Πανεπιστήμιο Μακεδονίας Διατμηματικό Πρόγραμμα Μεταπτυχιακών Σπουδών στη Διοίκηση Επιχειρήσεων ΣΤΟ ΔΗΜΟΣΙΟ ΤΟΜΕΑ - ΣΥΓΚΟΙΝΩΝΙΑΚΗ ΥΠΟΔΟΜΗ.

Transcript

1 Πανεπιστήμι Μακεδνίας Διατμηματικό Πρόγραμμα Μεταπτυχιακών Σπυδών στη Διίκηση Επιχειρήσεων Διπλωματική Εργασία: "Κριτική Διερευνηςη της Αξιλόγησης Επενδύσεων ΣΤ ΔΗΜΣΙ ΤΜΕΑ - ΣΥΓΚΙΝΩΝΙΑΚΗ ΥΠΔΜΗ με τη Μέθδ Κςτυς φέλυς" Πελέκα Μαρία Επιβλέπων: Δ. Παπαδόπυλς Θεσσαλνίκη, κτώβρις 22

2 ΕΥΧΑΡΙΣΤΙΕΣ Θερμές ευχαριστίες για τη συμβλή τυς στην λκλήρωση της παρύσας διπλωματικής εργασίας φείλνται στν επιβλέπντα Καθηγητή κ. Δημήτρη Παπαδόπυλ για την πλύτιμη βήθεια και τις υσιαστικές παρατηρήσεις τυ καθ' όλη τη διάρκεια εκπόνησης της. Επίσης, ευχαριστίες φείλνται στν Υπεύθυν Έργυ για τη "Σύνταξη Μελέτης Σκπιμότητας Συστήματς Πληρφόρησης Επιβατικύ Κινύ τυ ΑΣΑ", Διευθύνντα Σύμβυλ της ΤΡΙΑΣ Μελετών ΑΕ - Αναπληρωτή Καθηγητή κ. Παναγιώτη Παπαϊωάννυ για τη ευγενική παραχώρηση των στιχείων της μελέτης και την πλύτιμη βήθεια τυ στη συγκέντρωση της σχετικής βιβλιγραφίας. Η συγγραφή της παρύσας εργασίας δεν θα ήταν δυνατή χωρίς την συμπαράσταση και την ενθάρρυνση μελών της ικγένειας μυ. Τέλς, νιώθω την ανάγκη να ευχαριστήσω και όλυς όσυς συνέβαλαν στην πραγματπίηση της παρύσας εργασίας και τα νόματα των πίων δεν μνημνεύνται. Θεσσαλνίκη κτώβρις 22 Μαρία Πελέκα

3 Περιεχόμενα Σύνψη 1 Κεφάλαι 1: Πλαίσι Αξιλόγησης Επενδύσεων στ Δημόσι Τμέα - Συγκινωνιακή Υπδμή 1.1 Εισαγωγικές παρατηρήσεις 1.2 ρόλς ιδιωτικύ και δημόσιυ τμέα στην ικνμία και στην συγκινωνιακή υπδμή 1. ρόλς τυ δημσίυ τμέα και ι επενδύσεις σε έργα συγκινωνιακής υπδμής Μέθδι αξιλόγησης επενδύσεων συγκινωνιακής υπδμής: γενική θεώρηση Εισαγωγή στην αξιλόγηση επενδύσεων συγκινωνιακής υπδμής: η ανάλυση κόστυς -φέλυς 9 Κεφάλαι 2: Αξιλόγηση Επενδύσεων & η Μέθδς Κόστυς φέλυς στ πλαίσι τυ Ιδιωτικύ Τμέα - Επιχειρηματική Δράση Εισαγωγικές παρατηρήσεις Διαδικασία σύνταξης πρϋπλγισμύ επενδύσεων 1 2. Μέθδι αξιλόγησης επενδύσεων παγίυ κεφαλαίυ Μέθδι αξιλόγησης επενδύσεων πρεξφλημένων χρηματρρών Καθαρά Παρύσα Αξία - Net Present Value (NPV) Πσστό Εσωτερικής Απόδσης - Internal Rate f Return (IRR) NPV versus IRR Δείκτης Κερδφρίας - Prfitability Index ή Benefit-Cst Rati (B/C) Τρππιημένς Δείκτης Κερδφρίας - Mdified Prfitability Index (M B/C) Ατελής μέθδι αξιλόγησης επενδύσεων Περίδς Επανείσπραξης - Payback Perid (ΡΡ) Πρεξφλημένη Περίδς Επανείσπραξης - Present Value Payback - Discunted Payback Λγιστικό Πσστό Απόδσης - Accunting Rate f Return (ARR) Κεφαλαιακός πργραμματισμός στην πράξη Εκτίμηση χρηματρρών Κόστς κεφαλαίυ (Cst f Capital) Τ μέσ σταθμικό κόστς κεφαλαίυ - Weighted Average Cst f Capital (WACC) Η έννια τ ριακύ κόστυς κεφαλαίυ Αξιλόγηση επενδύσεων παγίυ κεφαλαίυ υπό συνθήκες αβεβαιότητας Ανάλυση ευαισθησίας (Sensitivity Analysis) Ανάλυση νεκρύ σημείυ (Break - Even Analysis) Μέθδι ανάλυσης κινδύνυ με τη χρήση πιθαντήτων (Risk Analysis Methds Based n Prbabilities) 2 iii

4 Αναμενόμενη παρύσα αξία (Expected Present Value) Πρσμίωση (Simulatin) Δένδρα απφάσεων (Decisin Trees) Επιλγή επενδύσεων υπό συνθήκες αβεβαιότητας ρόλς τυ πληθωρισμύ στην αξιλόγηση επενδύσεων 25 Κεφάλαι : Αξιλόγηση Επενδύσεων & η Μέθδς Κόστυς φέλυς στ πλαίσι τυ Δημόσιυ Τμέα - Συγκινωνιακή Υπδμή 27.1 Εισαγωγικές παρατηρήσεις 27.2 Ανάλυση επιπτώσεων συγκινωνιακών έργων & κινωνικικνμική ανάλυση (Scial Ecnmic Analysis) 28. Τύπι επιπτώσεων πυ εξετάζνται 28.4 Διάκριση των κινωνικικνμικών επιπτώσεων 0.5 Κόστς επένδυσης (Investment Csts) 4.6 Κόστς λειτυργίας και συντήρησης τυ συστήματς (Operating and Maintenance Csts) 5.7 Λειτυργικό κόστς χημάτων (Vehicle Operating Csts) 6.8 Χρέωση χρηστών και έσδα (User Charges and Revenues) 7.9 Εξικνόμηση χρόνυ (Time Saving) Γενικά σχόλια Απτίμηση της αξίας τυ χρόνυ με πρσεγγίσεις πυ βασίζνται στα ημερμίσθια 9.9. Η μέθδς της έρευνας δηλωμένων πρτιμήσεων - Stated Preference Surveys Απτίμηση της αξίας τυ χρόνυ μετακίνησης - Διεθνής εμπειρία Ασφάλεια (Safety) Γενικά σχόλια Βελτιώσεις στην ασφάλεια - Διεθνής εμπειρία Περιβαλλντικές επιπτώσεις (Envirnmental Impacts) Γενικά σχόλια Περιβαλλντλγίας Επιπτώσεις - Διεθνής εμπειρία ικνμική ανάπτυξη (Ecnmic Develpment) Γ ενικά σχόλια ικνμική ανάπτυξη - Διεθνής εμπειρία 5.1 Επιπτώσεις διανμής (Equity) Γενικά σχόλια Επιπτώσεις διανμής - Διεθνής εμπειρία Μέθδι αξιλόγησης συγκινωνιακών επενδύσεων και διεθνής εμπειρία Κόστς χρήσεως κεφαλαίυ: θεωρητική πρσέγγιση Αξιλόγηση επενδύσεων συγκινωνιακής υπδμής υπό συνθήκες αβεβαιότητας 61 ιν

5 Κεφάλαι 4: Συγκριτική Ανάλυση της Χρησιμπίησης της Μεθόδυ Κόστυς φέλυς στ πλαίσι της Αξιλόγησης Επενδύσεων τυ Ιδιωτικύ Τμέα και τυ Δημσίυ Τμέα - Συγκινωνιακή Υπδμή Εισαγωγικές παρατηρήσεις Συνήθη λάθη στην αξιλόγηση επενδύσεων στν ιδιωτικό και στν δημόσι τμέα 6 4. Χρνική υστέρηση της αξιλόγησης επενδύσεων στν δημόσι έναντι τυ ιδιωτικύ τμέα Μ 4.4 Συγκριτική ανάλυση της μεθόδυ κόστυς φέλυς στ πλαίσι αξιλόγησης επενδύσεων τυ ιδιωτικύ και τυ δημόσιυ τμέα Γενικές παρατηρήσεις Κριτήρια Επένδυσης Συντελεστής Πρεξόφλησης Εκτίμηση στιχείων φέλυς κόστυς Ωφέλιμη Ζωή Συγκριτική ανάλυση της μεθόδυ κόστυς φέλυς στ πλαίσι αξιλόγησης επενδύσεων τυ ιδιωτικύ και δημόσιυ τμέα υπό συνθήκες αβεβαιότητας Ειδικότερι παράγντες πυ υπεισέρχνται στην αξιλόγηση συγκινωνιακών έργων Δυνατότητα διεθνύς σύγκρισης των εναλλακτικών επενδυτικών πρτάσεων στν ιδιωτικό και δημόσι τμέα 69 Κεφάλαι 5: Πρακτικό Παράδειγμα Ανάλυσης Κόστυς φέλυς Εισαγωγικές παρατηρήσεις Υλικό πυ χρησιμπιήθηκε ; Πρβλέψεις επιβατικής κίνησης και εσόδων ρισμί χρησιμπιύμενων εννιών Πρβλέψεις επιβατικής κίνησης Χρνικί ρίζντες πρβλέψεων επιβατικής κίνησης Πρβλέψεις εσόδων Πρβλέψεις λειτυργικύ κόστυς ΕΘΕΛ Πρβλεπόμενη κατάσταση με σύστημα Τηλεματικής Αναμενόμενες επιπτώσεις τυ συστήματς Τηλεματικής Διαμόρφωση και έλεγχς σεναρίων Διαμόρφωση σεναρίων Σύγκριση σεναρίων Βήματα διαδικασίας αξιλόγησης Ιδιαιτερότητες αξιλόγησης επενδύσεων τηλεματικής Τεχνική περιγραφή τυ συστήματς Στιχεία κόστυς και χρνδιάγραμμα Γενικά Κόστς εγκατάστασης (επέκτασης) τυ κέντρυ ελέγχυ Κόστς εξπλισμύ στα χήματα (n bard equipment) 88 ν

6 5.8.4 Κόστς τηλεπικινωνιών Κόστς εκπαίδευσης και συνεχιζόμενης κατάρτισης Κόστς συντήρησης Κόστς λειτυργίας Υπλειμματική αξία Χρνδιάγραμμα Στιχεία φέλυς Διάκριση στιχείων φέλυς Μείωση απαιτύμενυ αριθμύ χημάτων Μείωση λειτυργικύ κόστυς χημάτων Μείωση απαιτύμενυ αριθμύ σταθμαρχών Μείωση αριθμύ καταμετρητών Μείωση τυ χρόνυ ανταπόκρισης σε περιπτώσεις βλαβών Μείωση χρόνυ ανταπόκρισης σε περιπτώσεις εκτάκτων περιστατικών Βελτίωση της αξιπιστίας των δρμλγίων και της συχνότητας διέλευσης των χημάτων Βελτίωση της εικόνας τυ φρέα στ κινό Αύξηση της επιβατικής κίνησης Μείωση χρόνυ αναμνής επιβατών στις στάσεις Καλύτερη αξιπίηση τυ χρόνυ αναμνής Μείωση της διάρκειας συμφόρησης Μείωση της χρήσης των IX Άλλα φέλη Σύνψη στιχείων κόστυς και φέλυς ικνμική ανάλυση Γενικά Σχόλια Υπλγισμί ικνμικής ανάλυσης Ανάλυση κινδύνυ Περιγραφή ελέγχων ευαισθησίας Απτελέσματα ελέγχων ευαισθησίας Συμπεράσματα - πρτάσεις 116 Βιβλιγραφία 118 ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ I νι

7 Συντμγραφίες Ακρωνύμι ΑΕΠ AM ΔΑΣ ΕΕ ΕΘΕΛ ΕΣ ΕΦΣΕ ΗΛΠΑΠ ΗΠΑ ΗΣΑΠ ΙΕΚΕ IX ΚΔ ΜΑΜ ΜΜΜ ΜΦΑΣ ΑΣΑ ΣΕ ΣΑΣΑ ΥΠΕΧΩΔΕ ARR APC AVL B/C CBA ή BA ΕΙΑ FMS FYRR GPS HERS IRR Μ B/C NPV ΡΡ ROI TETRA VMS WACC Πλήρης Τίτλς Ακαθάριστ Εγχώρι Πρϊόν ΑΤΤΙΚ ΜΕΤΡ Δημόσιες Αστικές Συγκινωνίες Ευρωπαϊκή Ένωση Εταιρεία Θερμικών Λεωφρείων Επιχειρησιακό Σχέδι (ΑΣΑ) Εκτελεστικί Φρείς Συγκινωνιακύ Έργυ Ηλεκτρκίνητα Λεωφρεία Περιχής Αθηνών-Πειραιώς Ηνωμένες Πλιτείες Αμερικής Ηλεκτρικός Σιδηρόδρμς Αθηνών-Πειραιώς Ισδύναμι Επιβάτες Καννικύ Εισιτηρίυ Ιδιωτικής Χρήσης Κέντρ Διαχείρισης χημάτων Μελέτη Ανάπτυξης Μετρό Μέσα Μαζικών Μεταφρών Μητρπλιτικός Φρέας Αστικών Συγκινωνιών ργανισμός Αστικών Συγκινωνιών Αθήνας ργανισμός Σιδηρδρόμων Ελλάδας Σύστημα Αστικών Συγκινωνιών Αθήνας Υπυργεί Περιβάλλντς, Χωρταξίας και Δημσίων Έργων Accunting Rate f Return Autmatic Passenger Cunter Autmatic Vehicle Lcatin (System) Prfitability Index r Benefit - Cst Rati Cst - Benefit Analysis Envirnment Impact Assessment Fleet Management Systems First Year Rate f Return Glbal Psitining System Highway Ecnmic Reguirements System Internal Rate f Return Mdified Prfitability Index Net Present Value Pay Back Perid Return n Investment Terrestrial Trunked Radi Variable Message Signs Weighted Average Cst f Capital νπ

8 Διίκηση Επιχειρήσεων Κριτική Διερεύνηση της Αξιλόγησης Επενδύσεων στ Δημόσι Τμέα - Συγκινωνιακή Υπδμή με τη Μέθδ Κόστυς φέλυς Σύνψη Η σττυδαιότητα τυ τμέα των μεταφρών και η ανάγκη απτελεσματικής χρήσης των πόρων πυ διαθέτνται για κατασκευή συγκινωνιακών έργων υπδμής είναι τα τελευταία χρόνια διάχυτη σε παγκόσμι επίπεδ. Η κατασκευή έργων συγκινωνιακής υπδμής απαιτεί τη δέσμευση σημαντικών πόρων και κεφαλαίων και ως εκ τύτυ συνεπάγεται την ιεράρχηση των αναγκών και την επιλγή ανάμεσα σε διαφρετικά έργα. Ένα σύγχρν σύστημα μεταφρών φείλει να είναι βιώσιμ τόσ από πλευράς ικνμικής, όσ και από πλευράς κινωνικής και περιβαλλντικής. Σε πλλές χώρες, ι χρηματικνμικί πόρι είναι τόσ περιρισμένι ώστε με δυσκλία μπρύν να καλύψυν τις ανάγκες για κατασκευή και συντήρηση νέων έργων υπδμής. Τ ζήτημα λιπόν πυ πρκύπτει ως απόρρια τυ παραπάνω συμπεράσματς είναι με πι τρόπ θα γίνει η αξιλόγηση σκπιμότητας υλπίησης και βιωσιμότητας των συγκινωνιακών έργων υπδμής πρκειμένυ να επιτευχθεί η ρθή επιλγή και ιεράρχηση τυς. Τα παραπάνω δήγησαν τ δημόσι τμέα να υιθετήσει πλλές μεθόδυς, κριτήρια και τεχνικές της αξιλόγησης επενδύσεων τυ ιδιωτικύ τμέα στη διαδικασία αξιλόγησης συγκινωνιακών έργων υπδμής. Η αξιλόγηση επενδύσεων σε Πάγια Περιυσιακά Στιχεία (ΠΠΣ - assets) στν ιδιωτικό τμέα και σε συγκινωνιακά έργα υπδμής στν δημόσι τμέα παρυσιάζει αρκετές μιότητες και διαφρές. Τ πλέν διαδεδμέν εργαλεί πυ χρησιμπιείται για την αξιλόγηση επενδύσεων σε ΠΠΣ στν ιδιωτικό τμέα και σε συγκινωνιακά έργα υπδμής στν δημόσι τμέα είναι η ανάλυση κόστυς - φέλυς (Cst - Benefit Analysis, CBA ή BA). Η ανάλυση κόστυς - φέλυς είναι μία μέθδς ή τεχνική αξιλόγησης και σύγκρισης τυ φέλυς και τυ κόστυς ενός έργυ, πρκειμένυ να καθριστεί αν τ έργ αυτό θα πραγματπιηθεί ή όχι. γενικός κανόνας είναι ότι ένα έργ εγκρίνεται εάν τα φέλη πυ πρκύπτυν από αυτό είναι μεγαλύτερα από τ κόστς πυ δημιυργείται εξαιτίας τυ. Στη CBA τα κόστη και τα φέλη απτιμώνται πάντα σε χρηματικές μνάδες. Στν ιδιωτικό τμέα, η ανάλυση κόστυς - φέλυς απτελεί τμήμα της διαδικασίας τυ κεφαλαιακύ πρϋπλγισμύ (capital budgeting). Στν δημόσι τμέα, η ανάλυση κόστυς φέλυς (γνωστή και ως κινωνικικνμική ανάλυση κόστυς - φέλυς) είναι περισσότερ σύνθετη και χρησιμπιείται για την επιλγή των δημσίων έργων (συμπεριλαμβανμένων και των συγκινωνιακών έργων υπδμής). Η παρύσα εργασία περιγράφει εν συντμία τη διαδικασία κεφαλαιακύ πρϋπλγισμύ τυ ιδιωτικύ τμέα και των σημαντικών στιχείων πυ εξετάζνται στα πλαίσια αυτής της διαδικασίας. Πι συγκεκριμένα, εξετάζει τις μεθόδυς αξιλόγησης επενδύσεων και τη μέθδ κόστυς φέλυς, την εκτίμηση των χρηματρρών και τ κόστς κεφαλαίυ. Επίσης, παρυσιάζει την αξιλόγηση και επιλγή επενδύσεων υπό συνθήκες αβεβαιότητας και τν ρόλ τυ πληθωρισμύ στην αξιλόγηση επενδύσεων παγίυ κεφαλαίυ. Σχετικά με την κινωνικικνμική ανάλυση για την αξιλόγηση επενδύσεων συγκινωνιακής υπδμής, δίνεται τ θεωρητικό πλαίσι της και αναφέρνται ι σημαντικότερες κατηγρίες κινωνικικνμικών επιπτώσεων. Πι συγκεκριμένα, εξετάζνται τ κόστς επένδυσης, τ κόστς λειτυργίας και συντήρησης τυ συστήματς, τ λειτυργικό κόστς των χημάτων, η χρέωση χρηστών, η εξικνόμηση χρόνυ, ι βελτιώσεις στην ασφάλεια, ι περιβαλλντλγίας επιπτώσεις, ι επιπτώσεις στην ικνμική ανάπτυξη και στην διανμή εισδήματς. Για τα παραπάνω στιχεία παρυσιάζεται τόσ η βιβλιγραφική πρσέγγιση τυς όσ και η διεθνής εμπειρία. Επιπλέν, εξετάζεται τ (κινωνικό) κόστς χρήσεως κεφαλαίυ και η αξιλόγηση επενδύσεων συγκινωνιακής υπδμής υπό συνθήκες αβεβαιότητας. Ακόμη, στην παρύσα εργασία παρυσιάζεται η συγκριτική ανάλυση της χρησιμπίησης της μεθόδυ κόστυς φέλυς ιδιωτικύ τμέα (πρϋπλγισμός επενδύσεων παγίυ Πελέκα Μαρία Σελίδα 1 από 121 κτώβρις 22

9 Διίκηση Επιχειρήσεων Κριτική Διερεύνηση της Αξιλόγησης Επενδύσεων στ Δημόσι Τμέα - Συγκινωνιακή Υπδμή με τη Μέθδ Κόστυς φέλυς κεφαλαίυ) και δημσίυ τμέα (συγκινωνιακή υπδμή). Η ανάλυση αυτή αναφέρεται καταρχήν σε κάπιυς κινύς "μύθυς". Επίσης, παρυσιάζει τις κύριες αιτίες χρνικής υστέρησης της πλήρυς ικνμικής αξιλόγησης των επενδύσεων συγκινωνιακής υπδμής σε σχέση με την αξιλόγηση επενδύσεων παγίυ κεφαλαίυ. Επιπλέν, αντιπαραθέτει ένα πρς ένα τα κρίσιμα στιχεία της αξιλόγησης, δηλαδή τα κριτήρια επένδυσης, τυς συντελεστές πρεξόφλησης, την απτίμηση των επιμέρυς στιχείων φέλυς και κόστυς και την ωφέλιμη ζωή των επενδύσεων. Στη συνέχεια, παρυσιάζεται η συγκριτική ανάλυση της μεθόδυ κόστυς φέλυς στ πλαίσι αξιλόγησης επενδύσεων τυ ιδιωτικύ και δημόσιυ τμέα υπό συνθήκες αβεβαιότητας, αναφέρνται ι ειδικότερι παράγντες πυ υπεισέρχνται στην αξιλόγηση συγκινωνιακών έργων (κινωνική δικαισύνη, ικνμική ανάπτυξη, περιβαλλντλγική επιβάρυνση) και εξετάζεται η δυνατότητα διεθνύς σύγκρισης των εναλλακτικών επενδυτικών πρτάσεων στν ιδιωτικό και δημόσι τμέα. Τέλς, παρυσιάζεται ένα πρακτικό παράδειγμα ανάλυσης κόστυς φέλυς πυ αφρά συγκινωνιακή υπδμή. Πι συγκεκριμένα, τ παράδειγμα πυ παρατίθεται εξετάζει τη σκπιμότητα υιθέτησης (δηλαδή της πρμήθειας, εγκατάστασης και λειτυργίας) συστήματς Αυτμάτυ Πρσδιρισμύ Θέσης (AVL) των χημάτων της ΕΘΕΛ στην περιχή ευθύνης της καθώς και συστήματς πληρφόρησης σε πραγματικό χρόν τυ επιβατικύ κινύ σε αριθμό στάσεων τυ δικτύυ και εντός των χημάτων. Τ όλ έργ πυ εξετάζεται απτελεί συνέχεια παρόμιυ έργυ μικρής σχετικά κλίμακας πυ απετέλεσε την Α Φάση υλπίησης τυ Συστήματς Τηλεματικής. Πελέκα Μαρία Σελίδα 2 από 121 κτώβρις 22

10 Διίκηση Επιχειρήσεων Κριτική Διερεύνηση της Αξιλόγησης Επενδύσεων στ Δημόσι Τμέα - Συγκινωνιακή Υπδμή με τη Μέθδ Κόστυς φέλυς Κεφάλαι 1: Πλαίσι Αξιλόγησης Επενδύσεων στ Δημόσι Τμέα - Συγκινωνιακή Υπδμή 1.1 Εισαγωγικές παρατηρήσεις "Παράγντας κεφαλαιώδυς σημασίας για τη λειτυργία των σύγχρνων ικνμιών, ι μεταφρές καλύνται να επιλύσυν τη μόνιμη αντίφαση μεταξύ των όλ και μεγαλύτερων απαιτήσεων για κινητικότητα και της όλ και μικρότερης ανεκτικότητας έναντι των συνεχών καθυστερήσεων και της μέτριας πιότητας ρισμένων παρεχόμενων υπηρεσιών. Αντιμέτωπη με τη διαρκώς αυξανόμενη ζήτηση των υπηρεσιών, η Κινότητα μπρεί να απαντήσει μόν με την κατασκευή νέων υπδμών και με τ άνιγμα των αγρών 1. Η σπυδαιότητα τυ τμέα των μεταφρών και η ανάγκη απτελεσματικής χρήσης των πόρων πυ διαθέτνται για κατασκευή συγκινωνιακών έργων υπδμής είναι τα τελευταία χρόνια διάχυτη σε παγκόσμι επίπεδ (ΗΠΑ, Ιαπωνία, ΕΕ). Η κατασκευή έργων συγκινωνιακής υπδμής απαιτεί τη δέσμευση σημαντικών πόρων και κεφαλαίων και ως εκ τύτυ συνεπάγεται την ιεράρχηση των αναγκών και την επιλγή ανάμεσα σε διαφρετικά έργα. Ένα σύγχρν σύστημα μεταφρών φείλει να είναι βιώσιμ τόσ από πλευράς ικνμικής, όσ και από πλευράς κινωνικής και περιβαλλντικής. Σε πλλές χώρες, ι χρηματικνμικί πόρι είναι τόσ περιρισμένι ώστε με δυσκλία μπρύν να καλύψυν τις ανάγκες για κατασκευή και συντήρηση νέων έργων υπδμής. Τ ζήτημα λιπόν πυ πρκύπτει ως απόρρια τυ παραπάνω συμπεράσματς είναι με πι τρόπ θα γίνει η αξιλόγηση σκπιμότητας υλπίησης και βιωσιμότητας των συγκινωνιακών έργων υπδμής πρκειμένυ να επιτευχθεί η ρθή επιλγή και ιεράρχηση τυς. Τα παραπάνω σε συνδυασμό με τ κινωνικό αίτημα της αλλαγής της δημόσιας διίκησης και της λειτυργίας της βάσει ιδιωτικικνμικών κριτηρίων, δήγησαν τ δημόσι τμέα να υιθετήσει πλλές μεθόδυς, κριτήρια και τεχνικές της αξιλόγησης επενδύσεων τυ ιδιωτικύ τμέα στη διαδικασία αξιλόγησης συγκινωνιακών έργων υπδμής. Τ παρόν κεφάλαι παρυσιάζει μια σύντμη συγκριτική ανάλυση των στόχων τυ ιδιωτικύ και τυ δημσίυ τμέα και των εμπδίων / περιρισμών πυ παρυσιάζνται στην πραγμάτωση τυς. Επίσης, περιγράφει την σπυδαιότητα τυ τμέα των μεταφρών στην ικνμία. Τέλς, αναφέρεται στην ανάλυση κόστυς - φέλυς πυ χρησιμπιείται σε ιδιωτικό και δημόσι τμέα για την αξιλόγηση επενδύσεων και αναλύει τα κύρια βήματα της. 1.2 ρόλς ιδιωτικύ και δημόσιυ τμέα στην ικνμία και στην συγκινωνιακή υπδμή Μία επιχείρηση είναι ένας ργανισμός πυ συνδυάζει και ργανώνει πόρυς για την παραγωγή αγαθών ή την παρχή υπηρεσιών. Η λειτυργία των επιχειρήσεων, επμένως, είναι να απκτύν πόρυς ή εισρές όπως εργασία, κεφάλαι και α' ύλες πρκειμένυ να τυς μετατρέψυν σε αγαθά και υπηρεσίες πρς πώληση. Έπειτα, ι κάτχι των παραγωγικών συντελεστών χρησιμπιύν τ εισόδημα πυ πρέκυψε από την πώληση των υπηρεσιών τυς ή των άλλων πόρων τυς στην επιχείρηση για την αγρά αγαθών και υπηρεσιών πυ παράγνται από τις επιχειρήσεις. Έτσι λκληρώνεται η κυκλική ρή της ικνμικής δραστηριότητας. Στην διαδικασία παρχής αγαθών και υπηρεσιών πυ η κινωνία ζητά, ι επιχειρήσεις παρέχυν εργασία σε εργαζόμενυς, πληρώνυν φόρυς τυς πίυς τ κράτς χρησιμπιεί για να παρέχει υπηρεσίες (όπως η εθνική άμυνα, η εκπαίδευση κτλ) πυ ι επιχειρήσεις δεν μπρύν να παρέχυν με τρόπ απτελεσματικό. 1 Λευκή Βίβλς - Η ευρωπαϊκή πλπική μεταφρών με ρίζντα τ έτς 2010: η ώρα των επιλγών, Υπηρεσία Επίσημων Εκδόσεων των Ευρωπαϊκών Κιντήτων, Λυξεμβύργ, 22 Πελέκα Μαρία Σελίδα από 121 κτώβρις 22

11 Διίκηση Επιχειρήσεων Κριτική Διερεύνηση της Αξιλόγησης Επενδύσεων στ Δημόσι Τμέα - Συγκινωνιακή Υπδμή με τη Μέθδ Κόστυς φέλυς ρόλς τυ δημσίυ τμέα στην ικνμία είναι ένα θέμα πυ άπτεται πλλών αντιπαραθέσεων και απτελεί αντικείμεν μελέτης επί σειρά ετών. Σύμφωνα με την ικνμική θεωρία, η κρατική παρέμβαση περιρίζεται στ ελάχιστ σε μία αγρά πυ λειτυργεί υπό συνθήκες πλήρυς ανταγωνισμύ. Παρόλα αυτά η αγρά όπως διαμρφώνεται στην πράξη απέχει πλύ από τις συνθήκες τυ πλήρυς ανταγωνισμύ. Η ύπαρξη μνπωλίων, externalities και δημσίων αγαθών δηγεί την ικνμία σε αναπτελεσματικότητα και την αγρά σε απτυχίες. Η κρατική παρέμβαση, με πιαδήπτε μρφή και αν πραγματπιείται, στόχ έχει να ελαχιστπιήσει ή σε ιδανικές καταστάσεις να ξεπεράσει αυτές τις απτυχίες και να συμβάλλει στην κινωνική ευημερία. Η ύπαρξη στόχυ (gal) στις ιδιωτικές επιχειρήσεις είναι πρφανής. Από τη φύση της, η διαδικασία λήψης απφάσεων στη χρηματικνμική της διάσταση εμπεριέχει την έννια της επιθυμητής συμπεριφράς, η πία υπδηλώνει την ύπαρξη ενός στόχυ ή συνηθέστερα ενός συνδυασμύ στόχων. Υπό την απυσία ή την έλλειψη στόχων, η επιχείρηση δεν θα είχε κριτήρι επιλγής ανάμεσα σε εναλλακτικές επενδυτικές στρατηγικές και έργα. Κατά διαστήματα διάφρες πρτάσεις έχυν διεκδικήσει τν ρόλ τυ στόχυ της επιχείρησης. Ανάμεσα σε αυτές, αναφέρνται η μεγιστπίηση των κερδών ή των πωλήσεων, η επιβίωση της επιχείρησης, η επίτευξη ενός ικανπιητικύ επιπέδυ κερδών, η κατάκτηση ενός επιθυμητύ μεριδίυ αγράς κ.α. Παρόλα αυτά, η σύγχρνη βιβλιγραφία, συγκλίνει στην άπψη ότι αντικειμενικός στόχς κάθε ιδιωτικής επιχείρησης είναι η μεγιστπίηση τυ πλύτυ των μετόχων της ή διαφρετικά η μεγιστπίηση της αγραίας αξίας των κινών μετχών της. Μία ενέργεια αυξάνει τν πλύτ εάν τα φέλη πυ πρκύπτυν από αυτή είναι μεγαλύτερα από τ φέλη άλλων ενεργειών πυ εγκαταλείπνται για χάρη της. Αντίστιχα, στόχς τυ δημσίυ τμέα είναι η αριστπίηση της κινωνικής ευημερίας. Πι συγκεκριμένα, στ πλαίσι της ΕΕ, γενικός στόχς, όπως αυτός επαναβεβαιώθηκε στα συμπεράσματα τυ Ευρωπαϊκύ Συμβυλίυ τυ Gtebrg, είναι η διπλή επιταγή της διεύρυνσης και της αειφόρυ ανάπτυξης. Για να καθριστεί εάν ένα έργ συμβάλλει στην αριστπίηση της κινωνικής ευημερίας ή όχι χρησιμπιείται τ κριτήρι Paret. Με βάση αυτό τ κριτήρι η ευημερία αυξάνεται όταν μία μεταβλή βελτιώνει την κατάσταση τυλάχιστν ενός ατόμυ και δεν επιδεινώνει την κατάσταση κανενός άλλυ. Στην πράξη, πλλά δημόσια έργα βελτιώνυν την κατάσταση κάπιων ατόμων και επιδεινώνυν τη θέση κάπιων άλλων. Επμένως, τ κριτήρι Paret δεν είναι ιδιαίτερα πρακτικό. ΓΓ αυτό τ λόγ πλλί ικνμλόγι υπστηρίζυν τ λιγότερ απαιτητικό κριτήρι της μεγιστπίησης της ευημερία, τ πί δηλώνει ότι η ευημερία αυξάνεται όταν συμβαίνει μία δυνητική βελτίωση Paret. Ένα έργ ικανπιεί τ παραπάνω κριτήρι όταν αυτί πυ επωφελύνται από τ έργ μπρύν να απζημιώσυν αυτύς πυ χάνυν από αυτό (σε όρυς χρησιμότητας) και ακόμη τ έργ να διατηρεί ένα καθαρό όφελς (σε όρυς χρησιμότητας). Ωστόσ, η λειτυργία ιδιωτικύ και δημσίυ τμέα πραγματπιείται υπό συγκεκριμένυς περιρισμύς ι πίι θέτυν συγκεκριμένα όρια στην πραγμάτωση των στόχων τυς. Ανάμεσα τυς συγκαταλέγνται ι περιρισμένι παραγωγικί συντελεστές και ι περιρισμί τυ νμικύ περιβάλλντς μέσα στ πί δραστηριπιύνται. Αυτί ι περιρισμί είναι τόσ σημαντικί ώστε να κάνυμε λόγ για περιρισμένη βελτιστπίηση (cnstrained ptimizatin). Εκτός από τυς περιρισμύς στην επίτευξη των στόχων ιδιωτικύ και δημσίυ τμέα υπάρχυν και συγκεκριμένα εμπόδια. Τα εμπόδια αυτά απρρέυν από τα διαφρετικά κίνητρα των διαφόρων δυνάμεων - μάδων συμφερόντων (stakehlders) πυ στην περίπτωση τυ ιδιωτικύ τμέα είναι ι εργαζόμενι, ι μέτχι, ι στρατηγικί επενδυτές κτλ., ενώ στν δημόσι τμέα είναι ι πλιτικί, ι πλίτες, ι μάδες πίεσης κτλ. Πελέκα Μαρία Σελίδα 4 από 121 κτώβρις 22

12 Διίκηση Επιχειρήσεων Κριτική Διερεύνηση της Αξιλόγησης Επενδύσεων στ Δημόσι Τμέα - Συγκινωνιακή Υπδμή με τη Μέθδ Κόστυς φέλυς Στην σύγχρνη βιβλιγραφία ως κύρι εμπόδι στην πραγματπίηση τυ στόχυ της μεγιστπίησης τυ πλύτυ των μετόχων μιας επιχείρησης αναψέρεται η διάσταση συμφερόντων ανάμεσα σε ιδικτήτες - μέτχυς και στυς διευθυντές - αντιπρσώπυς, η πία είναι γνωστή ως θεωρία αντιπρσώπευσης (agency thery). Στν δημόσι τμέα και ειδικότερα στν τμέα των μεταφρών, τα εμπόδια για την πραγμάτωση στόχων πυ θέτνται κατά διαστήματα είναι πλλά και χρήζυν ιδιαίτερης ανάλυσης η πία ξεφεύγει από τυς σκπύς τυ παρόντς πνήματς. Ενδεικτικά, αναφέρνται η γραφεικρατία τυ δημσίυ τμέα, η διάσταση συμφερόντων στα διάφρα επίπεδα δημόσιας διίκησης (τπικό, περιφερειακό, εθνικό) ή ακόμη και ι επιδιώξεις-στόχι των ατόμων πυ λαμβάνυν τις απφάσεις στν δημόσι τμέα. 1. ρόλς τυ δημσίυ τμέα και ι επενδύσεις σε έργα συγκινωνιακής υπδμής Ένα ικανπιητικό επίπεδ υπδμής απτελεί την αναγκαία, αλλά όχι την ικανή, συνθήκη για την ικνμική ανάπτυξη και την ανταγωνιστικότητα μιας περιχής, έναν παράγντα καθριστικής σημασίας τόσ για την χωρθέτηση της ικνμικής δραστηριότητας, όσ και για τ είδς της δραστηριότητας πυ θα αναπτυχθεί. ι επενδύσεις σε υπδμή είναι βασικές για την μείωση των επιπτώσεων της απόστασης μεταξύ περιχών, ιδιαίτερα των περιφερειακών και των κεντρικών περιχών. Πι συγκεκριμένα, η συγκινωνιακή υπδμή διαδραματίζει σημαντικό ρόλ στην μείωση των διαφρών μεταξύ των περιφερειών και βελτιώνει την ανταγωνιστικότητα των περιχών διευκλύνντας τ εμπόρι και την κινητικότητα τυ εργατικύ δυναμικύ. ι βελτιώσεις στην υπδμή των μεταφρών μειώνυν τόσ τ χρόν όσ και τ κόστς μεταφράς αγαθών και έτσι αυξάνυν την παραγωγικότητα και μεταβάλλυν τ ανταγωνιστικό πλενέκτημα σε διαφρετικές περιχές. Παράλληλα επηρεάζυν (μειώνυν) τ χρόν μετακίνησης πρς την εργασία και έτσι επεκτείνυν τα όρια της τπικής αγράς εργασίας και αυξάνυν την απτελεσματική πρσφρά εργασίας. Ακόμη και σήμερα δημόσις τμέας είναι αρμόδις για την κατασκευή και συντήρηση της συγκινωνιακής υπδμής, η πία θεωρείται ως σημαντικό στιχεί περιφερειακής πλιτικής. Παρόλη την ιδιωτικπίηση συγκεκριμένων μέσων μεταφράς (όπως ι σιδηρόδρμι ταχείας κυκλφρίας και κάπιι αυτκινητόδρμι), τ κόστς επένδυσης σε βασική υπδμή παραμένει ιδιαίτερα υψηλό για να μπρεί να καλυφθεί από τν ιδιωτικό τμέα. Τ κόστς των υπδμών σε συγκινωνιακά έργα είναι τόσ υψηλό για την κινωνία, ώστε δεν αφήνει κανένα περιθώρι λάθυς. Ενδεικτικά αναφέρυμε ότι ι η ΕΕ επένδυσε σε συγκινωνιακή υπδμή τ 1999 γδόντα δισεκατμμύρια Ευρώ, δηλαδή τ 1% τυ ΑΕΠ της2. Τ Διάγραμμα 1.1 παρυσιάζει τις επενδύσεις σε συγκινωνιακή υπδμή ως πσστό τυ ΑΕΠ των 15 κρατών-μελών της ΕΕ για τ "Eurpean Energy and Transprt in Figures", Eurpean Cmmissin, Directrate - General fr Transprt and Energy in c-peratin with Eurstat, 21 Πηγή βλ. υπσημείωση 2 Πελέκα Μαρία Σελίδα 5 από 121 κτώβρις 22

13 Διίκηση Επιχειρήσεων Κριτική Διερεύνηση της Αξιλόγησης Επενδύσεων στ Δημόσι Τμέα - Συγκινωνιακή Υπδμή με τη Μέθδ Κόστυς φέλυς Διάγραμμα 1.1: Επενδύσεις ως % ΑΕΠ σε συγκινωνιακή υπδμή στην ΕΕ για τ 1996 Τ Διάγραμμα 1.2 παρυσιάζει την διαχρνική εξέλιξη των επενδύσεων σε έργα συγκινωνιακής υπδμής για τα κράτη-μέλη της ΕΕ από τ 1985 έως τ Διάγραμμα 1.2: Επενδύσεις συγκινωνιακής υπδμής στα κράτη-μέλη της ΕΕ g 150 ω Ι Μ 1 m* < Β DK D EL Ε F IRL I L NL A Ρ FIN S UK Κράτη - Μέλη Τέλς, τ Διάγραμμα 1. παρυσιάζει την υπάρχυσα συγκινωνιακή υπδμή σε ΕΕ, ΗΠΑ, Ιαπωνία, Κίνα και Ρωσία5. * 6 4 Πηγή βλ. υπσημείωση 2 6 Πηγές: Eurstat, Internatinal Rad Federatin, Unin Internatinale des Chemins de Fer, Central Intelligence Agency, US Bureau f Transprtatin Statistics Πελέκα Μαρία Σελίδα 6 από 121 κτώβρις 22

14 Διίκηση Επιχειρήσεων Διάγραμμα 1.: Συγκινωνιακή υπδμή (1998) Κριτική Διερεύνηση της Αξιλόγησης Επενδύσεων στ Δημόσι Τμέα - Συγκινωνιακή Υπδμή με τη Μέθδ Κόστυς φέλυς Rad Mtrw ay Railw ay $ ω Λ 1 I ι I EU15 USA Japan China Russia Electrified railw ay Nav. inland Oil Pipelines Από τα παραπάνω διαγράμματα καταδεικνύεται η σημασία των επενδύσεων σε έργα συγκινωνιακής υπδμής στην ικνμική ανάπτυξη μιας χώρας. Από τα 15 κράτη-μέλη της ΕΕ, η Γερμανία, η Γαλλία και τ Ηνωμέν Βασίλει παρυσιάζυν τις μεγαλύτερες (σε απόλυτα μεγέθη) επενδύσεις σε συγκινωνιακά έργα. Σε παγκόσμι επίπεδ, χώρες με περιρισμένη υπδμή (σε σχέση με τ μέγεθς τυς) όπως η Κίνα και η Ρωσία είναι αυτές πυ παρέμειναν (τυλάχιστν μέχρι την πρηγύμενη δεκαετία) στ περιθώρι των εξελίξεων τυ διεθνύς εμπρίυ. Τέλς, στην Ελλάδα μέχρι τ 1996 ι επενδύσεις σε συγκινωνιακά έργα ήταν από τις χαμηλότερες στην ΕΕ τόσ σε απόλυτα μεγέθη όσ και ως πσστό επί τυ ΑΕΠ. Σήμερα, η κατάσταση έχει βελτιωθεί αρκετά με την κατασκευή μεγάλων έργων υπδμής όπως Διεθνής Αερλιμένας Ελ. Βενιζέλς, η Αττική δός, τ Αττικό Μετρό, αυτκινητόδρμς Πάτρα - Αθήνα - Θεσσαλνίκη - Εύζωνι (ΠΑΘΕ), αυτκινητόδρμς της Εγνατίας δύ κτλ. 1.4 Μέθδι αξιλόγησης επενδύσεων συγκινωνιακής υπδμής: γενική θεώρηση Ενώ η αξιλόγηση επενδύσεων σε πάγια περιυσιακά στιχεία στν ιδιωτικό τμέα είναι μία σχεδόν ενιαία και τυππιημένη διαδικασία πυ εφαρμόζεται συστηματικά σε όλες τις χώρες και για κάθε πρτεινόμεν έργ, η ανάγκη για πλήρη ικνμική αξιλόγηση των έργων υπδμής στν δημόσι τμέα συνειδητπιήθηκε μόλις τα τελευταία χρόνια σε πλλές χώρες (ακόμη και σε ικνμικά αναπτυγμένες χώρες όπως η Ιαπωνία6). Η καθυστέρηση αυτή απδίδεται καταρχήν στην ιδιαίτερα σημαντική έλλειψη συγκινωνιακής υπδμής σε όρυς πιότητας και πσότητας. Σε πλλές χώρες η πρσφρά συγκινωνιακής υπδμής δεν μπόρεσε να ακλυθήσει τυς ρυθμύς της ικνμικής ανάπτυξης με απτέλεσμα όταν ένα έργ υπδμής λκληρωνόταν να υπάρχει άμεση και επαρκής ζήτηση πυ να δικαιλγεί την κατασκευή τυ. Η συνεχόμενη ικνμική ανάπτυξη και πληθωρισμός επιτάχυναν αυτή την τάση και τα ρατά απτελέσματα της επένδυσης καθιστύσαν μη απαραίτητη την ικνμική αξιλόγηση της. Έπειτα, ι δημόσιες επενδύσεις συχνά χρησιμπιήθηκαν για μέτρ ενθάρρυνσης της ικνμικής δραστηριότητας και επμένως, η μακρικνμική αυτή διάσταση δημιυργίας ζήτησης μέσω κατασκευής δημσίων έργων θεωρήθηκε περισσότερ κρίσιμη από την απτελεσματική χρήση της υπδμής αυτής καθαυτής. Τρίτν, ι πλιτικί θέλησαν να αυξήσυν την επιρρή τυς στις 6 6 Nakamura Η., The ecnmic evaluatin f transprt infrastructure: needs fr internatinal cmparisn, Transprt Plicy 7 (20). Πελέκα Μαρία Σελίδα 7 από 121 κτώβρις 22

15 Διίκηση Επιχειρήσεων Κριτική Διερεύνηση της Αξιλόγησης Επενδύσεων στ Δημόσι Τμέα - Συγκινωνιακή Υπδμή με τη Μέθδ Κόστυς φέλυς επενδύσεις υπδμής από τις πίες πρέκυπτε πλιτικό όφελς για τυς ίδιυς και υπήρχε απρθυμία από πλευράς τυς να απδεχτύν τεχνικές αξιλόγησης υψηλής αντικειμενικότητας και να χρησιμπιήσυν τα απτελέσματα μιας ανάλυσης τέτιυ είδυς. Τέλς, η καθυστέρηση εφαρμγής επιστημνικών μεθόδων αξιλόγησης έργων υπδμής απδίδεται και στην ανωριμότητα των τεχνικών αξιλόγησης η πία κατά διαστήματα τνίστηκε σε υπερβλικό βαθμό. Παρόλα αυτά, τα τελευταία χρόνια παρατηρείται μία αξισημείωτη στρφή στην πλήρη ικνμική αξιλόγηση των έργων υπδμής. Τ γεγνός αυτό απδίδεται αφενός στην σημαντική βελτίωση της υπδμής σε διεθνές επίπεδ, γεγνός πυ μειώνει την ριακή χρησιμότητα νέων έργων και αφετέρυ στην ικλγική συνείδηση πυ έχει διαμρφωθεί και απαιτεί την κριτική εξέταση των περιβαλλντλγιών επιπτώσεων. Άλλωστε ι περιρισμένι πόρι τυ δημσίυ τμέα καθιστύν αναγκαία την κατανμή των ιδιαίτερα περιρισμένων χρηματικνμικών πόρων σε πραγματικά απτελεσματικά έργα. Η αξιλόγηση επενδύσεων σε πάγια περιυσιακά στιχεία (ΠΠΣ - assets) στν ιδιωτικό τμέα και σε συγκινωνιακά έργα υπδμής στν δημόσι τμέα παρυσιάζει αρκετές μιότητες και διαφρές. Τ πλέν διαδεδμέν εργαλεί πυ χρησιμπιείται για την αξιλόγηση επενδύσεων σε ΠΠΣ στν ιδιωτικό τμέα και σε συγκινωνιακά έργα υπδμής στν δημόσι τμέα είναι η ανάλυση κόστυς - φέλυς (Cst - Benefit Analysis, CBA ή BA). Η ανάλυση κόστυς - φέλυς είναι μία μέθδς ή τεχνική αξιλόγησης και σύγκρισης τυ φέλυς και τυ κόστυς ενός έργυ, πρκειμένυ να καθριστεί αν τ έργ αυτό θα πραγματπιηθεί ή όχι. γενικός κανόνας είναι ότι ένα έργ εγκρίνεται εάν τα φέλη πυ πρκύπτυν από αυτό είναι μεγαλύτερα από τ κόστς πυ δημιυργείται εξαιτίας τυ. Στη CBA τα κόστη και τα φέλη απτιμώνται πάντα σε χρηματικές μνάδες. Στν ιδιωτικό τμέα, η ανάλυση κόστυς - φέλυς απτελεί τμήμα της διαδικασίας τυ κεφαλαιακύ πρϋπλγισμύ (capital budgeting). Στν δημόσι τμέα, η ανάλυση κόστυς φέλυς (γνωστή και ως κινωνικικνμική ανάλυση κόστυς - φέλυς) είναι περισσότερ σύνθετη και χρησιμπιείται για την επιλγή των δημσίων έργων. Η αξιλόγηση επενδύσεων με βάση τν κανόνα CBA απτελεί τ κύρι αντικείμεν μελέτης της παρύσας εργασίας. Αν και η ανάλυση κόστυς - φέλυς έχει δεχτεί κατά καιρύς πλλές επιθέσεις (ιδιαίτερα για την αξιλόγηση δημσίων έργων) παραμένει τ καλύτερ μέτρ αξιλόγησης καθώς κάθε άλλη τεχνική αξιλόγησης συναντά σημαντικά εμπόδια και παρυσιάζει ελλείψεις στη διαδικασία λήψης απφάσεων. Η σπυδαιότητα της ανάλυσης κόστυς φέλυς για την αξιλόγηση δημσίων έργων, ιδιαίτερα στν τμέα των συγκινωνιακών έργων υπδμής, είναι διεθνώς αναγνωρισμένη και η χρήση της ευρέως διαδεδμένη σε όλα τα αναπτυγμένα κράτη όπως ι ΗΠΑ7, Καναδάς8, η ΕΕ9 (και ιδιαίτερα στ Ηνωμέν Βασίλει, στη Γερμανία και στην Γαλλία) και η Ιαπωνία10. Παράλληλα και συνήθως επικυρικά στην ανάλυση κόστυς - φέλυς στην αξιλόγηση επενδύσεων εφαρμόζεται και η πλυκριτηριακή ανάλυση (multicriteria analysis). Στν ιδιωτικό τμέα, η πλυκριτηριακή ανάλυση εντάσσεται μέσα στα πλαίσια της επιχειρησιακής έρευνας και εφαρμόζεται κυρίως με την τεχνική τυ πργραμματισμύ στόχων (gal 7 Natinal Cperative Highway Research Prgram, "NCHRP Reprt 456: Guidebk fr Assessing the Scial and Ecnmic Effects f Transprtatin Prjects", Natinal Academy Press, Washingtn 21 9 "Benefit - Cst Analysis Guide, Treasury Bard f Canada Secretariat, Ottawa, "δηγός για την ανάλυση κόστυς - ωφέλειας των μεγάλων έργων", Ευρωπαϊκή Επιτρπή, Γενική Διεύθυνση XVI: Περιφερειακή Πλιτική και Συνχή, Study Grup n Rad Investment Evaluatin, "Guidelines fr the Evaluatin f Rad Investment Prjects", Japan Transprtatin Research Institute, 1999 Πελέκα Μαρία Σελίδα 8 από 121 κτώβρις 22

16 Διίκηση Επιχειρήσεων Κριτική Διερεύνηση της Αξιλόγησης Επενδύσεων στ Δημόσι Τμέα - Συγκινωνιακή Υπδμή με τη Μέθδ Κόστυς φέλυς prgramming) ή των μντέλων βαθμλόγησης (scring mdels). Η πρώτη τεχνική αναπτύχθηκε για να διαχειριστεί καταστάσεις με πλλαπλά κριτήρια στ γενικό πλαίσι τυ γραμμικύ πργραμματισμύ. Στα μντέλα βαθμλόγησης, για κάθε εναλλακτικό έργ υπλγίζεται μία βαθμλγία η πία πρκύπτει ως άθρισμα των σταθμισμένων κριτηρίων και επιλέγεται τ έργ με τ μεγαλύτερ άθρισμα. Συγκρίνντας τα απτελέσματα κάθε κριτηρίυ, αναλυτής μπρεί να ανακαλύψει γιατί μια συγκεκριμένη εναλλακτική συγκεντρώνει τ μεγαλύτερ άθρισμα. Στα συγκινωνιακά έργα υπδμής, η πλυκριτηριακή ανάλυση παρέχει τ πλαίσι και τα εργαλεία για την εκτίμηση τυ κόστυς ευκαιρίας των στιχείων πυ ενδιαφέρυν, δηλαδή εκτιμά την αξία πυ απδίδεται σε επιλεγμένυς πιτικύς ή πλιτικύς στόχυς σε όρυς επενδύσεων πυ εγκαταλείφθηκαν. Τ πλυκριτηριακό πεδί πρσφέρει πλλές μεθόδυς περιρισμύ των πρτιμήσεων τυ υπεύθυνυ για τη λήψη απφάσεων ανάμεσα σε διάφρα έργα με βάση τη σχετική σημασία πυ απδίδεται σε καθένα από τα διάφρα κριτήρια. Με αυτόν τν τρόπ παρέχει έναν δείκτη πρτίμησης ή χρησιμότητας διαμέσυ τυ σταθμισμένυ συνόλυ διαφόρων κριτηρίων. Η πλυκριτηριακή ανάλυση στην αξιλόγηση δημσίων επενδύσεων και πι συγκεκριμένα συγκινωνιακών έργων υπδμής, χρησιμπιήθηκε για να αντιμετωπίσει ένα από τα σημαντικότερα πρβλήματα της ανάλυσης κόστυς φέλυς, δηλαδή της ανάγκης για την χρηματική απτίμηση όλων των επιπτώσεων. Σε πλλές περιπτώσεις η ανάλυση κόστυς φέλυς δεν μπρεί να συμπεριλάβει όλες τις επιδράσεις ενός έργυ στην κινωνία, ενώ κάπιες από αυτές μπρεί να είναι ιδιαίτερα σημαντικές για τν υπεύθυν λήψης της απόφασης και θα έπρεπε να σταθμιστεί ξεχωριστά. Αυτί ι πρβληματισμί πρότειναν την αξιλόγηση με τη χρήση διαφόρων κριτηρίων, κάτι πυ δεν απλπιεί την όλη διαδικασία. Αν και ι περισσότερες πλυκριτηριακές αναλύσεις παρέχυν μία σειρά ιεράρχησης, ή τυλάχιστν μία ταξινόμηση των έργων, γενικά παρυσιάζυν σημαντική αδυναμία (σε αντίθεση με την ανάλυση κόστυς φέλυς) στην διατύπωση ενός ξεκάθαρυ κανόνα λήψης απφάσεων για την απδχή ή την απόρριψη ενός έργυ. Για τ λόγ αυτό όπυ έχει υιθετηθεί αυτύ τυ είδυς η ανάλυση χρησιμπιείται σε συνδυασμό με την ανάλυση κόστυς - φέλυς. 1.5 Εισαγωγή στην αξιλόγηση επενδύσεων συγκινωνιακής υπδμής: η ανάλυση κόστυς -φέλυς Η τυππίηση της ανάλυση κόστυς - φέλυς είναι σχεδόν πρακτικά αδύνατη. Κάθε εξεταζόμεν έργ είναι μναδικό και απαιτεί πρσεκτική και καιντόμ σκέψη. Παρόλα αυτά και πρκειμένυ να εξασφαλιστεί η συνέπεια μεταξύ των αναλύσεων αυτύ τυ είδυς, θεωρείται χρήσιμη η ύπαρξη μιας σειράς πρότυπων βημάτων ανάλυσης. Πρφανώς, σε κάθε βήμα αναλυτής επικινωνεί με τν υπεύθυν για τη λήψη απφάσεων συγκεντρώνντας διάφρες πληρφρίες και χρησιμπιώντας έναν αριθμό αναλυτικών τεχνικών. Καθώς αναλυτής πρχωρά στη διαδικασία, είναι σημαντικό υπεύθυνς για τη λήψη απφάσεων να γνωρίζει τν τύπ ανάλυσης πυ επιχειρείται και να εμβαθύνει κυρίως στις υπθέσεις πυ υιθετύνται. Τα πρότυπα βήματα ανάλυσης στη CBA έχυν ως εξής: Βήυα 1: Εξέταση των αναγκών, θεώρηση των περιρισμών και σχηματισμός των στόχων. Βήυα 2: ρισμός των εναλλακτικών με τρόπ πυ εξασφαλίζει την δυνατότητα δίκαιης ανάλυσης. Εάν εξετάζεται μία εναλλακτική έναντι μιας βασικής περίπτωσης, πρέπει να εξασφαλιστεί ότι η βασική περίπτωση βελτιστπιείται. Βήυα : Ανάλυση των ριακών (incremental) απτελεσμάτων και συγκέντρωση στιχείων για τα σχετικά κόστη και φέλη. Καθρισμός των στιχείων κόστυς και φέλυς στη διάρκεια τυ χρόνυ. Βήυα 4: Έκφραση των δεδμένων κόστυς και φέλυς σε μία έγκυρη πρότυπη μνάδα μέτρησης (για παράδειγμα μετατρπή των νμαστικών χρηματικών μνάδων σε Πελέκα Μαρία Σελίδα 9 από 121 κτώβρις 22

17 Διίκηση Επιχειρήσεων Κριτική Διερεύνηση της Αξιλόγησης Επενδύσεων στ Δημόσι Τμέα - Συγκινωνιακή Υπδμή με τη Μέθδ Κόστυς φέλυς σταθερές και χρησιμπίηση τιμών πυ δεν περιέχυν στρεβλώσεις και υπλγίστηκαν με ακρίβεια). Βήυα 5: "Τρέξιμ" τυ μη στχαστικύ μντέλυ (θεώρηση μναδικών τιμών για τα κόστη και τα φέλη υπό συνθήκες βεβαιότητας). Βήυα 6: Ενσωμάτωση τυ κινδύνυ στ μντέλ (στχαστικά μντέλα) και εφαρμγή των πρότυπων κανόνων λήψης απφάσεων. Βήυα 7; Καθρισμός της εναλλακτικής πυ δίνει τ επιθυμητό απτέλεσμα. Βήυα 8: Έλεγχς της πστικής ανάλυσης και η πιτική ανάλυση των παραγόντων πυ δεν μπρύν να εκφραστύν σε χρηματικύς όρυς και έχυν σημαντική συνεισφρά στ(α) πρτεινόμεν(α) έργ(α). Σε πρώτη φάση, λιπόν, καθρίζνται ι συγκεκριμένες ανάγκες τυ ργανισμύ, ρίζνται ι περιρισμί στην ικανπίηση των αναγκών αυτών και καθρίζνται ι ειδικότερι στόχι. Στην συνέχεια, καθρίζνται ι δίκαιες" (fair) εναλλακτικές λύσεις. ι συνθήκες πυ πρέπει να ικανπιύνται για την επιλγή μεταξύ δύ εναλλακτικών στην ανάλυση κόστυς - φέλυς είναι δύ. Καταρχήν, πρέπει να εξασφαλιστεί ότι όλες ι σχετικές εναλλακτικές λαμβάννται υπόψη. Η πρτεινόμενη επένδυση θα πρέπει να συγκρίνεται με τις καλύτερες εναλλακτικές χρήσεις πόρων. Η δεύτερη συνθήκη απαιτεί ι συγκρινόμενες εναλλακτικές να ρίζνται με συνεπή και δίκαι τρόπ. Πι συγκεκριμένα, κάπις δεν μπρεί να κάνει μία απλή σύγκριση ανάμεσα σε δύ εναλλακτικές επενδύσεων εάν αυτές είναι διαφρετικής κλίμακας, συμβαίνυν σε διαφρετικό χρόν, ή εμπεριέχυν διαφρετική ιδικτησία. Η βελτιστπίηση της βασικής περίπτωσης, δηλαδή καθρισμός τυ συνόλυ των ελκυστικότερων εναλλακτικών, απαιτεί την συνεργασία επιστημόνων πλλών τμέων. Η έμφαση στ στάδι αυτό πρέπει να δίνεται στ τι θα συμβάλει στην επίτευξη τυ επιδιωκόμενυ σκπύ, χωρίς να λαμβάνεται υπόψη η χρηματικνμική ελκυστικότητα κάθε πρότασης. Στην παρύσα φάση, καμία εναλλακτική δεν πρέπει να απκλείεται από την ανάλυση κόστυς - φέλυς εφόσν η ικνμική της αξία δεν είναι ακόμη γνωστή. Όταν η απόφαση αφρά την έγκριση ή την απόρριψη ενός και μόν έργυ, είναι σημαντικό να βελτιστπιείται η βασική (χωρίς τ έργ) περίπτωση πριν υπλγιστύν τα ριακά κόστη και φέλη τυ πρτεινόμενυ έργυ. Η μη ικανπίηση αυτής της πρϋπόθεσης απτελεί πλύ συχνή πηγή λάθυς. T status qu δεν απτελεί απαραίτητα την κατάλληλη βασική περίπτωση. Είναι αρκετές ι περιπτώσεις εκείνες κατά τις πίες τα απτελέσματα βελτιώννται χωρίς να κρίνεται απαραίτητη μία κύρια επένδυση κεφαλαίυ. Αν κάτι τέτι ισχύει, η βασική περίπτωση με την πία θα συγκριθεί τ πρτεινόμεν έργ πρέπει να είναι τ βελτιωμέν status qu. Με άλλα λόγια, δεν είναι τ "πριν" και τ "μετά" από τ έργ αυτό πυ ενδιαφέρει, αλλά τ καλύτερ "με" και τ καλύτερ "χωρίς" τ έργ. Πρκειμένυ να εξασφαλίσυμε ότι ι συγκρινόμενες εναλλακτικές είναι δίκαιες, πρέπει να τις τυππιήσυμε (standardize) από άπψη χρνικύ ρίζντα, κλίμακας και ιδιόκτητων περιυσιακών στιχείων. Τυππίηση των εναλλακτικών λύσεων λόγω διαφρετικύ χρνικύ ρίζντα Εάν δύ εναλλακτικές επενδύσεων αφρύν διαφρετικύς χρνικύς ρίζντες, πρέπει να τυππιηθύν επιλέγντας τ μεγαλύτερ από τυς δύ ρίζντες. Εάν ένα έργ αρχίζει νωρίτερα και τ άλλ τελειώνει αργότερα, τότε η ενωρίτερη έναρξη και η αργότερη λήξη ρίζυν συνήθως τ πρότυπ χρνικό ρίζντα. Όλι ι απαιτύμενι πόρι για όλα τα έργα διαφρετικών χρνικών ριζόντων υπλγίζνται για τ πλήρες χρνικό διάστημα. Τυππίηση των εναλλακτικών λύσεων λόγω διαφρετικής κλίμακας Η διαδικασία τυππίησης των εναλλακτικών για την κλίμακα είναι παρόμια με αυτή πυ εφαρμόζεται για τ χρόν. Εάν υπάρχυν δύ εναλλακτικές πυ εμπεριέχυν διαφρετικά Πελέκα Μαρία Σελίδα 10 από 121 κτώβρις 22

