000 \ \ i-ii-i eoeo0c9oeo9o9\9\9\9\ -a it - ί - Ικανπιύμενες αρδεύσεις 83

91 ΟΟ Κ Ε Φ Α Λ Α ΙΟ 4- Υ δατικό ισζύγι

92 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 4- Υδατικό ισζύγι Σενάρι: Μετά την κατασκευή της σήραγγας Καλχωρίυ και με μείωση των γεωτρήσεων Αυτό τ σενάρι απτελεί συνδυασμό των σεναρίων 3 και 4. Δηλαδή λαμβάνεται υπόψη η λεκάνη Καλχωρίυ και ταυτόχρνα θεωρύνται αυξημένες ι ανάγκες για άρδευση (70 εκ. κυβ. μέτρα) Τ υδατικό ισζύγι για τ σενάρι αυτό φαίνεται στ Σχήμα 4.5 και αναλυτικότερα στν Πίνακα 4.7.' Σχήμα 4.5. Σενάρι 4 Τελικές απλήψεις απ Πηνειό Απρρή από τη λεκάνη Καλχωρίυ L. -.1 Σύνλ απρρών I Δ Αρχικός όγκς στν Ταμιευτήρα I I Σύνλ εκρών Έλλειμμα Ο) a a a 8? a a s a F * * t- Γ Γ ΟΝ ΟΟ ΟΟ * $ ω U α) 4) a Ό Ο O»-h 00 0\ 0\ ON t- I E? -a a Os Ικανπιύμενες αρδεύσεις 85

93 Διακύμανση τυ όγκυ με απλήψεις από τν Πηνειό» 1 ί 6Ζ'Ζ9\ Έ λ λ ειμ μ α με Πηνειό Ρ in d (Ν Τ ελικές απλήψεις από Πηνειό Ρ in r- ν Διαθέσιμες απλήψεις από τν Π ηνειό ι/-ι Έ λλειμ μ α χωρίς Πηνειό Π m ΤΡ m Γ" Γ" Ον Απαιτύμεν η διακύμανση τυ όγκυ τυ Τ αμιευτήρα Ρ Διακύμανση τυ όγκυ χωρίς απλήψεις από τν Π ηνειό θ' ΐ τ Γ Σύνλ εκρών από τν Ταμιευτήρα Ρ ρ V Γ X ΖΥΖΖΙ ζνζζι Σύνλ εισρών στν Τ αμιευτήρα n Ρ τ ΟΟ ΟΟ m \ (Ν ΝΟ m 00 τ m rn (Ν ΙΛι Γ- ν ΝΟ CN VI Απλήψεις για άρδευση ΟΝ Ο Ο CN Γ'- ΟΟ in Ο ι> Διαφυγές από Ταμιευτήρα ΟΟ <Ν Εξάτμιση από Τ αμιευτήρα Γ ΖΌΖ ΖΌΖ Απρρή πυ φ τάνει τελ ικ ά στν Ταμιευτήρα Ρ Ρ <Ν τρ Ο L VIZ Απρρή από τη λεκάνη Καλχωρίυ ΝΟ Υ ΟΟ Δέσμευση στα ανάντη για πλήρωση μικρώ ν δεξαμενών Ρ (Ν ι (Ν Απρρή από τη χαμηλή λεκάνη ι "Ρ Κ Ε Φ Α Λ Α ΙΟ 4- Υ δατικό ισζύγι Απρρή από την υψηλή λεκάνη Βρχόπτωση στν Τ α μ ιευτή ρ α Περίπτωση Ρ s C. 'S δ ό *Ρ* α to ϊ* τ-η wetmed drymed Ο mi α * mi α to ί* CM γ m 00 wetmin drym in Ο mi CL in τ-η m ΙΛ> cn ΝΟ Κ (Ν "Ο Xmi α > Ο) γ~ 00 CJ * dry87 wet X Ό Ά wet89 IT) Γ-~ m3 ΟΝ 00 C Ό ν ί ΟΝ C Γ' τ * ΟΝ NO (Ν m3 τη Ον η