18 Διίκηση Επιχειρήσεων Κριτική Διερεύνηση της Αξιλόγησης Επενδύσεων στ Δημόσι Τμέα - Συγκινωνιακή Υπδμή με τη Μέθδ Κόστυς φέλυς επίπεδα επένδυσης, τότε πρέπει να ληφθύν υπόψη ι πόρι πυ δεν χρησιμπιήθηκαν από την μικρότερη επένδυση, παρά να υπτεθεί ότι αυτί έχυν μηδενική ΚΠΑ. Τυππίηση των εναλλακτικών λύσεων λόγω ιδιόκτητων περιυσιακών στιχείων Εάν μία εναλλακτική επένδυσης χρησιμπιεί πόρυς πυ ήδη ανήκυν στν φρέα τυ έργυ, τότε αναλυτής θα πρέπει να λάβει υπόψη τυ τι γίνεται με τυς συγκεκριμένυς πόρυς σε όλες τις εναλλακτικές επενδύσεων. Τα λάθη πυ συχνά γίννται στ σημεί αυτό είναι να υπτεθεί (χωρίς να εξετασθεί αν ισχύει κάτι τέτι) ότι ι πόρι αυτί έχυν μια συγκεκριμένη απόδση ή ότι η απόκτηση τυς δεν συνεπάγεται κάπι κόστς ή ακόμη να ληφθύν υπόψη μόν στ / στα σενάρια με τα πία σχετίζνται περισσότερ και να αγνηθύν στα υπόλιπα. κανόνας είναι ότι ι πόρι -τα περιυσιακά στιχείαπυ βρίσκνται ήδη στην κατχή της επιχείρησης εάν εμφανίζνται σε μία εναλλακτική πρέπει να εμφανίζνται και σε όλες τις άλλες και η απόδση τυς σε κάθε περίπτωση πρέπει να εξετάζεται συγκεκριμένα. Για την ρθή μεταχείριση των περιυσιακών στιχείων πυ βρίσκνται ήδη στην κατχή τυ φρέα της επένδυσης, πρέπει να αναγνωρίζεται (στις εναλλακτικές πρτάσεις επενδύσεων) τ πλήρες κόστς ευκαιρίας τυς τόσ στην αρχή όσ και στ τέλς της τυπικής περιόδυ επένδυσης. Σε γενικές γραμμές, η απτίμηση τυ κόστυς ευκαιρίας γίνεται στην αγραία αξία (όπυ υπάρχει διαμρφωμένη) τυ περιυσιακύ στιχείυ η πία περιλαμβάνει (σε όπιες περιπτώσεις κάτι τέτι είναι σχετικό) τα κόστη πώλησης και τν χρόν πυ απαιτείται για την πώληση των περιυσιακών στιχείων. Τέλς, ι εναλλακτικές πρτάσεις έργων πρέπει να είναι αυτόνμες (self-standing). Αυτό σημαίνει ότι πρέπει να είναι πλήρης και λιτές (spare). Λιτές πρτάσεις έργων είναι αυτές πυ συμπεριλαμβάνυν απκλειστικά και μόν τα στιχεία εκείνα πυ θεωρύνται βασικά για την πραγματπίηση τυ έργυ. Αν δεν εξασφαλίζνται αυτές ι συνθήκες, η ανάλυση κόστυς - φέλυς μπρεί να είναι παραπλανητική. Πριν την ανάληψη πισδήπτε χρηματικνμικής ή ικνμικής ανάλυσης τυ πρτεινόμενυ έργυ ή πργράμματς, απαιτείται κατανόηση των ριακών (incremental) γεγνότων ή συνεπειών πυ αναμέννται. Γενικά, χρειάζεται εισρή από εξειδικευμένα άτμα. Στην ανάλυση κόστυς φέλυς, τέσσερις ικανότητες ειδικών είναι απαραίτητες πάνττε: ικανότητα στην εκτίμηση της συχνότητας των γεγνότων, ικανότητα στην αξιλόγηση των δυνητικών συνεπειών των γεγνότων, ικανότητα στην απτίμηση των απτελεσμάτων σε χρηματικύς όρυς και ικανότητα στην διενέργεια δίκαιων συγκρίσεων ανάμεσα στα κόστη και τα φέλη. Η μέτρηση και η απτίμηση τυ κόστυς και τυ φέλυς ενός πρτεινόμενυ έργυ είναι ευρύ αντικείμεν μελέτης πυ απαιτεί ιδιαίτερες γνώσεις και ικανότητες. Ακόμη και εάν η μέτρηση γίνεται σε πρότυπες / τυπικές μνάδες, απαιτείται πρσχή για τ τι μετράται. Πι συγκεκριμένα, ι έννιες τυ ριακύ κόστυς, τυ κόστυς ευκαιρίας, τυ ιστρικύ κόστυς (sunk cst) και της υπλειμματικής αξίας είναι ιδιαίτερα σημαντικές στην CBA. Στην ανάλυση πρέπει να συγκρίννται μόν τα ριακά κόστη και φέλη πυ πρκαλύνται από τ έργ και όχι αυτά πυ με κάπι τρόπ συνδένται μαζί τυ. Πρς απφυγή τυ διπλύ υπλγισμύ στιχείων κόστυς ή φέλυς, η μάδα μελέτης πρέπει να έχει βαθιά κατανόηση τυ πρτεινόμενυ έργυ. Τ κόστς ευκαιρίας, δηλαδή η πραγματική αξία κάθε πόρυ πυ αναλώθηκε / χρησιμπιήθηκε, πρέπει να λαμβάνεται υπόψη ακόμη και εάν δεν συνεπάγεται χρηματική συναλλαγή. Ένα στιχεί κόστυς είναι "ιστρικό" (sunk) εάν έχει ήδη συμβεί ή υπάρχει δέσμευση γι' αυτό. Ένα τέτι στιχεί κόστυς δεν πρέπει να λαμβάνεται υπόψη σε μελλντικές CBA διότι δεν επηρεάζει την εξεταζόμενη περίπτωση. Πελέκα Μαρία Σελίδα 11 από 121 κτώβρις 22

19 Διίκηση Επιχειρήσεων Κριτική Διερεύνηση της Αξιλόγησης Επενδύσεων στ Δημόσι Τμέα - Συγκινωνιακή Υπδμή με τη Μέθδ Κόστυς φέλυς Η υπλειμματική αξία είναι η αξία τυ περιυσιακύ στιχείυ στ τέλς τυ ρίζντα επένδυσης. Αναφρικά με την υπλειμματική αξία των περιυσιακών στιχείων, τ σύνηθες λάθς είναι αυτή να λαμβάνεται υπόψη για περιυσιακά στιχεία πυ βρίσκνται ήδη στην κατχή τυ φρέα της επένδυσης χωρίς να υπλγίζεται τ κόστς ευκαιρίας τυς στην αρχή τυ ρίζντα της επένδυσης. Ανεξάρτητα από τ εάν τα περιυσιακά στιχεία είναι ιδιόκτητα ή όχι, για να ληφθεί υπόψη η υπλειμματική τυς αξία στ τέλς τυ ρίζντα επένδυσης πρέπει να ληφθεί υπόψη και η πλήρης αξίας τυς στην αρχή της περιόδυ αυτής. Στην ανάλυση κόστυς - φέλυς, η απτίμηση των στιχείων μιας επένδυσης γίνεται κατά βάση με την τιμή αγράς. Αν υπάρχει τιμή αγράς αλλά για κάπι λόγ είναι διαστρεβλωμένη (distrted), αναλυτής θα πρέπει να εκτιμήσει τ επίπεδ των τιμών πυ θα διαμρφωνόταν χωρίς τις στρεβλώσεις και έπειτα να χρησιμπιήσει αυτές τις πρσαρμσμένες τιμές. Όταν δεν υπάρχει διαμρφωμένη αγρά, αναλυτής πρέπει να εκτιμήσει την αξία τυ φέλυς και τυ κόστυς. Τ γεγνός ότι τα φέλη και τα κόστη είναι διασπαρμένα στ χρόν είναι σημαντικό για δύ λόγυς. Πρώτν, γιατί τ χρηματικνμικό σύστημα είναι δμημέν στη βασική αρχή της χρνικής πρτίμησης διότι υπάρχει απώλεια αγραστικής δύναμης εάν μία πληρωμή αναβάλλεται για αργότερα και δεύτερν γιατί η αξία μίας μνάδας μέτρησης μεταβάλλεται από μόνη της στ χρόν καθότι πληθωρισμός δηγεί σε απώλεια της αγραστικής δύναμης τυ χρήματς. ι δύ αυτί παράγντες είναι ανεξάρτητι μεταξύ τυς. Ακόμη και σε περίπτωση μηδενικύ πληθωρισμύ, κάπις θα πρτιμύσε τα φέλη νωρίτερα και τα κόστη αργότερα. Επμένως, στην CBA πρέπει να γίνυν δύ ξεχωριστές πρσαρμγές στις χρηματρρές στ χρόν πρκειμένυ τα μεγέθη των χρηματρρών να μετατραπύν σε πρότυπες μνάδες. Η πρώτη αφρά την μεταβλή στην αγραστική δύναμη τυ χρήματς και η δεύτερη αντανακλά την πρεξόφληση λόγω χρνικής πρτίμησης. Συνήθως, τα κόστη και τα φέλη εκφράζνται σε νμαστικές τιμές. Αυτό συμβαίνει για τρεις κύριυς λόγυς. Πρώτν διότι τα χρηματικνμικά δεδμένα είναι συνήθως διαθέσιμα σε αυτή τη μρφή, δεύτερν γιατί ι πρσαρμγές (όπως λόγυ χάρη αυτή για τ φόρ) στις νμαστικές τιμές γίννται με ακρίβεια και ευκλία και τρίτν γιατί ι νμαστικές τιμές δίνυν τη δυνατότητα στν αναλυτή να έχει μια ρεαλιστική εικόνα, των στιχείων στ χρόν, λαμβανμένων υπόψη των μεταβλών στις σχετικές τιμές. Στη συνέχεια, ι νμαστικές τιμές αππληθωρίζνται και έτσι μετατρέπνται σε σταθερές τιμές μιας χρνικής στιγμής πυ επιλέγεται ως βάση και συνήθως τπθετείται στην αρχή της κατασκευαστικής περιόδυ. Η πρόβλεψη τυ πσστύ πληθωρισμύ δεν είναι εύκλη και τείνει να γίνει όλ και περισσότερ αβέβαιη όσ ι πρβλέψεις επεκτείννται στ μέλλν. Μέχρι τ σημεί αυτό η ανάλυση κόστυς φέλυς είναι σχετικά απλή και τα βήματα κινά τόσ στν ιδιωτικό όσ και στν δημόσι τμέα. ι κανόνες απδχής ή απόρριψης ενός έργυ, η ενσωμάτωση τυ κινδύνυ, η επιλγή της καλύτερης εναλλακτικής επένδυσης και η εκτίμηση των πιτικών παραγόντων είναι πι σύνθετα θέματα και αναλύνται διεξδικά στα κεφάλαια πυ ακλυθύν. Πελέκα Μαρία Σελίδα 12 από 121 κτώβρις 22

20 Διίκηση Επιχειρήσεων Κριτική Διερεύνηση της Αξιλόγησης Επενδύσεων στ Δημόσι Τμέα - Συγκινωνιακή Υπδμή με τη Μέθδ Κόστυς φέλυς Κεφάλαι 2: Αξιλόγηση Επενδύσεων & η Μέθδς Κόστυς φέλυς στ πλαίσι τυ Ιδιωτικύ Τμέα - Επιχειρηματική Δράση 2.1 Εισαγωγικές παρατηρήσεις Στ Κεφάλαι 2 εξετάζεται περιληπτικά η αξιλόγηση επενδυτικών πρτάσεων των ιδιωτικών επιχειρήσεων η πία λαμβάνει χώρα στα πλαίσια της διαδικασίας τυ κεφαλαιακύ πρϋπλγισμύ / πργραμματισμύ. Αρχικά γίνεται μια σύντμη περιγραφή των διάφρων σταδίων της διαδικασίας σύνταξης πρϋπλγισμύ δαπανών παγίυ κεφαλαίυ. Στην συνέχεια, περιγράφνται ι εναλλακτικί κανόνες μέτρησης της ελκυστικότητας των κεφαλαιακών επενδύσεων, η εκτίμηση των χρηματρρών πυ πρκύπτυν από την πραγματπίηση των επενδύσεων αυτών και τα πρβλήματα πυ εμφανίζνται στην εκτίμηση της ριακής χρηματρρής. Τέλς, παρυσιάζεται και αναλύεται εν συντμία η έννια τυ κόστυς χρήσεως κεφαλαίυ και των επιμέρυς στιχείων τυ και γίνεται μια σύντμη ανασκόπηση της ανάλυσης κινδύνυ. Τα παραπάνω απτελύν συστατικά στιχεία της ανάλυσης κόστυς ωφέλειας τυ ιδιωτικύ τμέα. 2.2 Διαδικασία σύνταξης πρϋπλγισμύ επενδύσεων πρϋπλγισμός επενδύσεων παγίυ κεφαλαίυ (capital budgets) πίς παρυσιάζει με λεπτμέρεια τις σχεδιαζόμενες δαπάνες για κτιριακές εγκαταστάσεις, μηχανλγικό εξπλισμό, νέα πρϊόντα και άλλες μακρπρόθεσμες επενδύσεις εντάσσεται στ μακρχρόνι σχεδίασμά της επιχειρηματικής μνάδας πυ αναφέρεται σε πενταετή ή δεκαετή χρνικά διαστήματα. πρϋπλγισμός επενδύσεων παγίυ κεφαλαίυ εκτός από την απαρίθμηση των επενδύσεων πυ έχυν αναληφθεί θα πρέπει να περιλαμβάνει τις εκτιμήσεις για τ κόστς πραγματπίησης κάθε επένδυσης και τ σχετικό χρνδιάγραμμα στ πί να παρυσιάζεται η απαιτύμενη για την πραγματπίηση της επένδυσης διάθεση χρηματικύ κεφαλαίυ για συγκεκριμένα χρνικά διαστήματα. Η διαδικασία σύνταξης τυ πρϋπλγισμύ επενδύσεων παγίυ κεφαλαίυ αναφέρεται στις ενέργειες πυ έχυν σχέση με τόσ με τν σχεδίασμά όσ και με τη χρηματδότηση των επενδύσεων παγίυ κεφαλαίυ. Επιγραμματικά η διαδικασία σύνταξης πρϋπλγισμύ επενδύσεων, σύμφωνα με τυς Λαζαρίδη και Παπαδόπυλ11, περιλαμβάνει τα παρακάτω βήματα: 1. Μελέτη σχετικά με τ τι επενδύσεις μπρύν να γίνυν. Η επιχείρηση κάτω από μαλές συνθήκες δεν είναι δύσκλ να πρσδιρίσει ένα σύνλ απδτικών επενδύσεων στ πί μπρεί να τπθετήσει ένα ρισμέν ύψς διαθέσιμυ χρηματικύ κεφαλαίυ. 2. Συλλγή των απαραίτητων στιχείων πυ συνδένται με τν πρσδιρισμό της απδτικότητας κάθε μίας από τις πρτεινόμενες επενδύσεις παγίυ κεφαλαίυ. Τα στιχεία αυτά είναι η ταμειακή ρή για την πραγματπίηση της υπό εξέταση επένδυσης, ι αναμενόμενες καθαρές ταμειακές εισρές και εκρές από την επένδυση και τέλς τ κόστς χρήσεως κεφαλαίυ.. Πρσδιρισμός της απδτικότητας των εξεταζόμενων επενδύσεων και επιλγή από αυτές εκείνων πυ συμβάλλυν στην επίτευξη της μεγιστπίηση της αξίας της επιχείρησης. 4. Σύνταξη τυ πρϋπλγισμύ επενδύσεων παγίυ κεφαλαίυ. Στν πρϋπλγισμό επενδύσεων εμφανίζεται τ συνλικό κόστς της συγκεκριμένης επένδυσης όπως επίσης και τα συγκεκριμένα χρνικά διαστήματα τόσ της εκτέλεσης των επί μέρυς εργασιών όσ και της απρρόφησης τυ χρηματικύ κεφαλαίυ για την υλπίηση της 11 Λαζαρίδης Τ. Γιάννης, Παπαδόττυλς Λ. Δημήτρης, Χρηματικνμική Διίκηση, Τεύχς θ', Θεσσαλνίκη 22 Πελέκα Μαρία Σελίδα 1 από 121 κτώβρις 22

21 Διίκηση Επιχειρήσεων Κριτική Διερεύνηση της Αξιλόγησης Επενδύσεων στ Δημόσι Τμέα - Συγκινωνιακή Υπδμή με τη Μέθδ Κόστυς φέλυς επένδυσης ώστε να πρσδιριστύν a priri ι ανάγκες χρηματικύ κεφαλαίυ για την επιχείρηση. 5. Έλεγχς και επανεξέταση των επενδύσεων κατά την εκτέλεσή τυς. Μετά την έγκριση τυ πρϋπλγισμύ επενδύσεων ένα σύστημα ελέγχυ και επανεξέτασης θα πρέπει να τεθεί σε κίνηση τ πί θα παρέχει πληρφρίες στην διίκηση της επιχείρησης σχετικά με την πρεία των εργασιών, τ κόστς και την υφιστάμενη κατάσταση των επενδύσεων μέχρι την λκλήρωσή τυς. 6. Εξέταση των απτελεσμάτων των επενδύσεων μετά την λκλήρωση τυς, η πία διενεργείται σε δύ φάσεις. Αμέσως μετά την λκλήρωση της επένδυσης η επιχείρηση εξετάζει κατά πόσ συμπίπτυν ή απκλίνυν ι πρϋπλγιστικές με τις πραγματικές επενδυτικές δαπάνες. Κάπια έτη μετά την λκλήρωση της επένδυσης η επιχείρηση θα πρέπει να εξετάσει κατά πόσ η επένδυση έχει απφέρει τα αναμενόμενα απτελέσματα πυ δήγησαν κατά τ στάδι επιλγής στην ανάληψη της. 2. Μέθδι αξιλόγησης επενδύσεων παγίυ κεφαλαίυ Η αξιλόγηση των υπό εξέταση επενδύσεων συνίσταται στην μετατρπή της ταμειακής ρής της επένδυσης σε κριτήρι ή κριτήρια ικνμικής επένδυσης ή δείκτες πυ δείχνυν τ επιθυμητό της επένδυσης. Με βάση τα κριτήρια της ικνμικής αξίας της επένδυσης θα πρσδιρίσυμε εάν δεδμένη επένδυση θα πρέπει να συμπεριληφθεί στν πρϋπλγισμό επενδύσεων παγίυ κεφαλαίυ. πρσδιρισμός της ικνμικής αξίας μιας επένδυσης μαδπιείται σε δύ κύριες κατηγρίες. Η πρώτη αναφέρεται στις ατελείς ή απλπιημένες μεθόδυς και η δεύτερη περιλαμβάνει τις μεθόδυς των πρεξφλημένων χρηματρρών. Στην βιβλιγραφία αναγνωρίζεται η υπερχή των μεθόδων της δεύτερης κατηγρίας η πία αναλύεται διεξδικότερα στην παρύσα εργασία ενώ παρυσιάζνται και ι απλπιημένες μέθδι Μέθδι αξιλόγησης επενδύσεων πρεξφλημένων χρηματρρών ι μέθδι αξιλόγησης κεφαλαιακών επενδύσεων πυ βασίζνται στη χρήση συντελεστών πρεξόφλησης για τη σύγκριση χρηματρρών πυ λαμβάνυν χώρα σε διαφρετικά χρνικά σημεία και καλύνται μέθδι πρεξφλημένων χρηματρρών αναγνωρίζνται ως ι καλύτερες για την αξιλόγηση κεφαλαιακών επενδύσεων διότι στηρίζυν την επενδυτική απόφαση στην αύξηση ή μη τυ πλύτυ των ιδικτητών. Όσ αρχικός στόχς μιας επένδυσης είναι η μεγιστπίηση τυ πλύτυ των ιδικτητών της, ι επενδύσεις πυ δεν είναι ανταγωνιστικές μεταξύ τυς και δεν μεταβάλλυν τ συνλικό κίνδυν της επιχείρησης πρέπει να γίννται απδεκτές εάν και μόν εάν πληρύν τα κριτήρια απδχής των μεθόδων αξιλόγησης πρεξφλημένων χρηματρρών. Στην ενότητα αυτή αρχικά εξετάζεται η μέθδς της Καθαρός Παρύσας Αξίας. Στη συνέχεια, παρυσιάζεται η μέθδς τυ Εσωτερικύ Πσστύ Απόδσης, γίνεται μια σύντμη αντιπαράθεση των δύ μεθόδων και τέλς περιγράφεται η μέθδς τυ δείκτη κερδφρίας Καθαρά Παρύσα Αξία - Net Present Value (NPV) Η Καθαρά Παρύσα Αξία (NPV) μιας επένδυσης πρκύπτει ως διαφρά τυ αθρίσματς της παρύσας αξίας των αναμενόμενων φελών της μείν τ άθρισμα της παρύσας αξίας όλων των αναμενόμενων επενδυτικών εκρών. Τα φέλη γενικά εκφράζνται με τη μρφή χρηματρρών. Επμένως, η μαθηματική έκφραση της Καθαρός Παρύσας Αξίας έχει ως εξής: Π Πελέκα Μαρία Σελίδα 14 από 121 κτώβρις 22

22 Διίκηση Επιχειρήσεων Κριτική Διερεύνηση της Αξιλόγησης Επενδύσεων στ Δημόσι Τμέα - Συγκινωνιακή Υπδμή με τη Μέθδ Κόστυς φέλυς NPV = Σ CF -I >(! + )' 0 (2) όπυ: CF, = η αναμενόμενη καθαρή χρηματρρή στ τέλς τυ έτυς t Ι0 = η αρχική επενδυτική εκρή k = συντελεστής πρεξόφλησης, δηλαδή η ελάχιστη απαιτύμενη ετήσια απόδση η = η διάρκεια της επένδυσης σε έτη Όταν εξετάζεται μία και μόν επενδυτική πρόταση, η λήψη απφάσεων με βάση τη μέθδ της NPV έχει ως εξής: Εάν η NPV είναι θετική, τ έργ γίνεται απδεκτό. Εάν η NPV είναι αρνητική, τ έργ απρρίπτεται Πσστό Εσωτερικής Απόδσης - Internal Rate f Return (IRR) T Πσστό Εσωτερικής Απόδσης (IRR) απτελεί ένα δεύτερ μέτρ χρνικής πρεξόφλησης της αξίας μιας επένδυσης12. T IRR ρίζεται ως συντελεστής πρεξόφλησης πυ εξισώνει την παρύσα αξία των καθαρών χρηματικών εισρών με την αρχική επενδυτική εκρή, δηλαδή: CF. CF2 CF CF n CF, 0 (1 + i?) (l + R)2 (1+ RY (1 + R)n m(1 + R) [ όπυ R τ πσστό εσωτερικής απόδσης (IRR). Ένας εναλλακτικός και ισδύναμς ρισμός τυ IRR είναι " συντελεστής πρεξόφλησης πυ εξισώνει την NPV της χρηματρρής με τ μηδέν": * CF. ΣΤ------Τ7 -Ι0 0 «ι(ΐ +Λ)' (4) τελευταίς τύπς είναι ιδιαίτερα χρήσιμς στν υπλγισμό τυ IRR και απαιτεί λύση τύπυ "δκιμής και λάθυς"1 για επενδύσεις των πίων ι χρηματρρές λαμβάννται για ένα χρνικό διάστημα. Η λήψη απφάσεων με βάση τ IRR πρέπει να λαμβάνει υπόψη τ ελάχιστ απαιτύμεν πσστό απόδσης k και έχει ως εξής: Εάν τ R είναι μεγαλύτερ από τ k, τ έργ γίνεται απδεκτό Εάν τ R είναι μικρότερ από τ k, τ έργ απρρίπτεται Η πιθανότητα τ R να είναι ίσ με τ k αγνείτε, καθώς στην περίπτωση αυτή η επένδυση είναι αδιάφρη για την επιχείρηση. T IRR μιας επενδυτικής πρότασης παρέχει χρήσιμη πληρφόρηση. Καταρχήν, επειδή δηλώνεται σε όρυς επιτκίυ ή συντελεστή απόδσης, είναι κατανητό ακόμη και από άτμα πυ δεν έχυν ικνμικό υπόβαθρ. Έπειτα, επειδή, ceteris paribus, ένα υψηλότερ 12 Η μέθδς αυτή είναι γνωστή επίσης ως "ριακή απδτικότητα κεφαλαίυ - marginal efficiency f capital, "πρεξφλημένη χρηματρρή - discunted cash flw" και "μέθδς τ επενδυτή - investr's methd". 1 'Trial and Errr" slutins Πελέκα Μαρία Σελίδα 15 από 121 κτώβρις 22

23 Διίκηση Επιχειρήσεων Κριτική Διερεύνηση της Αξιλόγησης Επενδύσεων στ Δημόσι Τμέα - Συγκινωνιακή Υπδμή με τη Μέθδ Κόστυς φέλυς επιτόκι είναι περισσότερ επιθυμητό, τ IRR μπρεί να χρησιμπιηθεί ως μέθδ κατάταξης όταν η επιλγή γίνεται ανάμεσα σε ανταγωνιστικές επενδυτικές πρτάσεις14. Τρίτν, τ IRR μπρεί να απτελέσει μία ένδειξη κινδύνυ, καθώς όσ μεγαλύτερ είναι από την απαιτύμενη απόδση τόσ μεγαλύτερ είναι και τ περιθώρι σφάλματς. Παρόλα αυτά, υπάρχυν κάπια σημαντικά πρβλήματα πυ συνδένται με τν IRR. Πι συγκεκριμένα, τ IRR αγνεί τ μέγεθς τυ έργυ και δεν απτελεί ένδειξη τυ πλύτυ πυ δημιυργείται. Επίσης, αγνεί την ωφέλιμη ζωή της επένδυσης. Όπως θα αναλυθεί στη συνέχεια, κάπια έργα μπρεί να έχυν περισσότερα από ένα IRR και ι managers μπρεί να υιθετύν σιωπηρά υπθέσεις συντελεστύ επανεπένδυσης πυ δεν είναι ρεαλιστικές. Αυτά τα πρβλήματα μπρύν να δηγήσυν σε αντιθέσεις ανάμεσα στα απτελέσματα πυ δίνει η μέθδς της NPV και τυ IRR NPV versus IRR ι κανόνες επιλγής κεφαλαιακών επενδύσεων της NPV και τυ IRR είναι στενά σχετιζόμενι. Καταρχήν, και ι δύ κανόνες είναι "χρνικά πρσαρμζόμενα" μέτρα κερδφρίας, δηλαδή λαμβάνυν υπόψη τ κρίσιμ στιχεί τυ χρόνυ. Ακόμη και η μαθηματική τυς διατύπωση είναι, τυλάχιστν επιφανειακά, σχεδόν ταυτόσημη. Αλλωστε, η επιλγή ανάμεσα στις δύ μεθόδυς μέτρησης της ελκυστικότητας των επενδυτικών έργων απφεύγετε μόν στην περίπτωση πυ τα δύ κριτήρια επένδυσης δηγύν σταθερά στις ίδιες απφάσεις. Στην παράγραφ αυτή εξετάζνται ι αδυναμίες τυ IRR και πρκύπτει η καταλληλότητα της NPV για την αξιλόγηση πιυδήπτε επενδυτικύ έργυ. Υπθέσεις πσστύ επανεπένδυσης Η κατανόηση της σημασίας τυ IRR από τυς managers είναι ένα ζήτημα για τ πί συχνά εκφράζνται ανησυχίες. Πι συγκεκριμένα, πλλί managers θεωρύν λανθασμένα ότι τ σύνλ της επένδυσης κερδίζει τ πσστό εσωτερικής απόδσης κατά τη διάρκεια όλης της ωφέλιμης ζωής τυ έργυ, όταν στην πραγματικότητα μόν τ μη ανακτημέν (unrecvered) τμήμα της επένδυσης κερδίζει αυτό τ επιτόκι15. Όταν χρησιμπιείται κανόνας τυ IRR, γίνεται η παραδχή ότι ι χρηματρρές πυ δημιυργύνται από την επένδυση μπρεί να επανεπενδυθύν και να κερδίζυν επιτόκι ίσ με τ IRR της. Αντίθετα, όταν χρησιμπιείται κανόνας της NPV, υιθετείται η υπόθεση ότι ι πόρι μπρεί να επανεπενδυθύν στ απαιτύμεν επιτόκι απόδσης της επιχείρησης. Επμένως, από τη στιγμή πυ τ απαιτύμεν επιτόκι καθρίζεται από τις διαθέσιμες επενδυτικές δυνατότητες, η NPV στηρίζεται σε μία ρεαλιστικότερη υπόθεση. Πλλαπλά πσστά εσωτερικής απόδσης Μία επένδυση απαιτεί επενδυτική εκρή πρκειμένυ να παράγει μελλντικά φέλη. Η χρηματδότηση από την άλλη πλευρά παρέχει φέλη σε αντάλλαγμα μελλντικών χρηματικών εκρών. Κάπια έργα έχυν χαρακτηριστικά επενδύσεων κατά τη διάρκεια κάπιων τμημάτων της ωφέλιμης ζωής τυς και χαρακτηριστικά χρηματδότησης κατά τη διάρκεια κάπιων άλλων τμημάτων. Αυτά τα έργα είναι μη συμβατικές επενδύσεις με σωρευτική χρηματρρή της πίας τ πρόσημ εναλλάσσετε περισσότερες από μία φρές. ι επενδύσεις αυτύ τυ τύπυ είναι δυνατόν να έχυν παραπάνω από ένα IRR και μπρεί να παρυσιάζυν αρνητική NPV ενώ ταυτόχρνα τ IRR τυς είναι πάνω από τ απαιτύμεν επίπεδ. Επμένως, όταν κανόνας IRR εφαρμόζεται στην αξιλόγηση έργων με σύνθετες χρηματρρές απαιτείται ιδιαίτερη πρσχή. 14 Αν και τ IRR συχνά χρησιμπιείται ως μέθδς κατάταξης, πρέπει πωσδήπτε να ικανπιείται η απαίτηση "ceteris paribus". Για να ικανπιύν αυτή τη συνθήκη, τα έργα πυ κατατάσσνται πρέπει να έχυν ίσα κόστη, ίσες ωφέλιμες ζωές και παρόμιες χρηματρρές. 15 Jhn J. Clark, Thmas J. Hindelang and Rbert E. Pritchard, "Capital Budgeting: Planning and Cntrl f Capital Expenditures", 2nd Editin, Predice Hall, 1984 Πελέκα Μαρία Σελίδα 16 από 121 κτώβρις 22

24 Διίκηση Επιχειρήσεων Κριτική Διερεύνηση της Αξιλόγησης Επενδύσεων στ Δημόσι Τμέα - Συγκινωνιακή Υπδμή με τη Μέθδ Κόστυς φέλυς Τρππιημέν πσστό εσωτερικής απόδσης Για να ξεπεραστεί τ πρόβλημα των πλλαπλών εσωτερικών πσστών απόδσης, συχνά χρησιμπιείται τ τρππιημέν πσστό εσωτερικής απόδσης, πυ συνίσταται στην ανάπτυξη ενός μέτρυ μναδικύ IRR όταν τ έργ έχει πλλαπλά IRR. Η παραπάνω διαδικασία συνίσταται σε δύ βήματα: 1. Υπλγίζεται η τελική αξία όλων των χρηματρρών πλην της αρχικής επενδυτικής εκρής. 2. Με τη μέθδ της παρεμβλής ή με κάπια άλλη υπλγίζεται τ τρππιημέν πσστό εσωτερικής απόδσης πυ θέτει την τελική αξία ίση με την αρχική εκρή (ή την παρύσα αξία των εκρών εάν υπάρχυν παραπάνω από μία εκρές). Τ τρππιημέν πσστό εσωτερικής απόδσης παρέχει στν αναλυτή μία σαφή απάντηση στην περίπτωση πυ είναι πιθανόν να υπάρχυν περισσότερα από ένα επιτόκια εσωτερικής απόδσης. Ένα ακόμη πλενέκτημα τ τρππιημένυ IRR είναι ότι με τ να χρησιμπιεί τ κόστς κεφαλαίυ της επιχείρησης ως πσστό επανεπένδυσης και χρηματδότησης, δηγεί σε συντηρητικότερη εκτίμηση τυ εσωτερικύ πσστύ απόδσης της. ι αναλυτές πυ χρησιμπιύν αυτή τη μέθδ υπλγίζυν την τελική αξία στ τέλς της ωφέλιμης ζωής τυ έργυ με τη μεγαλύτερη ωφέλιμη ζωή. Όταν τ τρππιημέν IRR είναι μεγαλύτερ από την απαιτύμενη απόδση, η επένδυση είναι ελκυστική. Παρόλα αυτά, τα πρβλήματα τυ IRR ως εργαλείυ κατάταξης επενδυτικών πρτάσεων συνεχίζυν να υπάρχυν και στ τρππιημέν IRR. Ανάμεσα σε αυτά, τα σημαντικότερα είναι η μη πρσαρμγή για τ μέγεθς τυ έργυ και επμένως για τ πσό τυ πλύτυ πυ δημιυργείται. Επιπλέν, η μέθδς τυ τρππιημένυ IRR δεν λειτυργεί σωστά για επενδύσεις πυ δεν απαιτύν αρχική εκρή ή για επενδύσεις των πίων η επενδυτική η εκρή διαχέεται σε αρκετά έτη Δείκτης Κερδφρίας - Prfitability Index ή Benefit-Cst Rati (B/C) δείκτης κερδφρίας αντιπρσωπεύει την αύξηση της αξίας ή τυ πλύτυ της επιχείρησης για κάθε επενδυόμενη χρηματική μνάδα καί απτελεί τ λόγ της παρύσας αξίας των αναμενόμενων μελλντικών χρηματρρών μετά την αρχική επένδυση ως πρς την αρχική επένδυση. Η μαθηματική τυ έκφραση έχει ως εξής:» CF 5 (!+ )' /7 (5) Εναλλακτικά η παραπάνω εξίσωση μπρεί να γραφεί ως εξής: ΡΙ= 1+ NPV/10 (6) Όταν δείκτης κερδφρίας να είναι μεγαλύτερς από τη μνάδα, η επένδυση γίνεται απδεκτή. Σε περίπτωση περιρισμένων πόρων, δείκτης κερδφρίας μπρεί να χρησιμπιηθεί για την κατάταξη ανεξάρτητων επενδύσεων, ενώ σε αντίστιχες περιπτώσεις η μέθδς της NPV παρυσιάζει αδυναμία. Θα πρέπει να σημειωθεί ότι δείκτης κερδφρίας δεν λειτυργεί σωστά ως μέτρ κατάταξης επενδύσεων όταν περιρισμός των πόρων παρυσιάζεται και πέρα από την αρχική χρνική περίδ. Επιπλέν, δείκτης κερδφρίας παρυσιάζει σημαντικό πρόβλημα όταν τ έργ απαιτεί χρηματική εκρή σε διάφρα χρνικά σημεία. Εφόσν η αξιλόγηση των επενδυτικών πρτάσεων γίνεται με βάση εάν τ έργ παρυσιάζει δείκτη κερδφρίας μεγαλύτερ της μνάδας ή όχι, δεν είναι ιδιαίτερα σημαντικό εάν η παρύσα αξία της μελλντικής επενδυτικής χρηματικής εκρής αφαιρεθεί από τν αριθμητή ή Πελέκα Μαρία Σελίδα 17 από 121 κτώβρις 22

25 Διίκηση Επιχειρήσεων Κριτική Διερεύνηση της Αξιλόγησης Επενδύσεων στ Δημόσι Τμέα - Συγκινωνιακή Υπδμή με τη Μέθδ Κόστυς φέλυς πρστεθεί στν παρνμαστή. Παρόλα αυτά, στην περίπτωση πυ δείκτης κερδφρίας απτελεί τη βάση σύγκρισης διαφρετικών επενδυτικών έργων, θα πρέπει να υιθετηθεί ένας πρότυπς κανόνας αντιμετώπισης των μελλντικών επενδυτικών εκρών. Ένας τέτις κανόνας παρέχεται από τν τρππιημέν δείκτη κερδφρίας Τρππιημένς Δείκτης Κερδφρίας - Mdified Prfitability Index (Μ B/C) τρππιημένς δείκτης κερδφρίας βασίζεται στην υπόθεση ότι στν παρνμαστή τυ κλάσματς της σχέσης (5) πρέπει να υπλγίζεται η αρχική "δέσμευση" τυ υπό εξέταση έργυ. Η αρχική "δέσμευση" ενός έργυ περιλαμβάνει την αρχική επένδυση συν κάθε άλλ πσό πυ πρέπει να απταμιευθεί σήμερα πρκειμένυ να χρηματδτήσει μελλντικές χρηματικές εκρές τυ έργυ. Επμένως τρππιημένς δείκτης κερδφρίας υπλγίζεται ως εξής: NPV Ι0 + PV {Μελλντικών Δεσμεύσεων) απλός και τρππιημένς δείκτης κερδφρίας παρυσιάζυν τ ίδι πρόσημ (πυ εξαρτάται από τ εάν φέλη τυ έργυ υπερβαίνυν τα κόστη) για κάθε εξεταζόμεν έργ. Επίσης, και ι δύ δείκτες θα είναι μεγαλύτερι από τη μνάδα όταν η NPV είναι θετική και αντίθετα. Παρόλα αυτά, η χρησιμπίηση των δύ δεικτών κερδφρίας στην εκτίμηση της ελκυστικότητας μιας επένδυσης δίνει διαφρετικά απτελέσματα. Επμένως, είναι σημαντικό στην συγκριτική αξιλόγηση επενδυτικών έργων να υπάρχει συνέπεια ως πρς τη μεταχείριση των μελλντικών χρηματικών εκρών. Παρόλ πυ δείκτης κερδφρίας χρησιμπιείται κάπιες φρές για την εκτίμηση της σχετικής ελκυστικότητας διαφρετικών επενδυτικών πρτάσεων, δεν θεωρείται τ καταλληλότερ εργαλεί για τ σκπό αυτό. Ακόμη και στην περίπτωση πυ υπάρχει συνέπεια ως πρς τ χειρισμό των μελλντικών επενδυτικών εκρών, δεν υπάρχει ξεκάθαρη σχέση μεταξύ τυ δείκτη κερδφρίας και της δημιυργίας πλύτυ / αξίας μιας επιχείρησης. Επιπλέν, δείκτης κερδφρίας αγνεί τ μέγεθς τυ έργυ και επμένως αγνεί την καθαρά παρύσα αξία πυ αυτό δημιυργεί. Εάν και δείκτης κερδφρίας χρησιμπιείται σε περιρισμένη έκταση για την εκτίμηση της σχετικής ελκυστικότητας των έργων, κάπιες φρές απτελεί ένδειξη τυ περιθωρίυ σφάλματς, καθώς μπρεί να παράσχει μια εκτίμηση για τ πόσ μπρύν να μειωθύν τα φέλη πριν τ έργ αρχίζει να μειώνει την αξία της επιχείρησης Ατελής μέθδι αξιλόγησης επενδύσεων ι μέθδι πυ θα εξεταστύν στην παρύσα ενότητα καλύνται ατελείς μέθδι αξιλόγησης επενδύσεων, αναπτύχθηκαν πριν την ευρεία κατανόηση της έννιας των πρεξφλημένων χρηματρρών και δεν αναγνωρίζυν τη χρνική αξία των φελών. Σήμερα, πλλές επιχειρήσεις τις χρησιμπιύν υπστηρικτικά στην πληρφόρηση πυ λαμβάνυν από την ανάλυση των πρεξφλημένων χρηματρρών Περίδς Επανείσπραξης - Payback Perid (ΡΡ) Η περίδς επανείσπραξης είναι αριθμός των ετών πυ απαιτύνται για την ανάκτηση της αρχικής επένδυσης. Πι συγκεκριμένα, η περίδς επανείσπραξης είναι τ χρνικό διάστημα πυ απαιτείται ώστε η καθαρή σωρευτική χρηματρρή να ισύται με την αρχική επενδυτική εκρή. Η περίδς επανείσπραξης απτέλεσε τ βασικό κριτήρι κεφαλαιακύ πργραμματισμύ για πλλά χρόνια. Η δημτικότητα της μεθόδυ αυτής φειλόταν κυρίως στην απλότητα της εφαρμγής τυ. Η περίδς επανείσπραξης χρησιμπιείται επίσης και ως μέτρ κινδύνυ. Επιπλέν, ι υψηλές χρηματρρές είναι σημαντικές για λόγυς Πελέκα Μαρία Σελίδα 18 από 121 κτώβρις 22

26 Κριτική Διερεύνηση της Αξιλόγησης Επενδύσεων Διίκηση Επιχειρήσεων στ Δημόσι Τμέα - Συγκινωνιακή Υπδμή με τη Μέθδ Κόστυς φέλυς ρευστότητας και μία μικρή περίδς επανείσπραξης υπδηλώνει ότι τ έργ έχει αυξημένη μέση ετήσια συνεισφρά. Η περίδς επανείσπραξης ως μέθδς αξιλόγησης επενδυτικών πρτάσεων έχει δύ σημαντικά μεινεκτήματα. Καταρχήν, αγνεί τη χρνική αξία τυ χρήματς και έπειτα αγνεί όλες τις χρηματρρές μετά την περίδ επανείσπραξης. Για τυς παραπάνω λόγυς, η περίδς επανείσπραξης δεν συστήνεται ως κύρια μέθδς αξιλόγησης επενδύσεων και η χρήση της βαίνει μειύμενη Πρεξφλημένη Περίδς Επανείσπραξης - Present Value Payback - Discunted Payback Η πρεξφλημένη περίδς επανείσπραξης είναι αριθμός των ετών πυ απαιτείται ώστε η σωρευτική παρύσα αξία της χρηματρρής να είναι ίση με τ μηδέν Λγιστικό Πσστό Απόδσης - Accunting Rate f Return (ARR) T ARR διαφέρει από τις μεθόδυς πυ αναλύθηκαν μέχρι τώρα διότι επικεντρώνει στ λγιστικό εισόδημα μιας επένδυσης και όχι στην χρηματρρή πυ πρκύπτει από αυτή. Τ ARR ρίζεται ως λόγς τυ μέσυ λγιστικύ εισδήματς ως πρς τη μέση επένδυση. Τ μέσ λγιστικό εισόδημα μπρεί να είναι απλά τ εισόδημα μετά φόρων, τ εισόδημα πρ φόρων και τόκων (ΕΒΙΤ) ή τ εισόδημα μετά φόρων πυ πρκύπτει από τ έργ εάν αυτό δεν συνεπάγεται αύξηση τόκων (δηλαδή EBIT χ (1-tax rate). Γενικά, πρτιμάται τ εισόδημα μετά φόρων διότι αυτό είναι πυ παρέχει φέλη στυς ιδικτήτες. Έτσι, ένας ευρέως διαδεδμένς τύπς για τ ARR είναι: arr EBIT * (1 - TxRate) (BeginningValue + EndingValue) / 2 όπυ Tax Rate: φρλγικός συντελεστής Beginning Value: αρχική αξία επένδυσης Ending Value: τελική αξία επένδυσης Παρά τις αδυναμίες τυ, τ ARR έχει τρία πλενεκτήματα πυ δικαιλγύν τη χρήση τυ. Ένα από αυτά είναι η απλότητα τυ. T ARR υπλγίζεται εύκλα και δεν απαιτεί αναγωγή σε παρύσες αξίες. Ένα δεύτερ πλενέκτημα τυ ARR είναι η συμβατότητά τυ με συστήματα ανταμιβής πρσωπικύ πυ επικεντρώνυν στη λγιστική απόδση της επένδυσης. Τέλς, τ ARR αντανακλά την σημασία τυ λγιστικύ εισδήματς για τυς managers και τις λιπές μάδες ενδιαφέρντς. T ARR παρυσιάζει σημαντικά μεινεκτήματα. Καταρχήν, όπως η περίδς επανείσπραξης αγνεί την χρνική αξία τυ χρήματς καθώς και την ωφέλιμη ζωή των περιυσιακών στιχείων. Τέλς, επικεντρώνει στ λγιστικό εισόδημα και όχι στην χρηματρρή μιας επένδυσης. 2.4 Κεφαλαιακός πργραμματισμός στην πράξη ι μέθδι πυ εφαρμόζνται στην πράξη από τις επιχειρήσεις στην διαδικασία τυ κεφαλαιακύ πργραμματισμύ απτέλεσαν αντικείμεν εκτεταμένης μελέτης τ τελευταία πενήντα χρόνια. ι πρώτες μελέτες, ανακήρυσσαν δημφιλέστερα εργαλεία λήψης απφάσεων την περίδ επανείσπραξης και τ λγιστικό πσστό απόδσης. Σταδιακά, από τ τέλς της δεκαετίας τυ 70 και μετά παρατηρείται μια έντνη στρφή πρς τις μεθόδυς των πρεξφλημένων χρηματρρών. Σχετικά πρόσφατες μελέτες16 επιβεβαιώνυν την συνεχιζόμενη τάση για τη χρήση των τεχνικών πρεξφλημένων χρηματρρών όπως η NPV, τ IRR και δείκτης κερδφρίας. 16 Thmas Ρ. Klammer, Michael C. Walker, "The Cntinued Increase f Sphisticated Capital Budgeting Techniques", Califrnia Management Review27,1984 Πελέκα Μαρία Σελίδα 19 από 121 κτώβρις 22

27 Διίκηση Επιχειρήσεων Κριτική Διερεύνηση της Αξιλόγησης Επενδύσεων στ Δημόσι Τμέα - Συγκινωνιακή Υπδμή με τη Μέθδ Κόστυς φέλυς ι ίδιες μελέτες επιβεβαιώνυν ότι ι επιχειρήσεις χρησιμπιύν έναν αριθμό διαφρετικών μέτρων ελκυστικότητας. Τα μέτρα πυ χρησιμπιύνται ως συμπληρωματικά των κύριων εργαλείων απφάσεων είναι η περίδς επανείσπραξης και τ λγιστικό πσστό απόδσης. Τέλς, τ IRR, παρά τυς περιρισμύς πυ παρυσιάζει, φαίνεται να χρησιμπιείται τυλάχιστν στ ίδι βαθμό με τη NPV. Πέρα από την μέθδ αξιλόγησης επενδυτικών πρτάσεων, η επιχειρηματική ντότητα θα πρέπει να λάβει υπόψη της και άλλυς παράγντες. Ενδεικτικά αναφέρυμε την επιτακτικότητα της επένδυσης, τη δυνατότητα επισκευών, την παρχή πιστώσεων και άλλυς μη ικνμικύς παράγντες (π.χ. εργατική νμθεσία, πεπιθήσεις διίκησης κτλ). 2.5 Εκτίμηση χρηματρρών Η σύγχρνη χρηματικνμική ανάλυση βασίζεται στην αρχή των ριακών χρηματρρών, σύμφωνα με την πία ένα έργ πρέπει να αξιλγείται με την εκτίμηση όλων των χρηματικών εισρών και εκρών πυ πρκαλύνται από αυτό. Επμένως, η έμφαση πρέπει να δίνεται στ μέγεθς και τ χρνικό σημεί πραγματπίησης των χρηματρρών και όχι στα λγιστικά μεγέθη τυ εισδήματς ή των εξόδων. Ένα βασικό τμήμα τυ κεφαλαιακύ πργραμματισμύ είναι διαχωρισμός των σχετικών από τις μη σχετικές χρηματρρές. Σε αυτό τ στάδι απαιτείται η κατανόηση διάφρων εννιών, όπως τυ sunk cst, τυ έμμεσυ κόστυς και φέλυς, τυ κόστυς ευκαιρίας, η λεπτμερής εξέταση των πίων ξεφεύγει από τυ σκπύς τυ παρόντς πνήματς. Η εκτίμηση των χρηματρρών μιας επενδυτικής πρότασης περιλαμβάνει την κατάρτιση πρϋπλγιστικών χρηματικνμικών καταστάσεων Απτελεσμάτων Χρήσης (Incme Statement) και Ισλγισμύ (Balance Sheet). Από τν συνδυασμό των πληρφριών των δύ αυτών καταστάσεων πρκύπτει η κατάσταση χρηματρρών. Για την κατάρτιση αυτών των καταστάσεων απαιτύνται γνώσεις λγιστικής, καθώς εμπλέκνται έννιες όπως δεδυλευμένα έξδα, εισπρακτέι και πληρωτέι λγαριασμί, απσβέσεις κτλ. Ένα ιδιαίτερα απαιτητικό στάδι στην εκτίμηση των χρηματρρών στην ανάλυση επενδύσεων είναι η πρόβλεψη των πωλήσεων, τυ λειτυργικύ κόστυς και των αναγκών σε κεφάλαι κίνησης. Επιγραμματικά, η πρόβλεψη των πωλήσεων μπρεί να γίνει με υπκειμενικές μεθόδυς, με πιτικές και πστικές μεθόδυς πρβλής ή με μεθόδυς πρβλέψεων πυ βασίζνται σε μντέλα. Τα κριτήρια πυ χρησιμπιύνται για την επιλγή της καταλληλότερης μεθόδυ πρβλέψεων πωλήσεων είναι χρνικός ρίζντας, τ κόστς, η ακρίβεια και η διαθεσιμότητα στιχείων. Η πρόβλεψη τυ κόστυς, σταθερύ και μεταβλητύ, γίνεται συνήθως από τν υπεύθυν τυ αντίστιχυ τμήματς της επιχείρησης, π.χ. κόστς πρσωπικύ από τν υπεύθυν ανθρωπίνων πόρων, κόστς λειτυργίας μηχανών από τ διευθυντή παραγωγής κτλ. Τέλς, η πρόβλεψη των αναγκών σε κεφάλαι κίνησης, η πία περιλαμβάνει τη μελέτη της πίστωσης πυ δέχεται η επιχείρηση από τυς πρμηθευτές και παρέχει στυς πελάτες της, μελετάται από τυς υπεύθυνυς απθεμάτων και πιστωτικής πλιτικής. Γενικά, καθρισμός των σχετικών χρηματρρών και υπλγισμός της καθαράς παρύσας αξίας είναι απτέλεσμα συνεργασίας ατόμων από διάφρα πεδία ευθύνης. Η πιότητα της τελικής απόφασης δεν μπρεί να είναι καλύτερη από αυτή της πληρφόρησης πυ απκτάται από τις διάφρες πηγές της επιχείρησης κατά τη διαδικασία ανάλυσης της πρτεινόμενης επένδυσης. R. Η. Pike, "A Lngitudinal Study f Capital Budgeting Practices, Jurnal f Business, Finance and Accunting, 1996 Πελέκα Μαρία Σελίδα 20 από 121 κτώβρις 22

28 Διίκηση Επιχειρήσεων Κριτική Διερεύνηση της Αξιλόγησης Επενδύσεων στ Δημόσι Τμέα - Συγκινωνιακή Υπδμή με τη Μέθδ Κόστυς φέλυς 2.6 Κόστς κεφαλαίυ (Cst f Capital) Για την αξιλόγηση επενδύσεων με τις μεθόδυς πρεξφλημένων χρηματρρών είναι απαραίτητς καθρισμός τυ κόστυς χρήσεως κεφαλαίυ της επιχείρησης. Τ κόστς χρήσεως κεφαλαίυ είναι κόστς ευκαιρίας. Τα χρηματικά κεφάλαια είναι πόρι σε έλλειψη και όταν χρησιμπιύνται σε επενδύσεις, απσπύνται από άλλες παραγωγικές χρήσεις. Για να δικαιλγηθεί μία επένδυση κεφαλαίυ, η απόδση τυ χρήματς πυ χρησιμπιείται πρέπει να είναι τυλάχιστν τόση όση ι απδόσεις εναλλακτικών επενδυτικών ευκαιριών ίδιυ κινδύνυ. Τ κόστς κεφαλαίυ - τ ελάχιστ απδεκτό πσστό απόδσης - είναι η απόδση πυ ι επενδυτές θα μπρύσαν να κερδίσυν από εναλλακτικές επενδύσεις ίδιυ κινδύνυ Τ μέσ σταθμικό κόστς κεφαλαίυ - Weighted Average Cst f Capital (WACC) Τυπικά, τ κεφάλαι πυ απαιτείται για τη χρηματδότηση μιας επένδυσης αντλείται από διάφρες πηγές χρηματδότησης πρκειμένυ να μειωθεί η μέση απαιτύμενη απόδση. Τ μέσ σταθμικό κόστς κεφαλαίυ (weighted average cst f capital - WACC) είναι τ πσστό απόδσης των περιυσιακών στιχείων πρκειμένυ αυτά να παράσχυν αναμενόμενη απόδση ίση με την αναμενόμενη απόδση επενδυτικών ευκαιριών ίσυ κινδύνυ. Αυτή η αναμενόμενη απόδση είναι ίση με τις μέσες απδόσεις των διάφρων χρηματδτικών πηγών, σταθμισμένες με τ πσστό συμμετχής της κάθε πηγής στ σύνλ τυ κεφαλαίυ. Επμένως, τ μέσ σταθμικό κόστς κεφαλαίυ μπρεί να ριστεί ως εξής: WACC = Σ w,k, (9) 1=1 όπυ τ W, είναι η αναλγία τυ κεφαλαίυ πυ πρέρχεται από την πηγή i, k, είναι απαιτύμενς συντελεστής απόδσης της πηγής i και m είναι αριθμός των διαφρετικών πηγών κεφαλαίυ πυ χρησιμπιύνται Η έννια τ ριακύ κόστυς κεφαλαίυ Στν κεφαλαιακό πργραμματισμό και στην ανάλυση τυ κόστυς κεφαλαίυ, εφαρμόζνται ι αρχές πυ εφαρμόζνται και στις περισσότερες περιπτώσεις επιχειρησιακής ανάλυσης: συγκρίννται τα ριακά φέλη με τα ριακά κόστη. Τ ριακό κόστς κεφαλαίυ είναι συντελεστής απόδσης πυ πρέπει να κερδίσει η νέα επένδυση πρκειμένυ να ικανπιήσει τυ επενδυτές. Στ σημεί αυτό πρέπει να σημειωθεί ότι γενικά υπθέτεται αφενός πως η επιχείρηση έχει τ βέλτιστ μίγμα ιδίων και ξένων κεφαλαίων και αφετέρυ ότι τ νέ κεφάλαι συγκεντρώνεται στην ίδια αναλγία με τ υπάρχν, δηλαδή ότι διατηρείται η ίδια κεφαλαιακή δμή. Μία ενδεχόμενη αύξηση τυ λόγυ ξένων πρς συνλικών κεφαλαίων μειώνει τ μέσ σταθμικό κόστς κεφαλαίυ, καθώς υπδηλώνει ότι η επιχείρηση στην παρύσα φάση δεν έχει τη βέλτιστη κεφαλαιακή δμή και επμένως τ νέ χρές μπρεί να απκτηθεί με ριακό κόστς αρκετά χαμηλό. Παρόλα αυτά η πραγματπίηση μιας επένδυσης δεν πρέπει να δικαιλγείται από τα φέλη της μετακίνησης σε μία καλύτερη κεφαλαιακή σύνθεση. Πράγματι, τ όφελς της μετακίνησης σε μία καλύτερη κεφαλαιακή δμή μπρεί να απκτηθεί από τη χρησιμπίηση χρημάτων - πόρων μίας χρηματδτικής πηγής για την απόσυρση από κάπια άλλη, χωρίς την πραγματπίηση νέων επενδύσεων. Η έννια τυ ριακύ κόστυς κεφαλαίυ εφαρμόζεται και στην περίπτωση πυ η επιχείρηση έχει χρηματικά διαθέσιμα και πρέπει να απφασίσει εάν θα τα επενδύσει ή θα τα επιστρέφει στυς δανειστές ή τυς μετόχυς της. Πελέκα Μαρία Σελίδα 21 από 121 κτώβρις 22

29 Διίκηση Επιχειρήσεων Κριτική Διερεύνηση της Αξιλόγησης Επενδύσεων στ Δημόσι Τμέα - Συγκινωνιακή Υπδμή με τη Μέθδ Κόστυς φέλυς Τα κόστς έκδσης μπρεί να αυξήσει τ κόστς τυ νέυ κεφαλαίυ σε επίπεδ υψηλότερ από τ κόστς τυ υπάρχντς. Παρμίως, τ διικητικό κόστς πυ συνδέεται με την επαναγρά μλόγων πυ βρίσκνται σε κυκλφρία μπρεί να μειώσει την απαιτύμενη ριακή απόδση πυ είναι απαραίτητη για να δικαιλγήσει την συνεχιζόμενη χρήση αυτών των πόρων. Για τν υπλγισμό τυ μέσυ σταθμικύ κόστυς χρήσεως κεφαλαίυ απαιτείται υπλγισμός τυ κόστυς των επιμέρυς πηγών άντλησης κεφαλαίων. ι επιμέρυς πηγές άντλησης κεφαλαίων είναι ι εξής: Δανειακών κεφάλαια (Debt) Πρνμιύχες μετχές (Preferred Stck) Κινές μετχές (Cmmn Stck) Παρακρατηθέντα κέρδη (Retained Earnings) Αύξηση τυ μετχικύ κεφαλαίυ (New Equity) 2.7 Αξιλόγηση επενδύσεων παγίυ κεφαλαίυ υπό συνθήκες αβεβαιότητας Η μέχρι τώρα ανάλυση έγινε υπό συνθήκες βεβαιότητας. Ωστόσ, κίνδυνς είναι έμφυτς στις περισσότερες μακρχρόνιες απφάσεις και ιδιαίτερα στις απφάσεις κεφαλαιακύ πρϋπλγισμύ. όρς κίνδυνς, στη χρηματικνμική τυ διάσταση, χρησιμπιείται γενικά για να αναφέρυμε την πιθανότητα απώλειας χρημάτων. κίνδυνς επίσης αναφέρεται στην πιθανότητα να πάρυμε πίσω λιγότερα από αυτά πυ αναμενόταν, λιγότερα από την απόδση στιχείων δίχως κίνδυν ή και λιγότερα από αυτά πυ θα λαμβάναμε από άλλες επενδύσεις πυ εμπεριέχυν τν ίδι κίνδυν. κίνδυνς είναι ένα πρόβλημα σύνθετ και πλυδιάστατ. Παρά τις μακρχρόνιες πρσπάθειες πυ έχυν γίνει πρκειμένυ να μειωθεί κίνδυνς σε συγκεκριμένα μέτρα, η μέχρι τώρα έρευνα δεν έχει φτάσει στ σημεί όπυ κάθε μέτρ περιγράφει ικανπιητικά τ κίνδυν σε κάθε περίσταση. Γι' αυτό τ λόγ ι managers πλλές φρές εξετάζυν περισσότερα από ένα μέτρα κινδύνυ στην πρσπάθεια τυς να περιγράφυν τν κίνδυν, να βρυν τρόπ για να τν περιρίσυν ή να τν ελέγξυν και να λάβυν απφάσεις υπό συνθήκες αβεβαιότητας. Στην ενότητα πυ ακλυθεί περιγράφνται ι μέθδι μέτρησης και ενσωμάτωσης τυ κινδύνυ πυ εφαρμόζνται για μεμνωμένες επενδύσεις. Η θεώρηση τυ συνλικύ κινδύνυ της επιχείρησης στ κεφαλαιακό πργραμματισμό είναι μια σύνθετη ανάλυση η πία δεν παρατίθεται καθώς ξεφεύγει από τυς σκπύς τυ παρόντς πνήματς Ανάλυση ευαισθησίας (Sensitivity Analysis) Η ανάλυση ευαισθησίας, γνωστή και ως "what-if analysis", είναι μέθδς πστικπίησης της αβεβαιότητας χωρίς την εκτίμηση πιθαντήτων. Τα πρώτα ερωτήματα πυ θέτνται στην εξέταση της επικινδυνότητας μιας επένδυσης είναι "τι μπρεί να πάει λάθς;" ή "πιες είναι ι κρίσιμες μεταβλητές;". Η ανάλυση ευαισθησίας δίνει την απάντηση και στις δύ αυτές ερωτήσεις. Η ανάλυση αυτύ τυ τύπυ συνίσταται στν υπλγισμό της παρύσας αξίας ή άλλων μεγεθών κερδφρίας για πλλαπλές αξίες τυλάχιστν μίας μεταβλητής πυ επηρεάζει την επένδυση. Με την ανάλυση αυτή, καθρίζνται ι σημαντικές (κρίσιμες) μεταβλητές ενός πρτεινόμενυ έργυ, καθώς επίσης και τα απαιτύμενα για την επιτυχία τυ επίπεδα αυτών των μεταβλητών. ι managers μπρεί να επιχειρήσυν να καθρίσυν αντικειμενικά την πιθανότητα κάθε απτελέσματς ή να χρησιμπιήσυν την υπκειμενική τυς κρίση πρκειμένυ να απφασίσυν εάν κίνδυνς είναι απδεκτός χωρίς την χρήση πιθαντήτων. Επίσης μπρύν να απφασίσυν να πρβύν σε κάπια ενέργεια μείωσης τυ κινδύνυ. Πελέκα Μαρία Σελίδα 22 από 121 κτώβρις 22

30 Διίκηση Επιχειρήσεων Κριτική Διερεύνηση της Αξιλόγησης Επενδύσεων στ Δημόσι Τμέα - Συγκινωνιακή Υπδμή με τη Μέθδ Κόστυς φέλυς Ανάλυση νεκρύ σημείυ (Break - Even Analysis) Η ανάλυση ευαισθησίας είναι χρήσιμη για τν καθρισμό των κύριων μεταβλητών και ι πωλήσεις συγκαταλέγνται συνήθως στις μεταβλητές αυτές. Η ανάλυση νεκρύ σημείυ των κερδών ή της χρηματρρής επικεντρώνει στην σχέση ανάμεσα στις πωλήσεις και την κερδφρία ή τη χρηματρρή. Η ανάλυση νεκρύ σημείυ της NPV απτελεί επέκταση της αντίστιχης ανάλυσης για τη χρηματρρή και εξετάζει την σχέση ανάμεσα στις πωλήσεις, τη χρηματρρή, τν συντελεστή πρεξόφλησης και την καθαρά παρύσα αξία. Τ νεκρό σημεί των κερδών ή της χρηματρρής είναι τ επίπεδ των πωλήσεων πυ απαιτείται ώστε τ κέρδς ή η χρηματρρή αντίστιχα να είναι μηδενική. Τ νεκρό σημεί της χρηματρρής σε πωλύμενη πσότητα είναι: ΒΕΡ = Τ,ταθερόΚόστς (10) q (Ji/νή- Μεταβλητό Κστς) Τ νεκρό σημεί της χρηματρρής σε χρηματικές μνάδες είναι: Σ ταθερόκόστς.... (1 - Μεταβλητό Κόστς ως % Πωλήσεων σε ) Εάν υπθέσυμε για λόγυς απλπίησης ότι τα μεταβλητά και σταθερά κόστη πληρώννται την περίδ πυ πραγματπιύνται ι πωλήσεις (και άρα τα κέρδη είναι κατά πρσέγγιση ίσα με τη χρηματρρή), τότε τ νεκρό σημεί της χρηματρρής είναι τ ίδι με αυτό των κερδών. Τ νεκρό σημεί της χρηματρρής δείχνει τ επίπεδ των πωλήσεων πυ απαιτείται πρκειμένυ να έχυμε μηδενική καθαρή χρηματρρή. Για τυς σκπύς τυ κεφαλαιακύ πργραμματισμύ, τ νεκρό σημεί της NPV είναι πι χρήσιμ, καθώς υπδεικνύει τ επίπεδ των πωλήσεων πάνω από τ πί δημιυργείται πλύτς για τυς μετόχυς. Σε ρισμένες περιπτώσεις ι managers θέλυν να γνωρίζυν τ νεκρό σημεί πωλήσεων σε όρυς απόδσης επιτκίυ δίχως κίνδυν. Αυτό τ σημεί αντιπρσωπεύει τ επίπεδ πωλήσεων κάτω από τ πί θα ήταν πρτιμότερ να επενδύσυμε τ χρήματα σε ένα περιυσιακό στιχεί χωρίς κίνδυν. Ένας περιρισμός της ανάλυσης ευαισθησίας, συμπεριλαμβανμένης και της ανάλυσης τυ νεκρύ σημείυ, είναι ότι σε γενικές γραμμές δείχνει τη σχέση ανάμεσα στην κερδφρία και μία ή δύ μεταβλητές ενώ υπθέτει ότι όλες ι άλλες παραμένυν σταθερές. Η ανάλυση σεναρίων, μία παραλλαγή της ανάλυσης ευαισθησίας αφρά την εξέταση ενός αριθμύ διαφρετικών σεναρίων, όπυ κάθε σενάρι εμπεριέχει την αλληλεπίδραση παραγόντων. Επμένως, η ανάλυση ευαισθησίας είναι χρήσιμη για τ καθρισμό ενός ή δύ κρίσιμων παραγόντων και τη μέτρηση της ευαισθησίας αυτών των παραγόντων σε απμόνωση, ή όσ αφρά ένα περιρισμέν αριθμό σεναρίων. ι μέθδι πιθαντήτων είναι συνήθως περισσότερ σύνθετες και χρνβόρες στη χρήση τυς, αλλά δίνυν μια βελτιωμένη κατανόηση τυ κινδύνυ, ιδιαίτερα όταν τ έργ υπόκειται σε διάφρα είδη κινδύνων Μέθδι ανάλυσης κινδύνυ με τη χρήση πιθαντήτων (Risk Analysis Methds Based n Prbabilities) Η απάντηση στην πιθανότητα εμφάνισης κάθε δυνατύ απτελέσματς μπρεί να δθεί με τν υπλγισμό των παραμέτρων της κατανμής πιθαντήτων της NPV - αναμενόμενη αξία, τυπική απόκλιση κτλ - ή με τν υπλγισμό των πιθαντήτων συγκεκριμένων γεγνότων. Στην ενότητα αυτή αρχικά εξετάζνται ι μέθδι υπλγισμύ της αναμενόμενης Καθαρός Παρύσας Αξίας και της τυπικής απόκλισης πυ βασίζνται σε κατανμές πιθαντήτων των μελλντικών χρηματρρών. Έπειτα παρυσιάζεται περιληπτικά τα μντέλα πρσμίωσης Πελέκα Μαρία Σελίδα 2 από 121 κτώβρις 22

31 Διίκηση Επιχειρήσεων Κριτική Διερεύνηση της Αξιλόγησης Επενδύσεων στ Δημόσι Τμέα - Συγκινωνιακή Υπδμή με τη Μέθδ Κόστυς φέλυς και τέλς, εξετάζνται τ δένδρα απφάσεων, ένα εργαλεί υπλγισμύ των πιθαντήτων συγκεκριμένων απτελεσμάτων όταν κάπιες πληρφρίες μπρεί να καθυστερήσυν μέχρι να είναι διαθέσιμη πρόσθετη πληρφόρηση Αναμενόμενη παρύσα αξία (Expected Present Value) Εάν ι αναμενόμενες χρηματρρές για κάθε μελλντικό έτς είναι γνωστές, η αναμενόμενη παρύσα αξία αυτών των χρηματρρών είναι: E(PV) = E(CF0)+ E(CF,)/(1 +k)'+ E(CF2)/(1 +k)2+... (12) Όπυ E(CF.,) είναι η αναμενόμενη χρηματρρή στ χρόν 1 και k είναι η απαιτύμενη απόδση. τύπς αυτός διατηρεί την ισχύ τυ ανεξάρτητα από τ εάν ι χρηματρρές συσχετίζνται απόλυτα ή μερικά ή και καθόλυ. Η τυπική απόκλιση της παρύσας αξίας μιας σειράς χρηματρρών είναι μέτρ κινδύνυ και εξαρτάται από τη συσχέτιση μεταξύ των χρηματρρών από έτς σε έτς. Συσχέτιση μεταξύ δύ χρηματρρών υπάρχει όταν η κατανμή πιθαντήτων της χρηματρρής της μιας περιόδυ σχετίζεται με την πραγματική χρηματρρή της πρηγύμενης περιόδυ. Πίνακας 2.1 παρυσιάζει τυς τύπυς υπλγισμύ της τυπικής απόκλισης της παρύσας αξία απόλυτα συσχετισμένων και ασυσχέτιστων συσχετισμένων χρηματρρών. Πίνακας 2.1: Συσχέτιση Χρηματρρών και Τυπική Απόκλιση Χρηματρρές Τυπική Απόκλιση Απόλυτα Συσχετισμένες py Σ (JCF' /(I + k) Ασυσχέτιστες (Tpy y "iafjix + k)1' ι απόλυτα συσχετισμένες και ασυσχέτιστες χρηματρρές είναι ακραίες περιπτώσεις. Εάν ι χρηματρρές συσχετίζνται μερικώς, η τυπική απόκλιση της παρύσας αξίας τυς είναι ανάμεσα στις δύ ακραίες τιμές και επαφίεται συνήθως στην κρίση των στελεχών να εκτιμήσυν σε πια από τις δύ είναι πλησιέστερα Πρσμίωση (Simulatin) Η πρσμίωση είναι μια τεχνική η πία μιμείται τη λειτυργία ενός πραγματικύ συστήματς για να μάθυμε πως θα αντιδρύσε τ σύστημα αυτό σε παρόμιες καταστάσεις. Στην ανάλυση κινδύνυ για την αξιλόγηση επενδύσεων, η πρσμίωση συνίσταται στην μεταβλή των τιμών των μεταβλητών εισόδυ πρκειμένυ να καθριστεί η επίδραση των διαφόρων συνδυασμών αυτών των μεταβλητών εισόδυ στην NPV. Η διαφρά της μεθόδυ πρσμίωσης από αυτή της ανάλυσης ευαισθησίας έγκειται κυρίως στην κλίμακα τυς. Τα μντέλα πρσμίωσης μπρύν να περιγράφυν πλύ πι σύνθετες καταστάσεις και χρησιμπιύνται για να εξετάσυν την επίδραση ταυτόχρνων αλλαγών πλλών μεταβλητών. Αν και η πρσμίωση ξεπερνά τυς περιρισμύς πλλών μεθόδων ανάλυσης κινδύνυ, τ κόστς μιας τέτιας ανάλυσης πλλές φρές είναι απαγρευτικό Δένδρα απφάσεων (Decisin Trees) Μία άλλη τεχνική πυ χρησιμπιείται στην αξιλόγηση επενδύσεων υπό συνθήκες αβεβαιότητας και ιδιαίτερα όταν η εξεταζόμενη επενδυτική πρόταση εμπεριέχει μια αλληλυχία απφάσεων είναι τα διαγράμματα ρής απφάσεων ή "δένδρα απφάσεων". Όταν σε πρβλήματα λήψης απφάσεων ι ενέργειες τυ ενός σταδίυ εξαρτώνται από τις Πελέκα Μαρία Σελίδα 24 από 121 κτώβρις 22

32 Διίκηση Επιχειρήσεων Κριτική Διερεύνηση της Αξιλόγησης Επενδύσεων στ Δημόσι Τμέα - Συγκινωνιακή Υπδμή με τη Μέθδ Κόστυς φέλυς ενέργειες των πρηγύμενων σταδίων, η αξιλόγηση των εναλλακτικών πρτάσεων μπρεί να γίνει πλύπλκη. Σε αυτές τις περιπτώσεις τα δένδρα απφάσεων διευκλύνυν την όλη διαδικασία παρέχντας στην επιχείρηση την δυνατότητα καταγραφής με τρόπ συστηματικό όλων των πιθανών απφάσεων και των χρηματικών τυς απτελεσμάτων. Όπως η ανάλυση πρσμίωσης, έτσι και τα δένδρα απφάσεων δεν μπρύν να χρησιμπιηθύν για τη λήψη απφάσεων σε έργα διαφρετικύ κινδύνυ. Ωστόσ, η χρήση αυτής της τεχνικής καθιστά ρατά τα απτελέσματα κάθε πιθανύ συνόλυ ενεργειών, ιδιαίτερα όταν η επιχείρηση αντιμετωπίζει μια σύνθετη σειρά απφάσεων Επιλγή επενδύσεων υπό συνθήκες αβεβαιότητας Τ πρόβλημα της λήψης της απόφασης εξακλυθεί να υφίσταται ακόμη και μετά τν καθρισμό της σχέση απόδσης - κινδύνυ. ι πέντε κύριι τρόπι ενσωμάτωσης τυ κινδύνυ στη διαδικασία λήψης απφάσεων είναι ι εξής: Κρίση διικητικών στελεχών Μετά την θεώρηση τυ κινδύνυ και των χαρακτηριστικών απόδσης της επένδυσης, η απόφαση για απδχή /απόρριψη της επένδυσης λαμβάνεται από τυς managers ή τ ΔΣ χωρίς να εφαρμόζνται καθρισμένα πρότυπα επιλγής. Πρσαρμγή της απαιτύμενης απόδσης Πλλές επιχειρήσεις απαιτύν υψηλότερες απδόσεις για επενδύσεις μεγαλύτερυ κινδύνυ. Κάπιες από αυτές πρσαρμόζυν με βάση την κρίση των διικητικών στελεχών την απαιτύμενη απόδση ανάλγα με τ πόσ επικίνδυνη φαίνεται να είναι μία επένδυση. Άλλες χρησιμπιύν διαφρετικές απδόσεις για κεφαλαιακές επενδύσεις σε διαφρετικά τμήματα, με βάση τν αντιλαμβανόμεν κίνδυν κάθε τμήματς. Τ πρόβλημα σε αυτή τη πρσέγγιση είναι ότι δεν γίνεται διαφρπίηση μεταξύ συστηματικύ και μη συστηματικύ κινδύνυ. Ισδύναμα βεβαιότητας Με βάση αυτή τη πρσέγγιση ι αβέβαιες μελλντικές χρηματρρές μετατρέπνται σε ισδύναμες χρηματρρές υπό συνθήκες βεβαιότητας. Γενικά, στν κεφαλαιακό πργραμματισμό, όρς ισδύναμη χρηματρρή ρίζεται ως τ χρηματικό πσό στ χρόν t τ πί εάν αναχθεί στ παρόν με συντελεστή πρεξόφλησης τ επιτόκι δίχως κίνδυν, δίνει τ πσό πυ ι επενδυτές είναι πρόθυμι να πληρώσυν σήμερα ως αντάλλαγμα για μία αβέβαιη χρηματική ρή πυ θα συμβεί στ χρόν t. Α παίτηση χρόνυ επανείσπραξης Η περίδς επανείσπραξης χρησιμπιείται στην αξιλόγηση κάπιων επενδύσεων ως μέτρ ελέγχυ τυ κινδύνυ. Εάν μια επένδυση θεωρείται επικίνδυνη, ι επενδυτές απαιτύν από αυτή μικρότερη περίδ επανείσπραξης, ακόμη και εάν η NPV της είναι θετική. Αυτή η πρσέγγιση βασίζεται στην υπόθεση ότι κίνδυνς σχετίζεται πρωταρχικά με την χρνική περίδ μέχρι την είσπραξη των χρημάτων. Απτίμηση arbitrage Η απτίμηση arbitrage βασίζεται στην αρχή ότι δύ ταυτόσημες αναμενόμενες χρηματρρές, με ταυτόσημα χαρακτηριστικά κινδύνυ, έχυν ταυτόσημες αξίες. Θεωρείται, λιπόν, ένα χαρτφυλάκι εμπρεύσιμων τίτλων πυ έχει τις ίδιες αναμενόμενες χρηματρρές και κινδύνυς με μια κεφαλαιακή επένδυση. Η κεφαλαιακή επένδυση κρίνεται ελκυστική εάν η πραγματπίηση της κστίζει λιγότερ από τ συγκεκριμέν χαρτφυλάκι. 2.8 ρόλς τυ πληθωρισμύ στην αξιλόγηση επενδύσεων πληθωρισμός είναι ένα σημαντικό γεγνός της ικνμικής ζωής πυ πρέπει να λαμβάνεται υπόψη στη διαδικασία κεφαλαιακύ πργραμματισμύ. Ως πληθωρισμός ρίζεται η συνεχόμενη τάση για αύξηση τυ μέσυ επιπέδυ τιμών. Η ύπαρξη πληθωρισμύ Πελέκα Μαρία Σελίδα 25 από 121 κτώβρις 22

33 Διίκηση Επιχειρήσεων Κριτική Διερεύνηση της Αξιλόγησης Επενδύσεων στ Δημόσι Τμέα - Συγκινωνιακή Υπδμή με τη Μέθδ Κόστυς φέλυς δημιυργεί την ανάγκη ρισμύ κάπιων εννιών όπως της νμαστικής ή τρέχυσας τιμής (πυ είναι η τιμή στην πία αγράζεται ένα αγαθό σήμερα), της πραγματικής ή σταθερής τιμής (πυ είναι η τρέχυσα τιμή πρσαρμσμένης στην αγραστική δύναμη κάπιυ έτυς βάσης), τυ νμαστικύ επιτκίυ (πυ βασίζεται στυς τόκυς πυ καταβλήθηκαν ή αναμένεται να καταβληθύν) και τυ πραγματικύ επιτκίυ (πυ αντιπρσωπεύει την πσστιαία αύξηση της αγραστικής δύναμης πυ επιτυγχάνεται όταν λαμβάνεται υπόψη πληθωρισμός). Η σχέση μεταξύ των δύ πσστών απόδσης και τυ πληθωρισμύ έχει πρσεγγιστικά ως εξής: (1+rn)=(1+rr)(1+i) (1) όπυ rn είναι τ νμαστικό πσστό απόδσης, τγ είναι τ πραγματικό πσστό απόδσης και ί είναι τ πσστό πληθωρισμύ. Η ύπαρξη πληθωρισμύ επηρεάζει πικιλτρόπως την επιχειρηματική ζωή μιας χώρας στα πλαίσια της πίας εντάσσεται και η πραγματπίηση παραγωγικών επενδύσεων. Ενδεικτικά και μόν αναφέρεται η σπυδαιότητα της σχέσης πληθωρισμύ και εισδήματς και ι πρεκτάσεις πυ αυτή έχει για τυς επενδυτές, τη φρλγία εισδήματς και την εκτίμηση των μελλντικών χρηματρρών. Βέβαια, η εξέταση της επίδρασης τυ πληθωρισμύ και τρόπς πυ αυτός πρέπει να ληφθεί υπόψη στην ανάλυση αξιλόγησης κάθε επενδυτικής πρότασης είναι ζήτημα με πλλές πτυχές και αυτό γιατί πληθωρισμός δεν επηρεάζει τ εισόδημα με τρόπ άμεσ και απλό και ι τιμές όλων των αγαθών και υπηρεσιών δε δέχνται την ίδια επίδραση από τ εκάσττε πσστό πληθωρισμύ. Επιπλέν, για μια δεδμένη επένδυση, ι χρηματρρές πυ πρκύπτυν ως απτέλεσμα τυ πληθωρισμύ ακλυθύνται από μεταβλές στ εισόδημα και στ κεφάλαι κίνησης. Τέλς, πληθωρισμός μπρεί να αυξήσει ή να μειώσει τ πλύτ μιας επιχείρησης. Συνεπώς, η λεπτμερής περιγραφή της διαδικασίας αξιλόγησης επενδύσεων υπό συνθήκες πληθωρισμύ είναι ιδιαίτερα επίπνη και ξεφεύγει από τυς σκπύς τυ παρόντς πνήματς. Σε γενικές γραμμές, κανόνας πυ ακλυθείται για την αντιμετώπιση τυ πληθωρισμύ είναι ότι πρέπει να υπάρχει συνέπεια μεταξύ των χρηματρρών και των επιτκίων πρεξόφλησης. Δηλαδή, όταν ι χρηματρρές εκφράζνται σε πραγματικά, αππληθωρισμένα μεγέθη πρέπει να πρεξφλύνται με τ πραγματικό επιτόκι, ενώ όταν εκφράζνται σε νμαστικά μεγέθη πρέπει να πρεξφλύνται με τ νμαστικό επιτόκι. Αυτό πυ εφαρμόζεται κατά κόρν στην πράξη για την αντιμετώπιση τυ πληθωρισμύ είναι τ δεύτερ. Δηλαδή, αναμενόμενς πληθωρισμός λαμβάνεται υπόψη στην πρόβλεψη των μελλντικών χρηματρρών και επμένως για την πρεξόφληση τυς χρησιμπιείται επιτόκι πυ αντανακλά τις πρσδκίες των επενδυτών για τ μελλντικό πληθωρισμό. Αυτό συμβαίνει γιατί όταν μια επιχείρηση βρίσκει πόρυς για την πραγματπίηση μιας επένδυσης, τ επιτόκι από την πλευρά των επενδυτών εκφράζεται σε όρυς νμαστικών μεγεθών. Η απαιτύμενη απόδση επηρεάζεται από τα επιτόκια των χρηματδτικών αγρών και επμένως αντανακλά τις πρσδκίες των επενδυτών για τ πληθωρισμό. Έτσι, η απόδση εφαρμόζεται στις χρηματρρές πυ αναμέννται και όχι σε αυτές πυ είναι πρσαρμσμένες για τ πσστό πληθωρισμύ, καθώς τ απαιτύμεν πσστό απόδσης εμπεριέχει από μόν τυ την πρσαρμγή για την απώλεια της αγραστικής δύναμης. Πελέκα Μαρία Σελίδα 26 από 121 κτώβρις 22

34 Διίκηση Επιχειρήσεων Κριτική Διερεύνηση της Αξιλόγησης Επενδύσεων στ Δημόσι Τμέα - Συγκινωνιακή Υπδμή με τη Μέθδ Κόστυς φέλυς Κεφάλαι : Αξιλόγηση Επενδύσεων & η Μέθδς Κόστυς φέλυς στ πλαίσι τυ Δημσίυ Τμέα-Συγκινωνιακή Υπδμή.1 Εισαγωγικές παρατηρήσεις Μετά την εξέταση της ανάλυσης κόστυς φέλυς στν ιδιωτικό τμέα, συνεχίζυμε με την ανάλυση στ δημόσι και συγκεκριμένα στ τμέα της συγκινωνιακής υπδμής. Αρχικά εξηγείτε τ πλαίσι στ πί διεξάγεται η ανάλυση κόστυς φέλυς των συγκινωνιακών έργων διεθνώς. Στη συνέχεια, περιγράφεται η βασική θεωρία απτίμησης των κύριων στιχείων κόστυς και φέλυς των συγκινωνιακών έργων και παρυσιάζεται η διεθνής εμπειρία για κάθε ένα από τα στιχεία αυτά. Στ σημεί αυτό είναι σκόπιμ να αναφέρυμε ότι στην ανάλυση κόστυς φέλυς για έργα συγκινωνιακής υπδμής δεν υπάρχει τυππίηση της απαραίτητης πληρφόρησης κυρίως για τα στιχεία φέλυς. Συνήθως, τα σημαντικότερα σε αξία στιχεία φέλυς είναι η εξικνόμηση χρόνυ και η αύξηση της ασφάλειας χωρίς όμως να υπάρχυν διεθνώς αναγνωρισμένες και κινές μέθδι πρσδιρισμύ τυς. Αντίθετα τα στιχεία κόστυς είναι ι δαπάνες επένδυσης και τ κόστς λειτυργίας και συντήρησης τα πία υπλγίζνται με σχετική ευκλία. Στ παρόν κεφάλαι, παραθέτνται ακόμη ι μέθδι επιλγής και ιεράρχησης επενδύσεων σε συγκινωνιακά έργα, η θεωρητική και πρακτική διάσταση τυ κινωνικύ κόστυς χρήσεως κεφαλαίυ και ι μέθδι ανάλυσης κινδύνυ πυ εφαρμόζνται στα σχετικά έργα. Τ κεφάλαι αυτό (όπως και τ πρηγύμεν) είναι απλά ενδεικτικό και σε καμία περίπτωση δεν μπρεί να θεωρηθεί εξαντλητικό της σχετικής θεωρίας και πρακτικής..2 Α νάλυση επιπτώσεων συγκινωνιακών έργων & κινωνικικνμική ανάλυση (Scial Ecnmic Analysis) Η αξιλόγηση συγκινωνιακών έργων παραδσιακά βασίζεται σε ένα συνδυασμό κριτηρίων ικνμίας και μηχανικής. Η επιλγή των έργων γίνεται με βάση τ βαθμό βελτίωσης μέτρων απόδσης, όπως συνλικός χρόνς μετακίνησης στ δίκτυ και η ασφάλεια. Τα τελευταία χρόνια έχει δθεί έμφαση στις επιδράσεις των συγκινωνιακών έργων υπδμής σε μέλη της κινωνίας διαφρετικά από τυς χρήστες της υπδμής πυ πρόκειται να βελτιωθεί. ι κινωνικές και ικνμικές επιπτώσεις των συγκινωνιακών έργων πρέπει να μελετηθύν στ σύνλό τυς διότι (1) μπρεί να είναι σημαντικές και (2) συχνά επηρεάζυν την πιότητα ζωής των ανθρώπων. Η εφαρμγή των καλύτερων δυνατών μεθόδων ανάλυσης κρίνεται απαραίτητη διότι η λκληρωμένη εκτίμηση των κινωνικών και ικνμικών επιπτώσεων των πρτεινόμενων έργων είναι από τη φύση της δύσκλη για τυς εξής λόγυς: Πρέπει να βρεθεί μια ισρρπία ανάμεσα στα φέλη των χρηστών και στις επιπτώσεις στυς υπλίπυς κατίκυς (cmmunity residents) Ακόμη και ανάμεσα στυς υπλίπυς κατίκυς πλλές επιπτώσεις (θετικές και αρνητικές) αλληλεπιδρύν και πρέπει να αντισταθμιστύν (trade ff) Διάφρες μάδες πληθυσμύ μέσα στην κινωνία μπρεί να επηρεάζνται διαφρετικά σε όρυς συνδυασμένων επιπτώσεων Τα άτμα διαφέρυν σε πρτιμήσεις και απόψεις, έτσι ώστε ότι είναι απδεκτό από κάπιν μπρεί να μην είναι απδεκτό από κάπιυς άλλυς. Πελέκα Μαρία Σελίδα 27 από 121 κτώβρις 22

35 Διίκηση Επιχειρήσεων Κριτική Διερεύνηση της Αξιλόγησης Επενδύσεων στ Δημόσι Τμέα - Συγκινωνιακή Υπδμή με τη Μέθδ Κόστυς φέλυς ι μέθδι για την αξιλόγηση των ικνμικών και κινωνικών επιπτώσεων πικίλυν τόσ όσ πικίλυν και ι επιπτώσεις. Κάπιες επιπτώσεις, όπως για παράδειγμα τ κόστς τυ χρήστη, παρέχυν τη δυνατότητα εκτεταμένης πστικπίησης. Σε αυτές τις περιπτώσεις τίθεται τ ζήτημα της αξίας πυ απδίδεται σε κύριες μεταβλητές όπως χρόνς πυ εξικνμείται, ι ανθρώπινες ζωές πυ σώζνται και τα ατυχήματα πυ απφεύγνται λόγω της αυξημένης ασφάλειας. Άλλες επιπτώσεις είναι πλύ πι αφηρημένες και δυσνόητες. Σε αυτή την κατηγρία εντάσσνται επιπτώσεις στην πτική πιότητα ή στην κινωνική συνχή ι πίες είναι υπκειμενικές από τη φύση τυς Στην πραγματικότητα, πλλές ικνμικές και κινωνικές επιπτώσεις είναι πιτικές από τη φύση τυς και πρέπει να αντιμετωπίζνται έτσι στην ανάλυση επιπτώσεων (γι' αυτό συνήθως ι επιπτώσεις αυτύ τυ τύπυ εξετάζνται στ πλαίσι της πλυκριτηριακής ανάλυσης και όχι της ανάλυσης κόστυς - φέλυς). Η κύρια συνέπεια της διαφρπίησης των κινωνικών και ικνμικών επιπτώσεων είναι ότι συνδυασμός τυς σε ένα και μναδικό δείκτη ή μέτρ δεν είναι δόκιμς. Κάθε επίπτωση πρέπει να εξετάζεται μεμνωμένα, με τη χρήση της καταλληλότερης μεθόδυ και να παρυσιάζεται με τρόπ κατανητό. Τότε μόν τα άτμα πυ επηρεάζνται από την αλλαγή μπρύν να εκτιμήσυν αυτές τις επιδράσεις, καθρίζντας πιες από αυτές είναι περισσότερ σημαντικές και τι πρέπει να γίνει για την ελαχιστπίηση των αρνητικών επιπτώσεων.. Τύπι επιπτώσεων πυ εξετάζνται Η ανάλυση των κινωνικών και ικνμικών επιπτώσεων εντάσσεται στ ευρύτερ πλαίσι της ανάλυσης επιπτώσεων. Τ Σχήμα.1 παρυσιάζει τα διαδχικά βήματα μιας λκληρωμένης ανάλυσης επιπτώσεων (impact analysis) ενός πρτεινόμενυ συγκινωνιακύ έργυ. Η σπυδαιότητα της κινωνικής εμπλκής τνίζεται σε όλα τα βήματα της διαδικασίας εκτίμησης επιπτώσεων. Σχήμα.1: Συστατικά στιχεία μιας λκληρωμένης ανάλυσης επιπτώσεων Πελέκα Μαρία Σελίδα 28 από 121 κτώβρις 22

36 Διίκηση Επιχειρήσεων Κριτική Διερεύνηση της Αξιλόγησης Επενδύσεων στ Δημόσι Τμέα - Συγκινωνιακή Υπδμή με τη Μέθδ Κόστυς φέλυς Αξιλόγηση της αναγκαιότητας τυ έργυ (Assessment f need fr the prject): Συνήθως ένα ή περισσότερα θέματα δημιυργύν ώθηση για την πρόταση ενός συγκεκριμένυ συγκινωνιακύ έργυ. Σε αυτό τ αρχικό στάδι, πρέπει να εξεταστεί εάν τ έργ πράγει την κινωνική ανάπτυξη και τυς στόχυς χρήσης γης. Μία πρκαταρκτική μελέτη καθρίζει τις εναλλακτικές τυ έργυ, όπως για παράδειγμα την ενθάρρυνση χρήσης άλλων μεταφρικών μέσων, την εφαρμγή τεχνικών διαχείρισης της κυκλφρίας ή την επιρρή της συμπεριφράς μετακινήσεων με την υιθέτηση διαφρετικών πλιτικών χρήσης γης. Σε αυτό τ στάδι, πρέπει να συνυπλγιστύν τόσ ι βραχυχρόνιες όσ και ι μακρπρόθεσμες επιπτώσεις στ υπόδειγμα ανάπτυξης της κινωνίας. Ανάλυση βιωσιμότητας των εναλλακτικών (Feasibility Analysis f Alternatives): Εάν τ έργ κρίνεται απαραίτητ, πρέπει να καθριστεί κατά πόσ είναι βιώσιμ από μηχανικής άπψης - εάν δηλαδή μπρεί να κατασκευαστεί ή να υλπιηθεί χωρίς να πρκαλέσει αδικαιλόγητ κόστς ή πλυπλκότητα. Επίσης, σε αυτό τ στάδι εξετάζεται εάν άλλες πρσεγγίσεις αντιμετωπίζυν τ συγκεκριμέν πρόβλημα ή ευκαιρία με τρόπ απτελεσματικότερ από άπψη κόστυς. Εάν τα απτελέσματα αυτής της ανάλυσης είναι αρνητικά, η περαιτέρω εξέταση των πιθανών επιπτώσεων δεν κρίνεται απαραίτητη. Ανάλυση των κινωνικών και ικνμικών επιπτώσεων (Analysis f Scial and Ecnmic Effects): Η ανάλυση αυτή διεξάγεται για να εξυπηρετήσει δύ αλληλσυσχετιζόμενυς στόχυς: (1) για να παρέχει στυς κατίκυς, στις λιπές μάδες ενδιαφέρντς και στυς υπεύθυνυς για τη λήψη απφάσεων όσ τ δυνατόν περισσότερη πληρφόρηση σχετικά με τις επιπτώσεις, θετικές και αρνητικές, τυ έργυ στην κινωνία και (2) για να ικανπιήσει τη σχετική νμθεσία περί αξιλόγηση επιπτώσεων. Ανάλυση των επιπτώσεων στα φυσικά συστήματα (Analysis f effects n natural systems): Παράλληλα διεξάγεται μία ανάλυση για τις επιπτώσεις τυ έργυ στα φυσικά συστήματα. Σε αυτή την ανάλυση περιλαμβάννται ι επιπτώσεις (1) στην πιότητα τυ αέρα και των υδάτων, (2) στις εκπμπές ρύπων πυ επηρεάζυν τ φαινόμεν τυ θερμκηπίυ και () σε αρχαιλγικύς ή άλλυς χώρυς πλιτιστικύ χαρακτήρα. Τα απτελέσματα πυ είναι εύκλα κατανητά από κατίκυς, μάδες ενδιαφέρντς και υπεύθυνυς για λήψη απφάσεων: Τα απτελέσματα και τα ευρήματα των παραπάνω αναλύσεων πρέπει να είναι εύκλα κατανητά (1) στα άτμα πυ πιθανόν επηρεάζνται από τ πρτεινόμεν έργ και (2) στις αρμόδιες κρατικές υπηρεσίες. Τ Σχήμα.2 παρυσιάζει τη σχέση ικνμικών και κινωνικών επιπτώσεων με βάση την αμερικανική βιβλιγραφία. Πελέκα Μαρία Σελίδα 29 από 121 κτώβρις 22

37 Διίκηση Επιχειρήσεων Κριτική Διερεύνηση της Αξιλόγησης Επενδύσεων στ Δημόσι Τμέα - Συγκινωνιακή Υπδμή με τη Μέθδ Κόστυς φέλυς Σχήμα.2: Αλληλσυνδεση των κινωνικών και ικνμικών επιπτώσεων Φυσικά η πιότητα ζωής είναι ένας πλύ γενικός όρς πυ για διαφρετικύς ανθρώπυς μπρεί να έχει διαφρετική έννια. Παρόλα αυτά, η ασφαλής μετακίνηση, η επιλγή τυ τρόπυ μετακίνησης, η πρόσβαση σε σημαντικύς πρρισμύς και η διαβίωση σε μία κινωνία συνχής με υγιή ικνμία απτελύν αναμφισβήτητα τμήματα της "πιότητας ζωής"..4 Διάκριση των κινωνικικνμικών επιπτώσεων Με βάση την αμερικάνικη βιβλιγραφία, σε πλύ βασικό επίπεδ, ι επιπτώσεις πυ εξετάζνται για κάθε συγκινωνιακό έργ διακρίννται σε δύ κατηγρίες: στις επιπτώσεις στ σύστημα μεταφρών και στις ικνμικές επιπτώσεις. Συνπτικά, ι επιπτώσεις στ σύστημα μεταφρών αναφέρνται σε αλλαγές πυ σχετίζνται με τ πόσ καλά τ σύστημα μεταφρών εξυπηρετεί τυς χρήστες τυ. ι ικνμικές και κινωνικές επιπτώσεις έχυν να κάνυν γενικά με τ πως ένα συγκινωνιακό έργ επηρεάζει τα άτμα πυ δεν είναι χρήστες τυ συστήματς μεταφρών. Επιπτώσεις στ σύστημα μεταφρών (Transprtatin System Effects) ι επιπτώσεις της επίδσης τυ συστήματς μεταφρών αφρύν κατά κύρι λόγ τυς χρήστες τυ συστήματς μεταφρών. Υπάρχυν τρεις κύριες επιπτώσεις στην επίδση τυ συστήματς μεταφρών: (1) αλλαγές στ χρόν μετακίνησης (travel time), (2) αλλαγές στην ασφάλεια (safety) και () αλλαγές στ λειτυργικό κόστς των χημάτων. Αν και υπάρχυν καθιερωμένες μέθδι εκτίμησης αυτών των επιπτώσεων, η απόδση ικνμικής αξίας σε αυτές είναι συχνά πρβληματική. Πελέκα Μαρία Σελίδα 0 από 121 κτώβρις 22

38 Διίκηση Επιχειρήσεων Κριτική Διερεύνηση της Αξιλόγησης Επενδύσεων στ Δημόσι Τμέα - Συγκινωνιακή Υπδμή με τη Μέθδ Κόστυς φέλυς ι άλλες δύ επιπτώσεις στ σύστημα είναι η επιλγή μεταφρικύ μέσυ (transprtatin chice) και η πρσβασιμότητα (accessibility). Τα συγκινωνιακά έργα μπρεί να μεταβάλυν τα μεταφρικά μέσα πυ είναι διαθέσιμα στα άτμα. Ιδιαίτερα σημαντική είναι η δημιυργία πρόσθετων επιλγών μετακίνησης στην περίπτωση των ατόμων με κινητικές δυσκλίες. Η αύξηση της άμεσης διαθεσιμότητας και συμβατότητας των εναλλακτικών μέσων μεταφράς είναι μία σημαντική πτυχή της επίδσης τυ συστήματς μεταφρών εφόσν δηγεί στην μείωση της εξάρτησης από τα αυτκίνητα. Ιδιαίτερα σε πόλεις πυ αντιμετωπίζυν πρβλήματα κυκλφριακής συμφόρησης ή περιβαλλντλγικά πρβλήματα, η αύξηση των εναλλακτικών μετακίνησης μπρεί να συγκαταλέγεται στις σημαντικότερες επιπτώσεις ενός συγκινωνιακύ έργυ. Υπό μία έννια, ι μεταβλές στην πρσβασιμότητα είναι η σωρευτική επίπτωση των μεταβλών στ σύστημα μεταφρών. Η πρσβασιμότητα επηρεάζεται από αλλαγές στ χρόν μετακίνησης, στην ασφάλεια, στα λειτυργικά κόστη των χημάτων και στην επιλγή των μεταφρικών μέσων. ι παραπάνω επιπτώσεις συνδυάζνται και αλληλεπιδρύν μεταβάλλντας την πρσβασιμότητα πλλαπλών πρρισμών μέσα στην κινότητα. Η πρσβασιμότητα σε χώρυς εργασίας, σχλεία, δημόσιες υπηρεσίες κτλ απτελεί σημαντική διάσταση της πιότητας ζωής. ικνμικές και κινωνικές επιπτώσεις (Scial and Ecnmic Effects) T Σχήμα.2 δείχνει ότι ένα συγκινωνιακό έργ μπρεί να έχει στην κινότητα τέσσερις ξεχωριστές αλλά αλληλσυνδεόμενες κινωνικές και ικνμικές επιπτώσεις: (1) κινωνική συνχή (cmmunity chesin), (2) ικνμική ανάπτυξη (ecnmic develpment), () κυκλφριακή ηχρύπανση (traffic nise) και (4) πτική πιότητα (visual quality). Αν και αυτές ι επιπτώσεις πρέπει να εξετάζνται μεμνωμένα αλληλσχετίζνται. Για παράδειγμα, η βελτίωση της πτικής πιότητας μπρεί να υπστηρίξει την ικνμική ανάπτυξη. Ένας παράγντας πυ μπρεί να επηρεάσει τις κινωνικές και ικνμικές επιπτώσεις και ιδιαίτερα την ικνμική ανάπτυξη είναι ι μεταβλές στην πρσβασιμότητα. Στ Σχήμα.2 η δυνητική φύση αυτής της επίδρασης υπδηλώνεται με τα διακεκμμένα βέλη. ι μεταβλές στην αξία των περιυσιακών στιχείων (prperty values) πρκύπτυν από μεταβλές στην πρσβασιμότητα και σε πικίλες κινωνικές και ικνμικές επιπτώσεις. Εάν ένα συγκινωνιακό έργ δεν παρυσιάσει αυτές τις επιπτώσεις τότε πιθανόν να μην επηρεάσει την αξία των περιυσιακών στιχείων. Στενά συνδεόμενη με την αξία των περιυσιακών στιχείων είναι η χρήση γης. Για παράδειγμα, τα έργα πυ αυξάνυν την πρσβασιμότητα σε υπανάπτυκτες περιχές τείνυν να πρωθύν πρότυπα χρήσης γης μικρότερης πυκνότητας εξαιτίας της διαθεσιμότητας σχετικά "φθηνής" γης. Επιπτώσεις διανμής και εξωτερικές δυνάμεις (Distributive Effects and External Frces) ι επιπτώσεις διανμής απτελύν ίσως την πι σημαντική και δύσκλη από άπψη εκτίμησης κατηγρία. Όπως φαίνεται από τ Σχήμα.2 ι επιπτώσεις διανμής περιβάλλυν όλυς τυς τύπυς επιπτώσεων και αφρύν τ πώς ι διάφρες επιπτώσεις, θετικές και αρνητικές, επηρεάζυν διαφρετικές κινωνικές υπμάδες. Με άλλα λόγια υπδεικνύυν πιι θα ωφεληθύν και πιι θα υπστύν τ κόστς τυ έργυ. Κάθε ανάλυση κινωνικών και κινωνικών επιπτώσεων περιβάλλεται από εξωτερικές δυνάμεις. ι δυνάμεις πυ δεν συμπεριλαμβάννται σε κάθε ανάλυση κινωνικών και ικνμικών επιπτώσεων ασκύν την απόλυτη επίδραση στην κινωνία για τ πρτεινόμεν έργ μεταφράς. Τέτιες δυνάμεις είναι η δύναμη και η δυναμική της τπικής ικνμίας, η ανακάλυψη νέων τεχνλγιών ή κινδύνων και ι ενέργειες ιδιωτικών νττήτων όπως κύριι εργδότες. Η κατηγριπίηση των επιπτώσεων των συγκινωνιακών έργων συχνά γίνεται με τρόπ διαφρετικό από αυτόν πυ περιγράφηκε παραπάνω και όπως ήδη σημειώθηκε είναι Πελέκα Μαρία Σελίδα 1 από 121 κτώβρις 22

39 Διίκηση Επιχειρήσεων Κριτική Διερεύνηση της Αξιλόγησης Επενδύσεων στ Δημόσι Τμέα - Συγκινωνιακή Υπδμή με τη Μέθδ Κόστυς φέλυς σύμφωνς με την αμερικάνικη πρακτική και βιβλιγραφία. Πι συγκεκριμένα, με βάση την καναδική πρακτική ι διαφρετικί τύπι ικνμικών επιπτώσεων έχυν ως εξής17: Άμεσα φέλη χρηστών (Direct User Benefits): όλα τα μέσα μεταφράς - συμπεριλαμβανμένων των αυτκινητόδρμων, των σιδηρδρόμων, των θαλασσίων και εναέριων μεταφρών - παρέχυν άμεσα φέλη στυς χρήστες τυς. Αυτά τα άμεσα πραγματπιύμενα φέλη των χρηστών μπρεί να είναι σε όρυς πρόσβασης, άνεσης ασφάλειας, χρόνυ μετακίνησης και κόστυς μετακίνησης. Άμεσα ικνμικά φέλη (Direct Ecnmic Benefits): τα φέλη των χρηστών στην συνέχεια δηγύν σε χρηματικά φέλη για κάπιυς χρήστες και μη χρήστες (άτμα και επιχειρήσεις) μέσα σε μία γεωγραφική περιχή. Για τις επιχειρήσεις πυ επηρεάζνται μπρεί να υπάρχυν φέλη ικνμικής απδτικότητας σε όρυς κόστυς πρϊόντς, πιότητας πρϊόντς ή διαθεσιμότητας πρϊόντς πυ πρέρχνται από μεταβλές πρόσβασης στην αγρά εργασίας, κόστυς απόκτησης της παραγωγικής εισρής και πρσφράς τελικών αγαθών στυς καταναλωτές. Για τυς κατίκυς πυ επηρεάζνται, τα φέλη μπρεί να περιλαμβάνυν μειωμέν κόστς απόκτησης αγαθών και υπηρεσιών, αύξηση τυ εισδήματς από πώληση αγαθών και υπηρεσιών εκτός της περιχής και αύξηση στην πικιλία εργασιών και ευκαιριών αναψυχής πυ συνδένται με τη μεγαλύτερη τπική πρσβασιμότητα, Όλες αυτές ι επιπτώσεις μπρύν να δηγήσυν σε αύξηση των πωλήσεων για τις επιχειρήσεις και τυ εισδήματς για τυς πλίτες. Έμμεσες και υπνύμενες ικνμικές επιπτώσεις (Indirect and Induced Ecnmic Impacts): γενικά, τα άμεσα φέλη για επιχειρήσεις και κατίκυς μιας περιχής ή μιας ευρύτερης περιφέρειας μπρεί να έχυν και ευρύτερες επιπτώσεις όπως: Έμμεση επίπτωση στην ανάπτυξη των πρμηθευτών των επιχειρήσεων πυ επηρεάζνται άμεσα Έμμεση επίπτωση στην ανάπτυξη των επιχειρήσεων πυ πρκαλείται από τη μεγαλύτερη κατανάλωση των ατόμων πυ ωφελύνται άμεσα από τ έργ Άλλες έμμεσες επιπτώσεις αφρύν τις μετακινήσεις τυ ευρύτερυ πληθυσμύ και της χωρθέτησης των επιχειρήσεων, τις χρήσεις γης κτλ. Αυτές ι μεταβλές μπρύν να επηρεάσυν τ εισόδημα, τ πλύτ, τ περιβάλλν και την πιότητα ζωής τόσ για τ ευρύτερ πληθυσμό όσ και για συγκεκριμένες μάδες ατόμων στη γεωγραφική περιχή πυ επηρεάζεται. Επιπτώσεις δαπανών κατασκευής και συντήρησης (Cnstructin and maintenance spending impacts): ι παραπάνω επιπτώσεις είναι τα μακρχρόνια φέλη ενός συγκινωνιακύ έργυ πυ συνδένται κυρίως με τη διαθεσιμότητα και τη χρήση συγκινωνιακής υπδμής και υπηρεσιών. Με βάση τ συγκεκριμέν λόγ της ανάλυσης, μπρύμε να διακρίνυμε και βραχυπρόθεσμες ικνμικές επιπτώσεις πυ συνδένται με την κατασκευή της υπδμής και των υπηρεσιών και λιπές μακρχρόνιες επιπτώσεις πυ συνδένται με την συντήρηση και λειτυργία των εγκαταστάσεων και υπηρεσιών. ι ικνμικές επιπτώσεις της κατασκευής και λειτυργίας μπρεί να άμεσες, έμμεσες ή και υπνύμενες. Η παραπάνω κατηγριπίηση πυ απτελεί την καναδική πρακτική παρυσιάζεται στ Σχήμα.. 17 TRANSPORTATION RESEARCH CIRCULAR, N 477, Assessing the Ecnmic Impacts f Transprtatin Prjects: Hw t Chse the Apprpriate Technique fr yur Prject, Octber 1997 Πελέκα Μαρία Σελίδα 2 από 121 κτώβρις 22

40 Διίκηση Επιχειρήσεων Σχήμα.: Στιχεία επιπτώσεων - Καναδική Πρακτική Κριτική Διερεύνηση της Αξιλόγησης Επενδύσεων στ Δημόσι Τμέα - Συγκινωνιακή Υπδμή με τη Μέθδ Κόστυς φέλυς Συγκινωνιακή Υπδμή Δαπάνες Κατασκευής, Συντήρησης και Λειτυργίας Όφελς Χρήστη (Χρόνς, Κόστς, Ασφάλεια) Αύξηση της ικνμικής Δραστηριότητας (Πωλήσεις, Θέσεις Εργασίας, Ημερμίσθια, Πρστιθέμενη Αξία) Γενική Αύξηση της ικνμικής Δραστηριότητας (συμπεριλαμβανμένων και των "Πλλαπλασιαστικών Επιπτώσεων") ft Ανάπτυξη Γης (Χρήση Γ ης, Αξίες ικπέδων) s Ι ιτϊ i *, ' v'.v: «! ν'.' λ * Λ, : κ. * Δημσινμικές Επιπτώσεις (Κυβερνητικά Έσδα και Κόστη) ξ, 1 Επιπτώσεις στ Περιβάλλν και την Πιότητα Ζωής \> ' >... - V. ' >«- **' A * ';ν ^..ν ~ ^ νν? -f*. / f'" "-'Γ'. Τέλς, με βάση την ευρωπαϊκή πρακτική18, ι επιπτώσεις της επένδυσης σε συγκινωνιακή υπδμή διακρίννται σε τρεις κατηγρίες: Άμεσες συγκινωνιακές επιπτώσεις (direct transprt impacts) Περιβαλλντλγίας επιπτώσεις (envirnmental impacts) Έμμεσες κινωνικικνμικές επιδράσεις (indirect sci-ecnmic effects) ι άμεσες επιπτώσεις περιλαμβάνυν τις ικνμικές επιπτώσεις μέσα στ τμέα μεταφρών, όπως για παράδειγμα τ κόστς επένδυσης, λειτυργίας και συντήρησης, την εξικνόμηση τυ χρόνυ μετακίνησης, τη βελτίωση της ασφάλειας και τα έσδα. ι περιβαλλντικές επιπτώσεις περιλαμβάνυν τις τπικές, περιφερειακές και γενικότερες επιπτώσεις, όπως για παράδειγμα τη μόλυνση της ατμόσφαιρας και τις επιπτώσεις στη χωρθέτηση. ι έμμεσες κινωνικικνμικές επιπτώσεις απτελύν μία κλίμακα άλλων επιπτώσεων η πία εκτείνεται πλύ πι πέρα από τν τμέα των μεταφρών και περιλαμβάνυν την αλλαγή στη χρήση γης, την εργασία και την ικνμική παραγωγή. Πίνακας.1 παρυσιάζει τις επιπτώσεις ενός συγκινωνιακύ έργυ υπδμής πυ πρέπει να εξετάζνται σε κάθε περίπτωση. Τ σύμβλ / υπδηλώνει ότι τα στιχεία στα πία 18 EUNET Prject, Deliverable 9:Measurement and Valuatin f the Impacts f Transprt Initiatives, ITS - Institute fr Transprt Studies, University f Leeds, December 1998 Πελέκα Μαρία Σελίδα από 121 κτώβρις 22

41 Διίκηση Επιχειρήσεων Κριτική Διερεύνηση της Αξιλόγησης Επενδύσεων στ Δημόσι Τμέα - Συγκινωνιακή Υπδμή με τη Μέθδ Κόστυς φέλυς αναφέρεται μπρύν και πρέπει να απτιμηθύν σε χρηματικύς όρυς στην ανάλυση κόστυς - φέλυς, ενώ τ σύμβλ * υπδηλώνει ότι η έκφραση των αντίστιχων στιχείων σε χρηματικύς όρυς είναι πρβληματική και πρέπει να απφεύγεται. Πίνακας.1: Επιπτώσεις πυ πρέπει να εξετάζνται σε ένα έργ υπδμής - EUNET prject Άμεσες (Direct) Περιβαλλντλγικές (Envirnmental) Έμμεσες Κινωνικικνμικές (Indirect Sci -Ecnmic) Επίπτωση (Impact) CBA Κόστς Επένδυσης (Investment Csts) / Κόστς Λειτυργίας και Συντήρησης τυ Συστήματς (Operating and Maintenance Csts) / Λειτυργικό Κόστς χημάτων (Vehicle perating Csts) / Έσδα / Χρέωση Χρηστών (Revenue / User Charges) Χρόνς (Time) Ασφάλεια (Safety) / Πιότητα Υπηρεσιών (Service Quality) X Θόρυβς (Nise) X Τπική Ατμσφαιρική Μόλυνση (Lcal Air Pllutin) X Περιφερειακή Ατμσφαιρική Μόλυνση (Reginal Air Pllutin) / Παγκόσμια Ατμσφαιρική Μόλυνση (Glbal Air Pllutin) Χωρταξική διάταξη (Landscape) X Αγρά γης (Land Take) Αισθητική γης (Land Amenity) X Ειδικές περιχές (Special Sites) X Διακπή (Severance) X Μόλυνση Υδάτων (Water Pllutin) X Παραγωγή (Output) X Εργασία (Emplyment) X Χρήση Γης (Land Use) X Στρατηγική Κινητικότητα (Strategic Mbility) X Λιπές Συνέργιες Πλιτικής (Other Plicy Synergy) X Όπως πρκύπτει από τα παραπάνω αν και ι πρσεγγίσεις.σχετικά με τ πια στιχεία πρέπει να συμπεριληφθύν στην ανάλυση παρυσιάζυν πλλά κινά σημεία, εντύτις δεν υπάρχει κάπια ενιαία πρσέγγιση σε παγκόσμι επίπεδ. Επιπλέν, η απτίμηση σε χρηματικές μνάδες των στιχείων κόστυς και κυρίως φέλυς των έργων πικίλει σημαντικά (όπως πικίλει και η απαραίτητη πληρφόρηση) και απαιτεί ιδιαίτερα επίπνη πρσπάθεια, η πία επηρεάζεται από διάφρυς "εξωγενείς" στ σύστημα παράγντες. Η παρύσα διπλωματική εργασία εξετάζει τις κινωνικικνμικές επιπτώσεις πυ απτιμώνται σε χρηματικές μνάδες και συνεπώς συμπεριλαμβάννται στην ανάλυση κόστυς φέλυς με βάση την ευρωπαϊκή πρακτική. Αρχικά παρυσιάζει τ θεωρητικό πλαίσι για καθεμία από τις επιπτώσεις αυτές και στην συνέχεια τη διεθνή πρακτική όπυ αυτή διαφρπιείται. Τέλς, δίνει και μια εικόνα της απτίμησης των στιχείων πυ στην Ευρώπη εξετάζνται μέσα στα πλαίσια άλλυ είδυς ανάλυσης (κυρίως της πλυκριτηριακής) αλλά σε άλλες χώρες περιλαμβάννται στην ανάλυση κόστυς φέλυς..5 Κόστς επένδυσης (Investment Csts) Τα στιχεία κόστυς πυ συνθέτυν τ κόστς επένδυσης διακρίννται σε τέσσερις κατηγρίες πυ έχυν ως εξής: Κόστη σχεδιασμύ (planning csts) - περιλαμβάνυν τ κόστς της μελέτης, τ κόστς τυ σχεδιασμύ των πόρων και άλλα κόστη πυ πρκαλύνται μετά την απόφαση για συνέχιση της διαδικασίας. Πελέκα Μαρία Σελίδα 4 από 121 κτώβρις 22

42 Διίκηση Επιχειρήσεων Κριτική Διερεύνηση της Αξιλόγησης Επενδύσεων στ Δημόσι Τμέα - Συγκινωνιακή Υπδμή με τη Μέθδ Κόστυς φέλυς Κόστς γης και ακίνητης περιυσίας (land and prperty csts) - περιλαμβάνει τ κόστς αγράς / απόκτησης της έκτασης πυ απαιτείτε για την πραγματπίηση τυ έργυ (και κάθε άλλη σχετική ιδικτησία), τις πληρωμές απζημίωσης πυ επιβάλλνται από τυς εθνικύς νόμυς και τα σχετικά κόστη μεταφράς καθώς και τα νμικά κόστη. Κόστη κατασκευής (cnstructin csts) - περιλαμβάνυν τα υλικά, την εργασία, την ενέργεια, την ετιμασία, την αμιβή των επαγγελματιών και τ κόστς των απρόπτων συμβάντων. Κόστη διακπής (disruptin csts) - η διακπή / ενόχληση των υπαρχόντων χρηστών απτιμάται με την ίδια αξία χρόνυ πυ χρησιμπιείται για την απτίμηση τυ χρόνυ πυ εξικνμείται από τ έργ. Τα μέτρα μετρίασης των περιβαλλντικών επιπτώσεων πρέπει να περιλαμβάννται στη φάση σχεδιασμύ των έργων και να κστλγύνται ως τμήμα τυ κόστυς επένδυσης, λαμβάνντας υπόψη τ κόστς σχεδιασμύ, ακίνητης περιυσίας, κατασκευής και διακπής όπως ακριβώς συμβαίνει και με όλα τα άλλα στιχεία επενδυτικύ κόστυς. Τ κόστς χρηματδότησης δεν είναι σχετικό με τα στιχεία τυ κόστυς επένδυσης στην ανάλυση κόστυς φέλυς καθώς αυτό λαμβάνεται υπόψη στη διαδικασία πρεξόφλησης, αν και καταρχήν κάθε κόστς χρηματικνμικής διίκησης πρέπει να συμπεριλαμβάνεται στην ανάλυση. Συνήθως, κάθε τέτι στιχεί κόστυς πυ εμπίπτει στην κατηγρία τυ χρηματδότη θεωρείται ότι αντανακλάται στ επιτόκι πρεξόφλησης, ενώ αυτά πυ επιφρτίζνται στν υπεύθυν σχεδίασης πρέπει να περιλαμβάννται ως στιχεία τυ κόστυς σχεδίασης. Τ κόστς επένδυσης μετριέται σε ετήσια βάση για κάθε έργ. Τ επενδυτικό πρφίλ ενός έργυ, όταν κάτι τέτι είναι εφικτό, πρέπει να δίνεται υπδεικνύντας κάπι έτς έναρξης για τ πί υπλγίζνται ι τιμές βάσης, και παρυσιάζντας με λεπτμέρεια τη διακύμανση της επενδυτικής ρής για κάθε χρόν της κατασκευαστικής περιόδυ. Όταν μια τόσ λεπτμερή πληρφόρηση δεν είναι διαθέσιμη, η εναλλακτική πυ πρτιμάται είναι η εκτίμηση τυ συνλικύ κόστυς της επένδυσης και της συνλικής διάρκειας της κατασκευαστικής περιόδυ. Στην συνέχεια, τ συνλικό κόστς της επένδυσης επιμερίζεται στην κατασκευαστική περίδ με βάση κάπι πρότυπ επενδυτικό πρφίλ..6 Κόστς λειτυργίας και συντήρησης τυ συστήματς (Operating and Maintenance Csts) T κόστς λειτυργίας και συντήρησης περιλαμβάνει τα στιχεία κόστυς πυ συνδένται με τη λειτυργία της υπδμής (πχ σηματδότηση και έλεγχς της κυκλφρίας), τ κόστς συντήρησης (πχ καθαρισμός, μικρεπιδιρθώσεις) και τ κόστς ανανέωσης (πχ επαναεπίστρωση της δύ). Πίνακας.2 παρυσιάζει τα διαφρετικά στιχεία κόστυς λειτυργίας και συντήρησης και τη μέτρησή τυς για καθένα από τα διαφρετικά μεταφρικά μέσα. Πελέκα Μαρία Σελίδα 5 από 121 κτώβρις 22

43 Διίκηση Επιχειρήσεων Κριτική Διερεύνηση της Αξιλόγησης Επενδύσεων στ Δημόσι Τμέα - Συγκινωνιακή Υπδμή με τη Μέθδ Κόστυς φέλυς Πίνακας.2: Στιχεία κόστυς λειτυργίας και συντήρησης για κάθε μεταφρικό μέσ Μεταφρικό Μέσ δικό σύστημα Στιχεία κόστυς και μέτρηση (σε ετήσια βάση) Συντήρηση ( ανά km δύ) Συντήρηση για τ χειμώνα - Winter Servicing ( ανά km δύ) Ανανέωση ( per millin freight vehicle km) Σιδηρόδρμς Inland Waterways Λιμένες Αερλιμένες Λειτυργία και Συντήρηση ( ανά km σιδηρδρμικής γραμμής) Συντήρηση ( ανά km δύ) Συντήρηση ανά πυ επενδύεται Συντήρηση ανά πυ επενδύεται.7 Λειτυργικό κόστς χημάτων (Vehicle Operating Csts) Τ λειτυργικό κόστς των χημάτων (vehicle perating cst) απτελείται τόσ από σταθερά στιχεία κόστυς (standing csts) τα πία είναι ανεξάρτητα από την απόσταση πυ διανύεται όσ και από λειτυργικά στιχεία κόστυς (perating csts). Τα σταθερά στιχεία κόστυς θεωρύνται η απόσβεση (τ τμήμα της πυ εξαρτάται από τ χρόν), ι τόκι κεφαλαίυ, τ κόστς απκατάστασης και συντήρησης, τ κόστς των υλικών, η ασφάλεια, η διαχείριση και τα verheads. Τα λειτυργικά στιχεία κόστυς είναι τ κόστς πρσωπικύ, η απόσβεση (τ τμήμα της πυ εξαρτάται από την απόσταση) και τα καύσιμα και λιπαντικά. Τα κόστη πρσωπικύ περιλαμβάνυν τυς μισθύς των δηγών. Επμένως, απαιτείται πρσχή για την απφυγή διπλύ υπλγισμύ τυ στιχείυ αυτύ στην Αξία τυ Χρόνυ. Πίνακας. παρυσιάζει τ τρόπ μέτρησης τυ λειτυργικύ κόστυς των χημάτων για τα διάφρα μεταφρικά μέσα. Πίνακας.: Μέτρηση τυ Λειτυργικύ Κόστυς των χημάτων Μεταφρικό Μέσ δικό σύστημα Σιδηρόδρμς Εναέριες μεταφρές Εσωτερικές υδάτινες μεταφρές (Inland Waterways) Στιχεία κόστυς και μέτρηση (σε ετήσια βάση) Κόστς αναμνής ανά ώρα και ανά τύπ χήματς Κόστς λειτυργίας ανά ώρα και ανά τύπ χήματς Κόστς αναμνής ανά ώρα και ανά τύπ τρένυ Κόστς λειτυργίας ανά ώρα και ανά τύπ τρένυ Κόστς αναμνής ανά ώρα μπλκαρίσματς Κόστς ανά επιβάτη Κόστς ανά μνάδα πυ πρσγειώνεται (landing unit) Κόστς αναμνής ανά έτς κατά μέγεθς σκάφυς και καθημερινό λειτυργικό χρόν Κόστς καυσίμων ανά ώρα κατά μέγεθς σκάφυς και τύπ υδάτινης δύ Κόστς εργασίας ανά ώρα κατά μέγεθς σκάφυς και ημερήσι λειτυργικό χρόν ι πρσεγγίσεις για τη μέτρηση τυ λειτυργικύ κόστυς των χημάτων διαφέρυν σημαντικά. Ένας αριθμός ιδιαίτερα εξειδικευμένων μντέλων έχει αναπτυχθεί για τη σχέση λειτυργικύ κόστυς χημάτων και ταχύτητας, απόστασης πυ διανύεται κτλ. Πλλές χώρες χρησιμπιύν μέσυς όρυς λειτυργικύ κόστυς πυ αντλύνται από εκτιμήσεις σε δύς ή δημσίων συγκινωνιών, ενώ παράλληλα θέτεται τ ζήτημα τυ κατά πόσ πρέπει να Πελέκα Μαρία Σελίδα 6 από 121 κτώβρις 22

44 Κριτική Διερεύνηση της Αξιλόγησης Επενδύσεων Διίκηση Επιχειρήσεων στ Δημόσι Τμέα - Συγκινωνιακή Υπδμή με τη Μέθδ Κόστυς φέλυς συμπεριλαμβάνεται τ στιχεί αυτό για έργα περιρισμένης εμβέλειας ή σε αρχικά στάδια της αξιλόγησης..8 Χρέωση χρηστών και έσδα (User Charges and Revenues) ι χρεώσεις των χρηστών ρίζνται ως ι χρηματικές πληρωμές πυ πραγματπιύνται ανάμεσα σε διάφρα μέρη τυ κλάδυ των μεταφρών, ως απζημίωση: Για μία λκληρωμένη υπηρεσίας μεταφράς (δηλαδή εισιτήρια μεταφράς πρσώπων ή ναύλα μεταφράς φρτίων) ή Για τ δικαίωμα χρήσης της υπδμής με τη χρήση ίδιων χημάτων (δηλαδή διόδια δύ, τέλς πρσγείωσης για πρόσβαση σε αερδρόμια, τέλη λιμένων για πρόσβαση σε αυτύς κτλ) Τ ίδι σύνλ χρεώσεων απτελεί έσδ για τν απδέκτη της πληρωμής. Αυτές ι επιπτώσεις έχυν κινά χαρακτηριστικά, ένα από τα πία είναι ότι σε όρυς κινωνικής ανάλυσης κόστυς φέλυς εκφράζνται σε χρηματικές μνάδες χωρίς απαραίτητα να αντανακλύν τ κόστς παρχής των εξεταζόμενων υπηρεσιών. Κλασσικό παράδειγμα πυ επιβεβαιώνει την παραπάνω διαπίστωση απτελεί αυτό των διδίων δύ, όπυ τ ριακό κόστς είναι σχεδόν μηδενικό για τν διαχειριστή τυ συστήματς, αλλά η θετική τιμή επιβάλλεται για την ανάκτηση τυ σταθερύ κόστυς κατασκευής και συντήρησης της δύ. ι χρεώσεις των χρηστών ωφελύν χρηματικά τυς απδέκτες τυς ενώ επιβαρύνυν τυς χρήστες και πρέπει επμένως κατά την αξιλόγηση να εμφανίζνται τόσ ως (αρνητικό) όφελς χρήστη όσ και ως (θετικό έσδ). ι χρεώσεις χρηστών και τα έσδα πρέπει να εμφανίζνται στην αξιλόγηση και να υπλγίζνται στην αγραία τιμή τυς καθαρές από πιδήπτε έμμεσ φόρ ή επιχρήγηση. Όσ αφρά την αξιλόγηση έργων στ δικό σύστημα, γενικά αυτή δεν εξετάζει αυτύ τυ είδυς την επίπτωση μιας και η πλεινότητα των δών κατασκευαζόταν ιστρικά για χρήση δίχως χρέωση. Άλλωστε πλλές σε πλλές χώρες (ανάμεσα τυς συγκαταλέγεται και η Γερμανία) απκλείυν πιδήπτε στιχεί εσόδυ (και τα διόδια, ναύλα κτλ) από την αξιλόγηση πιυδήπτε συγκινωνιακύ έργυ πυ αφρά πιδήπτε μεταφρικό μέσ. Αυτή η πρσέγγιση αντανακλά την αρχή ότι πιδήπτε στιχεί πυ συμπεριλαμβάνεται στην ανάλυση πρέπει να χρησιμπιείται καθ' λκληρίαν και συνεπώς να μην συμπεριλαμβάνεται στην αξιλόγηση πιαδήπτε υπόθεση πυ να αφρά χρηματική ρή η πία και ακυρώνεται ανάμεσα στις διάφρες μάδες (για παράδειγμα χρήστες και υπεύθυνυς λειτυργίας)..9 Εξικνόμηση χρόνυ (Time Saving).9.1 Γενικά σχόλια Η εξικνόμηση χρόνυ απτελεί συνήθως τ κύρι όφελς τυ χρήστη ενός συγκινωνιακύ έργυ και συχνά τ όφελς αυτό υπερβαίνει σε αξία τ μισό των συνλικών φελών. Σε κάπιες περιπτώσεις, όπως πχ στις υπηρεσίες δημσίων συγκινωνιών, η διαφρπίηση (variability) τυ χρόνυ μετακίνησης μπρεί να μειωθεί χωρίς να υπάρξει σημαντική μείωση στ μέσ χρόν. ι μειώσεις στις διακυμάνσεις τυ χρόνυ μετακίνησης μπρεί να απτελύν σημαντικό παράγντα και στις εμπρευματικές μεταφρές. Ως χρόνς μετακίνησης τυ επιβάτη ρίζεται πρσωπικός χρόνς μετακίνησης από την Αφετηρία στν Πρρισμό συμπεριλαμβανμένυ τυ χρόνυ μέσα στ όχημα και των μετεπιβιβάσεων. Για την απτίμηση της αξίας τυ χρόνυ, συνλικός χρόνς μετακίνησης πρέπει να διακρίνεται σε χρόν εργασίας και μη εργασίας (αναψυχής). χρόνς μεταφράς φρτιών ρίζεται ως συνλικός χρόνς μεταφράς φρτίων από την Αφετηρία στν Πρρισμό. Πελέκα Μαρία Σελίδα 7 από 121 κτώβρις 22