94 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 4- Υδατικό ισζύγι 4.6 ΣΧΟΛΙΑΣΜΟΣ ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΩΝ Ένα πρώτ γενικό συμπέρασμα πυ πρκύπτει από την παρατήρηση των Γραφημάτων είναι ότι παρόλ πυ στη Μέση Υγρή Περίδ και την Υγρή Περίδ ι απρρές επαρκύν για την κάλυψη των αναγκών τυ Ταμιευτήρα, σε όλες τις υπόλιπες περιόδυς πυ επιλέχθηκαν απαιτύνται απλήψεις σημαντικύ όγκυ από τν Πηνειό (πυ φτάνυν τα 104 εκ. κυβ. μέτρα την Ξηρότερη Υγρή Περίδ). Τ συμπέρασμα αυτό είναι λγικό και αναμενόμεν, καθώς όλες ι υπόλιπες περίδι είναι ξηρότερες της Μέσης Υγρής, και απαιτύνται μεγαλύτερες απλήψεις πρκειμένυ να αντισταθμιστεί η μείωση των βρχπτώσεων. 4 Συνέπεια αυτύ είναι η άρτια λειτυργία τυ Ταμιευτήρα για αυτές τις περιπτώσεις να βασίζεται υσιαστικά στην παρχή τυ Πηνειύ, η πία σε γενικές γραμμές μπρεί να καλύψει τ έλλειμμα πλήρως, εκτός από τις περιπτώσεις: της Υγρής Περιόδυ , η πία εμφανίζεται δύ φρές: ως η Ξηρότερη Υγρή της 33-ετίας ως περίδς πυ ανήκει στην πενταετία Και στις δύ περιπτώσεις τ έλλειμμα είναι πλύ μικρό και χωρίς σβαρές συνέπειες εφόσν στις Ξηρές Περιόδυς πυ ακλυθύν ι εισρές είναι επαρκείς. της Ξηρής Περιόδυ , στην πία τ έλλειμμα είναι επίσης πλύ μικρό, της τάξης τυ 1 εκ. κυβ. μέτρων (για τ 1 και 2 σενάρι). Στην περίπτωση αυτή απαιτύμενς όγκς επιτυγχάνεται με μικρή μείωση των αρδεύσεων (λαμβάνντας τελικά 59 εκ. κυβ. μέτρα). τυ Υδρλγικύ Έτυς , στ πί παρατηρύνται η δεύτερη ξηρότερη Υγρή Περίδς της 33-ετίας για τη λεκάνη και η ελάχιστη παρχή της 33-ετίας (υγρής περιόδυ) τυ Πηνειύ. Αυτή η περίπτωση τελικά πρκύπτει δυσμενέστερη από τ Ξηρότερ Υδρλγικό Έτς, λόγω ακριβώς της πλύ μικρής- σε σχέση με τη μέση- διαθέσιμης πσότητας νερύ από τν Πηνειό. Έτσι, ενώ απαιτύνται περίπυ 96,35 εκ. κυβ. μέτρα νερύ από τν Πηνειό (σύμφωνα με τ 1 Σενάρι) στην Υγρή Περίδ διαθέσιμα είναι μόν 19,7 εκ. κυβ. μέτρα, με απτέλεσμα να μην επιτυγχάνεται απαιτύμενς όγκς στ τέλς αυτής (πυ είναι τα 141,14 εκ. 87

95 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 4- Υδατικό ισζύγι κυβ. μέτρα), αλλά να παρυσιάζεται έλλειμμα της τάξης των 76,65 εκ. κυβ. μέτρων. Ο όγκς πυ πρκύπτει στ τέλς της Υγρής Περιόδυ είναι 64,49 εκ. κυβ. μέτρα και λαμβάνντας αυτόν ως αρχικό για την Ξηρή Περίδ πυ ακλυθεί, πρκύπτει και πάλι μεγάλ έλλειμμα πυ δεν μπρεί να καλυφθεί, ύτε ακόμα και με μηδενισμό των αρδεύσεων. Τελικά για τ σύνλ τυ Υδρλγικύ Έτυς , ύτε ι ανάγκες των αρδεύσεων ικανπιύνται, ύτε πληρύνται ι περιβαλλντικί όρι λειτυργίας. Τ πρόβλημα για την συγκεκριμένη χρνιά είναι εξίσυ έντν σε όλα τα σενάρια. Επίσης, θα πρέπει να τνισθεί η σημαντική συμβλή τυ Πηνειύ και στις Ξηρές Περιόδυς (πυ φτάνει τα 46 εκ. κυβ. μέτρα στην Ξηρότερη Ξηρή Περίδ). Οι απαιτήσεις σε νερό αυτών των περιόδων μπρύν να καλυφθύν κυρίως κατά τυς δύ πρώτυς μήνες αυτών (δηλαδή Απρίλι και Μάι), όταν παρατηρείται μειωμένη Ανώτατη Στάθμη Άρδευσης στ τέλς τυ Μαρτίυ. 4.7 ΣΥΓΚΡΙΣΗ ΣΕΝΑΡΙΩΝ Στη συνέχεια εισήχθησαν κάπιες παράμετρι ι πίες διευκλύνυν τη σύγκριση των απτελεσμάτων και ι πίες είναι: τ πσστό πλήρωσης τυ Ταμιευτήρα, δηλαδή λόγς τυ όγκυ στ τέλς κάθε περιόδυ πρς τν απαιτύμεν τ πσστό εισρών από κάθε πηγή ως πρς τ σύνλ των εισρών και τ πσστό συνεισφράς κάθε πηγής ως πρς τν απαιτύμεν όγκ τυ Ταμιευτήρα, πυ πρκύπτει ως γινόμεν των δύ πρηγύμενων. Η τελευταία παράμετρς, δηλαδή τ πσστό συνεισφράς κάθε πηγής ως πρς τν απαιτύμεν όγκ είναι πλύ σημαντική για την απτίμηση της λειτυργίας τυ ταμιευτήρα, καθώς αυτή εκφράζει τ αν επιτυγχάνεται η πλήρωση τυ ταμιευτήρα αφενός, και αφετέρυ τη συνεισφρά κάθε πηγής στην πλήρωση. Τα πσστά συνεισφράς πυ πρέκυψαν για κάθε σενάρι φαίννται στα Σχήματα 4.6, 4.7, 4.8,4.9. Αρχικά συγκρίννται τ πρώτ με τ τρίτ σενάρι, στα πία δεν λαμβάνεται υπόψη η λεκάνη Καλχωρίυ, και τ δεύτερ με τ τέταρτ, στα πία λαμβάνεται υπόψη η λεκάνη Καλχωρίυ. Η διαφρά τυ πρώτυ από τ τρίτ, και τυ δεύτερυ από τ τέταρτ είναι μόν όγκς των απλήψεων για αρδεύσεις. Όπως παρατηρείται, ι 88