45 Διίκηση Επιχειρήσεων Κριτική Διερεύνηση της Αξιλόγησης Επενδύσεων στ Δημόσι Τμέα - Συγκινωνιακή Υπδμή με τη Μέθδ Κόστυς φέλυς Η αξία της εξικνόμησης τυ χρόνυ μετακίνησης όπως και η μείωση της διακύμανσης τυ μπρεί να θεωρηθεί ως μείωση τυ κόστυς ευκαιρίας. Με άλλα λόγια, η εξικνόμηση χρόνυ μπρεί να χρησιμπιηθεί για δραστηριότητες διαφρετικές από τη μετακίνηση, πυ επιτρέπυν στα άτμα και στις επιχειρήσεις να είναι απδτικότερα ή να έχυν περισσότερ χρόν για εργασίες αναψυχής. Για παράδειγμα, όταν μία επιχείρηση μειώσει τυς χρόνυς παράδσης και αυτό πρκύπτει ως όφελς ενός συγκινωνιακύ έργυ, μπρεί να γίνει περισσότερ ανταγωνιστική και να κερδίσει μεγαλύτερ μερίδι αγράς. εξικνμύμενς χρόνς μπρεί στη συνέχει να χρησιμπιηθεί σε παραγωγικές δραστηριότητες. Τα συγκινωνιακά έργα μπρεί να επηρεάζυν άμεσα τ χρόν πυ απαιτείται για μετακινήσεις κατά τυς εξής τρόπυς: Τα έργα πυ αυξάνυν την κυκλφριακή ικανότητα τυ δικύ συστήματς (rad system capacity) και βελτιώνυν τν έλεγχ της κυκλφρίας επιτρέπυν στυς δηγύς να μετακινύνται από την αφετηρία στν πρρισμό τυς ταχύτερα λόγω της μειωμένης κυκλφριακής συμφόρησης στν αυτκινητόδρμ Η αύξηση της κυκλφριακής ικανότητας μιας υπάρχυσας δύ, ή η κατασκευή μιας νέας δύ, μειώνει τν αριθμό των χημάτων ανά ώρα καθώς ένα πσστό δηγών επιλέγει τη βελτιωμένη ή τη νέα δό και επμένως χρόνς μετακίνησης στ σύστημα μειώνεται. Τα έργα πυ μειώνυν τη συμφόρηση - και επμένως μειώνυν τν αριθμό των περιστατικών (incidents) - μειώνυν τη διαφρπίηση τυ χρόνυ μετακίνησης πυ συνδέεται με τα περιστατικά. Η μείωση της συμφόρησης και η αύξηση της βεβαιότητας για την ώρα άφιξης επιτρέπει στα εναλλακτικά μεταφρικά μέσα να ακλυθύν με ακρίβεια τ πρόγραμμά τυς και επμένως να εξικνμύν χρόν μετακίνησης για τα άτμα πυ επιλέγυν να μετακινηθύν με αυτά. Η εκτίμηση της εξικνόμησης χρόνυ μετακίνησης απτελεί σημαντικό τμήμα της ικνμικής ανάλυσης κάθε πρτεινόμενυ συγκινωνιακύ έργυ. Παρόλη την επιθυμία για απόδση ριστικής αξίας σε αυτό τν παράγντα κλειδί, υπάρχυν σημαντικά θέματα πυ εμπδίζυν την ακριβή εκτίμηση - αξιλόγηση της αξίας εξικνόμησης χρόνυ πυ διαφεύγυν και χρήζυν περαιτέρω ανάλυσης. ι αναλύσεις για την εξικνόμηση χρόνυ διεξάγνται όταν σκπός τυ έργυ είναι η μείωση της συμφόρησης σε αυτκινητόδρμ. Τα απτελέσματα αυτής της ανάλυσης στην συνέχεια χρησιμπιύνται συχνά στην αξιλόγηση των επιπτώσεων στην πρσβασιμότητα και την ικνμική ανάπτυξη. Η κύρια μεταβλητή της ανάλυσης τυ χρόνυ μετακίνησης είναι τα απτελέσματα των μντέλων ζήτησης για μετακίνηση. Αυτά τα μντέλα παρέχυν τη δυνατότητα εκτίμησης τυ χρόνυ επί της διαδρμής από την αφετηρία στν πρρισμό κατά μήκς τυ αυτκινητδιαδρόμυ με και χωρίς τ πρτεινόμεν έργ. Τα κύρια βήματα της ανάλυσης για τ χρόν μετακίνησης έχυν ως εξής: Βήυα 1: Επιλγή μεθόδυ για την εκτίμηση της εξικνόμησης χρόνυ μετακίνησης Η επιλγή της μεθόδυ εκτίμησης της εξικνόμησης χρόνυ μετακίνησης επηρεάζεται από τ απαραίτητ επίπεδ λεπτμέρειας τ πί μπρεί να διαφρπιείται σημαντικά. Για την απτίμηση της αξίας τυ χρόνυ χρησιμπιύνται πλλί μέθδι. Σε πλλές περιπτώσεις ι αρμόδιες δημόσιες υπηρεσίες κάπιων χωρών αναπτύσσυν μντέλα τα πία στηρίζνται σε κάπι θεωρητικό υπόβαθρ, χρησιμπιύν πλύπλκες μαθηματικές σχέσεις, είναι συνήθως cmputer-based και χρησιμπιύνται για την εκτίμηση της αξίας τυ χρόνυ πυ εξικνμείται κατά τη διαδικασία αξιλόγησης συγκινωνιακών έργων Πελέκα Μαρία Σελίδα 8 από 121 κτώβρις 22

46 Διίκηση Επιχειρήσεων Κριτική Διερεύνηση της Αξιλόγησης Επενδύσεων στ Δημόσι Τμέα - Συγκινωνιακή Υπδμή με τη Μέθδ Κόστυς φέλυς υπδμής ή / και τεχνλγίας. Ένα τέτι μντέλ είναι τ Highway Ecnmic Requirements System - HERS τ πί αναπτύχθηκε για λγαριασμό της Federal Highway Administratin στις ΗΠΑ. Για την απτίμηση της αξίας τυ εργάσιμυ χρόνυ χρησιμπιύνται στις περισσότερες χώρες διάφρες πρσεγγίσεις πυ βασίζνται στην αμιβή εργασίας, ενώ η μέθδς πυ χρησιμπιείται ευρέως για την απτίμηση της αξίας τυ μη εργάσιμυ χρόνυ (και η πία χρησιμπιείται ρισμένες φρές και για απτίμηση τυ εργάσιμυ χρόνυ) είναι η Έρευνα Δηλωμένων Πρτιμήσεων - Stated Preference Survey ή κάπια παραλλαγή της. Βήυα 2: Συλλγή απαραίτητων στιχείων Η κύρια εισρή στην ανάλυση χρόνυ μετακίνησης είναι συνλικός χρόνς για τη μη βελτιωμένη (case base) και τη βελτιωμένη περίπτωση. Επίσης, απαιτύνται δεδμένα για τ μέσ ημερμίσθι και τις πρόσθετες απδχές (επιδόματα κτλ) για την επηρεαζόμενη περιχή. Βήυα : Εκτίμηση της εξικνόμησης χρόνυ μετακίνησης Με τη χρήση κατάλληλης διάκριση μετακινήσεων (πχ ανά άτμ ή όχημα, ανά σκπό μετακίνησης, ανά μεταφρικό μέσ, ανά απόσταση, ανά τύπ ταξιδιύ ή ανά τύπ χήματς), ι επιλεγμένες αξίες χρόνυ εφαρμόζνται στ σύνλ των ωρών πυ εξικνμείται. Η τάση πυ επικρατεί είναι να διαχωρίζεται χρόνς εργασίας από τις υπόλιπες χρήσεις χρόνυ και ι μετακινήσεις με αυτκίνητα διαχωρίζνται συνήθως από αυτές με φρτηγά. Όταν υπάρχει πρόβλημα συμφόρησης, ι συγκρίσεις χρόνυ μετακίνησης ανάμεσα στη βασική και βελτιωμένη περίπτωση διαχωρίζνται σε μετακινήσεις σε ώρα αιχμής και ώρα μη αιχμής. Βήυα 4: Εκτίμηση της εξικνόμησης χρόνυ από τ έργ Η εξικνόμηση χρόνυ μετακίνησης συνήθως αθρίζεται και εκφράζεται σε ετήσια βάση. Ετήσιες αυξήσεις στν κυκλφριακό όγκ και στις εκτιμήσεις τυ χρόνυ μετακίνησης πυ απρρέυν από αυτές μπρύν να υπλγιστύν για τη βασική και βελτιωμένη περίπτωση διαμέσυ ενός μντέλυ ζήτησης μετακινήσεων..9.2 Απτίμηση της αξίας τυ χρόνυ με πρσεγγίσεις πυ βασίζνται στα ημερμίσθια Η παραδσιακή πρσέγγιση στην απτίμηση της αξίας τυ χρόνυ εργασίας εμπεριέχει τα ακόλυθα βήματα και υπθέσεις: Υπθέτεται ότι κατά τη διάρκεια της εργασίας εργαζόμενς ενεργεί πάντα με γνώμνα τ συμφέρν τυ εργδότη για τ πί έχει τέλεια πληρφόρηση Υπθέτεται ότι η ριακή αξία τυ εργαζόμενυ για τν εργδότη είναι ίση με τ μέσ κόστς εργασίας (δηλαδή υιθετείται η υπόθεση ότι μετά από μακρχρόνια πρσαρμγή, ι μεταβλές στ χρόν μετακίνησης επηρεάζυν την παραγωγή και όχι μάλλν την εργασία) Πρστίθεται στ μέσ ωριαί ημερμίσθι ένα πσό για εργδτικά κόστη και γενικά έξδα (verheads) πρκειμένυ να λάβυμε μια εκτίμηση της αξίας τυ εργάσιμυ χρόνυ. Μια εναλλακτική πρσέγγιση πυ πρτάθηκε από τν Hensher19, συνιστά την απφυγή της πρώτης υπόθεσης και στη θέση της εξετάζει ξεχωριστά τις πρτιμήσεις εργαζόμενων και εργδτών. Χρησιμπιείται δε η μέθδς συνεντεύξεων με τν μετακινύμεν στην 19 Hensher D, "Value f Business Travel Time", Pergamn Press, Oxfrd, 1977 Πελέκα Μαρία Σελίδα 9 από 121 κτώβρις 22

47 Διίκηση Επιχειρήσεων Κριτική Διερεύνηση της Αξιλόγησης Επενδύσεων στ Δημόσι Τμέα - Συγκινωνιακή Υπδμή με τη Μέθδ Κόστυς φέλυς πρσπάθεια καθρισμύ τυ συνθετικύ τμήματς της αξίας τυ χρόνυ πυ αφρά τν εργαζόμεν και τ πί πρστίθεται στην άμεση εκτίμηση τυ εργδότη πυ λαμβάνεται από έρευνα δηλωμένων πρτιμήσεων. τύπς για τ συστατικό τμήμα τυ εργαζμένυ έχει ως εξής: VTemplyer = PVWT χ [%W-(%TW χ %PTW )] όπυ PVWT είναι η παραγωγική αξία μιας εργάσιμης ώρας,%\ν τ πσστό εξικνόμησης χρόνυ για την επιστρφή στην εργασία, %TW τ πσστό τυ χρόνυ μετακίνησης πυ χρησιμπιείται για εργασίας και %PTW η σχετική παραγωγικότητα εργασίας κατά τη διάρκεια της μετακίνησης. Η επίδραση της υιθέτησης της μεθόδυ τυ Hensher στην απτίμηση της αξίας τυ εργάσιμυ χρόνυ σε όσες χώρες εφαρμόστηκε ήταν αύξηση με εύρς από 4% έως 25%. Σε κάθε περίπτωση, η πληρφόρηση πυ θεωρείται απαραίτητη για την εκτίμηση της αξίας τυ εργάσιμυ χρόνυ μετακίνησης συμπεριλαμβάνει τ επίπεδ της αμιβής εργασίας (ημερμίσθι, μισθός και συνλικά φέλη), τ μέσ ωρμίσθι τυ δηγύ φρτηγύ, τη κατχή (ccupancy) τυ χήματς για μετακινήσεις εργασίας και μη για αυτκίνητα και ελαφρά φρτηγά κτλ. ι ακριβείς υπλγισμί πυ χρησιμπιύνται για την απτίμηση της αξίας τυ εργάσιμυ χρόνυ δεν εξετάζνται με λεπτμέρεια στ παρόν πόνημα διότι και δυσνόητι είναι και δεν υπάρχει ένας γενικός κανόνας πυ να υιθετείται στην πράξη. Αντίθετα, ι περισσότερες χώρες εφαρμόζυν μια δική τυς πρσαρμγή - τρππίηση της σχετικής θεωρίας..9. Η μέθδς της έρευνας δηλωμένων πρτιμήσεων - Stated Preference Surveys ι έρευνες δηλωμένων πρτιμήσεων παρέχυν μια μεθδλγία εκτίμησης της αξίας τυ χρόνυ πυ εξικνμείται με βάση τις απαντήσεις των ατόμων σε επιλγές πυ εμπεριέχυν διαφρετικύς συνδυασμύς χαρακτηριστικών συμπεριλαμβανμένων και πικίλων χρόνων μετακινήσεων. Αυτές ι έρευνες πρέρχνται από τ επιστημνικό χώρ τυ marketing και χρησιμπιύνται από ερευνητές τυ χώρυ αυτύ για την εκτίμηση της σχετικής αξίας πυ ι καταναλωτές απδίδυν σε διαφρετικά πρϊντικά χαρακτηριστικά. Συλλγή πληρφριών: ι έρευνες δηλωμένων πρτιμήσεων απαιτύν εκτός από ενδείξεις πρτιμήσεων για συγκεκριμένα σενάρια, πληρφόρηση για γενικά δημγραφικά χαρακτηριστικά και χαρακτηριστικά μετακινήσεων. ι τύπι των γενικών πληρφριών πυ μπρεί να ενδιαφέρυν περιλαμβάνυν τ φύλ, τ πρσωπικό και ικγενειακό εισόδημα, την απόσταση σε χιλιόμετρα για τη μετακίνηση στην εργασία ή στ σχλεί, τ χρόν μετακίνησης μιας τυπικής ημέρας, τ χρόν αναχώρησης από τ σπίτι, τν επιθυμητό χρόν άφιξης στην εργασία, την ανεκτικότητα καθυστέρησης πρσέλευσης στ χώρ εργασίας, την επιλγή τυ μεταφρικύ μέσυ, τη συχνότητα carpling και τν αριθμό των ατόμων στ car pl. Επιπρόσθετα, εάν τ ενδιαφέρν επικεντρώνεται σε κάπι συγκεκριμέν δρόμ, άλλες σχετικές μεταβλητές μπρεί να είναι η συχνότητα χρήσης, η ώρα αναχώρησης, η απόσταση πυ καλύπτεται, χρόνς μετακίνησης από την αφετηρία στν πρρισμό, η ημέρα της εβδμάδας τυ πι πρόσφατυ ταξιδιύ και αριθμός των επιβατών στ όχημα. Ανάλυση: ι έρευνες δηλωμένων πρτιμήσεων ερωτύν τυς μετακινύμενυς να επιλέξυν από ένα αριθμό εναλλακτικών λύσεων μετακίνησης. Με τη χρήση εικνικών πειραμάτων επιλγής διαδρμής, τα άτμα επιλέγυν ανάμεσα σε διαφρετικές διαδρμές με διαφρετικά χαρακτηριστικά και χρόν μετακίνησης. Κάπιες ερωτήσεις πυ μπρύν να εξετάσυν περαιτέρω είναι πως τα άτμα απτιμύν τ χρόν μετακίνησης συμπεριλαμβάνντας τα επίπεδα συμφόρησης, τα διόδια και τυς ενωρίτερυς ή αργότερυς χρόνυς άφιξης στις επιλγές τυς. πειραματικός σχεδιασμός απαιτεί όπως συμμετέχων να επιλέξει μία διαδρμή ή ένα σενάρι από τα διαθέσιμα. Κάτι τέτι παρέχει μία ένδειξη για την ατμική Πελέκα Μαρία Σελίδα 40 από 121 κτώβρις 22

48 Διίκηση Επιχειρήσεων Κριτική Διερεύνηση της Αξιλόγησης Επενδύσεων στ Δημόσι Τμέα - Συγκινωνιακή Υπδμή με τη Μέθδ Κόστυς φέλυς πρτίμηση για ένα δεδμέν σύνλ εναλλακτικών λύσεων. Πι συγκεκριμένα, μετρά τ πόσ σημαντικός είναι χρόνς μετακίνησης συγκρινόμενς με άλλα επιθυμητά χαρακτηριστικά. Ένας ευρέως διαδμένς τύπς έρευνας δηλωμένων πρτιμήσεων εκτιμά την πρόθεση για πληρωμή (willingness t pay - WTP). ι έρευνες WTP καθρίζυν εναλλακτικές καταστάσεις και συμμετέχων καλείται να εκφράσει πόσ πρόθυμς είναι να πληρώσει πρκειμένυ να μειώσει τ χρόν μετακίνησης στην εργασία ή να διατηρήσει / επιμηκύνει τ χρόν ψυχαγωγίας. ι συμμετέχντες μπρύν επίσης να εκφράσυν μεταβλές στην πρόθεση τυς να πληρώσυν για μείωση τυ χρόνυ μετακίνησης πυ εξαρτάται από μεταβλές στην απόσταση μετακίνησης, καθώς και να καθρίσυν τ μέγιστ πσό πυ θα ήταν διατεθειμένι να πληρώσυν για μια ριακή μείωση τυ χρόνυ μετακίνησης. Μέτρηση και παρυσίαση: Υπάρχυν τρεις γενικά τύπι για τις έρευνες δηλωμένων πρτιμήσεων: αυτές πυ βασίζνται στην κατάταξη (ranking-based), αυτές πυ βασίζνται στη βαθμλγία (ratings - based ) και αυτές πυ βασίζνται στην επιλγή (chice-based). Με βάση τ πρώτ τύπ, τα άτμα κατατάσσυν ένα δεδμέν σύνλ εναλλακτικών. Στην πρσέγγιση πυ βασίζεται στην βαθμλγία, ι συμμετέχντες επιλέγυν ανάμεσα σε διάφρα ζεύγη εναλλακτικών και καθρίζυν τ πόσ πρτιμύν τη μία επιλγή σε κάθε ζεύγς. Τέλς, η τρίτη μέθδς απαιτεί από τυς συμμετέχντες να σημειώσυν την πρόθεση τυς για μία εναλλακτική από ένα σύνλ επιλγών. Αυτό συνήθως επαναλαμβάνεται καθώς τα χαρακτηριστικά επιλγής πικίλυν με κάπι πρκαθρισμέν τρόπ. Με βάση τ σχεδίασμά της έρευνας, για την ανάλυση των δεδμένων συμπεριλαμβανμένων των πλυωνυμικών lgit μντέλων, της γραμμικής παλινδρόμησης, rdered prbit και διωνυμικών lgit μντέλων, μπρύν να χρησιμπιηθύν διαφρετικές στατιστικές μέθδι. Η στατιστική ανάλυση καταλήγει σε εκτίμηση παραμέτρων για τ ρόλ των μεταβλητών πυ επηρεάζυν τ χρόν μετακίνησης και άλλες δημγραφικές και κινωνικικνμικές επιδράσεις. Αυτές ι εκτιμήσεις μπρύν έπειτα να χρησιμπιηθύν για την απτίμηση της αξίας τυ χρόνυ για κάπι συγκεκριμέν σκπό. Αξιλόγηση: ι έρευνες δηλωμένων πρτιμήσεων επιτρέπυν την απόδση αξίας στ χρόν με βάση τις πρτιμήσεις των συμμετεχόντων σε συγκεκριμένες καταστάσεις. Η μέθδς αυτή συνεπώς βασίζεται στην υπόθεση ότι ι συμμετέχντες στην έρευνα κατανύν τις καταστάσεις ανάμεσα στις πίες καλύνται να επιλέξυν και είναι ικανί να εκφράσυν μια πρτίμηση με βάση τις τρέχυσες καταστάσεις. Άλλωστε, στα πρβλήματα της μεθόδυ αυτής συμπεριλαμβάννται η δυσκλία καθρισμύ κατάλληλων και ρεαλιστικών παραδειγμάτων συναλλαγής ανάμεσα στ χρόν μετακίνησης και στ χρήμα, ενώ συχνά υπάρχει ανάγκη χρησιμπίησης μεγάλων δειγμάτων πρκειμένυ αυτά να είναι αντιπρσωπευτικά. Επιπλέν, ι έρευνες δηλωμένων πρτιμήσεων απαιτύν ένα σημαντικό όγκ δεδμένων και θεωρύνται χρνβόρες. Για την απτίμηση της αξίας τυ χρόνυ χρησιμπιύνται στατιστικές μέθδι πυ είναι σχετικά δυσνόητες. Με δεδμένη την τεχνική υπστήριξη, ι έρευνες δηλωμένων πρτιμήσεων μπρεί να είναι ακριβή μέσα εκτίμησης της αξίας τυ χρόνυ για μια συγκεκριμένη μάδα ατόμων πυ μετακινύνται..9.4 Απτίμηση της αξίας τυ χρόνυ μετακίνησης - Διεθνής εμπειρία Όπως έχει ήδη σημειωθεί, η αξία τυ χρόνυ πυ εξικνμείται από την κατασκευή ή βελτίωση της συγκινωνιακής υπδμής είναι ίσως τ σημαντικότερ όφελς. Για αυτό τ λόγ, η εξέταση της διεθνύς πρακτικής για τ ζήτημα αυτό θεωρείται ιδιαίτερα χρήσιμη. Στις ΗΠΑ, η εκτίμηση της αξίας τυ χρόνυ πυ εξικνμείται απτελεί κεντρικό ζήτημα σε κάθε περίπτωση αξιλόγησης συγκινωνιακών έργων. χρόνς αντιμετωπίζεται ως κόστς ευκαιρίας - υπθέτεται ότι ι μετακινύμενι έχυν άλλες δραστηριότητες με τις πίες πρτιμύν να ασχληθύν εάν δεν μετακινύταν - τυ πίυ η αξία εξαρτάται από τ πόσ πρόθυμι είναι ι μετακινύμενι να πληρώσυν πρκειμένυ να μετατρέψυν τ χρόν Πελέκα Μαρία Σελίδα 41 από 121 κτώβρις 22

49 Διίκηση Επιχειρήσεων Κριτική Διερεύνηση της Αξιλόγησης Επενδύσεων στ Δημόσι Τμέα - Συγκινωνιακή Υπδμή με τη Μέθδ Κόστυς φέλυς μετακίνησης σε άλλη δραστηριότητα. Ενώ τ ημερμίσθι είναι πίσω από πιαδήπτε έννια απτίμησης τυ χρόνυ μετακίνησης, ι εμπειρικές εκτιμήσεις παραδσιακά διαφρπιύνται με βάση τ λόγ μετακίνησης (εργασία, ψώνια, αναψυχή), τ μέσ μετακίνησης (αυτκίνητ, δημόσιες συγκινωνίες (αναμνή και επιβίβαση), εναέριες μεταφρές) και τυ πληρωμένυ vs απλήρωτυ χρόνυ. Πρόσφατα, η θεωρία επικεντρώνεται σε περισσότερ θεμελιώδης διακρίσεις: χρόνς μετακίνησης θεωρείται ότι έχει ένα καθαρό συστατικό κόστυς ευκαιρίας (στην έκταση κατά την πία δραστηριότητες πυ πρτιμώνται απκλείνται) και ένα συστατικό μη χρησιμότητας (disutility) (η έλλειψη άνεσης και τ άγχς καθιστύν τ χρόν ακριβότερ). Υπθέτεται δε ότι τα άτμα μπρύν να ισρρπύν ανάμεσα στ μίγμα των δραστηριτήτων τυς και επμένως δεν υπάρχυν μεγάλες διαφρές ανάμεσά τυς, ενώ χαρακτηριστικά όπως η ευελιξία πργράμματς, η αξιπιστία χρόνυ μετακίνησης, η αβεβαιότητα για τις συνδέσεις, η έκθεση σε δυσάρεστες ή επικίνδυνες καταστάσεις και η ύπαρξη θέσης ή όχι πικίλυν πλύ ανάμεσα σε εμπειρίες μετακινήσεων. Η ίδια λγική υιθετείται και για τις κύριες διαφρές ανάμεσα σε πληρωμέν ή "εργάσιμ" χρόν και απλήρωτ χρόν. Αν και κατά καιρύς δημσιεύνται γενικές αξίες χρόνυ μετακίνησης (πυ πικίλυν από 8 έως 40 $ ανά ώρα), αυτές ι "πρότυπες" τιμές γενικά δεν χρησιμπιύνται, διότι θεωρείται πρτιμότερ ι αναλυτές να κατανύν την αξία τυ χρόνυ της περίπτωσης πυ εξετάζυν και να υπστηρίζυν τις επιλγές τυς σε πραγματικά δεδμένα. Στην Ιαπωνία, η αξία τυ χρόνυ για συγκινωνιακά έργα είναι κρίσιμη διότι τ 50-70% των συνλικών φελών απδίδεται σε εξικνόμηση χρόνυ μετακίνησης. Τα σχετικά εγχειρίδια βασικά πρτιμύν και συστήνυν μια πρσέγγιση πυ βασίζεται στ μέσ ημερμίσθι αν και τα εγχειρίδια για σιδηρδρμικές ή εναέριες μεταφρές επιτρέπυν τη χρήση της μεθόδυ δηλωμένων πρτιμήσεων για τ διαχωρισμό των μέσων. Πι συγκεκριμένα, τα εγχειρίδια για δύς καθρίζυν την αξία τυ χρόνυ κατά τύπ χήματς και κατά ημέρα με βάση μια πρσέγγιση τυ μέσυ ημερμισθίυ πυ τρππιήθηκε από τα απτελέσματα μιας εμπειρικής έρευνας δηλωμένων πρτιμήσεων. Τ εγχειρίδι για τυς σιδηρδρόμυς υιθετεί τη μέθδ τυ μέσυ ημερμισθίυ τρππιημένη για να λαμβάνει υπόψη την έλλειψη άνεσης λόγω της συμφόρησης στα τρένα και της έλλειψης άνεσης στις μετακινήσεις. Μία άλλη ασυμβατότητα στ χειρισμό της αξίας τυ χρόνυ ανάμεσα στα διάφρα εγχειρίδια είναι ότι μόν αυτό για τις αερπρικές μετακινήσεις πρβλέπει αύξηση της αξίας τυ χρόνυ στ μέλλν. Αυτό βασίζεται στην υπόθεση ότι τ κατά κεφαλήν ΑΕΠ θα αυξηθεί στ μέλλν και επμένως θα υπάρξει μια αναλγική αύξηση της αξίας τυ χρόνυ. Τέλς, η αξία τυ χρόνυ για τις μεταφρές καθρίζεται από μία πρσέγγιση δηλωμένων πρτιμήσεων πυ δίνει μεγάλες διαφρές ανάμεσα στα διάφρα μέσα μετακίνησης απδίδντας μεγάλη αξία στα αερδρόμια και μικρότερες αξίας σε λιμάνια και τρένα. Πίνακας.4 παρυσιάζει την αξία τυ χρόνυ για την Ιαπωνία20. Πίνακας.4: Η αξία τυ χρόνυ στην Ιαπωνία Τύπς χήματς Ημέρα Διακπές Επιβατικό Αυτκίνητ Λεωφρεί Μικρό Φρτηγό Καννικό Φρτηγό Μνάδα: Yen /χηματλεπτό, Τιμέςΐ 999 Στην Ευρωπαϊκή Ένωση, η εξικνόμηση τυ χρόνυ μετακίνησης λαμβάνεται υπόψη σε όλά τα κράτη-μέλη. Παρόλα αυτά χρησιμπιείται ένα εύρς ρισμών πυ καθιστά δύσκλη την άμεση σύγκριση. Η πρώτη σημαντική διαφρά είναι ανάμεσα στ χρόν πυ εξικνμείται 20 Πηγή: Study Grup n Rad Investment Evaluatin, 1999 Πελέκα Μαρία Σελίδα 42 από 121 κτώβρις 22

50 Διίκηση Επιχειρήσεων Κριτική Διερεύνηση της Αξιλόγησης Επενδύσεων στ Δημόσι Τμέα - Συγκινωνιακή Υπδμή με τη Μέθδ Κόστυς φέλυς κατά τη διάρκεια της εργασίας με αυτόν πυ εξικνμείται από άλλες δραστηριότητες. Η τιμή πυ απδίδεται στην εξικνόμηση εργάσιμυ χρόνυ καννικά πρέπει να αντανακλά την αξία της εργασίας πυ γίνεται. Υπθέτντας ότι χρόνς πυ εξικνμείται χρησιμπιείται παραγωγικά και ότι τ ριακό πρϊόν εργασίας αντανακλάται από τ κόστς εργασίας, τότε ακαθάριστς μισθός απτελεί ένα ισχυρό μέτρ. Μία άλλη εναλλακτική πυ χρησιμπιείται στην λλανδία και τη Συηδία, είναι να εκτιμήσυμε την εξικνόμηση χρόνυ εργασίας για τν εργαζόμεν και τν εργδότη και να τυς συνδυάσυμε. Στην περίπτωση μη εργάσιμυ χρόνυ, δεν υπάρχει σχηματισμένη αγρά και επμένως η απτίμησης είναι πι σύνθετη. Στην περίπτωση αυτή χρησιμπιείται ι έρευνες δηλωμένων πρτιμήσεων. Τέσσερις χώρες δεν διακρίνυν μεταξύ εργάσιμυ και μη χρόνυ, αλλά χρησιμπιύν ένα μέσ όρ. Η μάδα αυτή περιλαμβάνει την Αυστρία, τη Γαλλία, τ Βέλγι και την Ελλάδα. Άλλωστε, ενώ κάπιες χώρες χρησιμπιύν πλύ τμηματπιημένες αξίες για παράδειγμα για τις σιδηρδρμικές μεταφρές (Γαλλία, Συηδία), άλλες χώρες δεν διαχωρίζυν καθόλυ τ σιδηρόδρμ. Τ ζήτημα πυ πρκύπτει στ σημεί αυτό είναι η τάση ανάμεσα σε δύ σκπύς: την απφυγή των διαφρπιήσεων τυ ατμικύ εισδήματς στην αξιλόγηση (δηλαδή να απφύγυμε την μερληψία για επενδύσεις ταχύτερων και ακριβότερων μέσων πυ τείνυν να ελκύυν άτμα υψηλότερων εισδημάτων) και της διασφάλισης ότι διαφρές στις πρτιμήσεις εκφράζνται ικανπιητικά στην αξιλόγηση (όπως για παράδειγμα η ισχυρότερη πρτίμηση των μετακινύμενων αερπρικώς για επαγγελματικύς λόγυς να εξικνμήσυν χρόν από την αντίστιχη πρτίμηση αυτών πυ είναι "χαλαρή" χρήστες λεωφρείων). ι χώρες πυ πρτιμύν τη χρήση πρότυπων τιμών για τ μη εργάσιμ χρόν είναι η Φιλανδία, η Γερμανία, η Ιρλανδία και τ Ηνωμέν Βασίλει. Ακόμη όμως για τα μέσα εκείνα για τα πία υπάρχυν τιμές σε όλες τις χώρες, όπως τ αυτκίνητ, η πρσαρμγή τυς για την παραγωγή ενός συγκρίσιμυ μέτρυ πυ βασίζεται σε κινό ρισμό είναι επικίνδυνη. Τ Διάγραμμα.1 δείχνει τ απτέλεσμα μιας διαδικασίας πρσαρμγής για την αξία τυ χρόνυ ανά άτμ, ανά ώρα κατά τη διάρκεια εργασίας και μετακίνησης με αυτκίνητ σύμφωνα με τ κιντικό έργ EUNET. Διάγραμμα.1: Αξία Χρόνυ: ανά άτμ, ανά ώρα, κατά τη διάρκεια εργασίας, με αυτκίνητ (Τιμές Ευρώ 1995) Ακόμη και όταν υπλγίζεται ένα κινό μέτρ τ εύρς της αξίας για της χώρες της ΕΕ πικίλει από 6,-2 Ευρώ ανά ώρα, τ πί απδίδεται κατά πάσα πιθανότητα στις διακυμάνσεις στα ημερμίσθια - η Πρτγαλία, η Ελλάδα και η Ισπανία έχυν τις χαμηλότερες τιμές και ταυτόχρνα επίσης έχυν τα χαμηλότερα κατά κεφαλήν εισδήματα. ι υψηλότερες αξίες εντπίστηκαν στη Δανία, τη Φιλανδία, τη Γαλλία, τη Γερμανία και την Πελέκα Μαρία Σελίδα 4 από 121 κτώβρις 22

51 Διίκηση Επιχειρήσεων λλανδία, ι πίες συγκαταλέγνται στν ικνμικό πυρήνα με βάση δεδμένα για ημερμίσθια. ι τιμές για μη εργάσιμ χρόν παρυσιάζυν παρόμι βαθμό διακύμανσης, από 2-8 Ευρώ ανά ώρα πριν την πρσαρμγή και από 2,4 έως 5, Ευρώ ανά ώρα μετά την πρσαρμγή. ι περισσότερες χώρες χρησιμπιύν μία αξία μη εργάσιμυ χρόνυ γύρω στ 10-42% της αξίας τυ εργάσιμυ χρόνυ και αυτό είναι συνεπές με μια παγκόσμια έρευνα τυ Waters21. Παρόλα αυτά, τ εάν η αξία τυ χρόνυ είναι αναλγική με τ εισόδημα είναι ένα θέμα πρς συζήτηση. Τέλς, στις υπό ανάπτυξη χώρες εξικνόμηση τυ χρόνυ όσ μεγάλη και να είναι δεν αναγνωρίζεται ως σημαντικό όφελς και δεν απτελεί σημαντικό πσστό των συνλικών φελών..10 Ασφάλεια (Safety).10.1 Γενικά σχόλια Κριτική Διερεύνηση της Αξιλόγησης Επενδύσεων στ Δημόσι Τμέα - Συγκινωνιακή Υπδμή με τη Μέθδ Κόστυς φέλυς ι βελτιώσεις στην ασφάλεια απτελύν ένα σημαντικό τύπ φέλυς για τν χρήστη τυ συστήματς μεταφρών. Αυτά τα φέλη αφρύν τη μείωση των θανατηφόρων ατυχημάτων, των τραυματισμών και των ατυχημάτων πυ πρκαλύν μόν υλικές βλάβες (prperty - damage - nly crashes - PDO). ι αιτίες των συγκρύσεων είναι διάφρες και ανάμεσα τυς συγκαταλέγνται συνωστισμός και η υπερβλική επιβάρυνση των δών. Καθώς η συμφόρηση αυξάνεται, τ περιβάλλν δήγησης γίνεται περισσότερ πιεστικό και περιρίζει τ "ανεκτό" περιθώρι σφάλματς. Πλλά συγκινωνιακά έργα στχεύυν στη μείωση τυ αριθμύ των άτυχημάτων-συγκρύσεων με τη δημιυργία λιγότερ πιεστικύ περιβάλλντς δήγησης ή τη βελτίωση των συνθηκών για πεζύς και πδηλάτες. Η πρόβλεψη των επιπτώσεων ασφάλειας ενός συγκινωνιακύ έργυ εμπεριέχει την ανάπτυξη μεθδλγίας για την πρόβλεψη των φελών τυ έργυ, βασιζόμενη σε ένα σύνλ υπαρχόντων και πρβλεπόμενων συνθηκών. Κάτι τέτι απαιτεί τη χρήση γεωγραφικών δεδμένων και δεδμένων συγκρύσεων και περιλαμβάνει την εκτίμηση τυ αριθμύ των συγκρύσεων στη μνάδα τυ χρόνυ πυ βασίζεται στ ρυθμό ατυχημάτων και τα πρβλεπόμενα ετήσια χηματχιλιόμετρα για ένα συγκεκριμέν δρόμ. Τα συγκινωνιακά έργα μπρύν να επηρεάσυν άμεσα την ασφάλεια με τυς κάτωθι τρόπυς: Τα έργα πυ αυξάνυν τη κυκλφριακή ικανότητα τυ δικύ συστήματς και μειώνυν τη συμφόρηση πιθανόν μειώνυν τα περιστατικά πυ μπρεί να δηγήσυν σε σύγκρυση ι μεταβλές στην σηματδότηση, στις γραμμές διακλάδωσης και στις απαγρεύσεις διέλευσης μπρεί να μειώσυν τν αριθμό των πιθανών ευκαιριών σύγκρυσης χημάτων ι βελτιώσεις στην κατάσταση της δύ δημιυργύν ένα ασφαλέστερ περιβάλλν δήγησης και επμένως μειώνυν τν αριθμό των συγκρύσεων. ι επιπτώσεις ασφάλειας λαμβάννται υπόψη στην ανάλυση κόστυς φέλυς εφαρμόζντας μια αξία «κόστυς ατυχήματς» στα πρβλεπόμενα μελλντικά ατυχήματα με και χωρίς τ έργ. Η κινή πρσέγγιση πυ εφαρμόζεται είναι τ κόστς ατυχήματς να θεωρείται ένας συνδυασμός στιχείων, κάπια από τα πία υφίσταται η κινωνία ως συνέπεια τυ ατυχήματς (υπηρεσίες έκτακτης ανάγκης, ιατρική βήθεια, υλική ζημία κτλ), 21 Waters W.G., "Issues in the valuatin f travel time savings fr rad prject evaluatin", Prceedings f the Internatinal Sympsium n Develpments in Transprt Ecnmics, Σεύλ, Κρέα, 1995 Πελέκα Μαρία Σελίδα 44 από 121 κτώβρις 22

52 Διίκηση Επιχειρήσεων Κριτική Διερεύνηση της Αξιλόγησης Επενδύσεων στ Δημόσι Τμέα - Συγκινωνιακή Υπδμή με τη Μέθδ Κόστυς φέλυς κάπια συνιστύν ένα τμήμα της αναμενόμενης συνεισφράς τυ ατόμυ στην παραγωγή τ πί δεν είναι πλέν εφικτό λόγω τυ τραυματισμύ τυ (δηλαδή πρόκειται για τη χαμένη παραγωγή) και κάπια αντιπρσωπεύυν τ ανθρώπιν κόστς. Γενικά, τα ατυχήματα διακρίννται στις παρακάτω κατηγρίες με βάση την σβαρότητα τυς: Θανατηφόρ ατύχημα (fatal accident) - έχει τυλάχιστν ένα θανάσιμ τραυματισμό Σβαρό ατύχημα (serius accident) - έχει τυλάχιστν ένα σβαρά τραυματία αλλά όχι θανάσιμα τραυματισμέν Ελαφρό ατύχημα (slight accident)- έχει τυλάχιστν ένα ελαφρά τραυματία αλλά κανένα σβαρά ή θανάσιμα τραυματισμέν Ατύχημα πυ πρκαλεί μόν υλικές ζημίες (damage-nly accident) Τ συνλικό κόστς ατυχήματς διακρίνεται σε δύ κατηγρίες κόστυς: Σε κόστς πυ εξαρτάται από τις απώλειες (casualty-related csts) - είναι αυτό πυ πικίλει με βάση τν αριθμό των απωλειών τυ ατυχήματς Σε κόστς πυ σχετίζεται από τ ατύχημα (accident - related csts) - λιπά κόστη για τα πία λαμβάνεται ένας μέσς όρς ανά ατύχημα. Τ συνλικό κόστς ενός ατυχήματς πρέπει να περιλαμβάνει την υλική ζημία, τις υπηρεσίες της τρχαίας και της πυρσβεστικής, την ασφαλιστική απζημίωση, τα δικαστικά και νμικά κόστη, τις καθυστερήσεις σε άλλυς επιβάτες ή φρτία, τ κόστς ιατρικής και νσηλευτικής περίθαλψης, τη χαμένη παραγωγή και τ ανθρώπιν κόστς. Τα πρώτα πέντε στιχεία κόστυς αντιμετωπίζνται ως accident - related ενώ τα υπόλιπα λαμβάννται υπόψη ως casualty - related. Τ συνλικό κόστς ενός θανατηφόρυ ατυχήματς δίνεται από την παρακάτω εξίσωση: CFAT~CacfFAT) ί n lfat Λ r xc +- fat J \nfat nsetjfa1) V nfat λ f XC, ser + nsli{fat) V nfat \ XCsU y πυ c είναι ι αξίες και n είναι αριθμός των ατυχημάτων ή απωλειών στ σύνλ των δεδμένων (τ πί συνήθως λαμβάνεται από εθνικά στιχεία, αλλά μπρεί να πρέρχεται και από μετρήσεις κάπιυ άλλυ έργυ με παρόμια χαρακτηριστικά κτλ). Στυς δείκτες τα κεφαλαία γράμματα υπδηλώνυν κατηγρία ατυχήματς ενώ τα πεζά κατηγρία απώλειας. θρατ: Cfc,: Cacc(FAT): nfat: η^,-: nser<fat): nsii<fat): συνλικό κόστς θανατηφόρυ ατυχήματς κόστς απώλειας σε ένα θανατηφόρ ατύχημα κόστς πυ συνδέεται με τ ατύχημα ενός θανατηφόρυ ατυχήματς συνλικός αριθμός των θανατηφόρων ατυχημάτων στ σύνλ δεδμένων συνλικός αριθμός των θανατηφόρων τραυματισμών αριθμός των σβαρά τραυματισμένων στα θανατηφόρα ατυχήματα αριθμός των ελαφρά τραυματισμένων στα θανατηφόρα ατυχήματα Σημειώνετε ότι παραπάνω τύπς υπθέτει ότι ι ελαφρά και σβαρά τραυματισμένι σε θανατηφόρα ατυχήματα παρυσιάζυν την ίδια κατανμή σβαρότητας όπως στα ατυχήματα γενικά. Με δεδμένες τις πρβλέψεις για τα ατυχήματα και τις απώλειες, τ συνλικό κόστς ατυχήματς ενός ατυχήματς για ένα δεδμέν σενάρι υπλγίζεται ως εξής: Πελέκα Μαρία Σελίδα 45 από 121 κτώβρις 22

53 Διίκηση Επιχειρήσεων Κριτική Διερεύνηση της Αξιλόγησης Επενδύσεων στ Δημόσι Τμέα - Συγκινωνιακή Υπδμή με τη Μέθδ Κόστυς φέλυς TC (cacd<fa ^ χ nfa τ)+{cacdsek) χ nser) +(c. (cfatxnj+(c xnser)+{cshxnj Στ σημεί αυτό πρέπει να σημειωθεί ότι τα κόστη πυ συνδένται με τ ατύχημα σε αντίθεση με αυτά πυ συνδένται με τις απώλειες παρυσιάζυν μεγάλη διακύμανση ανάμεσα στα διάφρα μεταφρικά μέσα. Τ κόστς απώλειας κάθε θανατηφόρα τραυματισμένυ ή η εκτιμώμενη στατιστικά αξία της ζωής (value f a statistical life), ανεξάρτητα από τ μεταφρικό μέσ δίνεται από τν τύπ22: Cfat- b+ Cl+ Cm+Ca όπυ Cfat τ κόστς μίας απώλειας σε ένα θανατηφόρ δυστύχημα, ch τ ανθρώπιν κόστς, c, η χαμένη παραγωγή, cm τ ιατρικό κόστς και ca άλλα κόστη πυ εξαρτώνται από τις απώλειες. Η εμπειρική πρσέγγιση για την εκτίμηση τυ ανθρώπινυ κόστυς ή της ηθικής βλάβης τείνει να περιλαμβάνει μια διαδικασία περιρισμύ (eliminatin) πυ ξεκινά από απόλυτη πρθυμία πληρωμής για μεταβλή στν κίνδυν τραυματισμύ ή θανάτυ και καταλήγει σε άλλα περισσότερ υλικά συνθετικά τμήματα (συνήθως μεταβλές στην κατανάλωση). Η χαμένη καθαρή παραγωγή είναι η συνεισφρά τυ ατόμυ πυ τραυματίζεται θανατηφόρα στην μελλντική παραγωγή πυ δεν πραγματπιείται λόγω τυ ατυχήματς. Ένα τμήμα C C της αξίας αυτής της παραγωγής θα επέστρεφε στ άτμ ως εισόδημα, ένα μέρς τυ πίυ θα διαθετόταν στην κατανάλωση αγαθών και υπηρεσιών - αντιπρσωπεύει δηλαδή τη χαμένη κατανάλωση. Τ υπόλιπ c,n καλείται καθαρή παραγωγή και λαμβάνεται επίσης υπόψη στην απτίμηση της αξίας της χαμένης παραγωγής. ι εμπειρικές εργασίες για την απτίμηση της στατιστικά εκτιμώμενης αξίας της ζωής χρησιμπιεί ένα πλήθς δεδμένων ανάμεσα στα πία συγκαταλέγνται τα εξής: Δεδμένα κόστυς υπηρεσιών υγείας και έκτακτης ανάγκης. Απαντήσεις σε έρευνες Πρόθεσης για Πληρωμή (WTP) Δεδμένα παραγωγής / εισδήματς Δεδμένα ασφαλιστικών απαιτήσεων ι έρευνες WTP απτελύν τ state-f-the-art για τν υπλγισμό των στιχείων κόστυς ατυχημάτων. Σε όρυς συνλικύ κόστυς ενός θανατηφόρυ ατυχήματς, τ απτέλεσμα της απτίμησης WTP απτελεί ένα μέτρ για τ ανθρώπιν κόστς (ch) συν τη χαμένη κατανάλωση (c,c). Άλλωστε, σε μία αλτρυιστική κινωνία, η πρόθεση για πληρωμή της κινωνίας είναι 1,1 με 1,4 φρές η ατμική. Αυτή η συνλική πρόθεση για πληρωμή είναι σχετική με την αξιλόγηση τυ έργυ. Scial willingness t pay, cwtp= *+ c,c Σε αυτό τ πσό πρέπει στη συνέχεια να πρστεθύν ι εκτιμήσεις για την καθαρή χαμένη παραγωγή, τα ιατρικά έξδα και κάθε άλλ κόστς πυ συνδέεται με την απώλεια. Η εκτίμηση της χαμένης παραγωγής μπρεί να αντληθεί από δεδμένα εισδήματς, δραστηριότητας, πρβλέψεις μελλντικής ικνμικής ανάπτυξης και μέσυ όρυ ζωής. 22 Perssn U and Odegaard Κ, External Cst Estimates f Rad Traffic Accidents: An Internatinal Cmparisn, Jurnal f Transprt Ecnmics and Plicy, September 1995 Πελέκα Μαρία Σελίδα 46 από 121 κτώβρις 22

54 Διίκηση Επιχειρήσεων.10.2Βελτιώσεις στην ασφάλεια - Διεθνής εμπειρία Κριτική Διερεύνηση της Αξιλόγησης Επενδύσεων στ Δημόσι Τμέα - Συγκινωνιακή Υπδμή με τη Μέθδ Κόστυς φέλυς Στις ΗΠΑ έχυν διεξαχθεί εμπειρικές μελέτες για τ κόστς των ατυχημάτων και απδόθηκαν και δημσιεύθηκαν πρότυπη αξία για τα θανατηφόρα ατυχήματα (την αξία της ζωής), τυς τραυματισμύς και τις υλικές ζημίες. Αυτές ι αξίες είναι λιγότερ σημαντικές από την αξία τυ χρόνυ μετακίνησης. Ενδεικτικά αναφέρυμε ότι η αξία της ζωής απτιμάται 2,6 εκατ. $, τυ τραυματισμύ 5-5 χιλιάδες $ ανά ατύχημα και των υλικών ζημιών 2-5 χιλιάδες $ ανά ατύχημα (όλα σε τιμές 1994). Μία εξήγηση για αυτό είναι ότι η ασφάλεια δεν πικίλει σημαντικά ανάμεσα στις εναλλακτικές λύσεις και επμένως δεν υπάρχει σαφής πρόθεση για πληρωμή - ανταλλαγή χρήματς με ασφάλεια. Ένας άλλς λόγς είναι ότι η σχέση φυσικύ σχεδιασμύ και ασφάλειας δεν είναι σημαντική. Τρίτν, ι βελτιώσεις στην ασφάλεια επιτρέπυν υψηλότερη δυναμικότητα (υψηλότερες ταχύτητες, μικρότερη απόσταση) ενώ διατηρύν την ασφάλεια σταθερή. Τέλς, επειδή τα ατυχήματα συμβαίνυν σπάνια υπό καννικές συνθήκες, η απόδση ευθύνης στις επιμέρυς αιτίες είναι δύσκλη. Η απτίμηση της βελτίωσης στην ασφάλεια είναι χρήσιμη και συστήνεται στις περιπτώσεις όπυ υπάρχει σημαντική βελτίωση στην ασφάλεια. Στην Ιαπωνία, η μείωση των ατυχημάτων απτιμάται σε χρηματικύς όρυς και συστήνεται μόν για τις χερσαίες μεταφρές (δρόμυς και σιδηρόδρμυς). Τ όφελς της ασφάλειας ρίζεται ως η μείωση της συνλικής απώλειας από ατυχήματα με και χωρίς τ έργ. Η απώλεια από ατυχήματα υπλγίζεται ως γινόμεν μιας μέσης απώλειας ανά ατύχημα επί την συχνότητα των ατυχημάτων, η πία λαμβάνεται αναλγικά με τ κυκλφριακό όγκ. Με βάση πρόσφατη μελέτη η απώλεια θανατηφόρυ, σβαρύ και ελαφρύ ατυχήματς απτιμάται σε 1.5, 9.4 και 0.6 εκατ. ανά ατύχημα αντίστιχα. Αυτά τα μεγέθη βασίζνται στις απζημιώσεις των ασφαλειών παρά σε έρευνες δηλωμένων πρτιμήσεων. Πίνακας.5 παρυσιάζει την αξία θανατηφόρων απωλειών και ατυχημάτων σε διάφρες ευρωπαϊκές χώρες. Πίνακας.5: Η αξία θανατηφόρων τραυματισμών και ατυχημάτων στην ΕΕ (Τιμές 1994) Casualty - related cst per fatality Ttal cst per fatality Ttal cst per fatal rad accident Αυστρία 1890 Βέλγι 680 Δανία 7160 Φιλανδία Γαλλία 5620 Γερμανία 7890 Ελλάδα1 120 Ιρλανδία 9450 λλανδία1 110 Πρτγαλία0 40 Ισπανία0 670 Συηδία 1640 Ηνωμέν Βασίλει Πηγή: Nellthrp J., Bristw A.L., Mavkie P.J., Measurement and Valuatin f the Impacts f Transprt Initiatives, Deliverable 9, EUNET Prject, Institute fr Transprt Studies, University f Leeds Στ κόστς πυ συνδέεται με τ δυστύχημα δεν περιλαμβάνεται η υλική ζημία, ι υπηρεσίες αστυνμίας και πυρσβεστικής, η διαχείριση της ασφάλειας, τα νμικά και δικαστικά κόστη *Όι αξίες για την λλανδία και την Ελλάδα δεν περιλαμβάνυν τ "ανθρώπιν κόστς" Όι αξίες για την Ισπανία και την Πρτγαλία βασίζνται σε απτιμήσεις ασφάλειας Όπως πρκύπτει και από τν παραπάνω πίνακα, ι αξίες των φελών ασφάλειας παρυσιάζυν πλύ μεγαλύτερη διακύμανση από τις αντίστιχες αξίες χρόνυ. Σε αυτό συντελύν σημαντικά ι απκλίσεις πυ παρατηρύνται στις μεθόδυς μέτρησης. Για Πελέκα Μαρία Σελίδα 47 από 121 κτώβρις 22

55 Διίκηση Επιχειρήσεων Κριτική Διερεύνηση της Αξιλόγησης Επενδύσεων στ Δημόσι Τμέα - Συγκινωνιακή Υπδμή με τη Μέθδ Κόστυς φέλυς παράδειγμα ι αξίες της Ισπανίας και της Πρτγαλίας βασίζνται στις ασφαλιστικές πληρωμές. Η απαγόρευση τυ στιχείυ τυ ανθρώπινυ πόνυ από τις αξίες πυ υπλγίζνται στη Γερμανία και στην Ελλάδα τις μειώνυν σε σχέση με τις υπόλιπες χώρες. ι χώρες πυ χρησιμπιύν τη μέθδ των δηλωμένων πρτιμήσεων τείνυν να υιθετύν υψηλότερες αξίες από αυτές πυ χρησιμπιύν μέτρα πυ βασίζνται στις απζημιώσεις ασφαλειών ή απκλειστικά στην παραγωγή. πιαδήπτε άλλη απόκλιση μπρεί να φείλεται σε έναν αριθμό λόγων όπως για παράδειγμα Στις διακυμάνσεις τυ εισδήματς μεταξύ των χωρών πυ επηρεάζυν την ικανότητα και τη πρόθεση για πληρωμή Πλιτισμικές διακυμάνσεις ως πρς στάση απέναντι στ κίνδυν, στην ζωή και στ θάνατ Λιπές διακυμάνσεις στν ρισμό Σε όλες τις αναπτυσσόμενες χώρες, η δική ασφάλεια συγκαταλέγεται στα σημαντικά πρβλήματα της δημόσιας υγείας. αριθμός θανατηφόρων τραυματισμών κατά κεφαλήν ή κατά όχημα είναι κατά κανόνα τυλάχιστν δέκα φρές μεγαλύτερς από τν αντίστιχ των αναπτυγμένων χωρών. Για την απτίμηση των συγκρύσεων χρησιμπιύνται τπικά στιχεία και πρακτικές. Η αβεβαιότητα είναι σημαντική. ι συγκρύσεις και η δική ασφάλεια απτελύν σύνθετα φαινόμενα. Πρόσφατα, έχυν ξεκινήσει πρωτβυλίες διεθνής συνεργασίας (όπως για παράδειγμα η Glbal Rad Safety Partnership ) για τη βελτίωση της δικής ασφάλειας η χρηματδότηση των πίων έγινε χωρίς να πρηγηθεί ανάλυση κόστυς φέλυς. Τέλς, Πίνακας.6 παρυσιάζει τα μέσα λειτυργικά κόστη των χημάτων IX και των χημάτων δημσίων συγκινωνιών για συγκεκριμένες ταχύτητες κίνησης με τις μαθηματικές σχέσεις πυ αναπτύχθηκαν στην μελέτη της Luis Berger και επικαιρπιήθηκαν τ 1996 από την εταιρεία TRADEM για λγαριασμό τυ ΥΠΕΧΩΔΕ στην Ελλάδα. Πίνακας.6: Λειτυργικό κόστς χημάτων για διάφρες ταχύτητες κίνησης Ταχύτητα (χιλ/ώρα) Λειτυργικό κόστς IX Λειτυργικό κόστς ΔΣ Η ταχύτητα της στήλης I αναφέρεται στην εμπρική ταχύτητα για τα χήματα των ΔΣ.11 Περιβαλλντικές επιπτώσεις (Envirnmental Impacts).11.1Γ ενικά σχόλια Η απτίμηση των περιβαλλντικών επιπτώσεων σε χρηματικύς όρυς γίνεται σε ρισμένες μόν χώρες. ι περισσότερες συγκαταλέγυν και εξετάζυν τις περιβαλλντλγίας επιπτώσεις (εάν εφαρμόζυν στην πράξη κάτι τέτι) στ πλαίσια της πλυκριτηριακής Πελέκα Μαρία Σελίδα 48 από 121 κτώβρις 22

56 Διίκηση Επιχειρήσεων Κριτική Διερεύνηση της Αξιλόγησης Επενδύσεων στ Δημόσι Τμέα - Συγκινωνιακή Υπδμή με τη Μέθδ Κόστυς φέλυς ανάλυσης. Ακόμη όμως και ανάμεσα στις χώρες πυ απτιμύν τις περιβαλλντλγίας επιπτώσεις και τις συμπεριλαμβάνυν στα πλαίσια της ανάλυσης κόστυς φέλυς δεν υπάρχει μβρντία ύτε σχετικά με τ πιες επιπτώσεις πρέπει να συνυπλγιστύν και ακόμη περισσότερ σχετικά με τις κατάλληλες μεθόδυς για τ σκπό αυτό. Η ανάγκη για την περαιτέρω έρευνα σχετικά με την ικνμική αξιλόγηση των περιβαλλντικών επιπτώσεων τνίζεται και από τν Perkins Περιβαλλντλγικές Επιπτώσεις - Διεθνής εμπειρία Στις ΗΠΑ έχει αναγνωριστεί ότι η μέτρηση και η απτίμηση των περιβαλλντικών επιπτώσεων είναι δύσκλη κάτω από πιεσδήπτε περιστάσεις και καθίσταται ακόμη δυσχερέστερη εξαιτίας των αντικρυόμενων νμικών απαιτήσεων. Για σταθερά κόστη όπως η απώλεια φυτών ή ζώων, βιτόπων και περιβαλλντικών πάρκων, μσπνδιακός νόμς επιβάλλει τν περιρισμό της μηδενικής καθαρής απώλειας. Εάν η χάραξη κάπιας άλλης διαδρμής θεωρείται αδύνατη, τότε πιδήπτε πόρι υπήρχαν πριν την κατασκευή πρέπει να αντικατασταθύν. Για τα μεταβλητά κόστη (ρύπι), πρσανατλισμός είναι αφενός να μειωθύν ι ρύπι (κυρίως με κατάλληλα μηχανήματα ελέγχυ αλλά και με βελτιωμένα καύσιμα) ανά χηματχιλιόμετρ και αφετέρυ να μειωθύν τα χηματχιλιόμετρα. Η πρώτη πτυχή τυ σχεδίυ αυτύ έχει σε σημαντικό βαθμό επιτευχθεί, ενώ αριθμός των χηματχιλιόμετρων αυξάνεται και πρβλέπεται ότι θα συνεχίσει να αυξάνεται και στ μέλλν. Τ αμερικάνικ μντέλ για την αξιλόγηση της σκπιμότητας των συγκινωνιακών έργων περιλαμβάνει τν παράγντα της περιβαλλντικής μόλυνσης. ι ενδεικτικές τιμές πυ χρησιμπιύνται πικίλυν από $ ανά χηματχιλιόμετρ με επικρατέστερη την τιμή των 0.02$ ανά χηματχιλιόμετρ. Σε γενικές γραμμές, συνυπλγισμός των εκπμπών ρύπων στην ανάλυση κόστυς φέλυς δεν επηρεάζει σημαντικά την σκπιμότητα-βιωσιμότητα της μελέτης και δεν μπρεί να μειώσει τν αριθμό των αιτιλγημένων έργων πάνω από 5%. Γι'αυτό τ λόγ λαμβάνεται υπόψη στην αξιλόγηση κόστυς φέλυς μόν περιστασιακά. Στην Ιαπωνία ι περιβαλλντικές επιπτώσεις και πι συγκεκριμένα η μείωση της εκπμπής Νχ, C02 και θρύβυ ρίζνται ως η μεταβλή στ κόστς της περιβαλλντικής ζημίας η πία υπλγίζεται ως γινόμεν τυ όγκυ εκπμπής επί τ μναδιαί κόστς της. Πίνακας.7 παρυσιάζει τ μναδιαί περιβαλλντικό κόστς για την Ιαπωνία. Αν και η χρησιμπίηση αυτών των μεγεθών συστήνεται, στην πράξη πλλές φρές παραλείπεται εξαιτίας της έλλειψης ακρίβειας και της μειωμένης σημασίας τυ σε σχέση με τα λιπά φέλη. Πίνακας.7: Μναδιαί περιβαλλντικό κόστς - Ιαπωνία (Τιμές 1999) Rad Side Type DID Other urban area Nn - urban area (plain) Nn - urban area (muntainuss) Air pllutin (NOx)( /tn) Nise ( /db(a)/km/yr) Glbal warming ( /tn-c) Πηγή: Study Grup n Rad Investment Evaluatin, 1999 Η τρέχυσα ευρωπαϊκή πρακτική βασίζεται στην Αξιλόγηση Περιβαλλντικών Επιπτώσεων (Envirnment Impact Assessment - ΕΙΑ). Αυτή η πρακτική εισάγεται με τις Ευρωπαϊκές δηγίες 85/7 και 97/11 ι πίες απαιτύν την ΕΙΑ για κάθε μεγάλ συγκινωνιακό έργ υπδμής. ι επιπτώσεις πυ καλύπτνται από την ΕΙΑ είναι επιπτώσεις στην ανθρώπινη ζωή, τ ζωικό και φυτικό βασίλει, τ έδαφς, τα ύδατα, την ατμόσφαιρα, τ κλίμα, τη τπθεσία, τα υλικά αγαθά και την πλιτιστική κληρνμιά. Παρόλα αυτά, η εφαρμγή των παραπάνω δηγιών στα διάφρα κράτη μέλη και η πλειψηφία των κρατών έχει αναπτύξει τεχνικές πρδιαγραφές ΕΙΑ ι πίες τυπικά απτελύν μία σύνθεση πιτικών και 2 Perkins, S. 1997, Bringing mnetarisatin int envirnmental assessment: the OECD apprach, Prceedings f the Cnference n Determining Mnetary Values f the Envirnmental Impacts, Octber 1997, Lndn Πελέκα Μαρία Σελίδα 49 από 121 κτώβρις 22

57 Διίκηση Επιχειρήσεων Κριτική Διερεύνηση της Αξιλόγησης Επενδύσεων στ Δημόσι Τμέα - Συγκινωνιακή Υπδμή με τη Μέθδ Κόστυς φέλυς πστικών στιχείων. Κάπιες χώρες απτιμύν χρηματικά συγκεκριμένες επιπτώσεις. Πι συγκεκριμένα, η ηχρύπανση είναι η επίπτωση για την πία υπάρχει διαμρφωμένη συνείδηση ότι πρέπει να απτιμηθεί και να συμπεριληφθεί στην ανάλυση (ήδη αυτό συμβαίνει στ Βέλγι, τη Γαλλία, τη Φιλανδία, τη Συηδία, τη Γερμανία και την Ισπανία), χωρίς όμως να υπάρχει συμφωνία σχετικά με την μέθδ πυ πρέπει να χρησιμπιηθεί για τ σκπό αυτό. Η παγκόσμια ατμσφαιρική ρύπανση είναι επίσης μία επίπτωση για την πία υπάρχει γενική συμφωνία ότι πρέπει να συμπεριλαμβάνεται στην ανάλυση και πάλι όμως τα κράτη μέλη πυ την απτιμύν χρηματικά είναι μόλις 6 και υπάρχει διάσταση απόψεων σχετικά με τ πως πρέπει να απτιμηθύν. Στην Ελλάδα μια πρώτη απόπειρα για την απτίμηση σε χρηματικύς όρυς των φελών από τη μείωση των ρύπων έγινε από την ΑΤΤΙΚ ΜΕΤΡ η πία απτίμησε τ περιβαλλντικό όφελς στις δρχ ανά χηματχιλιόμετρ. Αντίστιχα από έρευνα της INFRAS/WWW τ 1996 βρέθηκε ότι τ εξωτερικό κόστς μεταφράς ανά μέσ μεταφράς σε τιμές 1997 είναι: IX 1,5 δρχ ανά Χιλιμετρικό επιβάτη Λεωφρεία 6,1 δρχ ανά Χιλιμετρικό επιβάτη Τρένα δρχ ανά Χιλιμετρικό επιβάτη.12 ικνμική ανάπτυξη (Ecnmic Develpment).12.1 Γενικά σχόλια Όπως έχει ήδη αναφερθεί στν παρόν κεφάλαι, ι έμμεσες κινωνικικνμικές επιπτώσεις, στις πίες συμπεριλαμβάννται η παραγωγή, η εργασία, η χρήση γης, η στρατηγική κινητικότητα και ι λιπές συνέργιες πλιτικής, συστήνεται να μην λαμβάννται υπόψη στην ανάλυση κόστς φέλυς τυλάχιστν μέσα στην Ευρωπαϊκή Ένωση. Παρόλα αυτά θεωρείται σκόπιμ στ σημεί αυτό να παρυσιαστεί εν συντμία κάπιες σκέψεις αναφρικά με τη σχέση συγκινωνιακών έργων και ικνμικής ανάπτυξης καθώς και η διεθνής πρακτική στ ζήτημα αυτό. Συχνά γίνεται η υπόθεση ότι ι επενδύσεις σε συγκινωνιακή υπδμή διεγείρυν την ικνμική ανάπτυξη. Στην πραγματικότητα, κάπιες από τις επενδύσεις αυτύ τυ είδυς τ επιτυγχάνυν, κάπιες άλλες όχι και κάπιες άλλες μπρεί να μην δικαιλγύνται από ικνμικής άπψης γιατί μπρεί να υπάρχυν καλύτερες ευκαιρίες επένδυσης. Για παράδειγμα ι Janssn και Shneersn βρήκαν ότι "ι μεγάλες πρσδκίες ότι ι επενδύσεις σε λιμενικά έργα μπρύν να λειτυργήσυν ως καταλύτες για περιφερειακά αναπτυξιακά έργα έχυν δηγήσει στην πλενάζυσα παραγωγική δυναμικότητά τυς". Επμένως, κάθε έργ πρέπει να εξετάζεται ξεχωριστά. Μέχρι τη στιγμή πυ η έρευνα θα υπδείξει ότι υπάρχει συγκεκριμένη συσχέτιση μεταξύ των βελτιώσεων στα έργα υπδμής και της ικνμική ανάπτυξης, ι γενικεύσεις δεν είναι δόκιμες. Πριν να ειπωθεί ότι ένα έργ υπδμής διέγειρε την ικνμική δραστηριότητα, πρέπει να πληρύνται ένα σύνλ συνθηκών. Η σημαντικότερη από αυτές είναι ότι η ικνμική ανάπτυξη δεν θα συνέβαινε χωρίς τη βελτίωση των μεταφρών. Πρέπει, επίσης, να αληθεύει τ γεγνός ότι ι πόρι πυ χρησιμπιήθηκαν στη νέα ανάπτυξη θα είχαν διαφρετικά παραμείνει αχρησιμπίητι ή θα χρησιμπιύταν λιγότερ παραγωγικά. Επιπλέν, είναι βασικό η ικνμική δραστηριότητα να μην αντικαταστήσει δραστηριότητα πυ θα συνέβαινε διαφρετικά. Όσ αυτνόητες και αν φαίννται αυτές ι υπθέσεις, είναι εκπληκτική η συχνότητα με την πία δεν λαμβάννται υπόψη στην πράξη. Σε συγκεκριμένες σύνθετες μελέτες, έχει γίνει εκτεταμένη έρευνα για την μέτρηση της αύξησης της βιμηχανικής παραγωγής στα πλαίσια της επίδρασης ενός νέυ αυτκινητόδρμυ, ι πίες και κατέληξαν ότι αυτκινητόδρμς Πελέκα Μαρία Σελίδα 50 από 121 κτώβρις 22

58 Κριτική Διερεύνηση της Αξιλόγησης Επενδύσεων Διίκηση Επιχειρήσεων στ Δημόσι Τμέα - Συγκινωνιακή Υπδμή με τη Μέθδ Κόστυς φέλυς και η παραγωγή πράγματι σχετίζνται αιτιλγικά. Ενώ αυτό τ εύρημα ήταν χρήσιμ σε τπικό επίπεδ, η σημασία τυ ήταν αρκετά περιρισμένη για την ικνμία ως σύνλ. Επιπλέν έρευνα έδειξε ότι ι περισσότερι πόρι πυ χρησιμπιήθηκαν για τη νέα παραγωγή θα είχαν χρησιμπιηθεί με άλλυς τρόπυς και ότι ι επιχειρήσεις πυ παρήγαγαν την επιπλέν πσότητα είχαν ύτως ή άλλως πργραμματίσει την επέκτασή τυς και επέλεξαν τπθεσία κντά στ νέ αυτκινητόδρμ για να επωφεληθύν από τα πλενεκτήματα τυ. Επμένως, από εθνικής άπψης, αυτκινητόδρμς δεν μπρεί να θεωρηθεί ότι συνέβαλε σημαντικά στην διέγερση της νέας ικνμικής δραστηριότητας. Αυτό δεν σημαίνει ότι ι τπικές μετακινήσεις πυ πρκάλεσε η κατασκευή τυ αυτκινητόδρμυ δεν εμπεριείχαν κανένα ικνμικό όφελς πέρα από τ μειωμέν κόστς μεταφράς, μπρεί για παράδειγμα να διευκόλυναν την απδτικότερη παραγωγή, αλλά αυτό τ όφελς είναι μόν ένα κλάσμα της αξίας της συνλικής καθαρής παραγωγής. Όταν η συγκινωνιακή εγκατάσταση δηγεί σε αυξημένη παραγωγή και ικανπιύνται ι παραπάνω συνθήκες, η καθαρή αξία αυτής της επιπρόσθετης παραγωγής είναι τ κατάλληλ μέτρ τυ ικνμικύ φέλυς. (Η καθαρή αξία της παραγωγής και η απταμίευση στ λειτυργικό κόστς χημάτων της δημιυργηθείσας κυκλφρίας φυσικά δεν πρσθέτνται). Παρόλα αυτά σε πλλές περιπτώσεις ι βελτιώσεις συγκινωνιακής υπδμής δεν είναι η μόνη επένδυση πυ απαιτείται για να επιτευχθεί η αυξημένη παραγωγή. Επμένως, δημιυργείται τ ζήτημα καταμερισμύ τυ φέλυς - της αυξημένης παραγωγής - μεταξύ των μεταφρών και των υπόλιπων επενδύσεων. Θεωρητικά στ πρόβλημα αυτό δεν υπάρχει σωστή λύση και η κατάλληλη πρσέγγιση είναι να μην γίνει καθόλυ μερισμός τυ φέλυς και να συγκριθύν ι συνλικές επενδύσεις με τα συνλικά φέλη. Μία εναλλακτική πρσέγγιση κατανέμει τα φέλη με βάση τ λόγ της επένδυσης σε συγκινωνιακή υπδμή ως πρς τις υπόλιπες επενδύσεις, αλλά κάτι τέτι δηγεί υσιαστικά στ ίδι απτέλεσμα με τ να μην γίνει καθόλυ μερισμός και να συγκριθύν τα συνλικά φέλη με την συνλική επένδυση. Μία τρίτη πρσέγγιση είναι να εκφραστύν τα άλλα κόστη επένδυσης σε ετήσια βάση και έπειτα να αφαιρεθύν από αυτά τα φέλη. Αυτή η πρακτική είναι επικίνδυνη καθώς μπρεί να δηγήσει στν καταλγισμό όλων των φελών αυθαίρετα στην συγκινωνιακή επένδυση, τ λάθς πιθανόν να είναι μικρό εάν ι επενδύσεις σε μη συγκινωνιακή υπδμή είναι ένα μικρό τμήμα τυ έργυ. Κάθε μία από τις παραπάνω λύσεις είναι κατάλληλη σε διαφρετικές περιπτώσεις. Η ικνμική ανάπτυξη είναι η διαδικασία διαμέσυ της πίας η ικνμική δραστηριότητα σε μία περιχή επεκτείνεται για να παράσχει περισσότερες θέσεις εργασίας και εισόδημα στυς κατίκυς μιας περιχής. Τα κύρια μέσα ικνμικής ανάπτυξης είναι η έναρξη, επέκταση, έλξη και διατήρηση επιχειρήσεων. ι πλιτικές ικνμικής ανάπτυξης σχεδιάζνται γενικά για να βελτιώσυν την πιότητα ζωής μιας περιχής αυξάνντας: Τ εισόδημα - η ικνμική ευημερία των κατίκων της περιχής βελτιώνεται λόγω των αυξημένων επιπέδων των μισθών. Επίσης, η αύξηση τυ αριθμύ των εργαζόμενων δημιυργεί περισσότερ εισόδημα στην περιχή. Τις επιλγές εργασίας - ι ευκαιρίες για πρσωπική ευημερία και αύξηση τυ εισδήματς βελτιώννται όταν υπάρχει αύξηση στην διαθεσιμότητα διαφόρων ειδικτήτων θέσεων εργασίας (ιδιαίτερα αυτών των θέσεων πυ απαιτύν υψηλότερες ικανότητες, ελκυστικότερες συνθήκες εργασίας και υψηλότερυς μισθύς) Τις επιλγές δραστηριότητας - η πιότητα ζωής μπρεί να βελτιωθεί με την επέκταση ευκαιριών για αγρές, εστίαση και δραστηριότητες κινωνικύ και ψυχαγωγικύ χαρακτήρα στην (ή σε πρσβάσιμη) περιχή Τη σταθερότητα - η σταθερότητα εργασιών και εισδήματς σε μία περιχή αυξάνει καθώς η ικνμία διαφρπιείται. Η σταθερότητα επίσης μειώνει την τρωτότητα σε ικνμικές Πελέκα Μαρία Σελίδα 51 από 121 κτώβρις 22

59 Διίκηση Επιχειρήσεων Κριτική Διερεύνηση της Αξιλόγησης Επενδύσεων στ Δημόσι Τμέα - Συγκινωνιακή Υπδμή με τη Μέθδ Κόστυς φέλυς υφέσεις πυ απδίδνται στην υπερεξάρτηση σε ώριμες βιμηχανίες ή σε βιμηχανίες πυ υπόκεινται σε σβαρές διακυμάνσεις τυ επιχειρηματικύ κύκλυ. Amenity - καλλωπισμός μιας περιχής ή η κατασκευή νέων εγκαταστάσεων πλιτισμύ ή αναψυχής μπρεί να την καταστήσυν περισσότερ ελκυστική σε εργαζόμενυς και επιχειρήσεις πυ συλλγικά φέρνυν επιπρόσθετ εισόδημα και εργασίες στην κινότητα. Κάπιες άλλες σχετικές επιπτώσεις μπρεί να παρυσιάζυν ενδιαφέρν. Για παράδειγμα, τα υψηλότερα εισδήματα και η επιχειρηματική ανάπτυξη μπρεί να δηγήσει σε αύξηση των τπικής φρλγικής βάσης της περιχής. Αυτές ι αυξήσεις μπρεί να καταστήσυν δυνατή τη βελτίωση της πιότητας των πάρκων, της εκπαίδευσης και άλλων τπικών υπηρεσιών. ι επιπτώσεις στα κρατικά έσδα και δαπάνες γενικά ταξινμύνται ως "δημσινμικές επιπτώσεις" επηρεάζντας την λειτυργία της κυβέρνησης. Τέτιυ είδυς επιπτώσεις απτελύν άμεση επίπτωση των αλλαγών στην τπική ικνμία. ι επιπτώσεις της ικνμικής ανάπτυξης εμφανίζνται ως τ τελικό απτέλεσμα άλλων άμεσων επιπτώσεων πυ ένα συγκινωνιακό έργ έχει στα άτμα πυ μετακινύνται και μη. Υπάρχυν πέντε συγκεκριμένι μηχανισμί ή παράγντες με τυς πίυς τα συγκινωνιακά έργα επηρεάζυν την ικνμική ανάπτυξη. Αυτί ι παράγντες περιλαμβάνυν επιπτώσεις (1) στ κόστς μετακίνησης επιχειρήσεων, (2) στην έκταση της επιχειρηματικής αγράς, () στ πρσωπικό κόστς μετακίνησης, (4) στην πρόσβαση εργασίας και (5) στην πιότητα ζωής. Με βάση τ συγκινωνιακό έργ, μπρεί να απαιτείται εκτίμηση για ένα ή περισσότερυς από τυς παραπάνω παράγντες. Για την εκτίμηση των επιπτώσεων ικνμικής ανάπτυξης, κάπις δεν χρειάζεται να συγκεντρώσει απαραίτητα στιχεία και να διεξάγει ανάλυση και για τυς πέντε αυτύς παράγντες. Συνήθως είναι δυνατό η πρσχή να επικεντρωθεί μόν σε αυτύς τυς παράγντες πυ θεωρύνται σημαντικί. Κόστς μετακίνησης επιχειρήσεων. ι βελτιώσεις στ σύστημα μεταφρών μπρεί να μειώσει τ άμεσ κόστς μεταφράς φρτίων και επμένως να μειώσει τ κόστς απόκτησης α' υλών και παράδσης πρϊόντων από τις επιχειρήσεις. Επίσης μπρεί να μειωθεί τ άμεσ κόστς για μετακινήσεις ατόμων για σκπύς εργασίας και επμένως να μειώσει τ κόστς εξυπηρέτησης πελατών και την απζημίωση εργαζμένων. Όταν όλα τα άλλα παραμένυν σταθερά, ι επιχειρήσεις τείνυν να εγκαθίστανται και να επεκτείννται σε περιχές πυ έχυν μειωμέν σχετικό κόστς και επμένως μπρεί να είναι περισσότερ απδτικές και κερδφόρες. Έκταση της επιχειρηματικής αγράς. Τα συγκινωνιακά έργα εκτός από τ να επηρεάζυν τ κόστς μετακίνησης, αυξάνυν και τ εύρς των αγρών για πρμηθευτές, πελάτες και εργαζόμενυς. Αυτό μπρεί να συμβεί διαμέσυ της αυξημένης επιλγής μεταφράς φρτίων και υπηρεσιών μετακίνησης επιβατών ή διαμέσυ της εκτεταμένης εμβέλειας της αγράς εργασίας ή της αγράς παράδσης. Τέτιυ είδυς αλλαγές μπρεί να επιφέρυν επιπλέν εξικνόμησης παραγωγικότητας διαμέσυ ικνμιών κλίμακας ή διευκόλυνσης συστημάτων παραγωγής και παράδσης just-in-time πυ πρηγυμένως δεν ήταν εφικτά. Κάπιι τύπι αλλαγών μπρεί να μεταβάλλυν τα κυκλφριακά πρότυπα ή τα πρότυπα τπικής πρόσβασης με τρόπ πυ να μειώνυν τις ενδιάμεσες κυκλφριακές αγρές για κάπιες επιχειρήσεις. Βασικά, κάθε μία από αυτές τις μεταβλές στην αγρά μπρεί να μετατρέψυν τα τπικά πρότυπα έτσι ώστε κάπιες περιχές να κερδίσυν και κάπιες να χάσυν σε επιχειρηματική δραστηριότητα. Ανεξάρτητα από τ εάν ένα έργ μεταβάλλει σημαντικά τα κόστς για τυς καταστηματάρχες, μπρεί να επεκτείνει την βάση των δυνητικών καταστηματαρχών λιανικής στην τπική αγρά. Αυτή η επέκταση μπρεί να συμβαίνει είτε γιατί η απόσταση από την πία ι καταστηματάρχες μετακινύνται έχει αυξηθεί ή γιατί η κλίμακα των τμημάτων τυ πληθυσμύ Πελέκα Μαρία Σελίδα 52 από 121 κτώβρις 22

60 Διίκηση Επιχειρήσεων (όπως για παράδειγμα τα νικκυριά χωρίς αυτκίνητ) πυ έχυν πρόσβαση στην περιχή έχει αυξηθεί. Σε κάθε περίπτωση, η κύρια επίπτωση είναι η πρόσβαση στην αγρά. Πρσωπικό κόστς μετακίνησης. ι βελτιώσεις στ σύστημα μεταφρών μπρύν να μειώσυν τ κόστς μετακίνησης των ατόμων και επμένως να αυξήσυν τ διαθέσιμ εισόδημά τυς. Τ απτέλεσμα είναι η αύξηση τυ επιπέδυ διαβίωσης και της δυνατότητας κατανάλωσης η πία με την σειρά της μπρεί να υπστηρίξει επιπλέν επιχειρηματική δραστηριότητα στυς τμείς της λιανικής ή των υπηρεσιών για καταναλωτές. Πρόσβαση εργασίας. Ακόμη και στην περίπτωση πυ ι βελτιώσεις στ σύστημα μεταφρών δεν αυξάνυν την τπική επιχειρηματική δραστηριότητα, μπρύν σε μερικές περιπτώσεις να αυξήσυν την εργασία και τ εισόδημα των κατίκων της περιχής αυξάνντας την πρόσβασή τυς σε άλλες περιχές επιχειρηματικής δραστηριότητας. Πιότητα ζωής. ι αλλαγές στ σύστημα μεταφρών μπρύν να επηρεάσυν ακόμη και την πτική πιότητα, τ επίπεδ της ηχρύπανσης πυ πρέρχεται από την κυκλφρία, την πρσβασιμότητα σε σημαντικύς πρρισμύς και γενικά όλυς τυς παράγντες πυ επηρεάζυν την ελκυστικότητα μιας περιχής ως μέρς διαβίωσης ή επιχειρηματικής δραστηριότητας. Αυτί ι παράγντες μπρύν να επηρεάσυν σε απόλυτ βαθμό την ικανότητα μιας περιχής να έλκει νέες επιχειρήσεις και να τις ενθαρρύνει να παραμένυν σε αυτή και να αναπτυχθύν. Από τη στιγμή πυ καθρίζνται και εκτιμώνται ι παράγντες επιπτώσεων, η πραγματική αξιλόγηση της ικνμικής ανάπτυξης πραγματπιείται μέσω ενός μντέλυ τ πί δείχνει τν τρόπ με τν πί ι τπική επιχειρηματική δραστηριότητα αναμένεται να ανταπκριθεί αναφρικά με αυτύς τυς παράγντες ικνμική ανάπτυξη - Διεθνής εμπειρία Κριτική Διερεύνηση της Αξιλόγησης Επενδύσεων στ Δημόσι Τμέα - Συγκινωνιακή Υπδμή με τη Μέθδ Κόστυς φέλυς Πρκειμένυ να απφευχθεί διπλός υπλγισμός, ι περιφερειακές ικνμικές επιπτώσεις δεν λαμβάννται υπόψη σχεδόν σε όλες τις χώρες. Παρόλα αυτά, στη Γερμανία εκτιμώνται ι επιπτώσεις στην εργασία ι πίες πρκύπτυν από την κατασκευή και λειτυργία συγκινωνιακών έργων, ενώ στ Ηνωμέν Βασίλει είναι στη διαδικασία πστικπίησης μεγαλύτερυ επιπέδυ ακρίβειας για τις επιπτώσεις ανάπλασης (regeneratin) και συστήνυν την αξιλόγηση ενός τέτιυ στιχείυ. Πίνακας.8 απτελεί μια συνπτική παρυσίαση των ικνμικών επιπτώσεων σε διεθνές επίπεδ. Πελέκα Μαρία Σελίδα 5 από 121 κτώβρις 22

61 Διίκηση Επιχειρήσεων Κριτική Διερεύνηση της Αξιλόγησης Επενδύσεων στ Δημόσι Τμέα - Συγκινωνιακή Υπδμή με τη Μέθδ Κόστυς φέλυς Πίνακας.8 : Σύγκριση Περιφερειακών ικνμικών Επιπτώσεων Ην. Γ αλλία Ιαπωνία ΗΠΑ Γερμανία Βασίλει Αξιλόγηση Δεν Δεν Δεν Δεν Απτιμώνται σε αξιλγύνται, αν και ι επιπτώσεις ανάπλασης συστήννται από τ DETR αξιλγύνται αξιλγύνται αξιλγύνται χρηματικύς όρυς. Σε εξαιρετικές περιπτώσεις περιλαμβάνντα ι και πρόσθετι δείκτες περιφερειακής ισότητας (μη Στιχεία πυ αξιλγύνται Μέθδι πυ χρησιμπιύνται για την περιφερειακή ικνμική επίπτωση Λιπές παρατηρήσεις Άμεσες επιπτώσεις ανάπλασης (εργασία) Εάν κάπιες θέσεις εργασίας απδίδνται άμεσα στ έργ, τ έργ λαμβάνει θετικό σκρ Πλύ χντρική αξιλόγηση - όχι ανταλλαγή με άλλυς παράγντες Υπάρχει σχέδι για να λαμβάνεται υπόψη η ισότητα (equity) ανάμεσα σε περιχές με την απόδση συντελεστή στάθμισης για τν καθρισμό των φελών συγκεκριμένων περιχών χρηματικί) Επιπτώσεις στην εργασία στην φάση κατασκευής και λειτυργίας. Επιπτώσεις στην ανάπτυξη υπβαθμισμένω ν περιχών Επιπτώσεις στ διεθνές εμπόρι. Η εξικνόμηση χρόνυ και κόστυς για την περιχή πυ εξετάζεται λαμβάνεται ως δείκτης και σταθμίζεται με την παράγντες περιφερειακής πρτίμησης Υπάρχει διπλός υπλγισμός. ι επιπτώσεις των μετρήσεων βασίζνται σε εθνικύς μέσυς όρυς.1 Επιπτώσεις διανμής (Equity).1.1 Γενικά σχόλια Η ανάλυση επιπτώσεων διανμής συμβάλλει στ κινωνικό διάλγ σχετικά με τη δικαισύνη (equity) κάπιυ συγκεκριμένυ έργυ. Επειδή η δημόσια πλιτική εμπεριέχει διάφρες έννιες δικαισύνης, τ τι θεωρύν τα άτμα ως δίκαι μπρεί να ιδιαίτερα σύνθετ. Η δικαισύνη μπρεί να ριστεί σε όρυς τυλάχιστν τριών διαφρετικών τύπων διανμής: 1) Hld -hamiless: εάν απζημιώνυμε επαρκώς αυτύς πυ υπόκεινται στ κόστς, θεωρητικά θα είναι υδέτερι ως πρς τη μεταβλή στις μεταφρές, ενώ αυτί πυ Πελέκα Μαρία Σελίδα 54 από 121 κτώβρις 22

62 Διίκηση Επιχειρήσεων Κριτική Διερεύνηση της Αξιλόγησης Επενδύσεων στ Δημόσι Τμέα - Συγκινωνιακή Υπδμή με τη Μέθδ Κόστυς φέλυς επωφελύνται μπρύν να απζημιώσυν αυτύς πυ υπόκεινται τ κόστς και ακόμη να έχυν ένα καθαρό όφελς. 2) Wrst needs: δίνεται πρτεραιότητα στα έργα πυ ωφελύν αυτύς πυ πλήττνται περισσότερ. ) Egalitarian allcatin: καθένας λαμβάνει τ ίδι μερίδι πόρων μεταφράς (transprtatin resurces) ανεξάρτητα από την ανάγκη ή τη χρησιμότητα. Ίσως τα περισσότερα άτμα να περιέγραφαν ως δίκαι έναν πιθανό συνδυασμό αυτών των συστατικών στιχείων. Όταν εφαρμόζνται σε πραγματικά έργα, τα παραπάνω κριτήρια δικαισύνης μπρεί να δηγήσυν σε εντελώς διαφρετικά απτελέσματα. Η δικαισύνη ενός συγκεκριμένυ έργυ πρέπει να απφασίζεται μέσα από συνεχή διάλγ των διαφόρων μάδων ενδιαφέρντς. Επμένως, τ ζήτημα της δικαισύνης σε μεγάλ βαθμό απαντάται διαμέσυ πλιτικών και θεσμικών μέσων..1.2εττιπτώσεις διανμής - Διεθνής εμπειρία Στις ΗΠΑ τ θέμα της διανμής των επιπτώσεων ανάμεσα σε διαφρετικές μάδες και περιχές συγκεντρώνει ενδιαφέρν τις τελευταίες δεκαετίες. ι αναλυτές μπρύν να παρέχυν πληρφόρηση σχετικά με τις χρηματικές και άλλυ είδυς μεταβιβάσεις (transfers) πυ θα γίνυν εάν επιλεχθεί κάπια εναλλακτική έναντι κάπιας άλλης και μπρύν να πρτείνυν μέτρα αντιστάθμισης των αντίστρφων επιπτώσεων, αλλά επαφίεται στην κρίση των πλιτικών και των δικαστηρίων να κρίνυν τι είναι δίκαι. Μία αντίστρφη μέτρηση είναι συνήθως μία μεταβίβαση από τυς φτωχύς στυς πλύσιυς ή ένα κέρδς εις βάρς κάπιας μεινότητας ή μιας μάδας πυ βρίσκεται σε μεινεκτική θέση. Η αξιλόγηση των επιπτώσεων διανμής μπρεί να συνδυαστεί με την αξιλόγηση της απτελεσματικότητας. Αν και σχετικά καινύργια, η ενπίηση των επιπτώσεων διανμής στην αξιλόγηση κόστυς φέλυς γνώρισε τη γενική απδχή αλλά στην πράξη είναι ασαφής. Τ κύρι πλενέκτημα πυ πρκύπτει όταν ι επιπτώσεις διανμής συμπεριλαμβάννται στην αξιλόγηση είναι διαχωρισμός θεμάτων απτελεσματικότητας και ισότητας, πίς υπό άλλες συνθήκες είναι συγκεχυμένς. ι μεταβιβάσεις δεν μπρύν να αγνηθύν ή να απκλειστύν γι' αυτό είναι καλύτερ να διατηρύνται υπό έλεγχ. Παρόλα αυτά εκφράζνται επιφυλάξεις για τ πότε μπρύμε να περιμένυμε την εφαρμγή στην πράξη της ανάλυσης διανμής. Στην Ευρωπαϊκή Ένωση τ θέμα της δίκαιης διανμής αναφέρεται συχνά σε πλιτικές μεταφρών (πχ Cmmn Transprt Plicy f EU itself, CEC, 1992), αλλά χειρισμός της διανμής στην αξιλόγηση συγκινωνιακών έργων υπλείπεται των καλών πρθέσεων. Στ πι πρηγμέν άκρ τυ φάσματς, η γερμανική αξιλόγηση είναι λεπτμερής και σαφής όσ αφρά τ χειρισμό των επιπτώσεων διανμής σε διαφρετικές περιχές μέσα στη Γερμανία. Τα ικνμικά πρβλήματα της πρώην Ανατλικής Γερμανίας και άλλων περιχών της χώρας αναγνωρίζνται και ι επιπτώσεις στην εργασία σταθμίζνται με αυξημένυς συντελεστές σε αυτές τις περιχές. Στη Φιλανδία, ι επιπτώσεις στη διανμή αξιλγύνται και παρυσιάζνται ως τμήμα της "Βηθητικής Μελέτης" (Supplementary Study) πυ είναι διαθέσιμη στν υπεύθυν για την λήψη της απόφασης μαζί με τα απτελέσματα της ανάλυσης κόστυς φέλυς και άλλα μεγέθη. Παρόλα αυτά σε πλλές άλλες χώρες ρόλς των απτελεσμάτων στη διανμή και την ισότητα είναι πλύ περιρισμένς. Σε κάπιες χώρες η επιθυμία για ίση μεταχείριση γίνεται με την υιθέτηση κινών πρότυπων αξιών για τ χρόν πυ εξικνμείται, τ λειτυργικό κόστς των χημάτων και τα ατυχήματα. Κάτι τέτι πιθανόν κρύβει τ θέμα της διανμής, ακόμη και εάν μερικώς αντισταθμίζει την επίδρασή τυ..14 Μέθδι αξιλόγησης συγκινωνιακών επενδύσεων και διεθνής εμπειρία Τα κριτήρια αξιλόγησης της σκπιμότητας υλπίησης μιας επένδυσης στ δημόσι τμέα είναι αντίστιχα με αυτά πυ χρησιμπιύνται για την αξιλόγηση επενδύσεων στν ιδιωτικό τμέα. Πι συγκεκριμένα, κυρίαρχ ρόλ κατέχυν ι μέθδι πρεξφλημένων χρηματρρών, δηλαδή η μέθδς της Καθαρός Παρύσας Αξίας, η πία στα σχετικά Πελέκα Μαρία Σελίδα 55 από 121 κτώβρις 22

63 Διίκηση Επιχειρήσεων Κριτική Διερεύνηση της Αξιλόγησης Επενδύσεων στ Δημόσι Τμέα - Συγκινωνιακή Υπδμή με τη Μέθδ Κόστυς φέλυς εγχειρίδια απαντάται και ως ικνμική Καθαρή Παρύσα Αξία (Ecnmic Net Present Value - ENPV) ή Καθαρή Πρεξφλημένη Παρύσα Αξία (Net Discunted Present Value) και τυ Εσωτερικύ Επιτκίυ Απόδσης, τ πί απαντάται και ως ικνμικός Συντελεστής Απόδσης (Ecnmic Rate f Return). Επίσης, χρησιμπιείται και δείκτης Κερδφρίας, πίς καλείται δείκτης φέλυς - Κόστυς. Ωστόσ αυτό πυ διαφρπιείται εμφανώς είναι η λήψη απφάσεων με βάση με βάση τις παραπάνω μεθόδυς. Έτσι, "δηγός για την Ανάλυση Κόστυς- Ωφέλειας των Μεγάλων Έργων" στ πλαίσι της περιφερειακής πλιτικής της Ευρωπαϊκής Ένωσης αναφέρει ότι "κατ' αρχήν ττιδήπτε έργ εμφανίζει ένα ΣΑ κάτω τυ 5% ή μία αρνητική ENPV μετά την πρεξόφληση τυ με βάση τ πρεξφλητικό επιτόκι αναφράς 5%, πρέπει να σχεδιάζεται εκ νέυ με πρσχή ή ακόμη και να απρρίπτεται. Παρόλα αυτά, σε ρισμένες εξαιρετικές περιπτώσεις, ακόμη και μια αρνητική καθαρή παρύσα κινωνική αξία μπρεί να γίνει απδεκτή, αν υπάρχει σημαντική καθαρή ωφέλεια μη χρηματικής φύσης. Αλλά αυτή πρέπει να παρυσιάζεται και να αξιλγείται με πρσχή". Στην πράξη, πλλές χώρες εφαρμόζυν ένα επίσημα συμφωνημέν πρεξφλητικό επιτόκι, τ πί, αν και μπρεί να μην είναι θεωρητικά ακριβές, έχει τ πλενέκτημα ότι επιτρέπει τ υπλγισμό όλων των έργων βάσει τυ ίδιυ σημείυ αναφράς. Επμένως, όταν υπάρχει ένα τέτι επίσημ επιτόκι, πρέπει πάνττε να χρησιμπιείται. Διαφρετικά επιλέγεται συνήθως ένα πραγματικό επιτόκι μεταξύ 5-10%. Στην πραγματικότητα αυτή η έλλειψη ακρίβειας δεν απτελεί σημαντικό πρόβλημα για την εκτίμηση, δεδμένυ ότι τα πραγματικά ανεπαρκή έργα εμφανίζυν συνήθως συντελεστές ικνμική απδτικότητας, ι πίι βρίσκνται πλύ έξω από τα όρια αυτά24. Ενδεικτικά αναφέρεται ότι μια εσωτερική έρευνα της Επιτρπής για τα πρεξφλητικά επιτόκια, τα πία χρησιμπιήθηκαν για την εκτίμηση των μεγάλων έργων με χρηματδότηση των Διαρθρωτικών Ταμείων της πρώτης γενεάς, επιβεβαίωσε ότι τα κράτη μέλη πρτείνυν επίσημα πραγματικά πρεξφλητικά επιτόκια, τα πία κυμαίννται μεταξύ ενός ελάχιστυ % και ενός μέγιστυ 10%, ενώ τα περισσότερα επίσημα επιτόκια υπερβαίνυν τ 5%. Ειδικότερα, όσ αφρά τν τμέα των μεταφρών στη Δυτική Ευρώπη υπάρχει μια γενική αναγνώριση της ανάγκης για ικνμική αξιλόγηση των συγκινωνιακών έργων η πία λειτυργεί υπστηρικτικά στη διαδικασία λήψης απφάσεων, παρέχντας σχετική πληρφόρηση σε κατάλληλη μρφή. Επμένως, τα γνωστά κριτήρια απφάσεων (δηλαδή δείκτης Ωφέλειας-Κόστυς (B/C), η Καθαρά Παρύσα Αξία (NPV), τ Εσωτερικό Επιτόκι Απόδσης (IRR) και Συντελεστής Απόδσης τυ Πρώτυ Έτυ (First Year Rate f Return - FYRR)) τείνυν να χρησιμπιύνται ως μέτρα περίληψης της ικνμικής αξίας ενός έργυ. Η ανασκόπηση πυ έγινε στα πλαίσια τυ κιντικύ έργυ EUNET κατέληξε ότι τα πι κινά μέτρα είναι B/C, η NPV και τ IRR. ι συντελεστές πρεξόφλησης πυ χρησιμπιύνται για τν υπλγισμό της NPV και τυ B/C κυμαίννται από % (στη Γερμανία) έως 8% (στη Γαλλία). Αυτό τ εύρς τιμών τυ συντελεστή πρεξόφλησης υπδηλώνει και την έλλειψη συνέπειας ανάμεσα στις εθνικές μεθόδυς αξιλόγησης έργων συγκινωνιακής υπδμής. Στ Ηνωμέν Βασίλει, η επίσημη διαδικασία για την αξιλόγηση συγκινωνιακών έργων25 βασίζεται σε υπλγισμύς NPV. Όλα τα κόστη και τα φέλη ανάγνται στην παρύσα αξία τυς πρεξφλημένα με ένα πρότυπ συντελεστή (πυ στην παρύσα φάση είναι 8% για 0 χρόνια ωφέλιμης ζωής τυ έργυ). Τα ίδια ισχύυν και στν υπλγισμό τυ δείκτη B/C πίς χρησιμπιείται για την κατάταξη των έργων. Στη Γερμανία, για την αξιλόγηση επενδύσεων υπθέτεται ότι τα πραγματικά φέλη ανά περίδ παραμένυν σταθερά και τ άθρισμα τυς για μία αντιπρσωπευτική χρνική 24 Saerbeck R., Ecnmic appraisal f prjects: Guidelines fr a simplified Cst - Benefit Analysis, EIB Paper n.15, Ευρωπαϊκή Τράπεζα Επενδύσεων, Λυξεμβύργ, Η διαδικασία αυτή καλείται BA, βασίζεται σε υπλγισμύς σε Υ/Η και απτελεί τμήμα τυ εγχειριδίυ "Design Manual fr Rads and Bridges" (Highways Agency and thers,1996) πυ ακλυθείται για όλες τα έργα πυ λαμβάνυν δημόσια χρηματδότηση. Πελέκα Μαρία Σελίδα 56 από 121 κτώβρις 22

64 Διίκηση Επιχειρήσεων Κριτική Διερεύνηση της Αξιλόγησης Επενδύσεων στ Δημόσι Τμέα - Συγκινωνιακή Υπδμή με τη Μέθδ Κόστυς φέλυς περίδ συγκρίνεται με την επενδυτική εκρή. Η ανάλυση καταλήγει στν υπλγισμό ενός δείκτη φέλυς - κόστυς πυ απτελεί και κριτήρι για την υλπίηση ή απόρριψη ενός έργυ. δείκτης αυτός υπλγίζεται ως έξης: Ν/Κ = (NB+NW+NS+NE+NR+NU+NF)/K Όπυ Ν/Κ: ΝΒ: NW: NS: ΝΕ: NR: NU: NF: Κ: δείκτης φέλυς κόστυς η μείωση τυ κόστυς μεταφράς ι μεταβλές στ κόστς συντήρησης της υπδμής τα φέλη από τη βελτίωση της δικής ασφάλειας τα φέλη από τη βελτίωση της πρσβασιμότητας Beneficial spatial effects τα φέλη από τη βελτίωση των περιβαλλντικών συνθηκών τα φέλη από την επίδραση παραγόντων πυ δεν σχετίζνται με την κυκλφρία η επενδυτική εκρή Τ πραγματικό επιτόκι πρεξόφλησης πυ χρησιμπιείται είναι %. Αυτό πρέκυψε από ένα μντέλ μακρχρόνιας ανάπτυξης πυ λαμβάνει υπόψη την περιρισμένη διαθεσιμότητα των εθνικών πόρων στ μέλλν. Εμπειρικά δεδμένα επιβεβαιώνυν ότι αυτό τ επιτόκι ανταπκρίνεται πρσεγγιστικά στ μακρχρόνι πραγματικό επιτόκι των δημσίων μλόγων. Τ κριτήρι της παραπάνω εξίσωσης εφαρμόζεται για τα υπό εξέταση έργα. ι κανόνες λήψης απόφασης με βάση αυτή την εξίσωση έχυν ως εξής: Εάν Ν/Κ>, τότε τ έργ είναι υψηλής πρτεραιότητας και πρέπει να συμπεριληφθεί στ σχεδίασμά της επόμενης 20ετίας Εάν 1<Ν/Κ<, τότε τ έργ τπθετείται στην λίστα αναμνής Εάν Ν/Κ< 1, τότε τ έργ απρρίπτεται. Στη Γαλλία, στις περιπτώσεις πυ κάπια επιχείρηση, ιδιωτική ή δημόσια, αναλαμβάνει τη λειτυργία της υπδμής και επμένως πρέπει να διασφαλιστεί η βιωσιμότητα των έργων, υπλγίζνται δύ είδη κερδφρίας. Η μία είναι η χρηματικνμική κερδφρία, η πία σχετίζεται με την επίδραση της υπδμής στυς λγαριασμύς της επιχείρησης και η άλλη είναι τ συλλγικό πλεόνασμα πυ λαμβάνει υπόψη κάπια απτελέσματα σε άλλυς αντιπρσώπυς (agents). Τ συλλγικό πλεόνασμα είναι τ άθρισμα τυ πλενάσματς τυ παραγωγύ (χρηματικνμική κερδφρία) και τ πλεόνασμα τυ χρήστη και των επιπτώσεων σε παρακείμενη υπδμή σε όρυς περιβαλλντικής και ικνμικής ανάπτυξης ή και γενικότερυς. Για κάθε μία από αυτές τις κερδφρίες, υπλγίζεται η NPV και τ IRR. Η διάρκεια ωφέλιμης ζωής ρίζεται στα 0 έτη και λαμβάνεται υπόψη η υπλειμματική αξία. συντελεστής πρεξόφλησης της NPV είναι η σκιώδης τιμή τυ κεφαλαίυ, πυ εκτιμάται στ 8%. Αυτή η εκτίμηση θεωρείται μάλλν απαρχαιωμένη και πλλί θεωρύν ότι η τιμή τυ συντελεστή πρεξόφλησης πρέπει να μειωθεί στ 6%. Εκτός από τις παραπάνω μεθόδυς χρησιμπιείται και μία ακόμη για τν έλεγχ τυ έτυς υλπίησης, Συντελεστής Απόδσης τυ Πρώτυ Έτυ (First Year Rate f Return - FYRR πυ ισύται με τ πλεόνασμα τυ πρώτυ έτυς διαιρεμέν με τ κόστς της επένδυσης και υπό πρϋπθέσεις πυ συχνά ικανπιύνται, τ βέλτιστ έτς υλπίησης τυ έργυ είναι εκείν στ πί τ FYRR είναι ίσ με τ συντελεστή πρεξόφλησης. Στις ΗΠΑ, στόχς της απδτικότητας, δηλαδή της απτελεσματικότερης χρήσης των πόρων, επιτυγχάνεται με την σύγκριση των ριακών φελών και τυ ριακύ κόστυς στις σχετικές διαστάσεις της παραγωγής, χωρίς να λαμβάνεται υπόψη η εναλλακτική με την πία γίνεται η σύγκριση. Επμένως, τ μόν σχετικό κριτήρι είναι αυτό τυ καθαρύ φέλυς, δηλαδή των φελών μείν τυ κόστυς. Στην πράξη συνήθως υπλγίζεται δείκτης BCR Πελέκα Μαρία Σελίδα 57 από 121 κτώβρις 22

65 Διίκηση Επιχειρήσεων Κριτική Διερεύνηση της Αξιλόγησης Επενδύσεων στ Δημόσι Τμέα - Συγκινωνιακή Υπδμή με τη Μέθδ Κόστυς φέλυς αλλά αυτό γίνεται μόν για λόγυς κατάταξης των έργων. Κάπια άλλα κριτήρια πυ πρτείννται όπως τ IRR, τ ROI και η περίδς επανείσπραξης πρέπει να απφεύγνται. Στην Ιαπωνία, η ανάλυση κόστυς - φέλυς για τα έργα συγκινωνιακής υπδμής βασίζνται στν υπλγισμό ενός τρππιημένυ καθαρύ φέλυς και καλείται τρππιημένη ανάλυση κόστυς φέλυς (mdified cst benefit analysis). Στην περίπτωση της Ιαπωνίας, η αξιλόγηση έργων συγκινωνιακή υπδμής στηρίζεται αφενός στην απδτικότητα τυ έργυ (πυ κρίνεται από τ μέγεθς τυ καθαρύ κινωνικύ φέλυς) και αφετέρυ στη δικαισύνη (equity) ανάμεσα στυς διάφρυς τμείς (πυ κρίνεται με βάση τη διανμή των καθαρών φελών). Πλλαπλασιάζντας τα καθαρά φέλη με τ συντελεστή διανμής, πίς αντανακλά την κρίση για την κινωνική αξία, λαμβάνυμε τα τρππιημένα καθαρά φέλη. Επιπλέν πρέπει να σημειωθεί ότι η διανμή τυ τελικύ καθαρύ φέλυς μπρεί να δηγήσει σε πραγματική απζημίωση ή μεταφρά χρημάτων ανάμεσα σε τμείς έτσι ώστε τ έργ να αντισταθμίσει τις επιδράσεις μεταξύ των διαφόρων τμέων. Συνπτικά, τα κριτήρια απδτικότητας μιας επένδυσης σε συγκινωνιακή υπδμή στη διεθνή πρακτική παρυσιάζνται στν Πίνακα.9. Πίνακας.9: Σύγκριση των κριτηρίων απδτικότητας Ωφέλιμη Ζωή Έργυ Συντελεστής Πρεξόφλησης Κριτήρια Επένδυσης Ην. Βασίλει Γ αλλία Ιαπωνία ΗΠΑ Γ ερμανία 0 έτη 20 έτη 40 έτη 20 έτη για δύς 20-0 έτη για αερδρόμια 50 έτη για λιμένες Ελάχιστ 6% (τυπικά 8% για δύς) NPV και δείκτης B/C 8% 4% 7% % Τρππιημένη NPV (=όφελς -k * κόστς, k: πλλαπλασιαστής για τ περιρισμό πρϋπλγισμύ) Κυρίως, δείκτης B/C NPV 40 έτη κατά μέσ όρ Δείκτης B/C Χρήση των Χρήση τυ 0 δείκτης B/C 0 δείκτης B/C δείκτης B/C Έργα με δείκτη κριτηρίων δείκτη B/C για χρησιμπιείται χρησιμπιείτ χρησιμπιείται Β/0 επένδυσης την κατάταξη για την αι για την για την συμπεριλαμβάνντα των έργων απδτικότητα. απδτικότητα απδτικότητα. ι στν κατάλγ των αλλά Παρόλα αυτά. Παρόλα αυτά Παρόλα αυτά υψηλών (αυξανόμενα) άλλα ζητήματα άλλα ζητήματα άλλα ζητήματα πρτεραιτήτων, όχι ως όπως η ισότητα όπως η όπως η ισότητα έργα με δείκτη B/C κριτήρι λαμβάννται ισότητα λαμβάννται ανάμεσα στ 1 και απόφασης υπόψη με άτυπυς τρόπυς λαμβάννται υπόψη με άτυπυς τρόπυς υπόψη με άτυπυς τρόπυς.15 Κόστς χρήσεως κεφαλαίυ: θεωρητική πρσέγγιση στ είναι χαμηλής πρτεραιότητας και τα υπόλιπα απκλείνται Αν και όπως έχει ήδη σημειωθεί στην αξιλόγηση συγκινωνιακών έργων χρησιμπιείται ένας "εθνικός" συντελεστής πρεξόφλησης κρίνεται σκόπιμη η συνπτική παρυσίαση της σχετικής θεωρίας. Υπθέτυμε ότι η ικνμία βρίσκεται σε κατάσταση πλήρυς απασχόλησης και επμένως πιδήπτε είδς δημόσιας δαπάνης μπρεί να αυξηθεί αντικαθιστώντας την ιδιωτική δαπάνη. Επίσης υπθέτυμε ότι ρ είναι η αγραία απόδση της ιδιωτικής επενδυτικής δαπάνης υπό συνθήκες βεβαιότητας και r κινωνικός συντελεστής χρνικής πρτίμησης Κάπιι αναλυτές θέτυν ως αξίωμα την συνάρτηση κινωνικής ευημερίας, πυ έχει την παρακάτω μρφή: Πελέκα Μαρία Σελίδα 58 από 121 κτώβρις 22

66 Διίκηση Επιχειρήσεων Κριτική Διερεύνηση της Αξιλόγησης Επενδύσεων στ Δημόσι Τμέα - Συγκινωνιακή Υπδμή με τη Μέθδ Κόστυς φέλυς Εάν p=r, δεν υπάρχει κανένα πρόβλημα και συντελεστή πρεξόφλησης είναι τ ρ ή τ r. Εάν ρ>τ, πρκύπτει τ ζήτημα της χρήσης τυ ρ ή τυ r ή κάτι ενδιάμεσυ. Σε γενικές γραμμές η απάντηση εξαρτάται από τις εναλλακτικές ευκαιρίες τυ πρς επένδυση πσύ πυ είναι στη διάθεση τυ δημσίυ τμέα και αυτές ι εναλλακτικές από τ πως αυτί ι πόρι συγκεντρώννται και από τυς πλιτικύς και διικητικύς περιρισμύς στυς πίυς υπόκεινται αυτί ι πόρι. ι πόρι για την πραγματπίηση μιας δημόσιας επένδυσης μπρύν να αντληθύν (α) εξ' λκλήρυ από τη μείωση της τρέχυσας ιδιωτικής επένδυσης ή (β) εξ' λκλήρυ από τη μείωση της ιδιωτικής κατανάλωσης ή (γ) από τη μείωση της ιδιωτικής επένδυσης και κατανάλωσης. Ας εξετάσυμε και τις τρεις αυτές εναλλακτικές μία πρς μία. (α) Εάν η κυβέρνηση συγκεντρώσει έστω 1 εκατμμύρι για ένα δημόσι έργ δανειζόμενη τ πσό αυτό εξ' λκλήρυ από την αγρά, μειώνντας ταυτόχρνα ισόπσα την τρέχυσα επένδυση τυ ιδιωτικύ τμέα. Επμένως, η αξία της ετήσιας παραγωγής πυ θυσιάζεται είναι τ γινόμεν τυ 1 εκατμμύρι επί τ ρ. Πρκειμένυ να δικαιλγηθεί η επένδυση τυ παραπάνω πσύ στ δημόσι έργ αυτό πρέπει να έχει μία μέση απόδση μεγαλύτερη τυ ρ πυ θα κέρδιζε εάν επενδυόταν στν ιδιωτικό τμέα. Επμένως εάν χρησιμπιήσυμε τ ρ ως συντελεστή πρεξόφλησης για τις ρές τυ δημόσιυ έργυ και πρκύψει ότι τα φέλη υπερκαλύπτυν την κεφαλαιακή εκρή τυ 1 εκατμμυρίυ, τότε είμαστε βέβαιη ότι η επένδυση τυ 1 εκατμμυρίυ στ δημόσι έργ είναι απδτικότερη από ότι θα ήταν στν ιδιωτικό τμέα. Για την περίπτωση (α), τυλάχιστν, τ ρ μπρεί να θεωρηθεί ως τ καταλληλότερ πσστό πρεξόφλησης και τ εάν η PVv(B)>K είναι τ καταλληλότερ κριτήρι - όπυ PVv(B) είναι η παρύσα αξία της ρής φελών όταν πρεξφλείτε με ρ και Κ είναι η αρχική εκρή (εδώ τ 1 εκατμμύρι ). (β) Εάν υπθέσυμε ότι ι πόρι συγκεντρώννται εξ' λκλήρυ από τη μείωση της κατανάλωσης. Από τη στιγμή πυ η μείωση της ιδιωτικής κατανάλωσης τυ 1 εκατμμυρίυ σήμερα έχει μια ισδύναμη κινωνική αξία τυ 1 εκατμμυρίυ επί (Ι+r) σε ένα χρόν και επί (1+γ)π σε η έτη, αντίστιχη λγική με τ (α) πρτείνει ότι σε αυτή τη περίπτωση κατάλληλς συντελεστής πρεξόφλησης είναι τ r, κινωνικός συντελεστής χρνικής πρτίμησης. Αλλά ανεξάρτητα από τ πως συγκεντρώννται ι πόρι, υπάρχει πάνττε η επιλγή της διάθεσης τυ πσύ σε ιδιωτικές επενδύσεις ι πίες κερδίζυν απόδση ρ στ διηνεκές. Σε αυτή τη περίπτωση και πάλι τ κατάλληλ πσστό πρεξόφλησης είναι τ ρ. Τ συμπέρασμα αυτό αλλάζει μόν σε ειδικές περιπτώσεις όπυ υπάρχυν περιριστικές πλιτικές και διικητικές συνθήκες για τη χρήση αυτών των πόρων. Για παράδειγμα, εάν ανεξάρτητα από την απυσία ικνμικής λγικής, ι πόρι αυτί πυ συγκεντρώννται από μείωση της κατανάλωσης είναι δεσμευμένι σε μία συγκεκριμένη δημόσια επένδυση έτσι 1 It/(C,) α+sy (όπυ C, η συνλική κατανάλωση στ χρόν t και δ τ πσστό με τ πί πρεξφλείται η μελλντική ευημερία). Υπστηρίζυν ότι κινωνικός παράγντας πρεξόφλησης δεν πρέπει να είναι ριακός βαθμός υπκατάστασης τυ μεμνωμένυ καταναλωτή αλλά ριακός βαθμός υπκατάστασης της κινωνίας πυ ρίζεται από την συνάρτηση κινωνικής ευημερίας. Επμένως, θεωρύν ότι τ κινωνικό πσστό χρνικής πρεξόφλησης πρέπει να είναι ίσ με τ κινωνικό πσστό χρνικής πρτίμησης πυ έχει ως εξής: U'(Ct) U'() 1 + <5 Πελέκα Μαρία Σελίδα 59 από 121 κτώβρις 22

67 Διίκηση Επιχειρήσεων Κριτική Διερεύνηση της Αξιλόγησης Επενδύσεων στ Δημόσι Τμέα - Συγκινωνιακή Υπδμή με τη Μέθδ Κόστυς φέλυς ώστε εάν η δημόσια αυτή επένδυση δεν μπρεί να δικαιλγήσει τ πσό δεν συγκεντρώνεται, τότε η απόδση ρ στην ιδιωτική επένδυση είναι μη σχετική. Κάτω από αυτές τις συνθήκες η επιλγή είναι μεταξύ της κατανάλωσης τυ 1 εκατμμυρίυ ή της επένδυσης σε ένα συγκεκριμέν δημόσι έργ. Ξεκάθαρα, όσ υπάρχει περιρισμένη επιλγή πρέπει να επιλεχθεί τ δημόσι έργ εάν και μόν εάν έχει θετικό απτέλεσμα στην κινωνία. Αυτό συμβαίνει όταν τ άθρισμα της απόδσης τυ δημσίυ έργυ είναι μεγαλύτερ από τ 1 εκατμμύρι επί (1+r)n στ τέλς τυ η έτυς. Επμένως, εάν πρεξφλήσυμε τη ρή φελών τυ δημόσιυ έργυ με τ r και τ απτέλεσμα είναι μεγαλύτερ από 1 εκατμμύρι, είναι πρτιμότερ να υιθετήσυμε τ δημόσι έργ από τ να διαθέσυμε τ πσό αυτό σε ιδιωτική κατανάλωση. Συμπεραίνυμε, λιπόν, ότι για την (β) περίπτωση και όταν υπάρχυν πλιτικά εμπόδια πυ περιρίζυν τη χρήση πόρων ως πρς μία συγκεκριμένη δημόσια επένδυση, τ κατάλληλ πσστό πρεξόφλησης είναι τ γ, τ κινωνικό πσστό χρνικής πρτίμησης. (γ) Η τελευταία εναλλακτική αφρά την περίπτωση όπυ ένα πσστό των συνλικών πόρων πρέρχεται από μείωσης της ιδιωτικής κατανάλωσης και τ υπόλιπ από μείωση της ιδιωτικής επένδυσης. Αυτή μπρεί να θεωρηθεί και η πι γενική περίπτωση όπυ για παράδειγμα αύξηση της φρλγίας ίση με 1 εκατμμύρι, ένα πσστό c ίσ με την ριακή ρπή πρς κατανάλωση, μπρεί να πρήλθε από μείωση της ιδιωτικής κατανάλωσης και τ εναπμένν πσστό (Ι-c) είναι η μείωση της τρέχυσας απταμίευσης και επμένως - με δεδμέν ένα κυμαινόμεν επιτόκι αγράς - είναι η μείωση της τρέχυσας ιδιωτικής επένδυσης. Στην περίπτωση αυτή ισχύει ότι εφόσν δεν υπάρχυν περιρισμί στην επένδυση και άρα είναι ανικτό τ ενδεχόμεν ιδιωτικής επένδυσης (πυ είναι δυνατόν πωσδήπτε για τυς πόρυς πυ πρέρχνται από μείωση της ιδιωτικής επένδυσης), τ κατάλληλ πσστό πρεξόφλησης είναι τ ρ. Εάν υπάρχυν πλιτικί περιρισμί πυ δεσμεύυν τυς πόρυς σε συγκεκριμέν δημόσι έργ, πρέπει και πάλι να συγκρίνυμε τις εναλλακτικές χρήσεις τυ 1 εκατμμυρίυ.. Η παραπάνω ανάλυση βασίζεται σε. δύ κύριες υπθέσεις. Η πρώτη υπόθεση είναι ότι αναλγία της απόδσης κάθε χρόνυ της ιδιωτικής επένδυσης χρησιμπιείται για κατανάλωση και τ υπόλιπ επανεπενδύεται. Έτσι 1 εκατμμύρι επένδυσης στν ιδιωτικό τμέα δεν γίνεται 1 εκατμμύρι επί (1+ρ)" σε η έτη, αλλά κάτι λιγότερ. Αυτή η συμπεριφρά μπρεί να μην είναι μη ρθλγική για τ άτμ εάν τ ρ είναι ίσ με τ πρσωπικό πσστό χρνικής πρτίμησης. Αλλά είναι μη ρθλγική για την κινωνία από τη στιγμή πυ η αξία κατανάλωσης ενός Ευρώ σήμερα είναι 1(1+γ) τν επόμεν χρόν, ενώ η απόσυρση αυτύ τυ Ευρώ από την επένδυση συνεπάγεται απώλεια 1(1+ρ) (και p>r). Αλλά η ρθλγικότητα ή όχι αυτής της συμπεριφράς δεν υπεισέρχεται απαραίτητα στην αξιλόγηση δημσίων έργων. Στην απυσία περιρισμών για τυς πρς επένδυση πόρυς, η εναλλακτική της χρήσης αυτών των πόρων σε δημόσια επένδυση δεν είναι η επιστρφή τυς σε ιδιώτες επενδυτές (η τελική αξία στην περίπτωση αυτή εξαρτάται από την αναλγία της καθαρής απόδσης πυ διαθέτεται σε κατανάλωση). Η καλύτερη εναλλακτική είναι η τπθέτηση αυτών των πόρων απευθείας σε ιδιωτικές επενδύσεις και με την επανεπένδυση όλης της απόδσης μεγιστπιείται η τελική αξία. Η δεύτερη υπόθεση αφρά τυς πλιτικύς περιρισμύς της κατανάλωσης πιυδήπτε φέλυς τυ δημόσιυ έργυ. Όπως αναφέρθηκε, όταν τ ρ είναι μεγαλύτερ από τ r, είναι παράλγ πιαδήπτε απόδση τυ δημόσιυ έργυ να χρησιμπιείται για κατανάλωση και όχι επανεπένδυση. Εάν τα φέλη είναι έμμεσα, η κυβέρνηση μπρεί να μετατρέπει την αξία των φελών σε μετρητά με την επιβλή φόρων υπλγιζόμενων έτσι ώστε να παράγυν την αξία των έμμεσων φελών. Αυτά τα φρλγικά έσδα μπρύν στην συνέχεια να επενδυθύν εξ' λκλήρυ στν ιδιωτικό τμέα και να έχυν απόδση ρ. Πελέκα Μαρία Σελίδα 60 από 121 κτώβρις 22

68 Διίκηση Επιχειρήσεων Κριτική Διερεύνηση της Αξιλόγησης Επενδύσεων στ Δημόσι Τμέα - Συγκινωνιακή Υπδμή με τη Μέθδ Κόστυς φέλυς Εάν υπάρχυν περιρισμί πυ εμπδίζυν τ δημόσι τμέα να λειτυργήσει με αυτό τ τρόπ, κάπια ή όλα τα φέλη σε κάθε έτς θα καταναλώνεται. Κάθε πσό φέλυς πυ καταναλώνεται στ χρόν t πρέπει να αναχθεί στ τέλς της ωφέλιμης ζωής, έστω στ έτς η, με συντελεστή αναγωγής γ. Τ άθρισμα των τελικών αξιών πυ ανάχθηκαν έπειτα πρεξφλείται στ παρόν με τ κατάλληλ συντελεστή ρ..16 Αξιλόγηση επενδύσεων συγκινωνιακής υπδμής υπό συνθήκες αβεβαιότητας Αν και η ανάλυση κινδύνυ και η σπυδαιότητά της έχει καταστεί σαφής στην αξιλόγηση ιδιωτικών επενδύσεων υπδμής, τ σημεί αυτό απτελεί συχνά την αδυναμία της εκ των πρτέρων εκτίμησης των πρτεινόμενων δημσίων έργων. Η ανάλυση κινδύνυ πυ πραγματπιείται σε κάθε μελέτη έργυ, εξαρτάται κυρίως από την εμπειρία και τη γνώση τυ μελετητή - συμβύλυ, εφόσν στα σχετικά εγχειρίδια δεν υπάρχει πρτυππιημένη ή αναλυτικά πρτεινόμενη ανάλυση κινδύνυ. Με δεδμένη τη σχετικά μικρή εμπειρία των περισσότερων χωρών και μελετητών στ χώρ της κινωνικικνμικής ανάλυσης και ιδιαίτερα στν τμέα των μεταφρών, ι μέθδι πυ χρησιμπιύνται είναι ι σχετικά απλές με κυρίαρχη την ανάλυση ευαισθησίας. Θα πρέπει να σημειωθεί ότι τα σχετικά εγχειρίδια και η έρευνα στην περιχή αυτή επικεντρώννται κυρίως στην απτίμηση των διάφρων στιχείων κόστυς και φέλυς και ελάχιστα αναφέρνται σχετικά με την ανάλυση κινδύνων. Δύ είναι ι κύριες μέθδι ανάλυσης κινδύνυ πυ πρτείννται καθλικά από όλη τη σχετική βιβλιγραφία. Η πρώτη από αυτές (η πία χρησιμπιείται συλλήβδην και στις μελέτες) είναι η ανάλυση ευαισθησίας. Σύμφωνα με τν "δηγό για την ανάλυση κόστυς - ωφέλειας των μεγάλων έργων" της Ευρωπαϊκής Επιτρπής, "κάθε ανεξάρτητη μεταβλητή για την πία μια μεταβλή 1% δηγεί σε μία αλλαγή 1% ή μεγαλύτερη τυ ικνμικύ συντελεστή απόδσης ή της ικνμικής καθαράς παρύσας αξίας, αναμφίβλα είναι κρίσιμη και πρέπει να εκτιμηθεί όσ τ δυνατόν πι αξιόπιστα". Η δεύτερη μέθδς πυ αναφέρεται εκτεταμένα είναι η κατανμή πιθαντήτων. Ωστόσ ανώτερες τεχνικές όπως για παράδειγμα η τεχνική Μντε Κάρλ συστήνεται να εφαρμόζεται στα πλύ μεγάλα έργα (πυ θεωρύνται αυτά πυ έχυν πρϋπλγισμό πάνω από 25 εκατμμύρια Ευρώ για επενδύσεις υπδμής). Με σκπό να παρτρύνει τη διεξαγωγή της ανάλυσης κινδύνυ (μετά την απκάλυψη μελέτης ότι σε 4 μεγάλα έργα, μάδα αξιλόγησης της ΓΔΧνί θεωρεί ότι η ανάλυση ευαισθησίας και κινδύνυ απτέλεσε συχνά τ αδύναμ σημεί της αξιλόγησης), η Ευρωπαϊκή Επιτρπή τόνισε την εναλλακτικότητα πυ υφίσταται μεταξύ, αφενός έργων υψηλύ κινδύνυ και υψηλής κινωνικής απόδσης και αφετέρυ έργων μικρύ κινδύνυ και χαμηλής κινωνικής απόδσης και σημείωσε ότι δεν υπάρχει κανένας λόγς να επιβάλλεται μια υδετερότητα από άπψη κινδύνυ. Στ σημεί αυτό ι απόψεις διίστανται. Σύμφωνα, λιπόν, με την Παγκόσμια Τράπεζα27, "η αβεβαιότητα, αν και πανταχύ παρύσα, πρέπει να παίζει ένα πλύ μικρό ρόλ στην αξιλόγηση δημσίων έργων". Σύμφωνα με την ίδια πηγή, πρέπει να εξετάζεται κάτω από πικίλες εξαιρετικές περιπτώσεις, συμπεριλαμβανμένων των ιδιαίτερα μεγάλων (σχετικά με την εθνική ικνμία) έργων. Αλλες σημαντικές περιπτώσεις όπυ μπρεί να είναι σημαντικός ή επιθυμητός τυπικός συνυπλγισμός της αβεβαιότητας περιλαμβάνυν έργα με κινωνικά μη ανυπέρβλητ κίνδυν σε σημαντικές μάδες πυ βρίσκνται υπό δυσμενείς συνθήκες και θα υπφέρυν σε μη απδεκτό βαθμό από δυσμενή αβέβαια γεγνότα και πιθανόν έργα πυ σχετίζνται υψηλά (και ιδιαίτερα θετικά) με τ εθνικό εισόδημα. Παρόμιες απόψεις με την παραπάνω εκφράζνται και σε άλλα εγχειρίδια. 27 Andersn R. Jhn, Frecasting, Uncertainty and Public Prject Appraisal, The Wrld Bank, February 1989 Πελέκα Μαρία Σελίδα 61 από 121 κτώβρις 22