96 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 4- Υδατικό ισζύγι διαφρές μεταξύ των σεναρίων είναι πλύ μικρές, ενώ ι ικανπιύμενες αρδεύσεις είναι αυξημένες κατά 10 εκ. κυβ. μέτρα στα σενάρια 2 και 4 (εκτός από τις περιπτώσεις των Υδρλγικών Ετών , πυ λαμβάννται τελικά 59 εκ. κυβ. μέτρα και , στην πία δεν διατίθεται καμία πσότητα νερύ για άρδευση). Συγκρίνντας τώρα τ πρώτ με τ δεύτερ και τ τρίτ με τ τέταρτ σενάρι, τ πσστό της συνεισφράς τυ Πηνειύ μειώνεται στις περισσότερες των περιπτώσεων, αλλά δεν παρατηρείται καμία σημαντική βελτίωση στη λειτυργία τυ Ταμιευτηρα για τ κρίσιμ Υδρλγικό έτς Ουσιαστικά η συμβλή της λεκάνης Καλχωρίυ είναι σημαντική μόν σε περιόδυς πυ ύτως ή άλλως δεν αντιμετωπίζεται πρόβλημα ξηρασίας. Σχήμα 4.6. Σεναριί Σχήμα 4.7. Σενάρι 3 89

97 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 4- Υδατικό ισζύγι Σχήμα 4.8. Σενάρι 2 IQ Πσστό συνεισφράς τυ Πηνειύ [ Πσστό συνεισφράς της λεκάνης Καλχωρίαυ Πσστό συνεισφράς Τ3 ω <υ ε ε ί -3 is Ό ω is Γ Ον s Ο Ο, Η ΟΟ Os Ον Ον ΟΝ b & b b Ο b Τ3 Τ3 Ό is Τ3 τωναπρρώνν Σχήμα 4.9. Σενάρι 4 140% η 120% α Πσστό συνεισφράς τυ Πηνειύ 100% J Ι Πσστό συνεισφράς της λεκάνης Καλχωρίυ Τ3 τ) α Γ Γ ΟΝ Os,----1 <υ ^ ΟΟ ΟΟ ΟΝ ΟΝ Os Ον Β Β Β ε α> b ω b b b Ο b "Ο Ό TO Ό Τ3 Πσστό συνεισφράς των απρρών 90

98 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 4- Υδατικό ισούγι Ενδιαφέρν επίσης παρυσιάζει τ παρακάτω Σχήμα στ πί διακρίνεται η μεταβλή τυ πσστύ πλήρωσης τυ Ταμιευτήρα, δηλαδή η πσστιαία διακύμανση τυ όγκυ τυ μέσα στην εξεταζόμενη πενταετία για τα τέσσερα διαφρετικά διαχειριστικά σενάρια. Σχήμα 4.10 Οπως παρατηρείτας για τα δυ πρώτα χρόνια της πενταετίας (από Οκτώβρι 1987 ως Σεπτέμβρι 1989) δεν πρκύπτυν σημαντικές διαφρές. Στ επόμεν έτς πυ είναι και τ πι κρίσιμ τ δεύτερ και τ τέταρτ σενάρι υπερέχυν ελαφρά των δυ άλλων, χωρίς όμως αυτό να έχει πρακτική σημασία, αφύ τελικά σε αυτό τ έτς και για τα τέσσερα σενάρια Ταμιευτήρας αστχεί (δηλαδή δεν πληρί τυς περιβαλλντικύς όρυς) ακόμα και με μηδενισμό των αρδεύσεων. Η διαφρά γίνεται μεγαλύτερη στ επόμεν έτς, όμως και πάλι δεν έχει πρακτική σημασία, αφύ απαιτύμενς όγκς επιτυγχάνεται ύτως ή άλλως. Στ τελευταί έτς της πενταετίας δεύτερ και τ τέταρτ σενάρι εξακλυθύν να υπερέχυν, αλλά και πάλι η διαφρά είναι μικρή. Τα σενάρια Ενα και Τρία συμπίπτυν ως πρς τ πσστό πλήρωσης τυ ταμιευτήρα, όπως φαίνεται και στ Σχήμα 4.10, γεγνός αναμενόμεν καθώς η διαφρά τυς πυ συνίσταται σε διαφρέτικές πσότητες απλήψεων για αρδεύσεις δεν επιδρά στην πλήρωση τυ ταμιευτήρα για τις υγρές περιόδυς.. Οι διαφρές πυ πρκύπτυν ανάμεσα στα σενάρια Δύ και Τέσσερα είναι απτέλεσμα τυ ελλείμματς ή της περίσσειας νερύ στις ξηρές περιόδυς. 91

99 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 4- Υδατικό ισζύγι 4.8 ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ-ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ Όπως πρκύπτει από την ανάλυση πυ πρηγήθηκε, η λειτυργία τυ ταμιευτήρα με τις πρτεινόμενες στάθμες κρίνεται γενικώς ικανπιητική, εφόσν στις περισσότερες των περιπτώσεων απαιτύμενς όγκς καλύπτεται από τις απρρές της λεκάνης σε συνδυασμό με απλήψεις από τν Πηνειό. Ωστόσ, στα ξηρά έτη, η συμβλή τυ Πηνειύ είναι κρίσιμς παράγντας για την επίτευξη των στόχων κατασκευής τυ έργυ. Χωρίς τν Πηνειό τ έργ δεν μπρεί να αντεπεξέλθει στις πρσδκίες των μελετητών τυ. Από τη μελέτη Έπαναδημιυργίας λίμνης Κάρλας λήφθηκε ότι σε ετήσια βάση μπρεί να αντληθεί από τν Πηνειό πσότητα νερύ ίση με 100 εκ. κυβ. μέτρα, χωρίς να λαμβάννται υπόψη πιθανές διακυμάνσεις στην παρχή τυ πταμύ, λόγω ακραίων υδρλγικών φαινμένων ξηρασίας. Στην παρύσα μελέτη διενεργήθηκε πληρέστερη ανάλυση και διερευνήθηκε και η παράμετρς μείωσης της παρχής τυ πταμύ. Για τ υδρλγικό έτς , πυ ήταν ένα πραγματικά ξηρό έτς για όλη τη χώρα, η παρχή τυ Πηνειύ πρέκυψε κατά πλύ μειωμένη και συνακόλυθα μειωμένες πρέκυψαν και ι πσότητες νερύ πυ μπρύν να διατεθύν από αυτόν για την Κάρλα. Στην περίπτωση αυτή ταμιευτήρας, αν είχε κατασκευαστεί, θα είχε απτύχει στην εκπλήρωση των αρδευτικών αλλά και περιβαλλντικών αναγκών της περιχής. Πάντως, η πιθανότητα επανεμφάνισης ενός τόσ ακραίυ υδρλγικύ έτυς μέσα στα επόμενα χρόνια είναι σχετικά μικρή, ενώ ταυτόχρνα αναμένεται πως, μετά την λκλήρωση των έργων μεταφράς νερύ από τν Αχελώ πυ θα τρφδτήσει και τ αρδευτικό δίκτυ της περιχής, θα απσβηθύν τελείως ι συνέπειες αυτύ. Λαμβάνντας υπόψη τα απτελέσματα πυ πρέκυψαν για τα διαχειριστικά σενάρια είναι πρφανές πως η συνεισφρά της λεκάνης Καλχωρίυ είναι μικρή για τα ξηρά έτη, πότε και η βελτίωση πυ πρκύπτει από την πρσάρτηση αυτής είναι μικρής σημασίας. Θα απαιτηθεί τεχνικικνμική ανάλυση για να διαπιστωθεί αν τελικά συμφέρει η κατασκευή της σήραγγας πυ θα κατευθύνει τα νερά της κλειστής λεκάνης στν Ταμιευτήρα. Πάντως από την παρύσα μελέτη συνάγεται πως κάτι τέτι μάλλν δεν είναι απαραίτητ. Όσν αφρά τ διαχειριστικό σενάρι πυ διαπραγματεύεται τν μηδενισμό των αρδευτικών γεωτρήσεων και την συνακόλυθη αύξηση των απλήψεων από τν Ταμιευτήρα, τα απτελέσματα κρίννται ικανπιητικά, εφόσν ι αρδεύσεις αυτές 92