69 Διίκηση Επιχειρήσεων Κριτική Διερεύνηση της Αξιλόγησης Επενδύσεων στ Δημόσι Τμέα - Συγκινωνιακή Υπδμή με τη Μέθδ Κόστυς φέλυς Από τα παραπάνω καθίσταται σαφές ότι η ανάλυση κινδύνυ στην αξιλόγηση δημσίων έργων είναι ένα σημεί πυ χρήζει ιδιαίτερης πρσχής. ι απόψεις των διάφρων φρέων / ργανισμών σχετικά με τ ζήτημα αυτό εξακλυθύν να είναι συγκεχυμένες γεγνός πυ πρσθέτει πρβλήματα σε ένα πεδί πυ θεωρείται ύτως ή άλλως πρβληματικό. Αυτό πυ καθίσταται σαφές από τη σχετική βιβλιγραφία είναι η πρφανής αδυναμία της να καλύψει ένα τόσ σημαντικό ζήτημα και η ανάγκη για περαιτέρω έρευνα και μελέτη στ πεδί αυτό. Πελέκα Μαρία Σελίδα 62 από 121 κτώβρις 22

70 Διίκηση Επιχειρήσεων Κριτική Διερεύνηση της Αξιλόγησης Επενδύσεων στ Δημόσι Τμέα - Συγκινωνιακή Υπδμή με τη Μέθδ Κόστυς φέλυς Κεφάλαι 4: Συγκριτική Ανάλυση της Χρησιμπίησης της Μεθόδυ Κόστυς φέλυς στ πλαίσι της Αξιλόγησης Επενδύσεων τυ Ιδιωτικύ Τμέα και τυ Δημσίυ Τμέα - Συγκινωνιακή Υπδμή 4.1 Εισαγωγικές παρατηρήσεις Στα Κεφάλαια 2 και εξετάστηκε η αξιλόγηση επενδύσεων και η εφαρμγή της ανάλυσης κόστυς φέλυς από τις επιχειρήσεις τυ ιδιωτικύ τμέα και στα έργα συγκινωνιακής υπδμής τυ δημσίυ τμέα αντίστιχα. Στ παρόν κεφάλαι επιχειρείται αρχικά η απσαφήνιση της χρησιμότητας και σκπιμότητας αξιλόγησης επενδύσεων και γίνεται μια αντιπαράθεση της αξιλόγησης σε ιδιωτικό και δημόσι τμέα. Τ συμπέρασμα πυ πρκύπτει από αυτήν την αντιπαράθεση είναι ότι η αξιλόγηση επενδύσεων στν ιδιωτικό τμέα βρίσκεται σε πλύ πι ώριμ στάδι από την αντίστιχη στ δημόσι τόσ από θεωρητικής όσ και από πρακτικής άπψης και ότι δημόσις τμέας έχει να αντιμετωπίσει διάφρες σημαντικές αδυναμίες. Στην πρσπάθεια τυ αυτή μπρεί να "δανειστεί" διάφρα στιχεία / μεθόδυς / συμπεράσματα από τ αντίστιχ πεδί τυ ιδιωτικύ τμέα. 4.2 Συνήθη λάθη στην αξιλόγηση επενδύσεων στν ιδιωτικό και στν δημόσι τμέα Σχετικά με την αξιλόγηση επενδύσεων τόσ στν ιδιωτικό όσ και στ δημόσι τμέα γίννται κάπια "συνήθη" λάθη τα πία σε μεγαλύτερ ή μικρότερ βαθμό μετριάζυν (ή ακόμη και ακυρώνυν) την σπυδαιότητα της αξιλόγησης, ιεράρχησης και επιλγής επενδυτικών έργων. Τα περισσότερ διαδεδμένα από αυτά περιγράφνται και αντικρύνται παρακάτω. "Από τη στιγμή πυ ι μέθδι αξιλόγησης είναι πστικές, η αξιλόγηση είναι αντικειμενική" ι μέθδι πυ χρησιμπιύμε στην αξιλόγηση μπρεί να είναι πστικές, αλλά ι εισρές τυς αφήνυν πλλά περιθώρια για υπκειμενικές κρίσεις. Επμένως, τ απτέλεσμά τυς χρωματίζεται από την υπκειμενική κρίση πυ υπεισέρχεται στην διαδικασία. Η πρφανής αντιμετώπιση αυτύ τυ πρβλήματς είναι, πριν ακόμη αρχίσει η διαδικασία αξιλόγησης, να μειωθεί στ ελάχιστ η υπκειμενική κρίση. Κάτι τέτι, όμως, μπρεί λέγεται εύκλα αλλά εφαρμόζεται πλύ δύσκλα. Με δεδμένη την έκθεση σε εξωτερική πληρφόρηση, ανάλυση και γνωμδότηση είναι σχεδόν απίθαν για πιαδήπτε διαδικασία αξιλόγησης να ξεκινήσει χωρίς πρκατάληψη. "Μια εμπεριστατωμένη αξιλόγηση διαρκεί στ άπειρ" Η απόφαση πυ λαμβάνεται από πιαδήπτε μέθδ αξιλόγησης επηρεάζεται τόσ από παράγντες σχετικύς με τ έργ όσ και από παράγντες ανεξάρτητυς από αυτό. Με δεδμέν ότι τ εσωτερικό και εξωτερικό περιβάλλν τυ έργυ συνεχώς μεταβάλλεται και μπρεί να απκαλύπτνται νέες πληρφρίες / σχετικά στιχεία για αυτό ή να μεταβάλλνται ι παράγντες πυ τ επηρεάζυν, η αξιλόγηση επενδύσεων πρέπει να γίνεται μέσα σε ένα εύλγ χρνικό διάστημα ώστε να αντιπρσωπεύει τις τρέχυσες συνθήκες της αγράς και να αντανακλά την τρέχυσα πληρφόρηση. Πελέκα Μαρία Σελίδα 6 από 121 κτώβρις 22

71 Διίκηση Επιχειρήσεων Κριτική Διερεύνηση της Αξιλόγησης Επενδύσεων στ Δημόσι Τμέα - Συγκινωνιακή Υπδμή με τη Μέθδ Κόστυς φέλυς "Μια καλή αξιλόγηση παρέχει την ακριβή αξία και δηγεί στην ρθή ιεράρχηση των έργων" Ακόμη και μετά τη διεξαγωγή της πι επιτυχημένης και λεπτμερύς αξιλόγησης, υπάρχει αβεβαιότητα στα τελικά απτελέσματα, πυ πρκύπτει ως απόρρια των υπθέσεων πυ έχυν υιθετηθεί στην όλη διαδικασία. Είναι μη ρεαλιστικό να αναμένυμε ή να απαιτύμε απόλυτη βεβαιότητα στην αξιλόγηση επενδύσεων, από τη στιγμή πυ αφενός ι χρηματρρές, τα φέλη και τα κόστη και αφετέρυ ι συντελεστές πρεξόφλησης εκτιμώνται με κάπι σφάλμα. Αυτό συνεπάγεται ότι αναλυτής στις πρτάσεις / συστάσεις τυ πρέπει να συνυπλγίζει πάντα ένα περιθώρι σφάλματς. "Όσ πι πστικπιημένη η μέθδς, τόσ καλύτερη η αξιλόγηση" Η χρησιμότητα των μεθόδων αξιλόγησης επενδύσεων περιρίζεται από τ χρόν και την πρσπάθεια πυ απαιτείται από τν αναλυτή για τν υπλγισμό των εισρών της μεθόδυ. Εάν ι εισρές είναι λανθασμένες, τ απτέλεσμα των μεθόδων θα αντανακλά / εμπεριέχει αυτό τ σφάλμα. Σε γενικές γραμμές, η πιότητα της αξιλόγησης είναι ανάλγη με τ χρόν πυ δαπανήθηκε για την συγκέντρωση των δεδμένων και την κατανόηση τυ /των υπό εξέταση έργων και όχι από την πστικπίηση των εισρών ανάλυσης. "Τ απτέλεσμα της αξιλόγησης είναι αυτό πυ μετρά, η διαδικασία αξιλόγησης δεν είναι σημαντική" Η επικέντρωση απκλειστικά και μόν στα απτελέσματα της αξιλόγησης, δηλαδή στην ιεράρχηση και επιλγή επενδυτικών έργων είναι επικίνδυνη καθώς είναι πλύ πιθανόν να χάσυμε κάπια πλύτιμη άπψη πυ μπρεί να πρκύψει από την εξέταση της διαδικασίας αξιλόγησης. Η διαδικασία μπρεί να εξηγήσει σε σημαντικό βαθμό τα απτελέσματα της αξιλόγησης και να δώσει τις απαντήσεις σε κάπια κύρια ερωτήματα. 4. Χρνική υστέρηση της αξιλόγησης επενδύσεων στν δημόσι έναντι τυ ιδιωτικύ τμέα Η ανάλυση κόστυς - φέλυς στν ιδιωτικό τμέα εφαρμόζεται μεταξύ άλλων στα πλαίσια της διαδικασίας κεφαλαιακύ πρϋπλγισμύ. Στν δημόσι τμέα και ιδιαίτερα στ τμέα των μεταφρών εφαρμόζεται για την ιεράρχηση και επιλγή ανάμεσα στα δημσία (συγκινωνιακά) έργα. Η ανάγκη για την ικνμική αξιλόγηση των πρτεινόμενων επενδύσεων σε πάγια περιυσιακά στιχεία και για την επιστημνική τεκμηρίωση των επιλεχθέντων εναλλακτικών καθίσταται σαφής στν ιδιωτικό τμέα από πλύ νωρίς και ήδη τ επιστημνικό αυτό πεδί μετρά ιστρία σχεδόν ενός αιώνα. Η αξιλόγηση επενδύσεων σε πάγια περιυσιακά στιχεία απτελεί μια ενιαία και σχεδόν πρτυππιημένη διαδικασία, τυλάχιστν με τη μρφή πυ πρσεγγίζεται και αναλύεται στη σχετική βιβλιγραφία και πρακτική και εκτιμάται ότι λίγ πλύ έχει φτάσει την ωριμότητά της. Αντίθετα, η ανάγκη ικνμικής αξιλόγησης των δημσίων έργων και ιδιαίτερα στ τμέα των μεταφρών εντπίστηκε και αναγνωρίστηκε μόν τα τελευταία δεκαπέντε με είκσι χρόνια. ι αιτίες της σημαντικής αυτής καθυστέρησης πρέπει να αναζητηθύν αρχικά στην γραφεικρατική ργάνωση τυ δημσίυ τμέα, στη διάσταση συμφερόντων στα διάφρα επίπεδα δημόσιας διίκησης (τπικό, περιφερειακό, εθνικό) ή ακόμη και στις επιδιώξειςστόχυς των ατόμων πυ λαμβάνυν τις απφάσεις στν δημόσι τμέα, παράγντες πυ θεωρύσαν ανεπιθύμητη την επιστημνική αξιλόγηση των πρτεινόμενων έργων και εμπόδιζαν τη χρήση της. Επίσης, η καθυστέρηση πρέπει να απδθεί και στην ιδιαίτερα σημαντική έλλειψη συγκινωνιακής υπδμής σε όρυς πιότητας και πσότητας. Με δεδμένη την έλλειψη της σχετικής υπδμής, όταν ένα έργ λκληρωνόταν υπήρχε άμεση Πελέκα Μαρία Σελίδα 64 από 121 κτώβρις 22

72 Διίκηση Επιχειρήσεων και επαρκής ζήτηση πυ να δικαιλγεί την κατασκευή τυ και με αυτό τν τρόπ καθίστατ μη απαραίτητη η ικνμική αξιλόγηση τυ. Άλλωστε, ι δημόσιες επενδύσεις συχνά χρησιμπιήθηκαν ως μέτρ ενθάρρυνσης της ικνμικής δραστηριότητας και επμένως, η μακρικνμική αυτή διάσταση δημιυργίας ζήτησης μέσω κατασκευής δημσίων έργων θεωρήθηκε περισσότερ κρίσιμη από την απτελεσματική χρήση της υπδμής αυτής καθαυτής. Η τάση πρς την ικνμική αξιλόγηση των συγκινωνιακών έργων πυ παρατηρείται τα τελευταία χρόνια απδίδεται αφενός στην σημαντική βελτίωση της υπδμής σε διεθνές επίπεδ, γεγνός πυ μειώνει την ριακή χρησιμότητα νέων έργων και αφετέρυ στην ικλγική συνείδηση πυ έχει διαμρφωθεί και απαιτεί την κριτική εξέταση των περιβαλλντλγιών επιπτώσεων. Άλλωστε ι περιρισμένι πόρι τυ δημσίυ τμέα καθιστύν αναγκαία την κατανμή των ιδιαίτερα περιρισμένων χρηματικνμικών πόρων σε πραγματικά απτελεσματικά έργα. Αξισημείωτ είναι τ γεγνός ότι για την αξιλόγηση επενδύσεων και δη σε συγκινωνιακά έργα, δημόσις τμέας υιθετεί πλλές μεθόδυς και πρακτικές από τν ιδιωτικό τμέα και ειδικότερα από τ πεδί της διίκησης επιχειρήσεων (χρηματικνμική διίκηση, marketing, στρατηγική κτλ) με στόχ την απτελεσματικότερη διίκηση των δημσίων πόρων. Παρόλα αυτά θεωρείται ότι η ανάλυση πυ πραγματπιείται είναι σε πλλά σημεία απλυστευμένη και ότι τ επιστημνικό αυτό πεδί εάν και έχει πραγματπιήσει σημαντικά βήματα πρς τη θετική κατεύθυνση δεν μπρεί να χαρακτηριστεί "ώριμ". Η κατάσταση αυτή απδίδεται μερικώς και στην έλλειψη καταρτισμένων στελεχών (ιδιαίτερα στις υπό ανάπτυξη χώρες), τα πία μπρύν να κατανήσυν όλες τις πτυχές και να αντιμετωπίσυν τα πρβλήματα πυ πρκύπτυν στ κατά γενική μλγία δύσκλ και πλυδιάστατ έργ της αξιλόγησης, ιεράρχησης και επιλγής δημσίων έργων. 4.4 Συγκριτική ανάλυση της μεθόδυ κόστυς φέλυς στ πλαίσι αξιλόγησης επενδύσεων τυ ιδιωτικύ και τυ δημόσιυ τμέα Γενικές παρατηρήσεις Κριτική Διερεύνηση της Αξιλόγησης Επενδύσεων στ Δημόσι Τμέα - Συγκινωνιακή Υπδμή με τη Μέθδ Κόστυς φέλυς όρς κριτήρια απδτικότητας (όπως χρησιμπιείται στην βιβλιγραφία αξιλόγησης συγκινωνιακών έργων) περιλαμβάνει τ χρνικό ρίζντα της επένδυσης (ωφέλιμη ζωή τυ έργυ), τα κριτήρια της επένδυσης και τη χρήση τυς καθώς και τ συντελεστή πρεξόφλησης. Ας αντιπαραθέσυμε, λιπόν, ένα πρς ένα τα στιχεία αυτά Κριτήρια Επένδυσης Όσ αφρά τα κριτήρια επένδυσης είναι σαφές ότι ι μέθδι των πρεξφλημένων χρηματρρών χρήζυν γενικής αναγνώρισης και απδχής. Στν ιδιωτικό τμέα τα κύρια κριτήρια επένδυσης πυ χρησιμπιύνται στην αξιλόγησης κεφαλαιακών επενδύσεων είναι τ πσστό εσωτερικής απόδσης (IRR) και η καθαρά παρύσα αξία (NPV). Επικυρικά, εφαρμόζνται και κάπιες ατελής μέθδι αξιλόγησης όπως για παράδειγμα η περίδς επανείσπραξης. Τα κριτήρια επένδυσης χρησιμπιύνται για την αξιλόγηση, κατάταξη και επιλγή ανάμεσα σε εναλλακτικές επενδυτικές λύσεις. Τα ίδια κριτήρια εφαρμόζνται και στην αξιλόγηση συγκινωνιακών έργων. Πι συγκεκριμένα, η NPV χρησιμπιείται σε πλλές χώρες, όπως τ Ηνωμέν Βασίλει, ι ΗΠΑ και η Γαλλία (η τελευταία χρησιμπιεί μια τρππιημένη μρφή της). T IRR (πυ καλείται ικνμικός Συντελεστής Απόδσης) συστήνεται ως κριτήρι αξιλόγησης από τν "δηγό για την ανάλυση κόστυς - ωφέλειας των μεγάλων έργων" της Ευρωπαϊκής Επιτρπής. Τέλς, αξισημείωτη είναι η θέση πυ κατέχει δείκτης φέλυς κόστυς (B/C), πίς χρησιμπιείται σε Αγγλία, Γερμανία και Ιαπωνία. Παρόλα αυτά λίγες είναι ι περιπτώσεις Πελέκα Μαρία Σελίδα 65 από 125 κτώβρις 22

73 Διίκηση Επιχειρήσεων Κριτική Διερεύνηση της Αξιλόγησης Επενδύσεων στ Δημόσι Τμέα - Συγκινωνιακή Υπδμή με τη Μέθδ Κόστυς φέλυς (όπως πχ αυτή της Γερμανίας) στις πίες τα κριτήρια επένδυσης χρησιμπιύνται ως απόλυτα εργαλεία αξιλόγησης, ιεράρχησης και επιλγής έργων. Κάπιες χώρες χρησιμπιύν τα κριτήρια αυτά απκλειστικά για την κατάταξη αλλά όχι την επιλγή έργων, ενώ σε κάπιες άλλες τα κριτήρια επένδυσης εφαρμόζνται για την εκτίμηση της απδτικότητας τυ έργυ, αλλά κάπια άλλα ζητήματα (πχ κινωνική δικαισύνη), τα πία λαμβάννται υπόψη με άτυπ τρόπ, καθρίζυν πια έργα θα υλπιηθύν. Αυτό πυ πρέπει να σημειωθεί και αφρά και τυς δύ τμείς είναι η άγνια για τις αδυναμίες τυ IRR σε σχέση με την NPV. Η βιβλιγραφία για τ κεφαλαιακό πργραμματισμό δεν παραλείπει να αναφέρει τις αδυναμίες τυ IRR, αλλά είναι υπό συζήτηση τ κατά πόσ ι αναλυτές λαμβάνυν υπόψη τυς κάτι τέτι. Αντίθετα, η βιβλιγραφία για την ανάλυση κόστυς φέλυς σε συγκινωνιακά έργα πρσπερνά τ ζήτημα χωρίς καν να τ αναφέρει. Θεωρείται δε βέβαι ότι ι αναλυτές / μελετητές τυ χώρυ δεν λαμβάνυν υπόψη τυς τ ζήτημα. Αυτό πυ μετριάζει τ παραπάνω πρόβλημα είναι ότι η χρήση των Η/Υ δήγησε σε σημαντική απλπίηση των πράξεων η πία είχε ως απτέλεσμα τν ταυτόχρν υπλγισμό τυ IRR και της NPV Συντελεστής Πρεξόφλησης Ένα σημαντικό ζήτημα πυ πρκύπτει όταν χρησιμπιύνται ως κριτήρια επένδυσης η NPV ή δείκτης B/C είναι πρσδιρισμός τυ συντελεστή πρεξόφλησης. Η εύρεση τυ κατάλληλυ συντελεστή απτελεί ένα πλύπλκ και απαιτητικό πρόβλημα. ενδεδειγμένς συντελεστής πρεξόφλησης απτέλεσε στη θεωρία τυ κεφαλαιακύ πργραμματισμύ ένα ζήτημα πυ εξετάστηκε εις βάθς και αναλύθηκε για σειρά ετών. Τελικά, αυτό πυ επικρατεί σήμερα είναι ότι συντελεστής πυ πρέπει να χρησιμπιείται για την πρεξόφληση των χρηματρρών είναι τ μέσ σταθμικό κόστς κεφαλαίυ (Weighted Average Cst f Capital - WACC). Θεωρητικά, λιπόν, εάν λάβυμε ως δεδμένη την (βέλτιστη) κεφαλαιακή δμή της, κάθε επιχείρηση έχει τ δικό της WACC τ πί μπρεί να μεταβάλλεται με την πάρδ τυ χρόνυ. Φυσικά, στην πράξη υπλγισμός τυ WACC είναι δύσκλς. Γι' αυτό ι περισσότερες (τυλάχιστν ι μικρμεσαίες) επιχειρήσεις καταφεύγυν σε ένα συντελεστή πρεξόφλησης πυ είναι απτέλεσμα μιας χνδρικής εκτίμησης. Στην αξιλόγηση των δημσίων έργων τα πράγματα περιπλέκνται ακόμη περισσότερ. Αν και η βιβλιγραφία σχετικά με τ κινωνικό πσστό πρεξόφλησης είναι πλύσια δεν έχει καταλήξει σε κάπια γενικά απδεκτή θεωρία. Αντίθετα, ι απόψεις πυ διατυπώννται σε αυτή είναι σε πλλές περιπτώσεις αντίθετες και αναιρύν η μία την άλλη. Η πρφανής δυσκλία έγκειται στην σύνδεση τυ κινωνικύ πσστύ απόδσης με μακρικνμικά μεγέθη της ικνμίας. Για να αντιμετωπίσυν τ πρόβλημα αυτό, όλα σχεδόν τα κράτη έχυν καταλήξει και υιθετύν ή κάπιυς συντελεστές μέσα σε ένα εύρς ή ένα μνσήμαντ συντελεστή. Ενδεικτικά αναφέρυμε ότι ι περισσότερι συντελεστές κυμαίννται γύρω στ 5%, χωρίς να διευκρινίζεται εάν τ πσστό αυτό εμπεριέχει ή όχι τν πληθωρισμό Εκτίμηση στιχείων φέλυς κόστυς Μία άλλη σημαντική για πρφανής λόγυς εισρή στην αξιλόγηση είναι τα στιχεία φέλυς και κόστυς. Στην ανάλυση κόστυς φέλυς τα στιχεία εκφράζνται πάντα σε χρηματικές μνάδες. Γενικά η εκτίμηση και απτίμηση των στιχείων κόστυς είναι πι απλή και λιγότερ απαιτητική από άπψη πρσπάθειας και χρόνυ από την αντίστιχη των στιχείων φέλυς. Στν κεφαλαιακό πργραμματισμό, ι όρι όφελς και κόστς αναφέρνται στις χρηματικές εισρές και εκρές αντίστιχα. Η εκτίμηση των χρηματρρών είναι γενικά ένα δύσκλ εγχείρημα πυ απαιτεί γνώση τυ εμπρικύ και λγιστικύ κυκλώματς της επιχείρησης. Ένα σημαντικό σημεί είναι η πρόβλεψη των πωλήσεων. Συνήθως για τα στιχεία φέλυς Πελέκα Μαρία Σελίδα 66 από 125 κτώβρις 22

74 Διίκηση Επιχειρήσεων Κριτική Διερεύνηση της Αξιλόγησης Επενδύσεων στ Δημόσι Τμέα - Συγκινωνιακή Υπδμή με τη Μέθδ Κόστυς φέλυς και κόστυς υπάρχυν διαμρφωμένες τιμές στην αγρά ι πίες και χρησιμπιύνται για τη χρηματική απτίμηση τυς. Στην αξιλόγηση συγκινωνιακών έργων, ι όρι όφελς και κόστς αναφέρνται στ κινωνικό όφελς και τ κινωνικό κόστς. Η απτίμησή τυς είναι γενικά ένα από τα δυσκλότερα πρβλήματα της όλης διαδικασίας είτε λόγω της μη χρηματικής φύσης τυς είτε λόγω της μη ύπαρξης διαμρφωμένων τιμών στην αγρά. Η απτίμηση των στιχείων κόστυς και φέλυς απτελεί τ σημεί εστίασης της σχετικής βιβλιγραφίας και εμπεριέχει την υπκειμενική κρίση σε πλύ μεγαλύτερ βαθμό από ότι η απτίμηση των χρηματρρών στην αξιλόγηση κεφαλαιακών στιχείων τυ ιδιωτικύ τμέα. Σημαντικό σημεί είναι η πρόβλεψη της κυκλφρίας πυ στηρίζεται σε διάφρα μντέλα και στιχεία μηχανικής. Παρόλα αυτά και στ σημεί αυτό δεν υπάρχει μβρντία απόψεων σχετικά με τν ρισμό και τις μεθόδυς πυ πρέπει να χρησιμπιηθύν για την απτίμηση της αξίας κυρίως των στιχείων φέλυς. Η μέθδς πυ χρησιμπιείται ευρέως για την χρηματική απτίμηση των στιχείων φέλυς και πυ πρέρχεται από τν επιστημνικό χώρ τυ marketing είναι η μέθδς των δηλωμένων πρτιμήσεων. Η συνεισφρά κάθε στιχείυ φέλυς στην συνλική αξιλόγηση διαφρπιείται σημαντικά από χώρα σε χώρα. Έτσι για παράδειγμα η αξία τυ χρόνυ πυ εξικνμείται απτελεί στις ανεπτυγμένες χώρες τ 70-80% των συνλικών φελών ενώ στις υπανάπτυκτες χώρες είναι αμελητέα. Η μέτρηση τυ ικνμικύ φέλυς των συγκινωνιακών έργων συνήθως εμπεριέχει περισσότερ σύνθετα εννιλγικά και πρακτικά πρβλήματα απ' ότι η μέτρηση τυ ικνμικύ κόστυς τυς. ι λόγι για τυς πίυς συμβαίνει αυτό είναι διάφρι. Καταρχήν, κάπια φέλη, αν και είναι άμεσα - όπως η εξικνόμηση χρόνυ πυ πρκύπτει π.χ. από την κατασκευή μιας γέφυρας - είναι δύσκλ να εκφραστύν σε χρηματικύς όρυς από τη στιγμή πυ συνήθως δεν υπάρχυν τιμές στην αγρά ι πίες να είναι ενδεικτικές για τ πσό πυ τα άτμα είναι διατεθειμένα να πληρώσυν. Έπειτα, τα φέλη από τ μειωμέν κόστς μεταφράς αφρύν μεγάλη κλίμακα, πλλά άτμα και μακρχρόνια περίδ και αυτό δυσχεραίνει την πρόβλεψη και την κατανμή της επίδρασης τυς. Τέλς, πλλά φέλη από τη βελτίωση των μεταφρών είναι έμμεσα, όπως για παράδειγμα η διέγερση της ικνμικής δραστηριότητας και για την εμφάνιση τυς, απαιτύνται πλλές φρές επενδύσεις σε άλλυς τμείς, ι πίες δεν είναι βέβαι αν θα πραγματπιηθύν. Η μέτρηση των φελών ενός πρτεινόμενυ έργυ εμπεριέχει την σύγκριση όχι μόν με την κατάσταση χωρίς τ έργ, αλλά και με την επόμενη καλύτερη εναλλακτική πρόταση πρκειμένυ να διασφαλιστεί ότι τ πρτεινόμεν έργ είναι η καλύτερη εναλλακτική. Εάν ένα έργ συγκρίνεται με τις τρεις ή τέσσερις εναλλακτικές, τα φέλη υπερτνίζνται. Πλλές φρές σύνθετα εννιλγικά πρβλήματα καθιστύν δύσκλ τν πρσδιρισμό της καλύτερης εναλλακτικής πρότασης. Τα κύρια στιχεία κόστυς και φέλυς ενός συγκινωνιακύ έργυ πυ απτιμώνται χρηματικά είναι: Τ κόστς επένδυσης Τ κόστς λειτυργίας και συντήρησης τυ συστήματς Τ λειτυργικό κόστς των χημάτων Τα έσδα / η χρέωση χρηστών Η εξικνόμηση χρόνυ ι βελτιώσεις στην ασφάλεια Τέλς και στυς δύ τμείς υπάρχυν κάπια χαρακτηριστικά πυ είναι πιτικά και πρέπει να αντιμετωπίζνται έτσι. Τέτια χαρακτηριστικά είναι για παράδειγμα στν ιδιωτικό τμέα η αύξηση της φήμης και πελατείας της επιχείρησης πυ πρκύπτει ως απτέλεσμα ενός έργυ ή η δημιυργία καλύτερης εικόνας για την επιχείρηση και τα πρϊόντα της και στα Πελέκα Μαρία Σελίδα 67 από 125 κτώβρις 22

75 Διίκηση Επιχειρήσεων Κριτική Διερεύνηση της Αξιλόγησης Επενδύσεων στ Δημόσι Τμέα - Συγκινωνιακή Υπδμή με τη Μέθδ Κόστυς φέλυς συγκινωνιακά έργα η καλύτερη πτική πιότητα ή η πιότητα των παρεχόμενων υπηρεσιών ή η στρατηγική κινητικότητα Ωφέλιμη Ζωή Καταρχήν για την αξιλόγηση της απδτικότητας της επένδυσης απαιτείται η εκτίμηση της ωφέλιμης ζωής τυ έργυ. Γενικά ι επενδύσεις σε πάγια περιυσιακά στιχεία στν ιδιωτικό τμέα και σε συγκινωνιακά έργα στ δημόσι τμέα έχυν μακρχρόνι ρίζντα. Η χρνική, όμως, περίδς πυ καλύπτει η έννια τυ μακρχρόνιυ ρίζντα διαφρπιείται σημαντικά ανάμεσα σε ιδιωτικό και δημόσι τμέα. Πι συγκεκριμένα, στν ιδιωτικό τμέα πιαδήπτε ενέργεια / εκτίμηση αφρά διάστημα δεκαετίας θεωρείται μακρχρόνια. Μερικές φρές τ διάστημα αυτό αυξάνεται έως την δεκαπενταετία. πιδήπτε όμως εκτίμηση αναφέρεται σε χρνικό σημεί πέρα της δεκαετίας (ή δεκαπενταετίας ανάλγα) θεωρείται ότι εμπεριέχει σημαντική αβεβαιότητα και κατά κανόνα απκλείεται από την ανάλυση. κίνδυνς απδίδεται κυρίως στην λειτυργία των επιχειρήσεων σε ένα ανταγωνιστικό και συνεπώς ευμετάβλητ περιβάλλν. Αντίθετα, τ μνπωλιακό καθεστώς της παρχής συγκινωνιακής υπδμής από τ δημόσι, ι υπέργκες απαιτήσεις σε κεφάλαια και η φύση των έργων αυτύ τυ είδυς δικαιλγύν ωφέλιμη ζωή σε τέτια έργα της τάξης είκσι κατ' ελάχιστν έως και πενήντα χρόνια. Κάπιες χώρες όπως τ Ηνωμέν Βασίλει, η Γαλλία και η Ιαπωνία απδίδυν ίδια διάρκεια ωφέλιμης ζωής σε όλυς τυς τύπυς συγκινωνιακών έργων (δύς, αερδρόμια, λιμένες κτλ), ενώ κάπιες άλλες, όπως για παράδειγμα η Γερμανία και ι ΗΠΑ διαφρπιύν τη διάρκεια ωφέλιμης ζωής τυ έργυ με βάση τν τύπ τυ. Στη δεύτερη περίπτωση, μεγαλύτερη ωφέλιμη ζωή απδίδεται σε λιμένες, έπειτα σε αερδρόμια και τέλς σε δύς. 4.5 Συγκριτική ανάλυση της μεθόδυ κόστυς φέλυς στ πλαίσι αξιλόγησης επενδύσεων τυ ιδιωτικύ και δημόσιυ τμέα υπό συνθήκες αβεβαιότητας Η αξιλόγηση κεφαλαιακών επενδύσεων τυ ιδιωτικύ και δημσίυ τμέα θα σταματύσε στν υπλγισμό των κριτηρίων επένδυσης εάν και μόν εάν η υπόθεση της ανάλυση περί συνθηκών βεβαιότητας ανταπκρινόταν στην πραγματικότητα. Στην πράξη, η αβεβαιότητα και κίνδυνς είναι εγγενή στην αγρά όπως διαμρφώνεται σήμερα. Επμένως, είναι απαραίτητη η ανάλυση κινδύνυ. Η ανάλυση κινδύνων είναι αναπόσπαστ και ζωτικό τμήμα κάθε μελέτης αξιλόγησης έργων τυ ιδιωτικύ τμέα. ι μέθδι πυ χρησιμπιύνται είναι διάφρες από τις πι απλπιημένες έως τις περισσότερ επιστημνικές. Τ εύρς και τ βάθς της ανάλυσης κινδύνων είναι συνάρτηση τυ πρϋπλγισμύ τυ έργυ και τυ βαθμύ σημασίας τυ υπό εξέταση έργυ. Τ σημαντικό είναι ότι ιδιωτικός τμέας έχει κατανήσει την σχέση απόδσης και κινδύνυ και περιλαμβάνει την ανάλυση κινδύνυ σε κάθε περίπτωση αξιλόγησης κεφαλαιακών επενδύσεων. Στ δημόσι τμέα τα πράγματα είναι αρκετά συγκεχυμένα. Κάπιι φρείς (όπως η Παγκόσμια Τράπεζα) θεωρύν μη απαραίτητη σχεδόν αχρείαστη τη διεξαγωγή ανάλυσης κινδύνυ σχετικά "μικρών" έργων και τη συστήνυν σε εξαιρετικές και μόν περιπτώσεις. Από την άλλη, κάπιι άλλι φρείς, όπως για παράδειγμα η Ευρωπαϊκή Επιτρπή, συστήνυν και πρσπαθύν να παρτρύνυν τη διεξαγωγή της μετά την ανακάλυψη της αδυναμίας πυ παρυσιάζυν ι περισσότερες μελέτες σε αυτό τ σημεί. Στην πράξη όταν διεξάγεται η ανάλυση κινδύνυ στην αξιλόγηση συγκινωνιακών έργων απτελεί στην υσία μια απλπιημένη ανάλυση ευαισθησίας για περιρισμέν αριθμό μεταβλητών. Πελέκα Μαρία Σελίδα 68 από 125 κτώβρις 22

76 Διίκηση Επιχειρήσεων Κριτική Διερεύνηση της Αξιλόγησης Επενδύσεων στ Δημόσι Τμέα - Συγκινωνιακή Υπδμή με τη Μέθδ Κόστυς φέλυς 4.6 Ειδικότερι παράγντες πυ υπεισέρχνται στην αξιλόγηση συγκινωνιακών έργων Τα συγκινωνιακά έργα απτελύν δημόσια έργα και επμένως, όπως έχει ήδη τνιστεί, στην αξιλόγηση τυς συνυπλγίζνται, έστω και "άτυπα", κάπιι παράγντες καθριστικί για τ απτέλεσμα της ανάλυσης ι πίι δεν λαμβάννται υπόψη στην αξιλόγηση επενδύσεων τυ ιδιωτικύ τμέα. ι παράγντες αυτί σχετίζνται καταρχήν με την κινωνική δικαισύνη και ισότητα (equity) και κατά δεύτερ λόγ με την ικνμική ανάπτυξη και την περιβαλλντική επιβάρυνση της περιχής. Όσ αφρά τη κινωνική δικαισύνη ενός συγκεκριμένυ συγκινωνιακύ έργυ, αυτή πρέπει να απφασίζεται μέσα από συνεχή διάλγ των διαφόρων μάδων ενδιαφέρντς. Επμένως, τ ζήτημα της δικαισύνης σε μεγάλ βαθμό απαντάται διαμέσυ πλιτικών και θεσμικών μέσων. Σχετικά με την ικνμική ανάπτυξη, συχνά γίνεται η υπόθεση ότι ι επενδύσεις σε συγκινωνιακή υπδμή διεγείρυν την ικνμική ανάπτυξη. Στην πραγματικότητα, κάπιες από τις επενδύσεις αυτύ τυ είδυς τ επιτυγχάνυν, κάπιες όχι και κάπιες άλλες μπρεί να μην δικαιλγύνται από ικνμικής άπψης γιατί μπρεί να υπάρχυν καλύτερες ευκαιρίες επένδυσης. Γενικά, η συγκινωνιακή υπδμή απτελεί την αναγκαία αλλά όχι την ικανή συνθήκη για την ικνμική ανάπτυξη. Επμένως, η επίπτωση κάθε έργυ στην ικνμική ανάπτυξη πρέπει να εξετάζεται ξεχωριστά. Μέχρι τη στιγμή πυ η έρευνα θα υπδείξει ότι υπάρχει συγκεκριμένη συσχέτιση μεταξύ των βελτιώσεων στα έργα υπδμής και της ικνμική ανάπτυξης, ι γενικεύσεις δεν είναι δόκιμες. Τέλς, ι περιβαλλντικές επιπτώσεις απτελύν αναπόσπαστ τμήμα της ικνμικής ή μη αξιλόγησης κάθε πρτεινόμενυ συγκινωνιακύ έργυ. Η απτίμηση των περιβαλλντικών επιπτώσεων σε χρηματικύς όρυς γίνεται σε ρισμένες μόν χώρες. ι περισσότερες συγκαταλέγυν και εξετάζυν τις περιβαλλντλγίας επιπτώσεις (εάν εφαρμόζυν στην πράξη κάτι τέτι) στ πλαίσια της πλυκριτηριακής ανάλυσης. Σε κάθε περίπτωση τνίζεται η ανάγκη για την περαιτέρω έρευνα σχετικά με την ικνμική αξιλόγηση των περιβαλλντικών επιπτώσεων. 4.7 Δυνατότητα διεθνύς σύγκρισης των εναλλακτικών επενδυτικών πρτάσεων στν ιδιωτικό και δημόσι τμέα Η δυνατότητα διεθνύς σύγκρισης των εναλλακτικών επενδυτικών πρτάσεων είναι απαραίτητη τόσ στν ιδιωτικό όσ και στ δημόσι τμέα. Στν ιδιωτικό τμέα, η σύγκριση εναλλακτικών επενδυτικών πρτάσεων σε διαφρετικά σημεία τυ πλανήτη επιβάλλεται λόγω της παγκσμιπίησης των αγρών και της ικνμίας (πυ στηρίχθηκε σε σημαντικό βαθμό στην συγκινωνιακή υπδμή και την μείωση τυ χρόνυ μετακίνησης πρσώπων και μεταφρών φρτίων). Στ δημόσι τμέα η διεθνής σύγκριση είναι μεταξύ άλλων απαραίτητη για την κατανμή των πόρων ενώσεων κρατών. Σήμερα, περισσότερ από πτέ άλλτε, αυτό γίνεται πασιφανές στ πλαίσι της Ευρωπαϊκής Ένωσης. ιδιωτικός τμέας είναι και στ ζήτημα αυτό κάπια βήματα μπρστά. Η βιβλιγραφία της διεθνύς χρηματικνμικής διίκησης είναι αρκετά πλύσια. Η σχετικά εύκλη χρηματική απτίμηση των πστικών στιχείων κόστυς και φέλυς διευκλύνει σημαντικά τη σύγκριση επενδύσεων σε διαφρετικές χώρες. Η σύγκριση αυτή διευκλύνθηκε ιδιαίτερα με την εισαγωγή τυ ευρώ και την εξάλειψη των συναλλαγματικών κινδύνων. Φυσικά, τ πεδί αυτό είναι ανεξάντλητ και η λεπτμερής παρυσίαση τυ ξεφεύγει από τυς σκπύς τυ παρόντς πνήματς. Στν τμέα των μεταφρών από την άλλη υπεισέρχνται διάφρι θεσμικί παράγντες ι πίι διαφρπιύνται σημαντικά από χώρα σε χώρα και καθιστύν ανμιγενή τα μεγέθη σύγκρισης. Είναι ξεκάθαρ ότι τυλάχιστν στις ΗΠΑ και στην Ευρωπαϊκή Ένωση Πελέκα Μαρία Σελίδα 69 από 121 κτώβρις 22

77 Διίκηση Επιχειρήσεων Κριτική Διερεύνηση της Αξιλόγησης Επενδύσεων στ Δημόσι Τμέα - Συγκινωνιακή Υπδμή με τη Μέθδ Κόστυς φέλυς υπάρχει τάση για την αξιλόγηση επενδύσεων συγκινωνιακής υπδμής με ανάλυση κόστυς φέλυς. Επίσης απτελεί κινό τόπ τ γεγνός ότι ι άμεσες επιπτώσεις πρέπει να συνυπλγίζνται στην ανάλυση αυτή. Αλλά στην αντιμετώπιση των επιπτώσεων για τις πίες δεν υπάρχει διαμρφωμένη τιμή στην αγρά (χρόνς, ασφάλεια κτλ) τόσ ι απόψεις όσ και ι μέθδι διίστανται. Επίσης, δεν υπάρχει ένας κινός ρισμός των επιπτώσεων. Επιπλέν, η μέθδς των δηλωμένων πρτιμήσεων πυ χρησιμπιείται για την απτίμηση πλλών άμεσων επιπτώσεων επηρεάζεται από τα διαφρετικά κατά κεφαλή εισδήματα κάθε χώρας. Φυσικά, όπως και στην αξιλόγηση επενδύσεων στν ιδιωτικό τμέα, η διεθνής σύγκριση πρέπει να λάβει υπόψη της ρισμένες διαφρές στην κυλτύρα (στάση απέναντι στ χρόν, τη ζωή κτλ) ι πίες δεν έχυν αναλυθεί και κατανηθεί σε βάθς όσ αφρά τις επενδύσεις υπδμής. Ένα κύρι πρόβλημα, στ πλαίσι της Ευρωπαϊκής Ένωσης, είναι η ανάπτυξη μιας πανευρωπαϊκής μεθόδυ εκτίμησης και αξιλόγησης έργων συγκινωνιακής υπδμής της πίας ι αξίες και ι μετρήσεις να μπρύν να εφαρμστύν σε όλα τα κράτη - μέλη. Από τ ευρωπαϊκό έργ EUNET αναγνωρίζεται ότι υπάρχει ένα εύρς πιθανόν πρσεγγίσεων για την απτίμηση και αξιλόγηση σε ευρωπαϊκό επίπεδ, ι πίες βρίσκνται ανάμεσα σε δύ ακραίες θέσεις. Η πρώτη ακραία θέση είναι η χρησιμπίηση ενός μνσήμαντυ συνόλυ ευρωπαϊκών αξίων και η άλλη η απκλειστική χρησιμπίηση τπικών αξιών. Εκτιμάται ότι η συνειδητπίηση της ανάγκης για περαιτέρω έρευνα στ πεδί αυτό και η ιδιωτικπίηση / εμπρευματπίηση τυ συστήματς μεταφρών (πυ απτελεί σήμερα γεγνός σε ρισμένες χώρες, όπως στην Αγγλία και τη Γερμανία για τυς σιδηρδρόμυς τυς) συμβάλλυν υσιαστικά στην έρευνα και στην υιθέτηση επιστημνικών κριτηρίων για την αξιλόγηση επενδύσεων σε συγκινωνιακή υπδμή. Πελέκα Μαρία Σελίδα 70 αττό 121 κτώβρις 22

78 Διίκηση Επιχειρήσεων Κριτική Διερεύνηση της Αξιλόγησης Επενδύσεων στ Δημόσι Τμέα - Συγκινωνιακή Υπδμή με τη Μέθδ Κόστυς φέλυς Κεφάλαι 5: Πρακτικό Παράδειγμα Ανάλυσης Κόστυς φέλυς 5.1 Εισαγωγικές παρατηρήσεις Μετά την εξέταση της διαδικασίας αξιλόγησης επενδύσεων στ τμέα των μεταφρών και τη σύγκρισή της με την αξιλόγηση επενδύσεων στ ιδιωτικό τμέα κρίνεται σκόπιμη η παράθεση ενός παραδείγματς ανάλυσης κόστυς φέλυς πυ αφρά τν τμέα των μεταφρών. Πι συγκεκριμένα, τ παράδειγμα ανάλυσης κόστυς φέλυς πυ παρατίθεται είναι η εξέταση της σκπιμότητας υιθέτησης (δηλαδή της πρμήθειας, εγκατάστασης και λειτυργίας) συστήματς Αυτμάτυ Πρσδιρισμύ Θέσης (AVL) των χημάτων της ΕΘΕΛ (Ανώνυμη Συγκινωνιακή Εταιρεία Θερμικών Λεωφρείων) στην περιχή ευθύνης της καθώς και συστήματς πληρφόρησης σε πραγματικό χρόν τυ επιβατικύ κινύ σε αριθμό στάσεων τυ δικτύυ και εντός των χημάτων. αριθμός των στάσεων πυ θα εξπλισθύν με πινακίδες πληρφόρησης (έξυπνες στάσεις) εκτιμάται σε 2.0 από τ σύνλ των περίπυ 7.5 στάσεων. Τ όλ έργ πυ εξετάζεται απτελεί συνέχεια παρόμιυ έργυ μικρής σχετικά κλίμακας πυ απετέλεσε την Α Φάση υλπίησης τυ Συστήματς Τηλεματικής. Τα στιχεία πυ παραθέτνται πρέρχνται από μελέτη πυ εκπόνηση η εταιρία ΤΡΙΑΣ Α.Ε. Μελετών για λγαριασμό τυ ΑΣΑ. 5.2 Υλικό πυ χρησιμπιήθηκε Για την εκπόνηση της παρύσας μελέτης και τη σύνταξη της έκθεσης χρησιμπιήθηκε τ παρακάτω υλικό: ι Εκθέσεις Πεπραγμένων της ΕΘΕΛ για τα έτη 1996,1997,1998 και Τ τριετές Επιχειρησιακό Σχέδι τυ ΑΣΑ (21), (υπό έγκριση) Στιχεία πωλήσεων εισιτηρίων και καρτών από τν ΑΣΑ (για όλα τα μέσα και από όλυς τυ ΕΦΣΕ). Στιχεία για τις ακυρώσεις εισιτηρίων και τις επιβιβάσεις σε όλα τα μέσα για τ έτς 20 (κατά μήνα). Στιχεία από την Τεχνική Περιγραφή της πρμήθειας των 295 λεωφρείων φυσικύ αερίυ (CNG) και της Α Φάσης τυ Συστήματς Τηλεματικής της ΕΘΕΛ. Στιχεία κόστυς για τν εξπλισμό πυ πρβλέπεται να απκτηθεί από τν ΑΣΑ για την Β Φάση της Τηλεματικής. Στιχεία από Έκθεση της Υπηρεσίας Επιθεώρησης τυ ΑΣΑ για την επάνδρωση των χημάτων και τν βαθμό πραγματπίησης των πργραμματισμένων δρμλγίων. ι μελέτες της ΜΑΜ της ΑΤΤΙΚ ΜΕΤΡ από τις πίες λήφθηκαν στιχεία για τις μετακινήσεις πρσώπων στην περιχή της Αθήνας καθώς και πρβλέψεις επιβατικής κίνησης τυ ΣΑΣΑ για τ 2010 και τ Η Πράσινη Βίβλς για τις Αστικές Συγκινωνίες της Πρωτεύυσας, ΑΣΑ Πρβλέψεις επιβατικής κίνησης και εσόδων 5..1 ρισμί χρησιμπιύμενων εννιών Πριν την εκτίμηση των τάσεων της επιβατικής κίνησης και των πρβλέψεων των εσόδων για τα επόμενα έτη κρίνεται σκόπιμ να παρατεθύν ι ρισμί των χρησιμπιύμενων εννιών. Επιβατική κίνηση ΕΘΕΛ: Είναι τ μέγεθς πυ αντιστιχεί στ πλήθς των επιβιβάσεων πρσώπων στα χήματα της ΕΘΕΛ. Εάν ένα άτμ για ένα ταξίδι τυ χρησιμπιήσει δύ Πελέκα Μαρία Σελίδα 71 από 121 κτώβρις 22

79 Διίκηση Επιχειρήσεων Κριτική Διερεύνηση της Αξιλόγησης Επενδύσεων στ Δημόσι Τμέα - Συγκινωνιακή Υπδμή με τη Μέθδ Κόστυς φέλυς χήματα της ΕΘΕΛ θεωρείται ότι έκανε δύ επιβιβάσεις. Πλην των περιπτώσεων των τπικών γραμμών πυ συνδυάζνται με γραμμές κρμύ, κάθε επιβίβαση ισδυναμεί με μία ακύρωση εισιτηρίυ άρα και καταβλή ενός κμίστρυ - λόκληρυ ή μειωμένυ. Εξαίρεση απτελύν ι χρήστες καρτών όπυ μία επιβίβαση δεν ισδυναμεί κατ ανάγκη με καταβλή ενός κμίστρυ - λόκληρυ ή μειωμένυ. Πωλήσεις: Είναι αριθμός πυ αντιστιχεί στ σύνλ των πωληθέντων εισιτηρίων σε μια περίδ κατά κατηγρία εισιτηρίυ και στ σύνλ των μηνιαίων καρτών - μικρών ή μεγάλων - επίσης κατά κατηγρία. ι μικρές κάρτες αφρύν μετακινήσεις σε όλα τα Μέσα Δημσίων Αστικών Συγκινωνιών πλην τυ Μετρό, ενώ ι μεγάλες περιλαμβάνυν και τις μετακινήσεις με τ Μετρό. Σε κάθε έτς τ σύνλ των πωλήσεων εισιτηρίων διαφέρει σε μικρό όμως βαθμό από τν συνλικό αριθμό των ακυρώσεων. βαθμός χρήσης των καρτών πρσδιρίζεται από δειγματληπτικές έρευνες επί των χημάτων. μίως με τις έρευνες αυτές υπλγίζεται και η κατανμή των ακυρώσεων και των επιβιβάσεων σε κάθε μέσ, άρα και η κατανμή των εισπράξεων μεταξύ των φρέων. Εισπράξεις: Είναι τ μέγεθς πυ αντιστιχεί στα έσδα πυ δικαιύται κάθε φρέας με βάση τν αριθμό των ακυρώσεων πυ έγιναν σε χήματα τυ και τις επιβιβάσεις κατόχων καρτών. ικνμικί επιβάτες: Είναι αριθμός των επιβατών πυ καταβάλλυν ή έπρεπε να καταβάλυν κόμιστρ αφύ ένα πσστό των επιβατών μετεπιβιβάζνται μεταξύ γραμμών της ΕΘΕΛ με δεύτερη ακύρωση και χωρίς καταβλή πρόσθετυ κμίστρυ. ι χρήστες καρτών θεωρύνται ικνμικί επιβάτες παρόλ πυ από ικνμική άπψη η κάθε μετακίνησή τυς απφέρει λιγότερα έσδα απ ότι αν χρησιμπιύσαν εισιτήρι. Είναι πρφανές ότι η συσχέτιση των μεγεθών αυτών δεν είναι μια απλή υπόθεση αφύ πωλήσεις γίννται από όλυς τυς φρείς (ΗΣΑΠ (λεωφρεία και τρένα), ΜΕΤΡ, ΕΘΕΛ, ΗΛΠΑΠ) ενώ τα εισιτήρια σε πλλές περιπτώσεις είναι κινά. Η ύπαρξη μικρών απκλίσεων θα πρέπει επμένως να θεωρείται δεδμένη. Τυχόν διαφρπιήσεις σε μεγέθη πυ δίννται από τυς ίδιυς τυς φρείς φείλνται στυς λόγυς αυτύς και δεν απτελύν κατ ανάγκη λάθη Πρβλέψεις επιβατικής κίνησης Η εκτίμηση των πρβλέψεων της επιβατικής κίνησης της ΕΘΕΛ βασίζεται αφενός στην διαχρνική εξέλιξη της επιβατικής κίνησης της ΕΘΕΛ αλλά και όλων των μέσων Δημσίων Αστικών Συγκινωνιών και αφετέρυ στις πρπτικές πυ σχετίζνται άμεσα με την αλλαγή τυ όλυ σκηνικύ. Τα μεγέθη της επιβατικής κίνησης κατά τα πρηγύμενα έτη αντανακλύν σε σημαντικό βαθμό τις αδυναμίες της ΕΘΕΛ να ανταπκριθεί στις ανάγκες τυ επιβατικύ κινύ λόγω ενδγενών άλλα και εξωγενών παραγόντων. Η έλλειψη τυ απαραίτητυ ανθρώπινυ δυναμικύ απτελύσε και εξακλυθεί να απτελεί μια βασική αδυναμία. Η κάμψη στην επιβατική κίνηση κατά τα έτη 1996 και 1997 θα πρέπει να απδθεί σε σημαντικό βαθμό σ' αυτόν τν λόγ. Η βελτίωση των μεγεθών κατά τ 1998 και 1999 αλλά και η αύξηση στα πσστά πραγματπίησης των πργραμματισμένων δρμλγίων απδεικνύει ότι η ζήτηση για μετακινήσεις επιβατών υπάρχει αλλά δεν μπρεί πάντα να ανταπκριθεί η πρσφρά. Με τ δεδμέν αυτό η τάση την περίδ της επιβατικής κίνησης - πυ είναι αυξητική - θα πρέπει να θεωρηθεί αντιπρσωπευτική της ζήτησης παρά τ ότι σε κάπια έτη παρατηρείται ύφεση. μέσς ετήσις βαθμός μεταβλής της επιβατικής κίνησης της ΕΘΕΛ την περίδ είναι +1,5% και συνλικά στην τετραετία η μεταβλή είναι +6,1%. Για τ έτς 20 τα στιχεία δεν είναι άμεσα συγκρίσιμα με αυτά των πρηγυμένων ετών αφύ τα διαθέσιμα στιχεία για τ 20 αφρύν επιβιβάσεις ενώ τα στιχεία των Εκθέσεων Πεπραγμένων αφρύν ικνμικύς επιβάτες. Πελέκα Μαρία Σελίδα 72 από 121 κτώβρις 22

80 Διίκηση Επιχειρήσεων Κριτική Διερεύνηση της Αξιλόγησης Επενδύσεων στ Δημόσι Τμέα - Συγκινωνιακή Υπδμή με τη Μέθδ Κόστυς φέλυς Μια πρώτη πρσπάθεια συσχέτισης των στιχείων με απώτερ σκπό να γίνυν σωστές πρβλέψεις γίνεται με τα στιχεία επιβιβάσεων των ετών 1999 και 20. Εν τύτις και παρά την διάθεση αυτών των στιχείων, η πραγματική εικόνα σε ότι αψρά την επιβατική κίνηση αλλά και την διαχρνική τάση δεν είναι τόσ εύκλ να πρσδιρισθεί. ι λόγι για αυτό είναι ι εξής: Η επιβατική κίνηση υπλγίζεται σε επιβιβάσεις με βάση τις ακυρώσεις εισιτηρίων αλλά και με βάση τν βαθμό χρήσης των καρτών. Με δεδμέν ότι υπήρξαν διαφρπιήσεις στις τιμές των κμίστρων αλλά και των καρτών, τα μεγέθη αυτά δεν είναι ισδύναμα και επμένως δεν είναι και ευθέως συγκρίσιμα. βαθμός χρήσης των καρτών αυξάνει διαχρνικά - ειδικά μετά την έναρξη λειτυργίας τυ Μετρό - και επμένως ίδις αριθμός επιβατών σε δύ περιόδυς με διαφρετική όμως αναλγία καρτών δεν απφέρει τ ίδι απτέλεσμα από άπψη εισπράξεων (με την υπόθεση διατήρησης σταθερής τιμής κμίστρυ και καρτών). Πρφανώς τ ίδι ισχύει και για τ μέλλν. αριθμός των ακυρώσεων σε ρισμένες περιπτώσεις - όπως στην μετεπιβίβαση μεταξύ γραμμών κρμύ και τπικών γραμμών - αντιστιχεί σε καταβλή ενός και μόνυ κμίστρυ. Επμένως, αριθμός επιβιβάσεων βάσει ακυρώσεων πρέπει να πρσαρμσθεί - μειωθεί - με βάση τ πσστό αυτών των μετεπιβιβάσεων. Τ πσστό αυτό για την ΕΘΕΛ βρίσκεται γύρω στ 2,5% σύμφωνα με στιχεία τυ ΑΣΑ. Από τις έρευνες και τα λιπά στιχεία τυ ΑΣΑ είναι δυνατόν να υπλγισθεί βαθμός χρήσης των καρτών και η μέση χρέωση ανά επιβίβαση. ι συνλικές επιβιβάσεις όλων των κατηγριών επιβατών είναι τ 20 μειωμένες κατά 0,4% σε σχέση με τ Τ μέγεθς αυτό όμως ενδεχμένως να είναι παραπλανητικό της πραγματικής κατάστασης. Ειδικότερα: ι επιβάτες πυ είχαν ελευθέρας απετέλεσαν τ 2% περίπυ τόσ τ 1999 όσ και τ 20. ι επιβάτες πυ παρανόμως δεν κατέβαλαν κόμιστρ ανήλθαν σε 12,2% τ 1999 και 9,1% τ 20. Άρα στην υσία τ 20 υπήρξε αύξηση στυς επιβάτες πυ κατέβαλαν κόμιστρ ή ήταν κάτχι καρτών. Έτσι ι συνλικές επιβιβάσεις των επιβατών πυ είχαν εισιτήρι ή κάρτα αυξήθηκε τ 20 κατά,6% σε σχέση με τ ι επιβάτες πυ χρησιμπίησαν εισιτήρια ήσαν περισσότερι τ 1999 απ ότι τ 20. Αντίθετα ι χρήστες καρτών τ 20 ήταν περισσότερ απ ότι τ 1999 με την μεγάλη διαφρά να παρατηρείται στις μεγάλες κάρτες, πυ ισχύυν για όλα τα μέσα. βαθμός χρήσης των καρτών παρέμεινε σχεδόν ίδις για τα έτη 1999 και 20. Έτσι λιπόν κατά μέσ όρ ένας χρήστης μικρής κάρτας πραγματπίησε 74 επιβιβάσεις τ 1999 και 72,5 τ 20. ι δικαιύχι μειωμένων καρτών (μικρών) πραγματπίησαν κατά μέσ όρ 71 επιβιβάσεις και τα δύ έτη. Αντίστιχα ι χρήστες της μεγάλης κάρτας - για τ 20 - πραγματπιύσαν κατά μέσ όρ 111 μετακινήσεις πυ όμως δεν είναι ισδύναμες με τις επιβιβάσεις των μικρών καρτών αφύ ρισμένες από αυτές είναι στ Μετρό και στα τρένα των ΗΣΑΠ Όλα τα σχετικά στιχεία καθώς και δείκτης ισδυναμίας μεταξύ εσόδων από επιβιβάσεις με εισιτήρι και από επιβιβάσεις με χρήση κάρτας δίννται στν Πίνακα 5.1. Για την μγενπίηση των στιχείων εισάγεται η έννια τυ ισδύναμυ επιβάτη καννικύ εισιτηρίυ (ΙΕΚΕ). Τ σύνλ των επιβατών μετατρέπεται σε ισδύναμυς επιβάτες με βάση τα παραπάνω στιχεία πυ εμπεριέχυν τν βαθμό χρήσης των καρτών. Έτσι λιπόν πρκύπτει ότι μετά την αφαίρεση των επιβατών πυ δεν καταβάλυν κόμιστρ ή δεν διαθέτυν κάρτα ή άλλη ειδική κατηγρία εισιτηρίυ, ι ισδύναμι επιβάτες καννικύ εισιτηρίυ τ 20 ήταν δηλαδή ελάχιστα περισσότερι από τυς ισδύναμυς επιβάτες καννικύ εισιτηρίυ τ 1999 πυ ήσαν Πελέκα Μαρία Σελίδα 7 από 121 κτώβρις 22

81 Διίκηση Επιχειρήσεων Κριτική Διερεύνηση της Αξιλόγησης Επενδύσεων στ Δημόσι Τμέα - Συγκινωνιακή Υπδμή με τη Μέθδ Κόστυς φέλυς Πίνακας 5.1: Επιβατική κίνηση ΕΘΕΛ και μετατρπή σε ΙΕΚΕ Συνλικές ακυρώσεις εισιτηρίων λόκληρα Μειωμένα % Μετεπιβιβάσεων χωρίς πρόσθετη καταβλή κμίστρυ 0,025 0,025 Ακυρώσεις εισιτηρίων με καταβλή κμίστρυ Ακυρώσεις Εισιτηρίων λόκληρα Μειωμένα Λόγς Μειωμέν / λόκληρ Εισιτήρι 0,5 0,5 Ισδύναμα λόκληρα Εισιτήρια Σύνλ λόκληρων Εισιτηρίων (καννικών και ισδύναμων) Καννικές Μειωμένες Ισδυναμία Κάρτας / Εισιτηρίυ Επιβατική Κίνηση Κάρτα 1 Καννικές Μειωμένες 0,56 0,587 0,560 0,557 (Ισχύει σε όλα τα μέσα Ισδύναμι Επιβάτες Εισιτηρίυ δημσίων αστικών συγκινωνιών πλην λόκληρυ τυ Μετρά) Μειωμένυ Επιβατική Κίνηση Κάρτα 2 δημσίων αστικών συγκινωνιών) Λόγς Μειωμέν / λόκληρ Εισιτήρι 0,5 0,5 Ισδύναμα λόκληρα Εισιτήρια Σύνλ Ισδύναμων λόκληρων Εισιτηρίων Καννικές Μειωμένες Ισδυναμία Κάρτας / Εισιτηρίυ Καννικές 0,549 0,540 Μειωμένες 0,602 0,558 Ισδύναμι Επιβάτες Εισιτηρίυ λόκληρυ Μειωμένυ Λόγς Μειωμέν / λόκληρ Εισιτήρι 0,5 0,5 Ισδύναμα λόκληρα Εισιτήρια Σύνλ 1 (λόκληρα Εισιτήρια + Ισδύναμι Επιβάτες λόκληρων Εισιτηρίων) Επιβάτες Χωρίς Εισιτήρι Ελευθέρας Απώλειες Σύνλ 2 (Ελευθέρας + Απώλειες) Σύνλ (Σύνλ 1+ Σύνλ 2) Συνλική Επιβατική Κίνηση Συνλική Επιβατική Κίνηση χωρίς Ελευθέρας και Απώλειες! Παρά λιπόν την έναρξη λειτυργίας τυ Μετρά (Ιανυάρις τυ 20 και Νέμβρις τυ 21) και την εκτρπή μεγάλυ αριθμύ επιβατών από τα λεωφρεία, η ΕΘΕΛ υσιαστικά αύξησε την επιβατική της κίνηση σε νόμιμυς επιβάτες και διατήρησε στα ίδια επίπεδα την κίνηση σε ισδύναμυς επιβάτες καννικύ εισιτηρίυ. Σε καθαρό αριθμό επιβιβάσεων μετά Πελέκα Μαρία Σελίδα 74 από 121 κτώβρις 22