100 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 4- Υδατικό ισζύγι ικανπιύνται στις περισσότερες των περιπτώσεων, ενώ ταυτόχρνα φρτίζεται υπόγεις υδρφόρς ρίζντας. Στις περιπτώσεις στις πίες ι αρδεύσεις δεν ικανπιύνται, δηλαδή τ η επαναλειτυργία των γεωτρήσεων θα μπρύσε να καλύψει τ έλλειμμα των 11 εκ. κυβ. μέτρων, ενώ για την περίπτωση τυ υδρλγικύ έτυς , ι αρδεύσεις δεν μπρύν να ικανπιηθύν με κανένα τρόπ. Πρτείνεται λιπόν η υιθέτηση τυ δυσμενέστερυ, για τν ταμιευτήρα, σεναρίυ από τα τέσσερα πυ εξετάστηκαν, δηλαδή τυ τρίτυ, εφόσν ι διαφρές μεταξύ αυτών ήταν πλύ μικρές. Υπενθυμίζεται ότι στ σενάρι αυτό δεν λαμβάνεται υπόψη η λεκάνη Καλχωρίυ, ενώ θεωρύνται αυξημένες ι απλήψεις για αρδεύσεις. Πρόκειται δηλαδή, για τ σενάρι με τις λιγότερες συγκριτικά εισρές στν Ταμιευτήρα και τις περισσότερες εκρές από αυτόν, εφόσν μηδενίζνται ι αρδευτικές γεωτρήσεις, ενώ η ζήτηση για άρδευση παραμένει σταθερή. Τ υπ όψιν σενάρι όμως, ενώ είναι τ δυσμενέστερ για τ ισζύγι τυ ταμιευτήρα, όταν αυτός εξετάζεται μεμνωμένα, είναι τ ευμενέστερ για τ συνλικό υδατικό ισζύγι της λεκάνης, καθώς μειώννται ι γεωτρήσεις, άρα φρτίζεται υπόγεις υδρφρέας, και απφεύγεται η μεταφρά νερύ από την αυτόνμη λεκάνη Καλχωρίυ. Εξάλλυ από τη σκπιά της συνλικής λειτυργίας τυ συστήματς, πρόκειται για τη λύση πυ βρίσκεται πι κντά στις αρχές της αειφόρυ ανάπτυξης. 93

101 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 5 5 ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ ΚΑΙ ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ 5.1 ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ Η απόφαση να απξηρανθεί η λίμνη Κάρλα και να δημιυργηθεί σε τμήμα της ένας ταμιευτήρας μικρότερης έκτασης ήταν, σύμφωνα με όλες τις πρηγύμενες μελέτες, η πλέν ενδεδειγμένη για την απόκτηση γεωργικών εκτάσεων, την αντιπλημμυρική πρστασία και την άρδευση της ευρύτερης περιχής. Η μη λκλήρωση όμως των έργων, αντί να λύσει τα πρβλήματα δημιύργησε περισσότερα. Μειώθηκαν ι εισρές τυ νερύ, χάθηκε η λίμνη και μαζί της όλες ι πλύτιμες απρρές διχετεύνταν στη θάλασσα, ενώ ταυτόχρνα αυξήθηκαν ι καλλιεργύμενες εκτάσεις και ι απαιτήσεις για άρδευση. Η περιχή αντιμετωπίζει ένα πλήθς πρβλημάτων, τα πία πρκλήθηκαν από την απξήρανση και θα λυθύν μόν με την κατασκευή τυ ταμιευτήρα. Τα περιθώρια έχυν στενέψει και η ανάγκη λκλήρωσης τυ ταμιευτήρα πρβάλλει επιτακτική. Η Πλιτεία με μεγάλη καθυστέρηση (40 χρόνια) υλπιεί τώρα τ μεγάλ έργ- ανάσα για τη Θεσσαλία. Η παρύσα μελέτη έρχεται να συμφωνήσει με όλες τις πρηγύμενες και να υπστηρίξει τη σπυδαιότητα τυ κατασκευαζόμενύ έργυ για την εξισρρόπηση τυ υδατικύ ισζυγίυ της περιχής. Ο τελικός ταμιευτήρας των στρεμμάτων θα συμβάλει σημαντικά στην αύξηση των περιρισμένων υδατικών πόρων της Θεσσαλίας, πρσμιάζντας τν τρόπ με τν πί λειτυργύσε η τέως λίμνη Κάρλα, πριν αρχίσει η υπβάθμισή της, δηλαδή θα απταμιεύει τις χειμερινές απρρές της λεκάνης και τις πλημμυρικές παρχές τυ Πηνειύ και θα διαθέτει αυτές τις πσότητες νερύ για άρδευση τ καλκαίρι. Η πιθανότητα αστχίας της λειτυργίας τυ ταμιευτήρα είναι μικρή και εξαρτάται σε μεγάλ βαθμό από τν Πηνειό. Όμως και αυτό τ πρόβλημα πρβλέπεται να αντιμετωπιστεί όταν λκληρωθεί ένα άλλ μεγάλ έργ πυ σχεδιάζεται στην ευρύτερη περιχή, η εκτρπή τυ Αχελώυ, πίς θα συνεισφέρει πρόσθετ υδατικό δυναμικό. Έτσι, ι ανάγκες για τις πίες έγινε σχεδιασμός τυ ταμιευτήρα θα καλύπτνται ικανπιητικά ακόμα και σε ακραίες υδρλγικές περιπτώσεις. Ίσως μάλιστα να γίνει δυνατή και η επέκταση τυ αρδευτικύ δικτύυ, ώστε να μηδενιστύν ι απλήψεις από τν υπόγει υδρφρέα. 94