82 Διίκηση Επιχειρήσεων Κριτική Διερεύνηση της Αξιλόγησης Επενδύσεων στ Δημόσι Τμέα - Συγκινωνιακή Υπδμή με τη Μέθδ Κόστυς φέλυς την αφαίρεση των ελευθέρας και αυτών πυ δεν πληρώνυν εισιτήρι τ 20 εμφανίζει αυξημένη κίνηση κατά ή,8% περίπυ. Με δεδμέν ότι για τα επόμενα έτη και μέχρι τ 24 δεν πρβλέπεται να ανακατανεμηθεί σημαντικά η επιβατική κίνηση μεταξύ των μέσων, ότι η κινητικότητα των ατόμων αυξάνει, ότι η κίνηση των IX γίνεται σε συμφρημέν δίκτυ, ότι τ μήκς των λεωφρειδρόμων αυξάνει και ότι η ΕΘΕΛ αυξάνει τν ρόλ της στην ευρύτερη περιχή δικαιδσίας της θα πρέπει να αναμένεται είτε διατήρηση της επιβατικής κίνησης είτε ελαφρά αύξηση. Παράλληλα η αύξηση τπζ χρήσης των καρτών, πυ θα συνεχιστεί και στα επόμενα έτη θα βηθήσει στην αύξηση της επιβατικής κίνησης, χωρίς όμως να δηγήσει και σε σημαντική αύξηση των εισπράξεων. Επίσης, σημαντική επίπτωση στις εισπράξεις θα έχυν η σχέση εισιτηρίων και καρτών καθώς και η κατανμή τυς σε κατηγρίες (μικρές ή μεγάλες κάρτες, λόκληρα και μειωμένα εισιτήρια κλπ). 5.. Χρνικί ρίζντες πρβλέψεων επιβατικής κίνησης Τ έτς 20 χρησιμπιείται σαν αφετηρία για την εκτίμηση των πρβλέψεων της επιβατικής κίνησης των μελλντικών ετών. ι πρβλέψεις αναφέρνται σε τρεις χρνικύς ρίζντες. πρώτς είναι η 1η Ιανυάριυ 24 πότε και θα έχει φυσιλγικά αρχίσει την λειτυργία τυ τ σύστημα Τηλεματικής. Την ίδια χρνιά θα λειτυργήσει τ Τραμ αλλά και ι πρώτες από τις νέες επεκτάσεις τυ Μετρό. δεύτερς χρνικός ρίζντας είναι τ 2010, μετά δηλαδή από 6 χρόνια λειτυργίας τυ συστήματς Τηλεματικής και η χρνιά πυ θα έχυν λκληρωθεί ι πρβλεπόμενες επεκτάσεις τυ Μετρό. Τέλς, τρίτς χρνικός ρίζντας είναι τ 2014, δέκα χρόνια δηλαδή μετά την έναρξη λειτυργίας τυ συστήματς Τηλεματικής. Πίνακας 5.2 πυ ακλυθεί δίνει τις πρβλέψεις της επιβατικής κίνησης για τυς τρεις αυτύς ρίζντες για δύ σενάρια. Τ πρώτ σενάρι δέχεται διατήρηση της επιβατικής κίνησης στα επόμενα έτη μέχρι τ 24 και στη συνέχεια απότμη πτώση κατά 2% περίπυ τ 24. Από τ 24 και μετά πρβλέπει μικρή μείωση κατά 0,5% ετησίως μέχρι τ 2010 πότε και πρβλέπει νέα πτώση κατά 2,0%. Από τ 2011 και μέχρι τ 2014 πρβλέπει συνέχιση της μείωσης κατά 0,5% ετησίως. Τ σενάρι αυτό μπρεί να χαρακτηριστεί ως απαισιόδξ με βάση τα υπάρχντα δεδμένα. Τ δεύτερ σενάρι δέχεται αύξηση της επιβατικής κίνησης κατά 1,5% μέχρι τ 24 και πτώση κατά 2% τ έτς εκείν. Στη συνέχεια δέχεται αύξηση της κίνησης κατά 1% ετησίως μέχρι τ 2010 πότε και παρατηρείται πτώση κατά 2,0%. Από τ 2011 γίνεται παραδχή διατήρησης της επιβατικής κίνησης. ι ανωτέρω παραδχές δίννται κατ έτς και συνλικά στν Πίνακα 5.2. Πελέκα Μαρία Σελίδα 75 από 121 κτώβρις 22

83 Διίκηση Επιχειρήσεων Κριτική Διερεύνηση της Αξιλόγησης Επενδύσεων στ Δημόσι Τμέα - Συγκινωνιακή Υπδμή με τη Μέθδ Κόστυς φέλυς Πίνακας 5.2: Παρυσίαση των σεναρίων πρόβλεψης της επιβατικής κίνησης της ΕΘΕΛ και της συνλικής μεταβλής σε κάθε χρνικό ρίζντα σε σχέση με τ 20 Χρνικός ρίζντας Έτς Πσστιαία Μεταβλή Έτς αναφράς 20 λκλήρωση Τηλεματικής 1ς Χρνικός ρίζντας 2ς Χρνικός ρίζντας ς Χρνικός ρίζντας +1,5% (Μέση ετήσια μεταβλή) +.% (Σε επιβιβάσεις χωρίς τις απώλειες και τα ελευθέρας) 1,0 (Δείκτης έτυς αναφράς) Απαισιόδξ σενάρι Αισιόδξ σενάρι Συνλική Συνλική Ετήσις Ρυθμός Μεταβλή (Συντελεστής) Ετήσις Ρυθμός Μεταβλή (Συντελεστής) 0% 1,5% 2 1, ,0% -2.0% 24 0,980 1,025-0,5 1,0% ,951 1,088-2,0% -2,0% ,92 1,066-0,5% 0,0% ,918 1,066 Σημειώνεται ότι ι μόνες πρβλέψεις επιβατικής κίνησης πυ υπάρχυν για την ΕΘΕΛ και για λόκληρ τ Σύστημα Αστικών Συγκινωνιών Αθήνας για τ 2010 και μεταγενέστερα είναι αυτές τυ στρατηγικύ σχεδίυ της ΑΤΤΙΚ ΜΕΤΡ. ι πρβλέψεις αυτές δίνυν μεγαλύτερη επιβατική κίνηση απ ότι ι πρβλέψεις πυ ακλυθύν. Βεβαίως ι παραδχές πυ γίννται (μετεπιβιβάσεις, πλιτική κμίστρυ κλπ) δηγύν αναπόφευκτα σε διαφρπιήσεις, ενώ θα πρέπει να αναφερθεί ότι την επχή πυ έγιναν δεν ήταν διαμρφωμένες όπως σήμερα ι μελλντικές καταστάσεις (Τραμ, Πραστιακός κλπ) Πρβλέψεις εσόδων ι πρβλέψεις των εσόδων και άρα ένα από τα μεγέθη επί των πίων θα γίνυν ι υπλγισμί τυ φέλυς από την επένδυση της Τηλεματικής εξαρτώνται από τα κάτωθι: Από την επιβατική κίνηση της ΕΘΕΛ κατά τα μελλντικά έτη Από τ πσστό των επιβιβάσεων με χρήση κάρτας και με εισιτήρι Από τν βαθμό χρήσης των καρτών Όπως πρκύπτει από τα στιχεία τυ Πίνακα 5.1 και την ανάλυσή τυς τ ειδικό βάρς των χρηστών των καρτών στα έσδα της ΕΘΕΛ είναι μικρότερ από αυτό των επιβατών με εισιτήρι. Επιπρόσθετα όσ μεγαλώνει βαθμός χρήσης των καρτών τόσ μειώνεται αυτό τ ειδικός βάρς. Τα έσδα επμένως από την επιβατική κίνηση για την ΕΘΕΛ καθρίζνται από της εξής σχέση: TR = BR + CR Πελέκα Μαρία Σελίδα 76 από 121 κτώβρις 22

84 Διίκηση Επιχειρήσεων Κριτική Διερεύνηση της Αξιλόγησης Επενδύσεων στ Δημόσι Τμέα - Συγκινωνιακή Υπδμή με τη Μέθδ Κόστυς φέλυς Όπυ: TR: Συνλικά έσδα από επιβάτες BR: Έσδα από ακυρώσεις εισιτηρίων CR: Έσδα από χρήση καρτών Και BR = (Ακυρώσεις εισιτηρίων / Πσστό μετεπιβιβάσεων χωρίς επιπλέν χρέωση) X Τιμή εισιτηρίυ X BCF CR: = Επιβιβάσεις χρηστών καρτών X CCF X Τιμή εισιτηρίυ Όπυ BCF: συντελεστής μετατρπής τυ συνόλυ των επιβιβάσεων με εισιτήρι - λόκληρ και μειωμέν - σε ισδύναμα καννικά εισιτήρια CCF: σταθμισμένς συντελεστής ισδυναμίας μεταξύ εσόδυ από επιβίβαση με κάρτας και εσόδυ από επιβίβαση με καννικό εισιτήρι για όλες τις κατηγρίες καρτών. Η τιμή τυ συντελεστή αυτύ πρκύπτει από τα στιχεία επιβιβάσεων με κάρτα και από τ σύνλ των πωληθέντων καρτών κατά κατηγρία και στάθμισή τυς Η τιμή των δύ συντελεστών πρσαρμγής είναι μικρότερη της μνάδας και κυμαίνεται για τν πρώτ γύρω στ 0,91 και για τ δεύτερ στ 0,524. Επμένως όσ μεγαλώνει λόγς CR / BR για ίδι συνλικό αριθμό επιβιβάσεων τόσ θα μειώνεται τ μέγεθς τυ TR. Από τα στιχεία τυ ΑΣΑ πρκύπτει ότι ι πωλήσεις καρτών και η χρήση τυς αυξάνει διαχρνικά. Η τάση αυτή θα συνεχιστεί για αρκετά ακόμη χρόνια σύμφωνα και με την διεθνή εμπειρία. Τ 1999 ι επιβιβάσεις με κάρτα αντιστιχύσαν στ 40% περίπυ των επιβιβάσεων - χωρίς τυς ελευθέρας και τις απώλειες - ενώ τ 20 τ πσστό αυξήθηκε στ 45,5%. Σύμφωνα με ρεαλιστικές παραδχές εκτιμάται ότι τ 2014, τ αντίστιχ πσστό θα ανέλθει σε 55% περίπυ. Είναι δυνατόν επμένως να πρσδιρισθεί η αναλγική μείωση των εσόδων λόγω αυτύ τυ γεγνότς σε συνδυασμό με τν πρβλεπόμεν μέγεθς της επιβατικής κίνησης. Όσν αφρά την τιμή των δύ συντελεστών ισδυναμίας θεωρείται ότι αυτή θα παραμείνει σταθερή για τα επόμενα 15 έτη. Με βάση τις παραδχές αυτές κατασκευάσθηκαν ι Πίνακες 5. και 5.4 πυ παρυσιάζυν τις πρβλέψεις της επιβατικής κίνησης σε ισδύναμυς επιβάτες καννικύ εισιτηρίυ καθώς και τα πρβλεπόμενα έσδα για κάθε χρνικό ρίζντα για τ απαισιόδξ και τ αισιόδξ σενάρι αντίστιχα. Η τιμή τυ κμίστρυ θεωρείται σταθερή σε σταθερές τιμές για όλη την περίδ εξέτασης και ίση με 0,44 Ευρώ (150 δρχ.) ενώ φαίνεται και βαθμός επίδρασης της αύξησης των καρτών σαν πσστό στυς συνλικύς επιβάτες. Πελέκα Μαρία Σελίδα 77 από 121 κτώβρις 22

85 Κριτική Διερεύνηση της Αξιλόγησης Επενδύσεων Διίκηση Επιχειρήσεων στ Δημόσι Τμέα- Συγκινωνιακή Υπδμή με τη Μέθδ Κόστυς φέλυς Γ κ Ρ σ. W < c Ι Μ y>. X ι Τ Ι αw 1= > Θ UJ > ι Ό w Κ _> κ a ca. \s> <. a IO κ > I c b v> κ w» 'Ε Κ ca. P w O Q. Ό > b u-r O IO b P < y» 0. _ V* Ρ α^ω-, Π ϊ Η ^ 2 > ω C- Q. << S< Ρ m GO M O > in OD in O m <Ji in * GO in O F -ϋ O r^- r- h- h- m s in Oitf ω JJL O) a c =: ^ r> a> GO (7) CD GO in _ <D <J) <J5 CJ) CD ω * > ι. c ν' > T in n h- - a 5 Ε ' GO h- ω >- 0 η CD T <D CD GO GO CD Tf in Tj- Ό* Ό >. > D X S t= d u. a r^. h- t} in O) hi 2 O CD h- O) h- CD v "F Ό O h- Tf s (7) in N Ό* CD ω ΊΓ ST m in m u. a UJ. GO in h- *2, in O * ' S s s UJ * in ττ m UI II GO GO GO GO S υ* g, < O t GO h- CD Tf IS t CD O) - b CD h- O ca. ^ II N N h- T- P ω P UJ Ρ» S in D F T~ X in GO s in h- h-.ό in a> m O) - w in <D m ca * II in in in s T P $5 UJ 2 w > b > O s in Q. h GO. in CD hcq in CD c" h- ^ τγ in in SS 1- xs y in U D Q s S s s m s Τ < m P m in CD ca. e F < CD r- ό P > >? -a» ά. 2 c- i/ r*- s. h*. ue2.>bpa T r^. <a.5.><b.c^c-b t GO GO GO m t CD ca. c c-j-. g Fib-.cr a O in ό P -Ϊ S a O = a 5 in in m in 5 Tt Tf tt. ui ^ ^ & 2 a x * C * f 1 fl O O m in UJ N. O) CD CD S y T " 5 UJ s 1/ Λ '"' S - n 5,5-ei ιγ M H p H 111 CL w V S5 s? 5? O O O cm s 0s s? s? s? O O O in in in in / m GO O O H O Ui Πελέκα Μαρία Σελίδα 78 από 121 κτώβρις 22

86 Κριτική Διερεύνηση της Αξιλόγησης Επενδύσεων Διίκηση Επιχειρήσεων στ Δημόσι Τμέα- Συγκινωνιακή Υπδμή με τη Μέθδ Κόστυς φέλυς Πρβλεπόμενα Έσδα σε (δρχ) Λόγς Διαχρνικής Μεταβλής ως πρς τ 20 Σύνλ ΙΕΚΕ με πρσαρμγή για αύξηση ΧΡήσης καρτών ΙΕΚΕ (Εισιτήρια) ΙΕΚΕ (Με κάρτα) Επιβιβάσεις με εισιτήρι Επιβιβάσεις με κάρτα Πσστό ΧΡήσης καρτών Πρόβλεψη Επιβατ. Κίνησης (Χωρίς απώλειες & ελευθέρας) Πρόβλεψη Επιβατ. Κίνησης (ΙΕΚΕ) χωρίς πρσαρμγή για αύξηση ΧΡήσης κάρτας Συντελεστής Μεταβλής Ετήσις Ρυθμός Μεταβλής Έτς (12)=(10)*0,44 > 7 δ ΊΓ (9)=(7)*BCF 11. τ S? τ (6)=(4)Χ(5) δ δ S (480155) (449952) 9885 (684281) 9799 (91226) 9719 (1260) (281168) Ι ( , ,956-0,50% 29 0, ι , ,951-0,50% δ 0, , ,92-2,% ,888 CD 1582 O O) , ,927-0,50% 2012 ' CD CD O O , ,92-0,50% 201 0, <J) CD CD , ,918-0,50% 2014 U) u) a. ω * w -< Ε CAS S II σ ιι Q. L0 ft Ό ω * σ σ > > KJ* KJ* LL LL ω Πελέκα Μαρία Σελίδα 79 από 121 κτώβρις 22

87 Κριτική Διερεύνηση της Αξιλόγησης Επενδύσεων Διίκηση Επιχειρήσεων στ Δημόσι Τμέα- Συγκινωνιακή Υπδμή με τη Μέθδ Κόστυς φέλυς ν> 'Γ κρ. UI < Γ Η D Μ ν' α χ ι Τ Ι αw Ρ > > Θ ιιι > ι Ό w 5 U V* > 2 ν> Ό * 1= UI V» ΰ w - < CQ. α ιό V» * σ > v c>κ ν' 'C Μ W. Ό > uv> Ι Ό 5 < Πρβλεπόμενα Έσδα σε Λόγς Διαχρνικής Μεταβλής ως πρς τ 20 Σύνλ ΙΕΚΕ με πρσαρμγή για αύξηση ΧΡΠσης καρτών ΙΕΚΕ (Εισιτήρια) ΙΕΚΕ (Με κάρτα) Επιβιβάσεις με εισιτήρι Επιβιβάσεις με κάρτα Πσστό ΧΡήσης καρτών Πρόβλεψη Επιβατ. Κίνησης (Χωρίς απώλειες & ελευθέρας) Πρόβλεψη Επιβατ. Κίνησης (ΙΕΚΕ) χωρίς πρσαρμγή για αύξηση ΧΡήσης κάρτας Συντελεστής Μεταβλής Ετήσις Ρυθμός Μεταβλής Έτς β * τ (11) τ δ τ (9)=(7)*BCF (8)=(4)*CCF s 5 ΊΓ p in jl s s 2 2 ( 1 ) ( ) ( ) (848271) ( ) (8284) ( ) (848614) ( ) (897058) ( ) (946999) , , LO , ,015 0, , GO , , , h- c , , , , ,025-0,020 M* 1, , ,05 0, , h , ,045 0, , , ,056 0, , , ,010 O , ,077 ' 1, , _ ' 2010 Πελέκα Μαρία Σελίδα 80 από 121 κτώβρις 22

88 Κριτική Διερεύνηση της Αξιλόγησης Επενδύσεων Διίκηση Επιχειρήσεων στ Δημόσι Τμέα- Συγκινωνιακή Υπδμή με τη Μέθδ Κόστυς φέλυς Πρβλεπόμενα Έσδα σε Λόγς Διαχρνικής Μεταβλής ως πρς τ 20 Σύνλ ΙΕΚΕ με πρσαρμγή ΥΌ αύξηση ΧΡήσης καρτών ΙΕΚΕ (Εισιτήρια) ΙΕΚΕ (Με κάρτα) Επιβιβάσεις με εισιτήρι Επιβιβάσεις με κάρτα Πσστό ΧΡήσης καρτών Πρόβλεψη Επιβατ. Κίνησης (Χωρίς απώλειες & ελευθέρας) Πρόβλεψη Επιβατ. Κίνησης (ΙΕΚΕ) χωρίς πρσαρμγή για αύξηση ΧΡήσης κάρτας Συντελεστής Μεταβλής Ετήσις Ρυθμός Μεταβλής Η LU 5 «ΤΓ cm (11) τ S ΤΓ (9)=(7)*BCF LL ΤΓ S 1 (6)=ί4)Χ(5) 2 2 ( 2 ) (85144) (888149) ( ) ( ) CSI , , , ,066 ' 1, , θ' , C < 2014 ^ > > " U) -W ω * * ω t t < < CD ω w ^c cm π Τ- Ι II II D α. υ» I- * ΰ» * σ >- >.. α α σ δ α 5 α C ΕΖ 'C-'C cy* iy* ε ε U) w -< < U) UJ ϋ w w m Πελέκα Μαρία Σελίδα 81 από 121 κτώβρις 22

89 Διίκηση Επιχειρήσεων Κριτική Διερεύνηση της Αξιλόγησης Επενδύσεων στ Δημόσι Τμέα - Συγκινωνιακή Υπδμή με τη Μέθδ Κόστυς φέλυς 5..5 Πρβλέψεις λειτυργικύ κόστυς ΕΘΕΛ ι πρβλέψεις τυ λειτυργικύ κόστυς της ΕΘΕΛ για τα επόμενα χρόνια και ειδικότερα για τυς χρνικύς ρίζντες πυ τέθηκαν έχυν ενδιαφέρν για τν Φρέα και για την παραγωγικότητά τυ, δεν θα επηρεάσυν όμως στην υσία τ απτέλεσμα της ικνμικής αξιλόγησης παρά ελάχιστα, αφύ τα φέλη πυ θα υπλγισθύν από την υιθέτηση τυ συστήματς της Τηλεματικής θα πρσδιρισθύν σαν πσστό ή σαν απόλυτ μέγεθς επί τυ κόστυς των παρεχόμενων υπηρεσιών σε σταθερές τιμές. Τ λειτυργικό κόστς φυσιλγικά θα αυξάνει σε σταθερές τιμές με την πάρδ τυ χρόνυ θα συνδεύεται όμως και από βελτίωση των παρεχόμενων υπηρεσιών. Ήδη τ τελευταί διάστημα η βελτίωση αυτή είναι εμφανής και γενικώς αναμένεται μια βελτίωση της σχέσης κόστυς απτελεσματικότητας (cst effectiveness) στην ΕΘΕΛ αλλά και σε λόκληρ τν ΑΣΑ γενικότερα. Η βελτίωση αυτή απτελεί ένα από τυς παράγντες διατήρησης της επιβατικής κίνησης της ΕΘΕΛ και της πρσέλκυσης νέων επιβατών. Η υιθέτηση τυ συστήματς Τηλεματικής θα βηθήσει στην συνλική βελτίωση της λειτυργίας της ΕΘΕΛ αλλά και στην μείωση ρισμένων στιχείων τυ κόστυς λειτυργίας Πρβλεπόμενη κατάσταση με σύστημα Τηλεματικής Τ σύστημα Τηλεματικής πυ πρβλέπεται να εγκατασταθεί στην ΕΘΕΛ θα αφρά αφενός τν πρσδιρισμό της θέσης των χημάτων και αφετέρυ την πληρφόρηση τυ επιβατικύ κινύ σε πραγματικό χρόν σε αριθμό στάσεων τυ όλυ δικτύυ της εταιρείας αλλά και εντός των χημάτων. Τ έργ αυτό απτελεί την Β' Φάση τυ συστήματς Τηλεματικής. Η Α Φάση τυ έργυ αφρύσε τα ακόλυθα: Την τπθέτηση εξπλισμύ στα 295 χήματα φυσικύ αερίυ πυ να επιτρέπυν τν πρσδιρισμό της θέσης τυς με την χρήση ραδιφάρων και την επικινωνία με τ κέντρ ελέγχυ - γνωστύ ως ΚΔ - αρχικά μέσω ραδιδικτύυ και μεταγενέστερα με τ σύστημα ψηφιακής επικινωνίας TETRA. Την τπθέτηση 4 περίπυ ραδιφάρων για τν εντπισμό των χημάτων αυτών, κατά μήκς συγκεκριμένων διαδρμών πυ εξυπηρετύνται από τα χήματα φυσικύ αερίυ. Την δημιυργία Κέντρυ Διαχείρισης χημάτων πυ θα επιτρέπει την παρακλύθηση τυ στόλυ και θα συνεισφέρει στην διαχείριση τυ στόλυ. Τ έργ λκληρώθηκε στ τέλς 21, η λειτυργία τυ όμως δεν πρκάλεσει σημαντικές αλλαγές στην καθημερινή λειτυργία της ΕΘΕΛ, αφύ τ πρώτ διάστημα έχει κατά κύρι λόγ δκιμαστικό χαρακτήρα και θα απτελέσει πιλότ για τ κυρίως σύστημα της Τηλεματικής τυ στόλυ της ΕΘΕΛ πυ θα ακλυθήσει. Η Β Φάση τυ έργυ αφρά τα ακόλυθα: Εγκατάσταση εξπλισμύ για πρσδιρισμό της θέσης στ σύνλ των χημάτων της ΕΘΕΛ - πλην των 295 πραναφερθέντων χημάτων φυσικύ αερίυ. εξπλισμός θα εγκατασταθεί στα 175 χήματα πυ είναι ηλικίας μέχρι 7 ετών και σε αυτά πυ πρβλέπεται να αντικαταστήσυν τα χήματα μεγαλύτερης ηλικίας πυ θα αρχίσυν να απσύρνται σταδιακά και θα αντικατασταθύν μέχρι τ 24. Τη χρήση δρυφρικύ συστήματς GPS για τν αυτόματ εντπισμό των χημάτων της ΕΘΕΛ Την τπθέτηση στάσεων με δυνατότητα παρχής πληρφόρησης σε πραγματικό χρόν σε αριθμό στάσεων τυ δικτύυ. Εξετάζνται κατ αρχήν τρία σενάρια από άπψη πλήθυς στάσεων ως εξής: Τπθέτηση σε 20 στάσεις - τ πι πιθανό σενάρι - σε 0 στάσεις και σε 10 στάσεις. Μαζί με τις στάσεις θα δημιυργηθεί Πελέκα Μαρία Σελίδα 82 από 121 κτώβρις 22

90 Διίκηση Επιχειρήσεων και τ κέντρ πληρφόρησης τυ κινύ πυ θα απτελεί πρόσθετη μνάδα τυ Κέντρ Διαχείρισης χημάτων (ΚΔ). Αναβάθμιση τυ ΚΔ της Α' Φάσης για να ανταπκριθεί στις ανάγκες της Β Φάσης. Η επικινωνία μεταξύ κέντρυ και χημάτων θα γίνεται με την χρήση αναλγικύ ραδιδικτύυ πυ ανήκει στν ΑΣΑ και πυ θα επεκταθεί για να καλύψει τις νέες ανάγκες Αναμενόμενες επιπτώσεις τυ συστήματς Τηλεματικής Τ σύστημα της Τηλεματικής μετά την εγκατάσταση και λειτυργία τυ αναμένεται να έχει σημαντικές επιδράσεις στην λειτυργία της ΕΘΕΛ. Στ τμήμα αυτό γίνεται μόν μια σύντμη αναφρά στυς επιδιωκόμενυς στόχυς τυ ΑΣΑ και της ΕΘΕΛ με την υιθέτηση τυ συστήματς τηλεματικής καθώς και παράθεση των αναμενόμενων φελών ι στόχι αυτί είναι ι ακόλυθι: Εισαγωγή νέας τεχνλγίας για καλύτερη και απδτικότερη λειτυργία. Βελτιστπίηση της διαχείρισης τυ στόλυ των χημάτων της ΕΘΕΛ. Δημιυργία ενός πληρφριακύ συστήματς για αξιπίηση από πλλά τμήματα της ΕΘΕΛ. Παρχή περισσότερης και καλύτερης πληρφόρησης στ επιβατικό κινό. Βελτίωση της αξιπιστίας των παρεχόμενων υπηρεσιών. Δημιυργία καλύτερης εικόνα των Δημσίων Αστικών Συγκινωνιών στ κινό. Γενικώς απώτερς στόχς είναι η διατήρηση και αύξηση τυ μεριδίυ των ΔΑΣ στν συνλική αγρά των αστικών μετακινήσεων. Τα αναμενόμενα φέλη είναι τα ακόλυθα: Κριτική Διερεύνηση της Αξιλόγησης Επενδύσεων στ Δημόσι Τμέα - Συγκινωνιακή Υπδμή με τη Μέθδ Κόστυς φέλυς Μείωση τυ χρόνυ αναμνής των επιβατών στις στάσεις. Βελτίωση επιπέδυ εξυπηρέτησης επιβατικύ κινύ. Βελτίωση αξιπιστίας και καννικότητας των εκτελύμενων δρμλγίων. Βελτίωση της "εικόνας" (image) των δημόσιων συγκινωνιών. Καλύτερη αξιπίηση τυ τρχαίυ και έμψυχυ υλικύ τυ φρέα. Βελτίωση της απδτικότητας και απτελεσματικότητας τυ τρχαίυ και έμψυχυ υλικύ τυ φρέα. Μείωση αριθμύ χημάτων. Καλύτερη διαχείριση στην κατανάλωση καυσίμων και συντήρηση των χημάτων. Βελτίωση της ασφάλειας δηγών και επιβατών από εγκληματικές ενέργειες. Μείωση των καθυστερήσεων των χημάτων στυς φωτεινύς σηματδότες. Βελτίωση της πσότητας και πιότητας των συλλεγόμενων στιχείων πυ απαιτύνται για: -την εκτίμηση της επιβατικής κίνησης τυ φρέα, τύπ κμίστρυ κλπ. -την κατανμή των εισπράξεων και επιδτήσεων μεταξύ των φρέων εκτέλεσης τυ συγκινωνιακύ έργυ. -τ σχεδίασμά τυ συστήματς. Μείωση των αναγκών σε ανθρώπιν δυναμικό για την εκτέλεση και επεξεργασία των συλλεγόμενων στιχείων. Μείωση των αναγκών σε πρσωπικό για την εππτεία τυ εκτελύμενυ έργυ. Βελτίωση της ανταγωνιστικότητας των ΜΜΜ σε σχέση με τα ατμικά μέσα μεταφράς με επακόλυθη μετατόπιση επιβατών πρς αυτά. Βελτίωση των κυκλφριακών συνθηκών λόγω τυ περιρισμύ της κυκλφρίας IX αυτκινήτων, με ταυτόχρνη βελτίωση της λειτυργίας της πόλης, εξικνόμηση ενέργειας, βελτίωση περιβαλλντικών συνθηκών. Πελέκα Μαρία Σελίδα 8 από 121 κτώβρις 22

91 Διίκηση Επιχειρήσεων Κριτική Διερεύνηση της Αξιλόγησης Επενδύσεων στ Δημόσι Τμέα - Συγκινωνιακή Υπδμή με τη Μέθδ Κόστυς φέλυς Τα φέλη αφρύν τρεις βασικές μάδες, τν ίδι τν φρέα της ΕΘΕΛ, τυς επιβάτες και τ υπόλιπ κινωνικό σύνλ. Τ άθρισμα τυ φέλυς κάθε μάδας ενδιαφερμένων απτελεί τ συνλικό όφελς κατ έτς. Ως όφελς νείται μόν τ σχετικό όφελς, δηλαδή αυτό πυ φείλεται απκλειστικά στην ύπαρξη και λειτυργία τυ συστήματς Τηλεματικής και όχι σε πιαδήπτε άλλη θετική επίδραση πυ τυχόν φείλεται σε άλλυς παράγντες όπως η ργανωτική αναδιάρθρωση τυ Φρέα. Για τν υπλγισμό των στιχείων φέλυς απαιτύνται ρισμένα μεγέθη αναφράς επί των πίων θα γίνυν ι υπλγισμί τυ φέλυς, όπως τ συνλικό λειτυργικό κόστς τυ φρέα κατ έτς, τ κόστς ανά μετακινύμεν επιβάτη, η επιβατική κίνηση και ι συνλικές εισπράξεις τυ φρέα, τ σύνλ των χημάτων κλπ. Επίσης απαιτύνται στιχεία σχετικά με τ πλήθς των επιβατών πυ αναμένυν στις στάσεις καθημερινά, μέσς χρόνς αναμνής τυς, η μέση αξία χρόνυ των επιβατών ανάλγα με τν σκπό μετακίνησης ι καθυστερήσεις πυ φείλνται σε ακινητπιημένα χήματα λόγω μη άμεσης απμάκρυνσής τυς κλπ. Αντίστιχα για τα στιχεία κόστυς πέραν από τ κόστς πρμήθειας απαιτείται τ κόστς λειτυργίας και συντήρησης, τ κόστς ενδεχόμενης αντικατάστασης και φυσικά ωφέλιμς χρόνς ζωής τυ συστήματς. Είναι πρφανές ότι τα μεγέθη αυτά δεν είναι δυνατόν να υπλγισθύν με ακρίβεια αφύ πλλί από τυς παράγντες πυ τα επηρεάζυν είναι άγνωστ πως θα εξελιχθύν. Απαιτύνται επμένως πρβλέψεις για όλα τα πιθανά ενδεχόμενα πυ μπρεί να πρκόψυν σαν απτέλεσμα της εξέλιξης των παραγόντων αυτών. ι εναλλακτικές αυτές μελλντικές καταστάσεις πρσδιρίζυν και τα διάφρα εναλλακτικά σενάρια. 5.4 Διαμόρφωση και έλεγχς σεναρίων Διαμόρφωση σεναρίων Σε μια ανάλυση όπως η παρύσα είναι λγικό να εξετάζνται όλα τα πιθανά σενάρια και να επιλέγνται για περαιτέρω διερεύνηση ρισμένα από αυτά πυ καλύπτυν τ φάσμα των πιθανών μεταβλών των παραγόντων πυ θα επηρεάσυν τις μελλντικές συνθήκες. ι παράμετρι πυ εκφράζυν την μελλντική κατάσταση είναι ι ακόλυθες: Η επιβατική κίνηση της ΕΘΕΛ και τρόπς πυ αυτή επηρεάζεται από τ όλ σκηνικό τυ Συστήματς Αστικών Συγκινωνιών Αθηνών συμπεριλαμβανμένυ τυ ύψυς των κμίστρων αλλά και τυ βαθμύ χρήσης των καρτών. Η ργανωτική δμή της ΕΘΕΛ και βαθμός αξιπίησης των πόρων (ανθρώπινων και λιπών), καθώς και βαθμός αξιπίησης των νέων τεχνλγιών. Με βάση λιπόν τα ανωτέρω μπρύν να διαμρφωθύν εναλλακτικά σενάρια πυ να εκφράζυν την διαφρετικότητα των πρβλεπόμενων καταστάσεων και πυ φυσικά αλληλαπκλείνται. Τα σενάρια αυτά θα πρέπει να είναι συμβατά με τις εναλλακτικές περιπτώσεις πυ περιγράφηκαν σχετικά με τις πρβλέψεις της επιβατικής κίνησης - αισιόδξ και απαισιόδξ σενάρι. Θα πρέπει επίσης να ανταπκρίννται στις εναλλακτικές πρσδκίες από άπψη αξιπίησης τυ συστήματς Τηλεματικής πυ θα εγκατασταθεί. ι περισσότερες αξιλγήσεις δέχνται δύ επίπεδα αξιπίησης των νέων τεχνλγικών συστημάτων, τ χαμηλό και τ υψηλό επίπεδ αξιπίησης. Τέλς στην διαμόρφωση τω σεναρίων θα πρέπει να ληφθεί υπόψη και αριθμός των στάσεων όπυ θα τπθετηθεί σύστημα πληρφόρησης τυ επιβατικύ κινύ. Πελέκα Μαρία Σελίδα 84 από 121 κτώβρις 22

92 Διίκηση Επιχειρήσεων Κριτική Διερεύνηση της Αξιλόγησης Επενδύσεων στ Δημόσι Τμέα - Συγκινωνιακή Υπδμή με τη Μέθδ Κόστυς φέλυς Σε ότι αφρά τν αριθμό των στάσεων αρχικά ττρβλέπνται τρεις περιπτώσεις ως ακλύθως: Εγκατάσταση πληρφόρησης σε 10 στάσεις Εγκατάσταση πληρφόρησης σε 20 στάσεις Εγκατάσταση πληρφόρησης σε 0 στάσεις Από ανάλυση όμως και παραθέτεται στη συνέχεια πρέκυψε ότι τελικά απαιτείται να εξετασθύν μόν ι δύ πρώτες περιπτώσεις. Εκτός από τα σενάρια με Σύστημα Τηλεματικής υπάρχυν και τα σενάρια χωρίς Σύστημα Τηλεματικής, αυτά δηλαδή πυ αντιπρσωπεύυν την κατάσταση πυ θα υπάρχει στ μέλλν αν δεν υλπιηθεί η πρβλεπόμενη επένδυση. Τα σενάρια αυτά τα απκαλύμενα μηδενικά σενάρια ή D minimum, είναι δύ. Τ πρώτ αναφέρεται στην απαισιόδξη πρπτική σχετικά με την εξέλιξη της επιβατικής κίνησης και τ δεύτερ στην αισιόδξη πρπτική. Τα μηδενικά σενάρια δηλαδή λαμβάννται υπόψη μόν για την διαφρπίηση των εσόδων από επιβάτες και επηρεάζυν τν υπλγισμό μέρυς των στιχείων φέλυς. Τελικώς λιπόν διαμρφώννται τα ακόλυθα 10 σενάρια. Από αυτά τα τέσσερα μη μηδενικά σενάρια αναφέρνται στην απαισιόδξη πρπτική της επιβατικής κίνησης ενώ τα άλλα 4 μη μηδενικά σενάρια στην αισιόδξη πρπτική. Πίνακας 5.5: Διαμόρφωση σεναρίων Α/Α Περιγραφή Σεναρίυ Σενάρι Πρπτική μεταβλής Επιβατικής Κίνησης Πλήθς εξπλισμένων στάσεων Βαθμός Αξιπίησης Συστήματς Τηλεματικής 1 Ρ 0 - PDM ODM Ρ 10 Χαμηλός PSL 4 10 Χαμηλός OSL 5 Ρ 10 Υψηλός PSH 6 10 Υψηλός OSH 7 Ρ 0 Χαμηλός PLL 8 0 Χαμηλός OLL 9 Ρ 0 Υψηλός PLH 10 0 Υψηλός OLH Ρ : pessimistic L: Large Number f stps L: Lw level O : ptimistic S: Small Number f stps H: High Level DM : D Minimum Σύγκριση σεναρίων Τα στιχεία κόστυς στην υσία εξετάζνται μόν σε δύ σενάρια, στα πία διαφρπιείται αριθμός στάσεων - 10 ή 20. Αντίθετα τα στιχεία φέλυς διαφρπιύνται στα 10 σενάρια - δύ μηδενικά και 8 μη μηδενικά. Τελικώς η σύγκριση της μηδενικής κατάστασης για κάθε πρπτική της επιβατικής κίνησης με τις αντίστιχες μη μηδενικές γίνεται στν υπλγισμό τυ φέλυς από πρόσθετα έσδα. Όπως πραναφέρθηκε τα σενάρια είναι αλληλαπκλειόμενα, δηλαδή θα συμβεί μόν ένα από τα 8. Πελέκα Μαρία Σελίδα 85 από 121 κτώβρις 22

93 Διίκηση Επιχειρήσεων 5.5 Βήματα διαδικασίας αξιλόγησης Η όλη διαδικασία της αξιλόγησης έχει ως ακλύθως: Κριτική Διερεύνηση της Αξιλόγησης Επενδύσεων στ Δημόσι Τμέα - Συγκινωνιακή Υπδμή με τη Μέθδ Κόστυς φέλυς Διαμόρφωση σεναρίων με και χωρίς σύστημα τηλεματικής (d smething και d minimum) Καθρισμός βασικών παραμέτρων αξιλόγησης για κάθε σενάρι όπως περίδς ανάλυσης, συντελεστή πρεξόφλησης, επιβατική κίνηση, κλπ. Καθρισμός των στιχείων και των μεγεθών κόστυς και φέλυς για κάθε σενάρι. Εφαρμγή της επιλεγείσας μεθόδυ αξιλόγησης (πρεξόφληση εκρών και εισρών μετατρπή σε ισδύναμη ετήσια δαπάνη κλπ) Υπλγισμός δείκτη ικνμικής ανάλυσης (Λόγς φέλυς - κόστυς, ικνμικός συντελεστής εσωτερικής απόδσης κλπ). 5.6 Ιδιαιτερότητες αξιλόγησης επενδύσεων τηλεματικής Η αξιλόγηση μιας επένδυσης, όπως αυτής τυ ΑΣΑ και της ΕΘΕΛ σε Συστήματα Τηλεματικής, πυ απτελύν επένδυση σε αμιγώς νέες τεχνλγίες, χαρακτηρίζεται από ρισμένες ιδιαιτερότητες πυ είναι σκόπιμ να επισημανθύν. Μερικές από τις ιδιαιτερότητες αυτές είναι ι ακόλυθες: χρόνς ωφέλιμης ζωής της επένδυσης είναι σαφώς μικρότερς σε σχέση με τν χρόν ζωής άλλων επενδύσεων, και συχνά μη πρσδιρίσιμς με ακρίβεια αφύ η εξέλιξη της τεχνλγίας ενδέχεται να απαξιώσει την επένδυση ταχύτερα απ ότι αρχικά θεωρείτ. Δεν υπάρχυν αξιόπιστα ιστρικά στιχεία, τόσ για τα στιχεία κόστυς λειτυργίας και συντήρησης, όσ και για τν πρσδιρισμό τυ φέλυς, αφύ ι επενδύσεις πυ αφρύν σε νέα τεχνλγικά πρϊόντα απτελύν εξ ρισμύ πρωτόγνωρες καταστάσεις για τυ εμπλεκόμενυς. βαθμός αξιπίησης των νέων τεχνλγικών πρϊόντων δεν εξαρτάται μόν από τ ίδι τ πρϊόν και τη λειτυργικότητά τυ αλλά κυρίως από τ βαθμό διείσδυσης τέτιων πρϊόντων στν χώρ αναφράς και τν βαθμό ετιμότητας των εμπλεκμένων φρέων να ενσωματώσυν και να αξιπιήσυν την νέα τεχνλγία. Καθίσταται λιπόν σαφές ότι πρωταρχικά πρέπει να καθρισθεί όσ πι επακριβώς γίνεται τ πλαίσι εντός τυ πίυ θα γίνει η μελέτη σκπιμότητας αυτύ τυ είδυς. Για την συγκεκριμένη περίπτωση είναι σκόπιμ να αναφερθύν τα παρακάτω: ΑΣΑ σαν ενδιαφερόμενς φρέας για την επένδυση αυτή έχει σχετικά πρόσφατη εμπειρία από την εγκατάσταση παρόμιυ συστήματς σε περιρισμένη όμως έκταση (Φάση Α για τα 295 λεωφρεία φυσικύ αερίυ - CNG). ΑΣΑ βρίσκεται σε φάση στελέχωσης και εκσυγχρνισμύ σε σχέση με παλαιότερες επχές, έχει όμως ακόμη δρόμ να διανύσει για να φθάσει στ επιθυμητό επίπεδ ωρίμανσης. ΑΣΑ λειτυργεί σε ένα έντνα μεταβαλλόμεν περιβάλλν ι επιδράσεις τυ πίυ δεν είναι πάντα πρβλέψιμες. ΑΣΑ τέλς έχει συγκεκριμένη πλιτική και στρατηγική για την επίτευξη των στόχων τυ, πυ είναι σαφείς και ξεκάθαρι, και επμένως είναι σε θέση να αντιμετωπίσει με επιτυχία τις πιεσδήπτε δυσκλίες παρυσιασθύν σε σχέση με την λειτυργία τυ συστήματς Τηλεματικής. Η επιλγή λιπόν μεθόδυ αξιλόγησης ως πλέν πρόσφρης για την εξεταζόμενη επένδυση θα πρέπει να γίνει λαμβάνντας υπόψη και τα δεδμένα αυτά. Πελέκα Μαρία Σελίδα 86 από 121 κτώβρις 22

94 Διίκηση Επιχειρήσεων Κριτική Διερεύνηση της Αξιλόγησης Επενδύσεων στ Δημόσι Τμέα - Συγκινωνιακή Υπδμή με τη Μέθδ Κόστυς φέλυς Στην παρύσα ανάλυση θα χρησιμπιηθύν συνλικά 4 μέθδι και συγκεκριμένα ι μέθδι της Καθαρός Παρύσας Αξίας (NPV) τυ λόγυς φέλυς Κόστυς (B/C), τυ Συντελεστή ή Επιτκίυ Εσωτερικής Απόδσης (IRR) και της Περιόδυ Επανείσπραξης (ΡΡ). 5.7 Τεχνική περιγραφή τυ συστήματς Τα γενικά στιχεία πυ είναι γνωστά είναι τα ακόλυθα: Εγκατάσταση αυτματπιημένυ συστήματς πρσδιρισμύ θέσης χημάτων AVL για λόκληρη την περιχή ευθύνης τυ ΑΣΑ. Τα χήματα πυ θα εξπλισθύν είναι περίπυ 17, από τα πία 175 χήματα έχυν παραληφθεί από την ΕΘΕΛ τα τελευταία έτη και βρίσκνται σε λειτυργία ενώ τα υπόλιπα θα αντικαταστήσυν παλαιότερα χήματα πυ θα απσυρθύν μέχρι τ 24. Επιπλέν υπάρχυν και τα 295 καινύργια χήματα φυσικύ αερίυ (CNG) στα πία η τπθέτηση τυ εξπλισμύ υλπιείται από τ έργ της Α' Φάσης της Τηλεματικής. Τ σύστημα πρσδιρισμύ θέσης θα βασίζεται στην τεχνλγία GPS. Κάθε όχημα θα είναι εφδιασμέν με τν απαραίτητ εξπλισμό στν πίν περιλαμβάνεται υπλγιστής, δέκτης GPS και κεραία, mdem επικινωνίας, μνάδα επικινωνίας με τ κέντρ ελέγχυ για απστλή δεδμένων και φωνής, μνάδα για φωνητική αναγγελία στάσεων ή άλλων πληρφριών, μνάδα για σύνδεση με πληρφριακή πινακίδα εντός τυ χήματς κλπ. Για τ 10% των χημάτων πρβλέπεται να τπθετηθεί και εξπλισμός αυτόματης καταμέτρησης των επιβατών (Autmatic Passenger Cunter, APC). Κάθε όχημα θα στέλνει με τν τρόπ επικινωνίας πυ θα επιλεγεί δεδμένα στ Κέντρ Διαχείρισης χημάτων (ΚΔ) για αξιπίηση και εκμετάλλευση. Εξετάζνται όλι ι δυνατί τρόπι επικινωνίας, δηλαδή με χρήση αναλγικύ ραδιδικτύυ, με χρήση μισθωμένων ψηφιακών γραμμών και με τ σύστημα επικινωνίας TETRA όταν λκληρωθεί και καταστεί λειτυργικό. Για τα πρώτα έτη θεωρείται δεδμένη η χρήση ραδιδικτύυ. Τπθέτηση έξυπνων στάσεων, δηλαδή εξπλισμύ πυ θα επιτρέπει την πληρφόρηση τυ επιβατικύ κινύ σε πραγματικό χρόν. ι έξυπνες αυτές στάσεις θα πληρφρύν τυ αναμένντες για τν χρόν άφιξης, τν αριθμό της γραμμής και τν πρρισμό των πρσεχών λεωφρείων, για τυχόν διακπές στη λειτυργία κάπιων γραμμών, για έκτακτα περιστατικά κλπ. αριθμός των στάσεων στις πίες θα τπθετηθεί τέτις εξπλισμός δεν είναι ακριβώς γνωστός αλλά εκτιμάται ότι θα κυμανθεί μεταξύ 10 και 20. Παράλληλα θα δημιυργηθεί και Κέντρ Πληρφόρησης Επιβατών. Πρβλέπεται επέκταση τυ ΚΔ πυ κατασκευάζεται από τυς αναδόχυς της Α Φάσης της Τηλεματικής. Τ σύστημα θα πρέπει να είναι συμβατό με τ σύστημα πυ εγκαθίσταται στα πλαίσια της ανάθεσης της Α Φάσης της Τηλεματικής. Πελέκα Μαρία Σελίδα 87 από 121 κτώβρις 22

95 Διίκηση Επιχειρήσεων Κριτική Διερεύνηση της Αξιλόγησης Επενδύσεων στ Δημόσι Τμέα - Συγκινωνιακή Υπδμή με τη Μέθδ Κόστυς φέλυς 5.8 Στιχεία κόστυς και χρνδιάγραμμα Γενικά Τα στιχεία κόστυς είναι τα ακόλυθα: Κόστς εγκατάστασης (επέκτασης) τυ κέντρυ ελέγχυ (ΚΔ). Κόστς εξπλισμύ στα χήματα (n bard equipment). Κόστς τηλεπικινωνιών. Κόστς εκπαίδευσης και συνεχιζόμενης κατάρτισης. Κόστς συντήρησης. Κόστς λειτυργίας. Στα επόμενα παρυσιάζνται αναλυτικά όλα τα στιχεία αυτά Κόστς εγκατάστασης (επέκτασης) τυ κέντρυ ελέγχυ Τ κόστς εγκατάστασης τυ κέντρυ ελέγχυ αφρά την επέκταση τυ Κέντρυ Διαχείρισης χημάτων (ΚΔ) πυ υλπιείται από την ανάθεση της Α Φάσης Τηλεματικής στην κινπραξία των εταιρειών SIEMENS ΑΕ και Haeni Prlectrn AG. T κόστς της επέκτασης αυτής αναφέρεται σε επιπλέν εξπλισμό, όπως υπλγιστές, περιφερειακές μνάδες, άδειες χρήσης λγισμικύ κλπ πυ είναι απαραίτητα για την λειτυργία τυ συστήματς AVL. Η συνλική δαπάνη για την επέκταση τυ ΚΔ χημάτων εκτιμάται σε (.0.0 δραχμές) και πρβλέπεται να γίνει μιόμρφα στα έτη 22 και Κόστς εξπλισμύ στα χήματα (n bard equipment) Τ κόστς εξπλισμύ στα χήματα αφρά την μνάδα πρσδιρισμύ θέσης τυ χήματς, τν υπλγιστή χήματς, τυς διάφρυς αισθητήρες και την μνάδα επικινωνίας με τ κέντρ ελέγχυ για απστλή δεδμένων και φωνής. υπλγιστής είναι συνδεδεμένς με όλες τις μνάδες επί τυ χήματς ενώ ενδέχεται να έχει ενσωματωμένη την μνάδα πρσδιρισμύ θέσης. υπλγιστής δέχεται συνεχώς δεδμένα, τα επεξεργάζεται και τα απστέλλει σε κατάλληλη μρφή στ ΚΔ μέσω της μνάδας επικινωνίας. Παράλληλα τηρεί και άλλα στιχεία πυ μπρεί να τυ δίδει μέσω κατάλληλης κνσόλας δηγός. Τέλς, υπλγιστής θα πρέπει να μπρεί να συνδεθεί με τα ακυρωτικά μηχανήματα τυ χήματς για επεξεργασία σχετικών δεδμένων. Τ κόστς τυ εξπλισμύ ανά όχημα εκτιμάται σε (2.0.0 δραχμές). Τ κόστς τυ εξπλισμύ APC ανά όχημα εκτιμάται σύμφωνα με τα στιχεία τυ ΑΣΑ σε 2.2 (750.0 δρχ). Στις ανωτέρω τιμές δεν περιλαμβάνεται τ κόστς συντήρησης τ πί υπλγίζεται σε 10% ετησίως της αρχικής επένδυσης δηλαδή κόστς πρμήθειας και εγκατάστασης. Επίσης, δεν περιλαμβάνεται τ κόστς αντικατάστασης εξπλισμύ λόγω απαξίωσης σε περίπυ 5 έτη μετά την έναρξη λειτυργίας τυ συστήματς τ πί εκτιμάται σε 25% της αρχικής επένδυσης. Με βάση τα ανωτέρω πρκύπτει η παρακάτω ανάλυση. Πελέκα Μαρία Σελίδα 88 από 121 κτώβρις 22

96 Διίκηση Επιχειρήσεων Κριτική Διερεύνηση της Αξιλόγησης Επενδύσεων στ Δημόσι Τμέα - Συγκινωνιακή Υπδμή με τη Μέθδ Κόστυς φέλυς Πίνακας 5.6: Ανάλυση κόστυς εξπλισμύ ανά όχημα Α/Α Περιγραφή συστατικύ κόστυς Πσστό επί τυ τιμή πρμήθειας Κόστς 1 Εξπλισμός χήματς Κόστς εξπλισμύ APC 22 2 Συντήρηση εξπλισμύ ετησίως (Με APC) Αντικατάσταση μνάδων εξπλισμύ (Με APC) (άπαξ στην πενταετία) 10% 25% (2017,5) Σε ότι αφρά τις έξυπνες στάσεις η δαπάνη πρμήθειας και εγκατάστασης ανά στάση εκτιμάται στα (2.0.0 δρχ). Στ πσό αυτό υπάρχει κάπι περιθώρι ανχής πυ επιτρέπει την πρσθήκη ρισμένων εξαρτημάτων όπως ι συσσωρευτές ηλιακής ενέργειας μετά φυσικά την αφαίρεση των εξαρτημάτων πυ είναι απαραίτητα για παρχή ηλεκτρικής ενέργειας από δίκτυ. Η δαπάνη της πρμήθειας των στάσεων θα πραγματπιηθεί μιόμρφα στην διετία Κόστς τηλεπικινωνιών Τ κόστς των τηλεπικινωνιών για την μετάδση των δεδμένων και της φωνής αφρά την επέκταση τυ υπάρχντς ραδιδικτύυ τυ ΑΣΑ και εκτιμάται σε (.0.0 δραχμές). Τ κόστς λειτυργίας τυ ραδιδικτύυ θα μείνει πρακτικά αμετάβλητ σε σχέση με την σημερινή κατάσταση Κόστς εκπαίδευσης και συνεχιζόμενης κατάρτισης Τ κόστς της αρχικής εκπαίδευσης πυ θα απαιτηθεί για την λειτυργία τυ συστήματς της Τηλεματικής θα καλυφθεί από τν ανάδχ και θα εμπεριέχεται φυσιλγικά στην πρσφρά τυ. Τ κόστς αυτό εκτιμάται σε (2.0.0 δραχμές) και η σχετική δαπάνη αναμένεται να πραγματπιηθεί τα έτη 2 και 24. Εν τύτις κατά τα επόμενα έτη θα απαιτηθεί να δαπανηθύν από τν ΑΣΑ και την ΕΘΕΛ πόρι για την εκπαίδευση και την συνεχιζόμενη κατάρτιση μέρυς τυ πρσωπικύ στα συστήματα αυτά και στην εκμάθηση τυ τρόπυ λειτυργίας τυς. Παρότι δεν υπάρχει κάπι συγκεκριμέν σχέδι ή επίσημη εκτίμηση, η εμπειρία και η πρακτική δείχνυν ότι θα πρέπει να δαπανάται ετησίως τυλάχιστν ένα πσό της τάξεως των (1.0.0 δραχμών) σε σταθερές τιμές 20. Τ πσό αυτό καλύπτει τόσ τις αμιβές των εκπαιδευτών όσ και τν χρόν των εκπαιδευμένων πυ δεν θα παράγυν έργ για την ΕΘΕΛ. Τ πσό αυτό αντιστιχεί σε πσστό 2% περίπυ της αρχικής δαπάνης επένδυσης και θεωρείται λγικό για επενδύσεις νέων τεχνλγιών. Η δαπάνη αυτή θα αρχίσει από τ έτς 25 και μέχρι την λήξη της ικνμικής ζωής τυ έργυ Κόστς συντήρησης Τ κόστς συντήρησης τυ εξπλισμύ στα χήματα και στις στάσεις, καθώς και στ ΚΔ εκτιμάται σε 10% επί της αρχικής αξίας επένδυσης. Τ μέγεθς αυτό βρίσκεται στα επίπεδα τυ κόστυς συντήρησης πυ παρατηρείται σε άλλες χώρες με βάση την διεθνή εμπειρία αλλά θεωρείται ότι με βάση τις ελληνικές συνθήκες και με δεδμέν τ μεγάλ μέγεθς τυ στόλυ μπρεί να μειωθεί κατά 2 πσστιαίες μνάδες και να φθάσει στα επίπεδα τυ 8%. Για τν λόγ αυτό τ πσστό 10% θα χρησιμπιηθεί στην ανάλυση αν Πελέκα Μαρία Σελίδα 89 αττό 121 κτώβρις 22

97 Διίκηση Επιχειρήσεων Κριτική Διερεύνηση της Αξιλόγησης Επενδύσεων στ Δημόσι Τμέα - Συγκινωνιακή Υπδμή με τη Μέθδ Κόστυς φέλυς ανώτατ επίπεδ για τ κόστς συντήρησης. Φυσιλγικά τα πρώτα έτη τ όλ σύστημα θα βρίσκεται υπό την εγγύηση τυ Αναδόχυ και έτσι τ κόστς συντήρησης θα είναι ακόμη μικρότερ. Εν τύτις επειδή θα παρυσιασθύν ρισμένα φαινόμενα βανδαλισμύ ή άλλων καταστρφών, γίνεται η παραδχή ότι τ πσστό 10% για συντήρηση θα καλύψει και αυτό τ κόστς, ή εναλλακτικά τ κόστς ασφάλισης πυ ενδεχμένως θα γίνει. Επμένως τ πσστό 10% θα εφαρμσθεί σε όλη την δεκαετή περίδ της λειτυργίας τυ συστήματς. Τ πσστό 10% ισχύει και για τ κόστς συντήρησης της τηλεπικινωνιακής υπδμής και εφαρμόζεται στη δαπάνη επέκτασης της υπδμής αυτής Κόστς λειτυργίας Τ κόστς λειτυργίας τυ όλυ συστήματς πέραν τυ κόστυς χρήσης τηλεπικινωνιών και εκπαίδευσης θα είναι ελάχιστ και υσιαστικά θα ενσωματωθεί στ λειτυργικό κόστς της ΕΘΕΛ. Η μόνη περίπτωση αύξησης τυ λειτυργικύ κόστυς είναι η κατανάλωση ηλεκτρικής ενέργειας για τις έξυπνες στάσεις. Υπάρχει βεβαίως και τ ενδεχόμεν να χρησιμπιύν ηλεκτρική ενέργεια με ειδικό ηλιακό συσσωρευτή πυ εγκαθίσταται σε κάθε στάση. Εκτιμάται ότι στα στιχεία τυ κόστυς πυ πραναφέρθηκαν υπάρχει περιθώρι για πρσθήκη τέτιων συσσωρευτών Υπλειμματική αξία Η υπλειμματική αξία είναι μειωτική των παραπάνω στιχείων κόστυς, της επένδυσης. Επειδή σε επενδύσεις τεχνλγικής φύσεως, εξπλισμός απαξιώνεται σχετικά σύντμα είθισται να μην λαμβάνεται υπλειμματική αξία. Επμένως, στην παρύσα θεώρηση η υπλειμματική αξία της επένδυσης μετά τ 2014 θα θεωρηθεί ίση με μηδέν Χρνδιάγραμμα Τ σύστημα Τηλεματικής αναμένεται ότι θα είναι έτιμ να λειτυργήσει στις αρχές τυ 24. Από την έναρξη λειτυργίας τυ και μέχρι την περίδ των λυμπιακών αγώνων τ καλκαίρι τυ ιδίυ έτυς θα γίνυν και ι τελευταίες πρσαρμγές και έλεγχι ώστε να μεγιστπιηθεί βαθμός αξιπιστίας τυ. Η έναρξη εγκατάστασης τυ συστήματς - εξπλισμός στα χήματα, τπθέτηση εξπλισμύ στις στάσεις - άρχισει στις αρχές τυ 22. Στ τέλς τυ 21 λκληρώθηκε και η Α' Φάση της Τηλεματικής. Τ Διάγραμμα 5.1 πυ ακλυθεί δείχνει τις περιόδυς εγκατάστασης και λειτυργίας τυ συστήματς από τ 20 έως τ Διάγραμμα 5.1: Χρνδιάγραμμα εγκατάστασης και λειτυργίας συστήματς Τηλεματικής Υλπίηση Α Φάσης Υλπίηση Β Φάσης Λειτυργία 5.9 Στιχεία φέλυς Διάκριση στιχείων φέλυς Τα στιχεία φέλυς διακρίννται σε άμεσα και σε έμμεσα. Άμεσα είναι αυτά πυ πρκύπτυν από την απ ευθείας αξιπίηση της επένδυσης δηλαδή από την εγκατάσταση και λειτυργία τυ συστήματς τηλεματικής, ενώ έμμεσα είναι αυτά πυ πρκύπτυν σαν απτέλεσμα της βελτίωσης της παρεχόμενης εξυπηρέτησης της ΕΘΕΛ και γενικότερα τυ ΣΑΣΑ. Με βάση τις αναλύσεις πυ έχυν γίνει τα φέλη πυ πρέπει να αναμέννται είναι τα ακόλυθα: Πελέκα Μαρία Σελίδα 90 από 121 κτώβρις 22

98 Διίκηση Επιχειρήσεων Κριτική Διερεύνηση της Αξιλόγησης Επενδύσεων στ Δημόσι Τμέα - Συγκινωνιακή Υπδμή με τη Μέθδ Κόστυς φέλυς Άμεσα φέλη Α.1. Μείωση απαιτύμενυ αριθμύ χημάτων για την εξασφάλιση συγκεκριμένυ παραγόμενυ έργυ, λόγω καλύτερης διαχείρισης τυ στόλυ και / ή επανασχεδιασμύ κάπιων γραμμών. Α.2. Μείωση τυ απαιτύμενυ αριθμύ σταθμαρχών στ δίκτυ και στα αμαξστάσια. Α.. Μείωση λειτυργικύ κόστυς χημάτων Α.4. Μείωση τυ αριθμύ καταμετρητών ή αντίστιχα της δαπάνης για ανάθεση έργυ καταμέτρησης επιβατών και συχνότητας διέλευσης χημάτων. Α.5. Μείωση τυ χρόνυ ανταπόκρισης σε περιπτώσεως βλαβών χημάτων. Α.6. Μείωση χρόνυ ανταπόκρισης σε περιπτώσεις εκτάκτων περιστατικών (ατυχήματα, θέματα ασφάλειας κλπ). Α.7. Βελτίωση της αξιπιστίας των δρμλγίων, και της συχνότητάς τυς. Α.8. Βελτίωση της εικόνας τυ φρέα στ κινό. Έμμεσα φέλη Β.1. Αύξηση - ή διατήρηση σε περίπτωση φθίνυσας πρείας - τυ επιβατικύ κινύ λόγω των άμεσων ωφελειών Α5 έως Α8. Β.2. Μείωση τυ χρόνυ αναμνής στις στάσεις των επιβατών λόγω καλύτερης αξιπιστίας και καλύτερης τήρησης των δρμλγίων. Β.. Καλύτερη αξιπίηση τυ χρόνυ αναμνής των επιβατών στις στάσεις πυ παρέχυν πληρφόρηση σε πραγματικό χρόν, άρα δημιυργία φέλυς για τυς επιβάτες αυτύς. Β.4. Μείωση της διάρκειας συμφόρησης στ δικό δίκτυ λόγω στις περιπτώσεις βλαβών ή άλλων συμβάντων. Β.5. Μείωση της χρήσης τυ IX σαν απτέλεσμα της μεγαλύτερης χρήσης των ΔΑΣ. Άλλα φέλη Για τν Φρέα: Βελτίωση τυ επιπέδυ ασφαλείας για τυς εργαζμένυς ρθλγικότερη λειτυργία τυ φρέα και καλύτερη αξιπίηση των πόρων. Απόκτηση ενός Πληρφριακύ Συστήματς (MIS) με θετικές επιδράσεις σε πλλύς τμείς τυ ΑΣΑ και της ΕΘΕΛ, αλλά και τυ ΣΑΣΑ γενικότερα. Δυνατότητα χάραξης καλύτερης πλιτικής και επιχειρησιακών τακτικών με βραχυπρόθεσμα και μακρπρόθεσμα φέλη για τ επιβατικό κινό της ευρύτερης περιχής της Αθήνας. Γ ια τ κινωνικό σύνλ: Μείωση της περιβαλλντικής επιβάρυνσης από την μικρότερη διάρκεια των συμφρήσεων λόγω ταχύτερης ανταπόκρισης (Β4). Μείωση τυ εξωτερικύ κόστυς από την μείωση χρήσης τυ IX. Βελτίωση επιπέδυ ασφαλείας για τ επιβατικό κινό και τυς πλίτες γενικότερα. Πρώθηση της βιώσιμης ανάπτυξης (sustainable grwth) στην περιχή της πρωτεύυσας πυ δεν μπρεί να επιτευχθεί παρά μόν με πρώθηση και εκσυγχρνισμό των Δημσίων Συγκινωνιών και μείωση της χρήσης τυ IX. Στη συνέχεια αναλύνται τα στιχεία φέλυς Α1 έως Α8 και Β1 έως Β Μείωση απαιτύμενυ αριθμύ χημάτων Ένα από τα πλέν βασικά φέλη πυ πρκύπτυν από την υιθέτηση συστήματς AVL σε εκτελεστικό φρέα ΔΑΣ είναι η μείωση τυ αριθμύ των χημάτων πυ απαιτύνται για να εκτελεστεί συγκεκριμέν έργ. Η μείωση αυτή πρέρχεται σαν συνδυασμέν απτέλεσμα των θετικών επιδράσεων πυ έχει τ σύστημα αυτό στην καθημερινή λειτυργία και στην διαχείριση τυ στόλυ. Μια από τις βασικές πηγές θετικών επιδράσεων είναι η παρχή συνεχύς αξιόπιστης και άμεσης πληρφόρησης σχετικά με Πελέκα Μαρία Σελίδα 91 από 121 κτώβρις 22