102 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 5- Συιιπεράσιιατα και Πρτάσεις Η συμβλή τυ ταμιευτήρα στην επαναπλήρωση των υπόγειων υδρφρέων μέσω πυθμένα, θα είναι σχετικά μικρή, λόγω της ελάχιστης περατότητας των στρωμάτων τυ (ι διαρρές κατευθύννται πρς τη θάλασσα). Στην περίπτωση όμως πυ μέρς των διαρρών αυτών τρφδτεί τυς υπόγειυς υδρφρείς αυτό είναι δυνατόν να συμβάλλει απφασιστικά στην επαναπλήρωσή τυς. Από την άλλη μεριά, η δημιυργία τυ ταμιευτήρα είναι βέβαι ότι θα συμβάλει έμμεσα στην επαναπλήρωση των υδρφρέων, λόγω της κατασκευής αρδευτικών έργων πυ θα καταστήσυν περιττή την εξακλύθηση της λειτυργίας των γεωτρήσεων. Τέλς, κατασκευαζόμενς ταμιευτήρας πλλαπλύ σκπύ αναμένεται να απκαταστήσει τις πρϋπάρχυσες πλύτιμες λειτυργίες τυ υγρτόπυ και θα επιλύσει τα πρβλήματα πυ πρκλήθηκαν από την απξήρανση, όπως η ρύπανση τυ Παγασητικύ και η εμφάνιση ρηγμάτων λόγω της πτώσης τυ υπόγειυ υδρφόρυ ρίζντα. Η επαναδημιυργία της Κάρλας είναι δυνατόν να απτελέσει μναδικό παράδειγμα απκατάστασης υγρτόπων, όχι μόν για τη χώρα μας, αλλά και για την ευρύτερη λεκάνη της Μεσγείυ. 5.2 ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ Μια λκληρωμένη μελέτη διαχείρισης υδατικών πόρων μπρεί να διαιρεθεί σε μια σειρά σταδίων μελέτης πυ περιλαμβάνυν από τη συλλγή, επεξεργασία και αξιλόγηση των πληρφριών, τη δημιυργία μντέλων βρχόπτωσης-απρρής, υπόγειας υδρφρίας και πρσμίωσης της ζήτησης, μέχρι την ικνμική ανάλυση και τη διαμόρφωση σεναρίων ανάπτυξης. Λόγω όμως τυ ότι η παρύσα μελέτη έγινε στα περιρισμένα πλαίσια μιας διπλωματικής εργασίας, δεν ήταν δυνατό να αναλυθύν σε βάθς όλα τα παραπάνω στάδια, παρά μόν τα δυ πρώτα, ενώ για τα υπόλιπα λήφθηκαν τα απτελέσματα πρηγύμενων μελετών. Από την άλλη μεριά, η διαχείριση υδατικών πόρων είναι μια συνεχής διαδικασία πυ ξεκινά από τ επίπεδ μιας υδρλγικής λεκάνης και μπρεί να γενικευτεί σε επίπεδ υδατικύ διαμερίσματς, μέχρι και τ γενικό επίπεδ λόκληρης της χώρας. Σε αυτό τ σημεί αναδεικνύνται τα πλενεκτήματα ενός Γεωγραφικύ Συστήματς Πληρφριών, τ πί παρέχει τη δυνατότητα επέμβασης, διασύνδεσης και επέκτασής της μελέτης, είτε αναλύντας σε μεγαλύτερ βάθς κάπια στάδια, είτε εντάσσντάς την σε ένα ευρύτερ επίπεδ. Εδώ, λαμβάνντας υπόψη την αλληλσυσχέτιση πυ εξετάστηκε, θα ήταν χρήσιμ να γίνει μια μελέτη διαχείρισης υδατικών πόρων στη λεκάνη απρρής τυ Πηνειύ, για να πιστπιηθεί η ικανότητά τυ να πρμηθεύει τν ταμιευτήρα της Κάρλας με μεγάλες πσότητες νερύ,. 95

103 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 5- Συιιπεράσιιατα και Πρτάσεις Καλύτερ θα ήταν, να γίνει μια μελέτη ΔΥΠ σε επίπεδ υδατικύ διαμερίσματς, ώστε να διερευνηθύν και να ελεγχθύν όλες ι αλληλσυσχετίσεις πυ πρκύπτυν, τόσ σε σχέση με τν Πηνειό, όσ και σε σχέση με τη λεκάνη τυ Βόλυ ή μια ακόμα πι πλήρης μελέτη πυ να περιλαμβάνει και τη συμβλή τυ Αχελώυ. Επειδή όμως ένα υδατικό σύστημα είναι δυναμικό και μεταβάλλεται, δεν θα πρέπει να παραβλεφθεί και παράγντας υπόγεια νερά, πίς ξεπερνά τα όρια της υδρλγικής λεκάνης, αλλά πρέπει να επανεκτιμηθεί και να εξεταστεί σε βάθς, λαμβάνντας υπόψη την αλληλεξάρτηση με τα επιφανειακά νερά. Παράλληλα, απαιτείται να εξεταστεί και παράγντας πιότητας των υδατικών πόρων, είτε επιφανειακών, είτε υπόγειων, ώστε να εξακριβωθεί, πέρα από την επάρκειά τυς, και η καταλληλότητα αυτών για τις απαιτύμενες χρήσεις. Μια ακόμη συνισταμένη τυ πρβλήματς πυ μπρεί να διερευνηθεί είναι η διαχείριση της ζήτησης τυ νερύ στην περιχή της λίμνης, πυ μπρεί να περιλαμβάνει: αναδιάρθρωση των γεωργικών καλλιεργειών, απβλέπντας στη σταδιακή μείωση των υδρβόρων (όπως είναι τ βαμβάκι) και αντικατάστασή τυς με πι ικνμικές καλλιέργειες εκσυγχρνισμό των μεθόδων άρδευσης, με τη χρήση συστημάτων μικράρδευσης, πυ έχυν μικρότερες απώλειες διερεύνηση εναλλακτικής κάλυψης των αναγκών με επεξεργασμένα λύματα από την μνάδα επεξεργασίας λυμάτων τυ Βόλυ κ.α. Επίσης, ανεξάρτητα από τα παραπάνω, απαιτείται η ανάπτυξη ενός ακριβέστερυ μαθηματικύ μντέλυ βρχόπτωσης-απρρής, πυ να βασίζεται σε φυσική πρσμίωση των διαδικασιών πυ λαμβάνυν χώρα κατά την πρεία τυ νερύ και να λειτυργεί με μικρό σχετικά χρνικό βήμα. Τέλς, για την ακόμα καλύτερη πρσμίωση τυ μντέλυ εισρών- εκρών τυ ταμιευτήρα, θα μπρύσε να διαμρφωθεί τ τρισδιάστατ μίωμά τυ μέσω τυ Maplnf, έτσι ώστε να υπλγιστύν ακριβέστερα ι σχέσεις στάθμης- επιφανείαςόγκυ. Η πρσπάθεια αυτή έχει ξεκινήσει, αλλά δεν λκληρώθηκε, λόγω ελλείψεως στιχείων (χαρτών- σχεδίων), πρβλέπεται όμως να λκληρωθεί σύντμα. 96

104 ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ [1] Γ. X. Ζαλίδης, Ξ. Π. Δημητριάδης, Σ. Λ. Χατζηγιαννάκης, Ο ιδεότυπς της τέως λίμνης Κάρλας- Ως βάση αξιλόγησης των πρταθείσων λύσεων κατασκευής τυ μώνυμυ ταμιευτήρα, Μυσεί Γυλανδρή Φυσικής Ιστρίας- Ελληνικό Κέντρ Βιτόπων-Υγρτόπων, Ιύλις 1995 [2] ΤΕΕ Τμήμα Μαγνησίας Λίμνη Κάρλα- Η Αρχαία Βιβηίς- Η απκατάσταση ενός υγρτόπυ στην Ελλάδα από τυς σημαντικότερυς της Ευρώπης. [3] ΥΠΕΧΩΔΕ, Γενική Γραμματεία Δημσίων Έργων, Διεύθυνση Εγγειβελτιωτικών Έργων, Επαναδημιυργία λίμνης Κάρλας: Περιβαλλντική Τεχνική Έκθεση, Μελέτη Κόστυς-Οφέλυς και Υπστηρικτικές Μελέτες, Αθήνα 1999 [4] ΥΠΕΧΩΔΕ, Γενική Γραμματεία Δημσίων Έργων, Διεύθυνση Εγγειβελτιωτικών Έργων, Επαναδημιυργία λίμνης Κάρλας: Περιβαλλντική Τεχνική Έκθεση, Μελέτη Κόστυς-Οφέλυς και Υπστηρικτικές Μελέτες, Παράρτημα III. 1, Υπστηρικτική Γεωργική Μελέτη, Αθήνα 1999 [5] ΥΠΕΧΩΔΕ, Γενική Γραμματεία Δημσίων Έργων, Διεύθυνση Εγγειβελτιωτικών Έργων, Επαναδημιυργία λίμνης Κάρλας: Περιβαλλντική Τεχνική Έκθεση, Μελέτη Κόστυς-Οφέλυς και Υπστηρικτικές Μελέτες, Παράρτημα III. 2, Υπστηρικτική Υδργεωλγική Μελέτη, Αθήνα 1999 [6] ΥΠΕΧΩΔΕ, Γενική Γραμματεία Δημσίων Έργων, Διεύθυνση Εγγειβελτιωτικών Έργων, Επαναδημιυργία λίμνης Κάρλας: Περιβαλλντική Τεχνική Έκθεση, Μελέτη Κόστυς-Οφέλυς και Υπστηρικτικές Μελέτες, Παράρτημα III. 3, Υπστηρικτική Υδραυλική Μελέτη, Αθήνα 1999 [7] ΥΠΕΧΩΔΕ, Γενική Γραμματεία Δημσίων Έργων, Διεύθυνση Εγγειβελτιωτικών Έργων, Επαναδημιυργία λίμνης Κάρλας: Περιβαλλντική Τεχνική Έκθεση, Μελέτη Κόστυς-Οφέλυς και Υπστηρικτικές Μελέτες, Έμμεσα Περιβαλλντικά Οφέλη, Αθήνα 1999 [8] ΥΠΕΧΩΔΕ, Γενική Γραμματεία Δημσίων Έργων, Διεύθυνση Εγγειβελτιωτικών Έργων, Μελέτη περιβαλλντικών επιπτώσεων και επανρθωτικών μέτρων από την κατασκευή και λειτυργία τυ ταμιευτήρα Κάρλας,, Αθήνα 1995 [9] Ν. Μυλόπυλς, Α. Λιακόπυλς, Α. Μεντές, X. Φαφύτης, Γ. Γαλανός, Μ. Καραμανλίδυ, Πρκαταρκτική διερεύνηση και διαχείριση των υδατικών πόρων της μείζνς υδρλγικής λεκάνης Βόλυ. Καθρισμός πρτεραιτήτων για έργα τυ Γ Κ.Π.Σ., Πανεπιστήμι Θεσσαλίας, Τμέας Υδραυλικής και Περιβαλλντικής Τεχνικής τυ Τμήματς Πλιτικών Μηχανικών 97

105 [10] Maplnf Prfessinal User s Guide, versin 6.0, Maplnf Crpratin, Try, New Yrk [11] Δημήτρης K. Τλίκας, Εισαγωγή στη διαχείριση υδατικών πόρων, Καταχώρηση και επεξεργασία υδρλγικών και υδραυλικών πληρφριών με τη χρήση G.I.S. για τη διαχείριση υδατικών πόρων, Σημειώσεις μαθήματς τυ Πργράμματς Μεταπτυχιακών Σπυδών «Πρστασία Περιβάλλντς και Βιώσιμη Ανάπτυξη» [12] Απστλάκης Α, Ξ. Δημητριάδης, Γ. Ζαλίδης, Ν. Συλλαίς, Σ.. Χατζηγιαννάκης, Χρήση των Γεωγραφικών Συστημάτων Πληρφριών (Γ.Σ.Π) στην επεξεργασία των υδρλγικών δεδμένων στις λεκάνες απρρής των υγρτόπων, Μυσεί Γυλανδρή Φυσικής Ιστρίας- Ελληνικό Κέντρ Βιτόπων- Υγρτόπων [13] Απστλάκης Α, -Γ. Ζαλίδης, Ξ. Δημητριάδης, Κατασκευή χωρικής βάσης δεδμένων για τις λεκάνες απρρής της Θεσσαλίας και χρήση των Γεωγραφικών Συστημάτων Πληρφριών ΓΣΠ για την επεξεργασία των δεδμένων αυτών Μυσεί Γυλανδρή Φυσικής Ιστρίας- Ελληνικό Κέντρ Βιτόπων-Υγρτόπων, Δεκέμβρις 1995 [14] Δ. Κυτσγιάννης, Αναβάθμιση και επικαιρπίηση της υδρλγικής πληρφρίας της Θεσσαλίας ΥΠΕΧΩΔΕ-ΕΜΠ, Αθήνα, 1997 [15] X. Ρ. Dimitriadis, A. Apstlakis, S. Ρ. Katsavuni S. L. Hadzigiannakis, Mdeling the Hydrlgy f Wetlands nd Phase The Gulandris Natural Histry Museum, Greek Bitpe/ Wetland Center [16] Γ. Τσακίρης, Υδατικί πόρι I Τεχνική Υδρλγία, Εκδόσεις Συμμετρία, Αθήνα 1995 [17] Γ. Α. Τερζίδη, Ζ. Γ. Παπαζαφειρίυ, Γεωργική Υδραυλική Εκδόσεις Ζήτη, Θεσσαλνίκη 1997 [18] Χρήστς Δμενικιώτης, Αθανάσις Γ. Λυκάς, Γεωγραφικά Συστήματα Πληρφριών Πανεπιστημιακές Εκδόσεις Θεσσαλίας, Βόλς 1999 [19] Τεχνικό Επιμελητήρι Ελλάδας, Τμήμα Κεντρικής Μακεδνίας, Γεωγραφικά Συστήματα Πληρφριών Πρόγραμμα Επαγγελματικής Κατάρτισης Μηχανικών 1994 [20] Valara Gergia, An Attempt At Wetland Restratin n reece The Case Of Frmer Lake Karla Prceedings f an Internatinal Cnference: Prtectin and Restratin f the Envirnment IV, Sani

106 ΙΥΓΓΡΑΦΕΑΕ ΤΙΤΛΟΙ ΛΗΞΗ ΟΝΟΜΑΤΕΠΩΝΥΜΟ ΔΑΝΕΙΖΟΜΕΝΟΥ 4/η f&l- MlAALl Λ ΐ6 \ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΘΕΣΣΑΛΙΑΣ ΒΙΒΛΙΟΘΗΚΗ Τηλ.: *

107