99 Διίκηση Επιχειρήσεων Κριτική Διερεύνηση της Αξιλόγησης Επενδύσεων στ Δημόσι Τμέα - Συγκινωνιακή Υπδμή με τη Μέθδ Κόστυς φέλυς την κίνηση όλων των χημάτων πυ επιτρέπει διρθωτικές επεμβάσεις στις δρμλγήσεις με πρφανή φέλη για τν φρέα. Η πληρφόρηση αυτή επιτρέπει στις διευθύνσεις σχεδιασμύ και δρμλόγησης να κάνυν τις κατάλληλες επεμβάσεις πυ αφενός βελτιώνυν τις παρεχόμενες υπηρεσίες και αφετέρυ μειώνυν τ κόστς αυτών των υπηρεσιών. Τ σύστημα AVL υσιαστικά επιτρέπει στν φρέα να υπλγίσει χρόνυς διαδρμής και ταχύτητες ανά τμήμα δύ και χρνική περίδ και επμένως να εντπίσει τα πρβληματικά σημεία είτε από άπψη εξυπηρέτησης είτε από άπψη αξιπίησης των πρσφερμένων θέσεων. Τα φέλη από τέτια συστήματα εξαρτώνται από πλλύς παράγντες όπως τ μέγεθς τυ φρέα και τυ έργυ πυ πρσφέρει, η ργάνωσή τυ, η μρφή τυ δικτύυ, σχεδιασμός των λεωφρειακών γραμμών, ι κυκλφριακές συνθήκες κλπ και μπρύν να φθάσυν σε σημαντικά πσστά. Με βάση τη διεθνή εμπειρία τα φέλη αυτής της μρφής ανάγνται σε μείωση τυ αριθμύ των χημάτων - για παραγωγή ίδιυ έργυ με την πριν κατάσταση - μέχρι και 9%. Τ μέγεθς τυ φέλυς εξαρτάται πλην των άλλων και από τν βαθμό αξιπίησης τυ συστήματς από τν ίδι τυ φρέα, πυ συναρτάται από τν βαθμό ργάνωσής τυ, από την εκπαίδευση τυ πρσωπικύ και από άλλυς παράγντες. Γενικώς γίνεται απδεκτό ότι σε κάθε τέτια επένδυση πρέπει να εξετάζνται δύ σενάρια. Ένα πυ αντιστιχεί σε χαμηλό βαθμό αξιπίησης και ένα πυ να αντιστιχεί σε υψηλό βαθμό αξιπίησης. Για την περίπτωση της ΕΘΕΛ εκτιμάται ότι βαθμός χαμηλής αξιπίησης μεταφράζεται σε αρχική μείωση τυ αριθμύ των χημάτων κατά 1% ενώ υψηλός βαθμός σε μείωση κατά %. Για λόγυς ασφαλείας πάντως αλλά και για να ληφθεί υπόψη μια πιθανή υστέρηση στην αξιπίηση τυ συστήματς θα ληφθεί στην περίπτωση τυ υψηλύ, βαθμύ αξιπίησης αρχική μείωση 2% τυ στόλυ με τ % να επιτυγχάνεται στν 6 χρόν λειτυργίας. Τα πσστά αυτά είναι απλύτως επιτεύξιμα ειδικά αν ληφθεί υπόψη ότι η ΕΘΕΛ βρίσκεται σε φάση αναδιάρθρωσης των γραμμών της λόγω γενικότερων ανακατατάξεων στ ΣΑΣΑ και επμένως μπρεί να αξιπιήσει αυτήν την συγκυρία. Η μείωση τυ αριθμύ των χημάτων δημιυργεί από ικνμική άπψη δύ φέλη. Τ πρώτ είναι η εξικνόμηση πόρων για την αγρά ή αντικατάσταση των χημάτων αυτών και τ δεύτερ είναι η μείωση τυ λειτυργικύ κόστυς λόγω δρμλόγησης κατ έτς λιγότερων χημάτων, πία θα βαίνει αυξανόμενη με την πάρδ τυ χρόνυ Με τ δεδμέν ότι στχευόμενς στόλς της ΕΘΕΛ για τ 24 είναι 21 χήματα, σημαίνει ότι η ΕΘΕΛ μπρεί να εξικνμήσει περίπυ 20 χήματα στην περίπτωση τυ χαμηλύ βαθμύ αξιπίησης και 60 χήματα στην περίπτωση τυ υψηλύ βαθμύ αξιπίησης τυ συστήματς μετά τν 6 χρόν. Μέχρι τότε γίνεται απδεκτό ότι θα τα μειώσει κατά 40. Η μείωση των χημάτων αυτών μπρεί να φθάσει και τα 0 ή τα 80 χήματα στα επόμενα έτη, εφόσν όμως υπάρχει πργραμματισμός αντικατάστασης χημάτων. Αν δεν υπάρχει τέτις πργραμματισμός τότε θα υπάρξυν φέλη από μείωση λειτυργικών δαπανών λόγω καλύτερης διαχείρισης τυ όλυ συστήματς. Τα συνλικά εφάπαξ φέλη από την εξικνόμηση αυτών των χημάτων για κάθε σενάρι δίννται στν Πίνακα 5.7. Τ κόστς πρμήθειας ενός νέυ χήματς λήφθηκε ίσ με ( δρχ.). Πελέκα Μαρία Σελίδα 92 από 121 κτώβρις 22

100 Διίκηση Επιχειρήσεων Κριτική Διερεύνηση της Αξιλόγησης Επενδύσεων στ Δημόσι Τμέα - Συγκινωνιακή Υπδμή με τη Μέθδ Κόστυς φέλυς Πίνακας 5.7: Εφάπαξ φέλη από τη μείωση τυ αριθμύ χημάτων της ΕΘΕΛ Σενάρι Χαμηλός βαθμός αξιπίησης συστήματς AVL Υψηλός βαθμός αξιπίησης συστήματς AVL (Μέχρι και τ 5 έτς) Υψηλός βαθμός αξιπίησης συστήματς AVL (Μετά τ 6 έτς) Αριθμός χημάτων φέλη (0) Τα φέλη από μείωση λειτυργικύ κόστυς υπλγίζνται σε ( δρχ) ανά όχημα ανά έτς. Τ μέγεθς αυτό πρκύπτει από τα ικνμικά στιχεία πυ περιέχνται στις Εκθέσεις Πεπραγμένων της ΕΘΕΛ. Με βάση τα στιχεία τυ 1999 η συνλική δαπάνη για παρχή συγκινωνιακύ έργυ από την ΕΘΕΛ ανήλθε σε 169,7 εκατμμύρια 28. Η μέση ετήσια δαπάνη ανά όχημα με τ δεδμέν των 1798 χημάτων κατά τ 1999 πρκύπτει ίση με Η δαπάνη λαμβάνεται σταθερή για όλ τ διάστημα της ανάλυσης. Θα πρέπει να αναφερθεί ότι κατά τα επόμενα έτη θα υπάρξυν αντίθετες κατευθύνσεις ως πρς τις τάσεις ρισμένων συστατικών των δαπανών. Για παράδειγμα τ γεγνός ότι η ΕΘΕΛ διαθέτει νέα λεωφρεία και μετά τ 24 δεν υπάρχυν καθόλυ παλαιό χήματα συνηγρεί υπέρ της μείωσης των λειτυργικών δαπανών. Από την άλλη η ωρίμανση τυ πρσωπικύ και η αύξηση άλλων κατηγριών δαπανών δημιυργεί αύξηση των λειτυργικών δαπανών. Έτσι, λιπόν, στην βασική ανάλυση τ μέγεθς αυτό παραμένει σταθερό, και ι τυχόν επιπτώσεις της αύξησής τυ θα εξετασθύν στις αναλύσεις ευαισθησίας. Παράλληλα όμως από την σταδιακή βελτίωση διαχείρισης τυ συστήματς λόγω της Τηλεματικής τα φέλη θα βαίνυν αυξανόμενα. Η χρήση για παράδειγμα τυ συστήματς επικινωνιών TETRA θα επιτρέψει την μείωση τυ κόστυς λειτυργίας τυ συστήματς και της ΕΘΕΛ γενικότερα. Τα φέλη επμένως πυ θα πρκύψυν από μείωση λειτυργικών δαπανών μπρύν να υπλγιστύν όπως στν Πίνακα 5.8. Τ ετήσι όφελς ανά όχημα στργγυλπιήθηκε στα 9910 (2.0.0 δρχ). 28 Η συνλική δαπάνη για παρχή συγκινωνιακύ έργυ υπλγίστηκε με βάση τν αναλυτικό λγαριασμό εκμετάλλευσης της χρήσης τυ 1999 της ΕΘΕΛ. Στην δαπάνη αυτή συμπεριλαμβάννται αναλώσιμα, ανταλλακτικά παγίων στιχείων, αμιβές και έξδα πρσωπικύ, παρχές τρίτων, φόρι - τέλη και διάφρα έξδα στ πσστό πυ αυτά αφρύν παρχή συγκινωνιακύ έργυ και όχι άλλες δραστηριότητες, όπως π.χ. διικητική λειτυργία. Πελέκα Μαρία Σελίδα 9 από 121 κτώβρις 22

101 Διίκηση Επιχειρήσεων Κριτική Διερεύνηση της Αξιλόγησης Επενδύσεων στ Δημόσι Τμέα - Συγκινωνιακή Υπδμή με τη Μέθδ Κόστυς φέλυς Πίνακας 5.8: Ετήσια φέλη από μείωση λειτυργικών δαπανών ΕΘΕΛ λόγω μείωσης τυ αριθμύ των χημάτων Σενάρι Χαμηλός βαθμός αξιπίησης συστήματς AVL Υψηλός βαθμός αξιπίησης συστήματς AVL (μέχρι 5 έτη) Υψηλός βαθμός αξιπίησης συστήματς AVL (μετά τ 5 Jl Si Αριθμός χημάτων Λειτυργική δαπάνη ανά όχημα (0) 20 9, , ,4 60 9,91 564,6 φέλη (0) Πέραν των ανωτέρων φελών είναι ενδεχόμεν η καλύτερη διαχείριση τυ στόλυ να δηγήσει και σε αύξηση της πρσφερόμενης χωρητικότητας με τν μειωμέν αριθμό χημάτων. Η αύξηση αυτή πρακτικά μπρεί να μεταφρασθεί μόν σε αύξηση της επιβατικής κίνησης πυ όμως εξετάζεται σε άλλη κατηγρία φέλυς Μείωση λειτυργικύ κόστυς χημάτων Ανεξάρτητα από τη μείωση τυ απαιτύμενυ αριθμύ χημάτων και την μείωση τυ κόστυς λειτυργίας λόγω της μείωσης αυτής αναμένεται μετά από τ πέμπτ έτς να επιτευχθεί και μια μείωση τυ λειτυργικύ κόστυς- πυ θα βαίνει αυξανόμενη - για τα υπόλιπα χήματα, πυ δεν μετατρέπεται σε μείωση αριθμύ χημάτων. Η μείωση αυτή εκτιμήθηκε σε 0,5% για τ 7 έτς με πρσαύξηση 0,5% για κάθε έτς. Έτσι λιπόν πρβλέπεται η εξής μείωση για κάθε σενάρι, χαμηλύ ή υψηλύ βαθμύ αξιπίησης: Πίνακας 5.9: Πσστιαία μείωση τυ λειτυργικύ κόστυς χημάτων Έτς ΧΒΑ 0,5% 1,0.% 1,5% 2,0% 2,5% φελς ΥΒΑ 0 0,5.% 1,0% 1,5% 2,0% ΧΒΑ: Χαμηλός βαθμός αξιπίησης ΥΒΑ: Υψηλός βαθμός αξιπίησης Για τν υψηλό βαθμό αξιπίησης τα φέλη είναι μειωμένα καθότι τ μεγαλύτερ μέρς τυς έχει μετατραπεί σε μείωση τυ αριθμύ των χημάτων. Τα πσστά αυτά είναι πρφανές ότι απτελύν μια εκτίμηση της πρβλεπόμενης μείωσης και εξαρτώνται από πλλύς απρόβλεπτυς παράγντες, όπως διαφρπίηση της τιμής των καυσίμων και των ρυκτέλαιων, των ελαστικών κλπ Μείωση απαιτύμενυ αριθμύ σταθμαρχών Τ όφελς αυτό έχει υσιαστικά ενσωματωθεί στν υπλγισμό τυ πρηγύμενυ φέλυς. Τ σύστημα AVL σύμφωνα με όλα τα υπάρχντα δεδμένα δηγεί σε μείωση τυ απαιτύμενυ αριθμό σταθμαρχών και εππτών, αφύ η παρακλύθηση της κίνησης των χημάτων μπρεί να γίνεται ευκλότερα και πι απτελεσματικά από τ ΚΔ. Από την διεθνή εμπειρία πρκύπτει ότι στις περισσότερες των περιπτώσεων επιτυγχάνεται τυλάχιστν μείωση τυ πρσωπικύ αυτύ κατά 50%. Στην περίπτωση της ΕΘΕΛ αυτό σημαίνει μείωση της κατηγρίας τυ πρσωπικύ αυτύ κατά 1 άτμα. Η διαβάθμιση τυ φέλυς αυτύ για την ΕΘΕΛ σε μια κλίμακα 5 βαθμιδών με μέγιστη ιεράρχηση τ 5 εκτιμάται στ 5. Πελέκα Μαρία Σελίδα 94 αττό 121 κτώβρις 22

102 Διίκηση Επιχειρήσεων Μείωση αριθμύ καταμετρητών Κριτική Διερεύνηση της Αξιλόγησης Επενδύσεων στ Δημόσι Τμέα - Συγκινωνιακή Υπδμή με τη Μέθδ Κόστυς φέλυς Η ΕΘΕΛ, όπως και όλι σχεδόν ι μεγάλι φρείς παρχής συγκινωνιακύ έργυ διεξάγυν μετρήσεις και έρευνες πεδίυ για διαφόρυς λόγυς, όπως καταμέτρηση διελεύσεων - συχνότητας χημάτων, μετρήσεις χρόνυ διαδρμής και καθυστερήσεων, αριθμός επιβιβαζόμενων - απβιβαζμένων, ακυρώσεις εισιτηρίων, μετρήσεις πλήρωσης κλπ. ι μετρήσεις και έρευνες αυτές απαιτύν σημαντική κινητπίηση πρσωπικύ και κατ' επέκταση δαπάνη πυ επιβαρύνει τ κόστς λειτυργίας τυ φρέα. Η ύπαρξη συστήματς AVL υσιαστικά απαλλάσσει τν φρέα από σημαντικό μέρς των δαπανών αυτών και δημιυργεί εξικνόμηση πόρων πέραν αυτών πυ αναφέρθηκαν πρηγυμένως. Σε μια υπθετική περίπτωση θα μπρύσαν ι εξικνμύμενι πόρι να διχετευθύν στην εκπαίδευση τυ πρσωπικύ πυ θα εμπλακεί με τ νέ σύστημα πότε δεν θα πρέπει να επιβαρυνθεί η πλευρά τυ κόστυς με τ κόστς της εκπαίδευσης. Εναλλακτικά η εξικνόμηση αυτή θα μπρύσε να χρησιμπιηθεί για την πρόσληψη ειδικών συμβύλων πυ με βεβαιότητα θα χρειασθύν από τν φρέα πυ υιθετεί ένα νέ τέτι σύστημα τηλεματικής. Η διαβάθμιση τυ φέλυς αυτύ για την ΕΘΕΛ σε μια κλίμακα 5 βαθμιδών με μέγιστη ιεράρχηση τ 5 εκτιμάται στ Μείωση τυ χρόνυ ανταπόκρισης σε περιπτώσεις βλαβών ι βλάβες χημάτων σε ένα μεγάλ φρέα ΔΑΣ απτελύν ένα σχετικά συχνό συμβάν πυ δημιυργεί αναστάτωση και αναταραχή τόσ στυς επιβάτες όσ και στ πρσωπικό τυ Φρέα αφύ δημιυργείται ανωμαλία στην εκτέλεση τυ πρσφερόμενυ έργυ. Παρότι η ΕΘΕΛ διαθέτει σύστημα ραδιεπικινωνίας πυ επιτρέπει στν δηγό να ενημερώσει τ κέντρ για την τπθεσία της βλάβης, είναι σύνηθες τ φαινόμεν να μην μπρεί να εντπισθεί τ ακινητπιημέν όχημα με απτέλεσμα αύξηση των χαμένων ωρών, ταλαιπωρία των επιβατών και αύξηση της δυσκλίας απκατάστασης των δρμλγίων. Η ύπαρξη τυ συστήματς AVL είναι πρφανές ότι θα διευκλύνει σημαντικά τν εντπισμό της ακριβύς τπθεσίας της βλάβης με απτέλεσμα την μείωση τυ χρόνυ ανταπόκρισης και την δημιυργία καλύτερης εικόνας λειτυργίας τυ φρέα στ επιβατικό κινό. Τα φέλη αυτά δεν απτιμώνται ευθέως, αφύ κάτι τέτι είναι υπερβλικά πλύπλκ και δεν υπάρχυν τα σχετικά στιχεία. Αντ αυτύ τα φέλη επιμερίζνται και ενσωματώννται αφενός στα φέλη πυ καταλήγυν σε μείωση τυ απαιτύμενυ αριθμύ χημάτων και αφετέρυ στην αύξηση της επιβατικής κίνησης. Η διαβάθμιση τυ φέλυς αυτύ εκτιμάται σε 4 όπως και στην πρηγύμενη περίπτωση Μείωση χρόνυ ανταπόκρισης σε περιπτώσεις εκτάκτων περιστατικών Πρόκειται για ανάλγη περίπτωση με την πρηγύμενη. Στα έκτακτα και στα επείγντα περιστατικά η αξιπίηση τυ συστήματς είναι ακόμη μεγαλύτερη και μπρύν με την χρήση ειδικών κμβίων στην κνσόλα τυ χήματς να ειδπιηθύν εκτός από τ ΚΔ και άλλες υπηρεσίες άμεσης επέμβασης όπως η Αστυνμία, τ ΕΚΑΒ κλπ. Επιπρόσθετα σε ρισμένες περιπτώσεις αυξάνεται τ επίπεδ της ασφάλειας των επιβατών και των πλιτών με πρόσθετα φέλη. Η απτίμηση των φελών αυτών θεωρείται επίσης δύσκλη λόγω της έλλειψης στιχείων, αλλά πωσδήπτε συμβάλλει θετικά στην εικόνα τυ φρέα στην βελτίωση τυ αισθήματς ασφάλειας και τελικά στην αύξηση της επιβατικής κίνησης. Επίσης, δημιυργύνται και φέλη για τ κινωνικό σύνλ πέραν δηλαδή των επιβατών τυ φρέα. Πελέκα Μαρία Σελίδα 95 από 121 κτώβρις 22

103 Διίκηση Επιχειρήσεων Κριτική Διερεύνηση της Αξιλόγησης Επενδύσεων στ Δημόσι Τμέα - Συγκινωνιακή Υπδμή με τη Μέθδ Κόστυς φέλυς Στην κλίμακα των 5 βαθμιδών η διαβάθμιση αυτύ τυ φέλυς βαθμλγείται με τ μέγιστ βαθμό Βελτίωση της αξιπιστίας των δρμλγίων και της συχνότητας διέλευσης των χημάτων Τα φέλη αυτά είναι απόρρια της καλύτερης διαχείρισης τυ στόλυ των χημάτων και της δρμλόγησής τυς ανεξάρτητα από την μείωση τυ αριθμύ των χημάτων ή της λειτυργικής τυς δαπάνης. Τα φέλη αυτά δεν απτιμύνται ευθέως αλλά συνεισφέρυν στην σχετική αύξηση της επιβατικής κίνησης. Η βαθμλγία τυ φέλυς αυτύ εκτιμάται στ Βελτίωση της εικόνας τυ φρέα στ κινό Τ όφελς αυτό δημιυργείται είτε μέσω των πρηγύμενων φελών ή απ ευθείας σαν απόρρια της καλύτερης εικόνας πυ παρυσιάζει φρέας. Τ όφελς αυτό μεταφράζεται ευθέως σε αύξηση της επιβατικής κίνησης. Από πλευράς πιτικής βαθμλόγησης δίνεται μέγιστς βαθμός Αύξηση της επιβατικής κίνησης Η συνδυασμένη επίδραση των περισσότερων από τα πραναφερθέντα φέλη είναι η σχετική αύξηση της επιβατικής κίνησης. Στην αύξηση αυτή συμβάλλει τόσ τ σύστημα AVL πυ βηθά στην καλύτερη λειτυργία τυ φρέα όσ και τ σύστημα πληρφόρησης πυ έχει άμεση επίδραση στ επιβατικό κινό. Όπως και στην περίπτωση των άμεσων ωφελειών για τν φρέα έτσι και στην περίπτωση αυτή υπάρχυν στιχεία για την αύξηση της επιβατικής κίνησης μετά την υιθέτηση συστημάτων τηλεματικής και πληρφόρησης σε πραγματικό χρόν από την διεθνή βιβλιγραφία. Τα πσστά αύξησης κυμαίννται μέχρι και 10%. Η πιαδήπτε αύξηση στην επιβατική κίνησης δεν επιτυγχάνεται βεβαίως απότμα αλλά σταδιακά με την βελτίωση της παρεχόμενης εξυπηρέτησης και την αύξηση της εμπιστσύνης τυ κινύ. Για την περίπτωση της ΕΘΕΛ εκτιμάται ότι χαμηλός βαθμός αξιπίησης θα μεταφρασθεί σε αύξηση της κίνησης κατά 1% σε μια πενταετία και σε,5% σε μια δεκαετία. Αντίστιχα για τν υψηλό βαθμό αξιπίησης η αύξηση της επιβατικής κίνησης μεταφράζεται σε 1% στην διετία 2,5% στην πενταετία και 5% στην δεκαετία. ι εκτιμήσεις αυτές μπρύν να θεωρηθύν συντηρητικές με τα δεδμένα άλλων συστημάτων αλλά είναι υπέρ της ασφάλειας της αξιλόγησης. Πίνακας 5.10 δίνει τα πσστά της σταδιακής αύξησης της επιβατική κίνησης κατ έτς για τα δύ σενάρια. Πίνακας 5.10: Πσστιαία αύξηση της επιβατικής κίνησης λόγω Συστήματς Τηλεματικής Έτς Χ.ΒΑ 0% 0,25 0,5% 0,75 1,0% 1,5% 2,0% 2,5%,0%,5% Όφελς Υ.ΒΑ 0,5% 1,0% 1,5% 2,0% 2,5%,0%,5% 4,0% 4,5% 5,0% Χ.ΒΑ: Χαμηλός βαθμός αξιπίησης Υ.ΒΑ: Υψηλός βαθμός αξιπίησης Από την αύξηση της επιβατικής κίνησης θα πρκύψυν άμεσα φέλη για την ΕΘΕΛ λόγω αύξησης των εσόδων. Τα έσδα αυτά θα πρέπει να υπλγισθύν με βάση τ ύψς τυ κμίστρυ και της τιμής των καρτών κατά κατηγρία (λόκληρα, μειωμένα κλπ). Με βάση την ανάλυση πυ έγινε στην πρόβλεψη εσόδων και την αναλγία εισιτηρίων / καρτών είναι δυνατόν να υπλγισθύν τα έσδα για κάθε χρόν της περιόδυ ικνμικής ανάλυσης. Υπενθυμίζεται ότι τα έσδα αυτά πρσαρμόζνται με βάση κάπιυς συντελεστές ισδυναμίας πυ μετατρέπυν τυς επιβάτες σε Ισδύναμυς Επιβάτες Καννικύ Εισιτηρίυ (ΙΕΚΕ). Πελέκα Μαρία Σελίδα 96 από 121 κτώβρις 22

104 Διίκηση Επιχειρήσεων Κριτική Διερεύνηση της Αξιλόγησης Επενδύσεων στ Δημόσι Τμέα - Συγκινωνιακή Υπδμή με τη Μέθδ Κόστυς φέλυς Πίνακας 5.11 έως τν Πίνακα 5.14 πυ ακλυθύν δίνυν τις πρβλέψεις των επιπλέν αυτών εσόδων πυ απτελύν άμεσα φέλη για την ΕΘΕΛ για τα 4 σενάρια πυ πρκύπτυν από τν συνδυασμό των σεναρίων χαμηλύ και υψηλύ βαθμύ αξιπίησης τυ συστήματς τηλεματικής και από τα σενάρια εξέλιξης της επιβατικής κίνησης, δηλαδή τ απαισιόδξ και τ αισιόδξ σενάρι. ι υπλγισμί έγιναν με την παραδχή σταθερύ κμίστρυ και τιμής καρτών σε σχέση με τις σημερινές τιμές. Πελέκα Μαρία Σελίδα 97 από 121 κτώβρις 22

105 Κριτική Διερεύνηση της Αξιλόγησης Επενδύσεων Διίκηση Επιχειρήσεων στ Δημόσι Τμέα-Συγκινωνιακή Υπδμή με τη Μέθδ Κόστυς φέλυς ι- τ * a w < ι- Η D b > Ό < C b.> * <-0 Μ ca. 1= III V/» σ Ό Θ 111 > σ > > ι b ω > w < ca. Ό α C ι <-0 1C D > 0. I 1-0 C b C t= D. Φ D C. < C. D X 5 κ 'C μη. ω < Γ Η w. X ι- > Μ ι- ξ. >- C b r u-0 Dt -C α1c ά Ό >w Δ ιαφ ρά Π ρβλεπ όμενω ν Ε σ όδω ν Λόγω Τ η λεμ α τικής σ ε (δρχ) Π ρβλεπ όμενα Έ σ δ α σ ε (δρχ) Σύνλ ΙΕΚΕ με π ρ σ α ρ μ γή για αύξησ η χρ ήσ ης καρτώ ν Πρόβλεψη Ε π ιβ α τικής Κ ίνησ ης (Χ ω ρίς α π ώ λειες & ελευθέρας) Π ρβλεπ όμενη Π σ σ τια ία Α ύξησ η Ε π ιβ α τικής Κ ίνησ ης S I Ρ II S' Ρ (9) S (90.076) 524 ( ) 779 ( ) 1.00 (51.05) 1.52 ( ) ( ) ( ) (1.1.77).4 (1,158,509) 106. ( ) ( ) ( ) ( ) (5.2.75) ( ) ( ) 1.9 ( ) Π ρβλεπ όμενα Έ σ δ α σ ε (δρχ) Σύνλ ΙΕΚΕ με π ρσ α ρμγή για αύξηση χρ ήσ ης καρτώ ν Π ρόβλεψ η Ε π ιβ α τικής Κ ίνησ η ς (Χ ω ρίς α π ώ λειες & ελευθέρας) Έ τ ς I S S (1) % ,50% ,75% ( ) ( ) ( ) ( ) ( ) ( ) ( ) ( ) ( ) ( ) ( ) ( ) ( ) (.1.260) Ι ( ,% ω ,50% I 2,% ,50% ^ ,% ,50% Πελέκα Μαρία Σελίδα 98 από 121 κτώβρις 22

106 Κριτική Διερεύνηση της Αξιλόγησης Επενδύσεων Διίκηση Επιχειρήσεων στ Δημόσι Τμέα-Συγκινωνιακή Υπδμή με τη Μέθδ Κόστυς φέλυς Πίνακας 5.12: Πρόβλεψη επιπλέν εσόδων για την ΕΘΕΛ από αύξηση της Επιβατικής Κίνησης λόγω Συστήματς Τηλεματικής. vy* «* D < α ΊΑ 'Γ ΜΗσ. W < y> α. χ C Γ 2 * Γ Η α. ΕUI C* UΑ C V» C α* α. Ό > w Μ Διαφρά Πρβλεπόμενων Εσόδων Λόγω Τηλεματικής Πρβλεπόμενα Έσδα Σύνλ ΙΕΚΕ με πρσαρμγή για αύξηση χρήσης καρτών Πρόβλεψη Επιβατικής Κίνησης (Χωρίς απώλειες & ελευθέρας) Πρβλεπόμενη Πσστιαία Αύξηση Επιβατικής Κίνησης Πρβλεπόμενα Έσδα Σύνλ ΙΕΚΕ με πρσαρμγή για αύξηση χρήσης καρτών Πρόβλεψη Επιβατικής Κίνησης (Χωρίς απώλειες & ελευθέρας) Έτς II S 0 2 S 2 Γ (ε) S Ξ 5 ( ) (60.04) (55.798) (708.20) (877.64).064 ( ).544 ( ).954 ( ) ( ) ( ) ( ) ( ) ( ) ( ) ( ) ( ) ( ) ( ) ( ) ( ) ,50% ,% ,50% ,% ( ) ( ) ( ) ( ) ( ) ( ) ( ) ( ) ( ) ( ) ( ) ( ) ( ) (.1.260) CSI CD ,50% ,% 22.9 h- CD ,50% ,% CD O GO O 4,50% ,% Πελέκα Μαρία Σελίδα 99 από 121 κτώβρις 22

107 Κριτική Διερεύνηση της Αξιλόγησης Επενδύσεων Διίκηση Επιχειρήσεων στ Δημόσι Τμέα-Συγκινωνιακή Υπδμή με τη Μέθδ Κόστυς φέλυς Πίνακας 5.1: Πρόβλεψη επιπλέν εσόδων για την ΕΘΕΛ από αύξηση της Επιβατικής Κίνησης λόγω Συστήματς Τηλεματικής ν/«ε ι* α> ca. < σ χ δ 'Γ κη V «Μ. X V» > 2 V» D a. w (= ν> Γ C > «*/> ν' Γ δγ. ά Ό >κι Δ ιαφ ρά Π ρβλεπ όμενω ν Ε σ όδω ν Λόγω Τ η λ εμ α τικ ή ς σε (δρχ) Π ρβλεπ όμενα Έ σ δ α σ ε (δρχ) Σύνλ ΙΕΚΕ με π ρ σ α ρ μγή για αύξηση χρ ήσ ης καρτώ ν Πρόβλεψη Ε π ιβ α τικής Κ ίνησ ης (Χ ω ρίς α π ώ λειες & ελευθέρας) Π ρβλεπ όμενη Π σ σ τια ία Α ύξησ η Ε π ιβ α τικής Κ ίνησ ης Π ρβλεπ όμενα Έ σ δ α σε (δρχ) Σύνλ ΙΕΚΕ με π ρσ α ρμγή για αύξηση χρήσ ης καρτώ ν Π ρόβλεψ η Ε π ιβ α τικ ή ς Κ ίνησ η ς (Χ ω ρίς α π ώ λειες & ελευθέρας) Έ τ ς δ 1 Ρ II δ Ρ δ δ δ Τ 281 (95.611) 565 ( ( ) (89.71) ( ) 2.16 ( ) (96.286).80 ( ).928 ( ) ( ) ( ) ( ) ( ) ( ) ( ) ( ) ( ) ( ) ,25% ,50% ,75% ( ) ( ) ( ) ( ) (8..284) ( ) ( ) ( ) ( ) ( ) ( ) ( ) ( ) ( ) I I** ,% ,50% ,% ,50% s* <*ί ,50% Πελέκα Μαρία Σελίδα 1 από 121 κτώβρις 22

108 Κριτική Διερεύνηση της Αξιλόγησης Επενδύσεων Διίκηση Επιχειρήσεων στ Δημόσι Τμέα-Συγκινωνιακή Υπδμή με τη Μέθδ Κόστυς φέλυς Πίνακας 5.14: Πρόβλεψη επιπλέν εσόδων για την ΕΘΕΛ από αύξηση της Επιβατικής Κίνησης λόγω Συστήματς Τηλεματικής ρ ϋ> α> D ca. < r - 5 κ 'C Ρσ. χ > Κ ca. Ρ U ν/> c CT «V* DV» C δτ.. Ό >κι Δ ιαφρά Π ρβλεπ όμενω ν Ε σόδω ν Λόγω Τ ηλεμ α τικής Π ρβλεπ όμενα Έ σ δ α Σύνλ ΙΕΚΕ με π ρ σ α ρ μ γή για αύξησ η χρ ήσ ης καρτώ ν Πρόβλεψη Ε π ιβ α τικής Κ ίνησ ης (Χ ω ρίς α π ώ λειες Π ρβλεπ όμενη.. Π σ σ τια ία Π ρβλεπ όμενα. ελευθέρας) 1 & Κ ίνησ ης Σύνλ ΙΕΚΕ με π ρσ α ρμγή για αύξηση χρήσ ης καρτώ ν Π ρόβλεψ η Ε π ιβ α τικ ή ς Κ ίνησ η ς (Χ ω ρίς α π ώ λειες Έ τ ς ελευθέρας) 1 & 1 I 0 II Ρ S () (4) S (!) 558 ( ) (82.442) ( ) 2.27 ( ) (974.26).45 ( ) ( ) 4.52 ( ) ( ) ( ) ( ) ( ) ( ) ( ) ( ) ( ) ( ) ( ) ( ) ( ) ( ) ( ) ( ) ( ) % (8..284) ,% ( ) ,50% ( ) ,% ( ) ,50% ( ) ,% ( ) ,50% ( ) ,%! ( ) ,50% ( ) ,% ( ) j ( Πελέκα Μαρία Σελίδα 101 από 121 κτώβρις 22

109 Διίκηση Επιχειρήσεων Κριτική Διερεύνηση της Αξιλόγησης Επενδύσεων στ Δημόσι Τμέα - Συγκινωνιακή Υπδμή με τη Μέθδ Κόστυς φέλυς Μείωση χρόνυ αναμνής επιβατών στις στάσεις Τ όφελς αυτό πρκύπτει από την παρχή πληρφόρησης σε πραγματικό χρόν. Υπενθυμίζεται ότι ι έξυπνες στάσεις θα τπθετηθύν σε 10 ή 20 στάσεις από τ σύνλ των 75 στάσεων ενώ υπάρχει και η λιγότερ πιθανή περίπτωση να τπθετηθύν σε 0 στάσεις. Στις στάσεις λιπόν αυτές ι επιβάτες έχντας πληρφόρηση σε πραγματικό χρόν εκτιμάται ότι θα αναμένυν μικρότερ διάστημα. Η μείωση τυ χρόνυ θα είναι συνάρτηση των κυκλφριακών συνθηκών και επμένως και της χρνικής περιόδυ μέσα στην ημέρα, καθώς επίσης και στις δυνατότητες εναλλακτικής εξυπηρέτησης των επιβατών πυ αναμένυν τ λεωφρεί της πρτίμησής τυς. Είναι επίσης αναμενόμεν τα φέλη από τις έξυπνες στάσεις να αυξάνυν με τν αριθμό των στάσεων πυ θα εξπλισθύν με αυτές. Εν τύτις η εγκατάστασή τυς στις πλέν χρησιμπιύμενες στάσεις - στ κέντρ, στυς τερματικύς σταθμύς και στυς σταθμύς μετεπιβίβασης - θα έχει θετικές επιπτώσεις στ σύνλ σχεδόν τυ δικτύυ και στην πλειψηφία των επιβατών. ακριβής υπλγισμός της εξικνόμησης χρόνυ απ αυτήν την αιτία είναι πρακτικά αδύνατν να πραγματπιηθεί. εξικνμύμενς χρόνς εξαρτάται αφενός από τ πλήθς των εξπλισμένων στάσεων και αφετέρυ από τν αριθμό των επιβιβαζόμενων επιβατών. Μια αξιόπιστη πρσέγγιση για τν εξικνμύμεν χρόν μπρεί να θεωρηθεί ότι απτελεί ένα πσστό των επιβατών πυ επιβιβάζνται στις εξπλισμένες στάσεις επί τν μέσ εξικνμύμεν χρόν. επιβιβαζόμενς αριθμός επιβατών σε μια τυπική ημέρα είναι δυνατόν να υπλγισθεί από τα διαθέσιμα στιχεία μελέτης της ΑΤΤΙΚ ΜΕΤΡ. Η μελέτη αναφέρεται στ έτς 1996 αλλά σε μεγάλ βαθμό είναι αντιπρσωπευτική και για την παρύσα αλλά και για την μελλντική κατάσταση. Από την μελέτη αυτή είναι δυνατόν να βρεθεί αριθμός των επιβιβαζόμενων επιβατών σε κάθε στάση και επίσης να ιεραρχηθύν όλες ι στάσεις με βάση αυτόν τν αριθμό. Με την υπόθεση ότι εξπλισμός της πληρφόρησης σε πραγματικό χρόν θα τπθετηθεί στις πλέν φρτισμένες στάσεις είναι δυνατόν να υπλγισθεί κατά πρσέγγιση τ πλήθς των επιβατών πυ αναμφισβήτητα θα ωφεληθεί σε κάθε περίπτωση. Από την επεξεργασία των διαθέσιμων στιχείων υπλγίσθηκε αριθμός των επιβιβαζόμενων σε μια τυπική μέρα για τις 5, 10, 15, 20, 25 και 0 πι φρτισμένες στάσεις τυ δικτύυ της περιχής πρωτεύυσας (Πίνακας 5.15). Τ Διάγραμμα 5.2 πυ ακλυθεί δίνει επίσης αυτήν την εικόνα. Πίνακας 5.15: Αριθμός επιβιβαζόμενων ημερησίως στις 0 πι φρτισμένες στάσεις Πλήθς στάσεων Αριθμός επιβιβαζόμενων Διαφρά στ πλήθς των επιβιβαζόμενων Πσστό διαφράς , , , , , Όπως πρκύπτει, ι 5 πι φρτισμένες στάσεις εξυπηρετύν περίπυ 9.0 επιβάτες ημερησίως ενώ ι επόμενες 5 πι φρτισμένες εξυπηρετύν επιπλέν.0. Υπάρχει δηλαδή μια απότμη μείωση των εξυπηρετύμενων επιβατών στις αμέσως επόμενες στάσεις, γεγνός πυ δηγεί στ συμπέρασμα ότι βαθμός Πελέκα Μαρία Σελίδα 102 από 121 κτώβρις 22

110 Διίκηση Επιχειρήσεων Κριτική Διερεύνηση της Αξιλόγησης Επενδύσεων στ Δημόσι Τμέα - Συγκινωνιακή Υπδμή με τη Μέθδ Κόστυς φέλυς απτελεσματικότητας κόστυς μειώνεται όσ αυξάνει αριθμός των στάσεων πυ εξπλίζνται. Διάγραμμα 5.2: Συσχέτιση πλήθυς στάσεων με αριθμός επιβιβαζόμενων από αυτές Για τν λόγ ατό στα σενάρια της αξιλόγησης εξετάζνται δύ μόν περιπτώσεις, με 10 και με 20 στάσεις. Έχντας καταλήξει στν αριθμό των στάσεων και κατά συνέπεια στν αριθμό των εξυπηρετύμενων επιβατών, εκείν πυ απαιτείται για τν υπλγισμό τυ φέλυς είναι τ πσστό των πραγματικά ωφελύμενων, και στη συνέχεια η απτίμηση αυτή τυ φέλυς. ιδανικός τρόπς για να γίνει αυτό θα ήταν να πραγματπιηθεί ειδική έρευνα ερωτηματλγίυ από την πία θα πρέκυπτε τόσ τ πσστό των πραγματικά ωφελύμενων, καθώς επίσης η μέση εξικνόμηση χρόν αλλά και η αξία χρόνυ των επιβατών σχετικός δηγός της Ευρωπαϊκής Επιτρπής καθώς και πλήθς άλλων δηγιών πρτείνυν να πρσδιρίζεται η πρθυμία πρς πληρωμή (willingness t pay) για πρσφρά τέτιυ είδυς υπηρεσίας ως απτίμηση της αγραίας της τιμής. Στην παρύσα περίπτωση και επειδή αυτό δεν είναι δυνατόν γίνεται η παραδχή ότι μόν ένα πσστό 25% από αυτύς πυ χρησιμπιύν αυτές τις στάσεις ωφελείται από τ σύστημα πληρφόρησης, και ότι η μέση εξικνόμηση χρόνυ είναι μόλις 2 λεπτά. Ως αξία χρόνυ μα ώρας λαμβάνεται τ πσό των 1,2 (450 δρχ) ανά ώρα σταθερό για όλη την περίδ ανάλυσης28. Τ επίπεδ αυτό θεωρείται χαμηλό αλλά περιλαμβάνει και την μείωση της αξίας χρόνυ λόγω άλλων σκπών μετακίνησης πλην εργασίας. Υπενθυμίζεται ότι η κατανμή των μετακινήσεων με βάση τ σκπό εργασίας είναι ως εξής: Εργασία 42% Εκπαίδευση 14% Αναψυχή 12% Ατμικές Υπθέσεις 1% Ψώνια 8% Άλλι σκπί 11 % 29 Σημειώνεται ότι στη "Κινωνικικνμική Μελέτη για την Αρτηρία Διαμπερύς Κυκλφρίας Θεσσαλνίκής" πυ εκπνήθηκε τ 1999 από την ΤΡΙΑΣ Α.Ε. Μελετών κατ' εντλή της ΕΤΕΒΑ η σταθμισμένη τιμή της μνάδας χρόνυ υπλγίστηκε σε 9 δρχ. Πελέκα Μαρία Σελίδα 10 από 121 κτώβρις 22

111 Διίκηση Επιχειρήσεων Κριτική Διερεύνηση της Αξιλόγησης Επενδύσεων στ Δημόσι Τμέα - Συγκινωνιακή Υπδμή με τη Μέθδ Κόστυς φέλυς Πίνακας 5.16 πυ ακλυθεί παρυσιάζει τα αναμενόμενα φέλη σε ώρες από την εξικνόμηση χρόνυ αναμνής επιβατών με βάση τα στιχεία τυ Πίνακα 5.15 και τις παραδχές πυ ακλύθησαν, καθώς και τα φέλη σε δραχμές πυ πρκύπτυν από αυτήν την εξικνόμηση. Πίνακας 5.16: Ετήσια φέλη από την εξικνόμηση χρόνυ των επιβατών Σενάρι εξπλισμύ 10 και 20 στάσεων Σχόλια Πλήθς Εξπλισμένων Στάσεων Περιγραφή (1) Επιβιβαζόμενι ανά τυπική εργάσιμη ημέρα (2) Πσστό επιβατών με φέλη 40% 5% () Εξικνμύμενς χρόνς ανά επιβάτη (min) 2 2 (4) Συνλικός Εξικνμύμενς χρόνς (1)*(2)*()/60 ημερησίως (h) (5) Συνλικός Εξικνμύμενς χρόνς (4)*290 ετησίως (h) J6L Συνλικά ετήσια φέλη σε (5)*1, Στηιείωση: Τα φέλη θεωρύνται σταθερά καθότι δεν υπάρχει δυνατότητα πρόβλεψης της γεωγραφικής ανακατανμής των επιβιβαζόμενων. Η επιλγή αυτή εκτιμάται ότι δεν εμπεριέχει κινδύνυς στην εκτίμηση τυ φέλυς Καλύτερη αξιπίηση τυ χρόνυ αναμνής Τ όφελς αυτό είναι δευτερεύν και δεν κρίνεται σκόπιμ να απτιμηθεί ανεξάρτητα. Τ απτέλεσμά τυ μεταφράζεται σε αύξηση της επιβατικής κίνησης πυ έχει ήδη εξετασθεί. Η πιτική τυ διαβάθμιση εκτιμάται στ Μείωση της διάρκειας συμφόρησης Τα φέλη αυτά πρκύπτυν από την καλύτερη ανταπόκριση σε περιπτώσεις βλαβών ή ατυχημάτων και αφρύν την εξικνόμηση χαμένυ χρόνυ και την μείωση τυ λειτυργικύ κόστυς όλων των χημάτων πυ υφίστανται τις συνέπειες μια παρατεταμένης συμφόρησης λόγω ακινητπιημένυ χήματς της ΕΘΕΛ. Τα φέλη αυτά είναι πλύ σημαντικά αλλά πρακτικά αδύνατν να απτιμηθύν λόγω έλλειψης επαρκών σχετικών στιχείων. Η πιτική τυς απτίμηση είναι μέγιστη δηλαδή 5 βαθμί Μείωση της χρήσης των IX Η βελτίωση τυ συστήματς των ΔΑΣ και η αύξηση της επιβατικής κίνησης της ΕΘΕΛ θα έχει σαν συνέπεια και την σχετική μείωση της χρήσης των IX, στν βαθμό πυ δεν θα αυξηθεί η πρσφρά υπδμής στα IX. Τα φέλη αυτά είναι σημαντικά αλλά πρακτικά αδύνατν να υπλγισθύν. Βαθμός αξιλόγησης Άλλα φέλη Στα άλλα φέλη συγκαταλέγνται μια σειρά από άμεσα ή έμμεσα φέλη πυ όμως δεν απτιμώνται σε ικνμικύς όρυς. Μεταξύ αυτών θα πρέπει να τνισθύν η μείωση της περιβαλλντικής επιβάρυνσης, η μείωση τυ εξωτερικύ κόστυς από την μείωση της χρήσης των IX και από την μείωση της διάρκειας συμφόρησης λόγω βλαβών καθώς και αυξημένη ασφάλεια για επιβάτες, εργαζόμενυς και πλίτες γενικότερα. Πελέκα Μαρία Σελίδα 104 από 121 κτώβρις 22

112 Διίκηση Επιχειρήσεων Κριτική Διερεύνηση της Αξιλόγησης Επενδύσεων στ Δημόσι Τμέα - Συγκινωνιακή Υπδμή με τη Μέθδ Κόστυς φέλυς Τ σύνλ των στιχείων φέλυς με την βαθμλόγηση όσων δεν απτιμώνται σε χρηματικές μνάδες δίνεται στν Πίνακα Πίνακας 5.17: Παρυσίαση των μη ατττιμώμενων σε χρηματικές μνάδες στιχείων φέλυς Στιχεί φέλυς Βαθμλόγηση σε κλίμακα (Από 1 έως 5) Μείωση αριθμύ σταθμαρχών 5 Μείωση αριθμύ καταμετρητών 4 Μείωση χρόνυ ανταπόκρισης σε περιπτώσεις βλαβών Μείωση χρόνυ ανταπόκρισης σε περιπτώσεις εκτάκτων περιστατικών Βελτίωση της αξιπιστίας των δρμλγίων και της συχνότητας διέλευσης των χημάτων Βελτίωση της εικόνας τυ Φρέα στ Σχόλια Ενσωματώνεται στη μείωση τυ λειτυργικύ κόστυς και στην μείωση των χημάτων Αντισταθμίζεται με ενδεχόμενη ανάθεση εξειδικευμένων υπηρεσιών Συμβύλυ σε θέματα Τηλεματικής Συνεισφέρει στην αύξηση της επιβατικής κίνησης, και τυ αισθήματς ασφαλείας Συνεισφέρει στην αύξηση της επιβατικής κίνησης και τυ αισθήματς ασφαλείας Συνεισφέρει στην αύξηση της επιβατικής κίνησης Συνεισφέρει στην αύξηση της 5 Κινό επιβατικής κίνησης Καλύτερη αξιπίηση τυ χρόνυ Συνεισφέρει στην αύξηση της αναμνής επιβατικής κίνησης Μείωση της διάρκειας συμφόρησης 5 Συνεισφέρει στ κινωνικό σύνλ και στην μείωση εκπμπής ρύπων Μείωση της χρήσης των IX 4 Συνεισφέρει στ κινωνικό σύνλ και στην μείωση εκπμπής ρύπων Βελτίωση επιπέδυ δικής ασφάλειας επιβατών και πλιτών Συνεισφέρει στην αύξηση της επιβατικής κίνησης Βελτίωση περιβάλλντς ' 4 Συνεισφέρει στ κινωνικό σύνλ Συνεισφέρει στ κινωνικό σύνλ και Μείωση εξωτερικύ κόστυς από 4 ιδίως σ' αυτύς πυ είναι απδέκτες χρήση IX τυ εξωτερικύ κόστυς Μείωση συμφόρησης λόγω ταχύτερης ανταπόκρισης σε ακινητπιημένα χήματα της ΕΘΕΛ 4 Συνεισφέρει στ κινωνικό σύνλ και στην μείωση εκπμπής ρύπων 5. ΙΌ Σύνψη στιχείων κόστυς και φέλυς Τ σύνλ των στιχείων κόστυς και φέλυς πυ απτιμώνται σε χρηματικές μνάδες δίννται στυς Πίνακες 5.18 και 5.19 αντίστιχα. Σημειώνεται ότι τα στιχεία φέλυς πυ δεν απτιμώνται σε χρήμα είναι πλλά και σημαντικά και αναλγύν σε σημαντικό πσστό τυ συνόλυ τυ φέλυς πυ θα πρκύψει από τ εξεταζόμεν Σύστημα Τηλεματικής. Για την αξιλόγηση πάντως της όλης επένδυσης θα πρέπει στην ανάλυση και στην πλευράς των στιχείων κόστυς να ενσωματωθύν και τα κόστη πυ αντιστιχύν στην Α Φάση της Τηλεματικής, αφύ τα φέλη πρέρχνται από την συνλική βελτίωση τυ στόλυ και δεν επιμερίζνται. Τ συνλικό κόστς πυ αντιστιχεί στην Α Φάση δίνεται επίσης στν Πίνακα Πελέκα Μαρία Σελίδα 105 από 121 κτώβρις 22

113 Κριτική Διερεύνηση της Αξιλόγησης Διίκηση Επιχειρήσεων Επενδύσεων στ Δημόσι Τμέα- Συγκινωνιακή Υπδμή με τη Μέθδ Κόστυς φέλυς Πίνακας 5.18: Σύνψη στιχείων κόστυς απτιμώμενων σε χρηματικύς όρυς Συνλικό Κόστς σε τρέχυσες αξίες Διάρκεια / Περίδς Δαπάνη σε (Δρχ) Πλήθς Σενάρι Στιχεία Κόστυς 1 Α. Κόστς Αγράς και Εγκατάστασης 8Θ0.411 (.0.0) ( ) ( ) (.0.0) (2.0.0) ( ) ( ) Εφάπαξ Εφάπαξ (.0.0) ( ) - Όλα Επέκταση κέντρυ Ελέγχυ 170 σ < Κόστς χημάτων με APC (ανά μνάδα) Εφάπαξ (0ΌΖ) 0Z8S 150 λα Κόστς χημάτων χωρίς APC (ανά μνάδα) Εφάπαξ σ t Ό 9- ID (.0.0) 587 (2.0) - - Όλα Κόστς Επέκτασης Τηλεπικινωνιακής Υπδμής Όλα Αρχικό Κόστς Εκπαίδευσης Πρσωπικύ 10 Εφάπαξ (2.0.0) 20 «_ι Κόστς εξπλισμύ πληρφόρησης (ανά στάση) I Β. Κόστς Λειτυργίας I 2.94,7 (1.0.0) Ετησίως για 10 έτη 29,47 (1.0) - Όλα Κόστς Συνεχιζόμενης Εκπαίδευσης πρσωπικύ I Γ. Κόστς Συντήρησης I Όλα Κόστς συντήρησης ΚΔ Γ Κόστς συντήρησης εξπλισμύ γηιχάτων (ανά μνάδα) 1 I Όλα (2.0.0) (4.0.0) (.0.0) ( ) ( ) (5.0.0) ( ) ( ) ( ) Ετησίως για 10 έτη 587 (2.0) ( -J Κόστς συντήρησης εξπλισμύ Στάσεων(ανά στάση) Ετησίως για 10 έτη Μια φρά στην πενταετία (0.0.0) 2018 (687.5) (5.0) Όλα Κόστς συντήρησης τηλεπικινωνιακής υπδμής Όλα Κόστς αντικατάστασης εξπλισμύ χημάτων στην πενταετία με APC Κόστς αντικατάστασης εξπλισμύ χημάτων στην πενταετία χωρίς APC Μια φρά στην πενταετία (0Ό09) 19V\- (Λ _Ι Κόστς αντικατάστασης εξπλισμύ Στάσεων(ανά στάση) Δ. Κόστς Α Φάσης Τηλεματικής Δ. Κόστς Α Φάσης Τηλεματικής χωρίς τηλεπικινωνίες S: Σενάρι με μικρό αριθμό εξπλισμένων στάσεων, δηλαδή 10 στάσεων, L: Σενάρι με μεγάλ αριθμό εξπλισμένων στάσεων, δηλαδή 20 στάσεων

114 0- 'cr ^ C y ^ ξ S = ^ a S ki'n 6 f i s c-'s * 5-i2 S 2-6 S Ό r- a. i= 'Cr,ΞΓ ' 5 "ϋ t g *! Ul fc Uj > ω D C Q. uj Ft O LU w c D 2 S C 2 <i < =a. 'C* p vy Q. O ty a x w t> > S 1= D 9- > w X - > w e> T in iy D K D > <y g. Js * 2 a 0 w 1 6 _ vy O O ΰ m * a. 5 ω < = un ul 0 Ul X It Θ- P vy a> d >0 > <y O 5S Θ- O O n^o Z Tt Tt O ^ ^0-0 0^0 I j O LD c O m ULT a P Ό 9- LU O O ^ O IO p h- m in 2 X * x Q. < -v w b Ό t =L G CT P x Γ > ι^ε Si v U) U> ^ 5 S O d : ^ u/ D t= Ό 9 LU s O M1 2 O O lj <2 jr Id P c p O cn p O O in p P h- 2 >* X Q. iff II δ eg X ~ 5^ 1^ cn cm u» c UJ t 5) P c 05 2 X OsO 0^0 d ^ O O r^: d τ O O rf CD (J) U» D m 5> P S 0 05 < CD >- Tfr p in CD p c 9 d ^ c 1 <Ji O O JL s ir, S in a! S c O CD O a) in cm" m " 2 X 0 1 & s «t?, i ε φ m T- d h- *- d O O c in c S ^Od c m O ^ ΓΜ O) O * m * < CD > * 1 * s Si ", I e «5» 1 CD O m c" I >5 σ' in cm * cn b c KJ 'C 6 «9 E ΙΛ/ D > Ό -< > 10 Ό b ω uj ' < cn b σ CD. d. UJ O 1 w b Ό 5 b cn E > ω b Ό 'C* l^mo 'C- a c D IO aiz W b 2 B -cr B-S w b 1=. 2 u» z: Ό Q > ΙΛ U) «. "<-. O >~5 < UM m_. > ω b Ό O O C*'C ^ 10 p a ω io -<. E V» UJ b.! f I > b H O»Q ULT. σ φ u». O D #! ω g 1Λ > j ω < W CD.. x cn Πελέκα Μαρία Σελίδα 107 από 121 κτώβρις 22

115 Διίκηση Επιχειρήσεων Κριτική Διερεύνηση της Αξιλόγησης Επενδύσεων στ Δημόσι Τμέα - Συγκινωνιακή Υπδμή με τη Μέθδ Κόστυς φέλυς 5.11 ικνμική ανάλυση Γενικά Σχόλια Η ανάλυση γίνεται για περίδ λειτυργίας τυ εξεταζόμενυ συστήματς δέκα ετών και συγκεκριμένα για τ διάστημα Στην περίδ ανάλυσης συμπεριλαμβάννται και τα έτη υλπίησης τυ συστήματς - τόσ της Β Φάσης όσ και της Α Φάσης δηλαδή ι περίδι 22-2 και αντίστιχα. Έτς Βάσης είναι τ 20. Για την ικνμική ανάλυση χρησιμπιύνται όλες ι γνωστές μέθδι δηλαδή η μέθδς της Καθαρής Παρύσας Αξίας (NPV), η μέθδς τυ λόγυ φέλυς - Κόστυς (B/C), η μέθδς τυ Συντελεστή ή τυ Επιτκίυ Εσωτερικής Απόδσης (IRR), και τέλς η μέθδς τυ χρόνυ επανείσπραξης της επένδυσης (ΡΡ). Η μέθδς της παρύσας αξίας εφαρμόζεται για 4 τιμές επιτκίυ πρεξόφλησης και συγκεκριμένα για %, 4%, 10% και 12%. Τα 8 σενάρια πυ αναλύθηκαν ήταν τα εξής: Κωδικός Πρόβλεψη Επιβατικής κίνησης Αριθμός εξπλισμένων Στάσεων Βαθμός Αξιπίησης Συστήματς Τηλεματικής PSL Χαμηλή 10 Χαμηλός OSL Υψηλή 10 Χαμηλός PSH Χαμηλή 10 Υψηλός OSH Υψηλή 10 Υψηλός PLL Χαμηλή 20 Χαμηλός OLL Υψηλή 20 Χαμηλός PLH Χαμηλή 20 Υψηλός OLH Υψηλή 20 Υψηλός Ρ Απαισιόδξη πρόβλεψη επιβατικής κίνησης Αισιόδξη Πρόβλεψη Επιβατικής Κίνησης S Μικρός Αριθμός Στάσεων (10) L Μεγάλς Αριθμός Στάσεων (20) L Χαμηλός Βαθμός Αξιπίησης Η Υψηλός Βαθμός Αξιπίησης Σημειώνεται ότι για ρισμένα από τα φέλη η απτίμησή τυς σε χρηματικές μνάδες έγινε αφύ υπλγίστηκε και η πρβλεπόμενη κατάσταση στην ΕΘΕΛ χωρίς την υιθέτηση τυ Συστήματς Τηλεματικής. Έτσι λιπόν τα φέλη από αύξηση της επιβατικής κίνησης λόγω Τηλεματικής υπλγίστηκαν αφύ εκτιμήθηκε η πρβλεπόμενη κατάσταση για τα επόμενα 15 χρόνια. Επίσης τυχόν διαφρπιήσεις στις τιμές σε δραχμές και ευρώ φείλνται στην στργγυλπίηση, είναι συγκριτικά αμελητέες και δεν επηρεάζυν τ απτέλεσμα της ανάλυσης Υπλγισμί ικνμικής ανάλυσης ι υπλγισμί για όλα τα σενάρια και για όλα τα επιτόκια πρεξόφλησης δίννται σε παράρτημα. Για τα στιχεία κόστυς η διαφρπίηση πρέρχεται από τν αριθμό των στάσεων πυ θα εξπλισθύν - 10 ή 20 - και κατ επέκταση από τ κόστς συντήρησης και ανταλλαγής μνάδων τυ εξπλισμύ μετά τα πέντε πρώτα χρόνια λειτυργίας. Υπενθυμίζεται ότι στην ανάλυση περιλαμβάνεται και τ κόστς της Α Φάσης της Τηλεματικής εκτός από τ κόστς μίσθωσης ψηφιακών γραμμών, πυ αντιμετωπίζεται ενιαία για λόκληρ τν στόλ των χημάτων. Πελέκα Μαρία Σελίδα 108 από 121 κτώβρις 22

116 Διίκηση Επιχειρήσεων Κριτική Διερεύνηση της Αξιλόγησης Επενδύσεων στ Δημόσι Τμέα - Συγκινωνιακή Υπδμή με τη Μέθδ Κόστυς φέλυς Από τ συνδυασμό των απτελεσμάτων των πινάκων για κάθε σενάρι και κάθε τιμή επιτκίυ, πρκύπτυν η Καθαρά Παρύσα Αξία (NPV), η λόγς φέλυς κόστυς (B/C) και η περίδς επανείσπραξης (ΡΡ). Συντελεστής Εσωτερικής Απόδσης (IRR) πρσδιρίστηκε για κάθε σενάρι με πρόσθετυς υπλγισμύς. Η σύνψη των απτελεσμάτων δίνεται στυς Πίνακες 5.20 και Πίνακας 5.20: Συγκεντρωτικά απτελέσματα ικνμικής Ανάλυσης Πσστό Πρεξόφλησης (Απαισιόδξα σενάρια αύξησης επιβατικής κίνησης) Κριτήρι Αξιλόγησης % NPV 7.96 ( ) ΧΒΑ Αριθμός Στάσεων ΥΒΑ Αριθμός Στάσεων ( ) ( ) ( ) B/C 1,96 1,70 2,64 2,25 ΡΡ 5,11 6,19 5,1 5,52 5% NPV ( ) ( ) ( ) ( ) B/C 1,8 1,59 2,47 2,10 ΡΡ 6,04 6,24 5,4 5,56 10% NPV ( ) ( ) ( ) ( ) B/C 1,5 1, 2,09 1,78 ΡΡ 6,15 6,7 5,44 5,67 12% NPV ( ) ( ) ( ) ( ) B/C 1,42 1,24 1,96 1,67 ΡΡ 6,20 6,4 5,48 5,72 IRR 22,519% 15,766% 4,802% 26,821% ΧΒΑ Χαμηλός Βαθμός Αξιπίησης ΥΒΑ Υψηλός Βαθμός Αξιπίησης Πελέκα Μαρία Σελίδα 109 από 121 κτώβρις 22

117 Διίκηση Επιχειρήσεων Κριτική Διερεύνηση της Αξιλόγησης Επενδύσεων στ Δημόσι Τμέα - Συγκινωνιακή Υπδμή με τη Μέθδ Κόστυς φέλυς Πίνακας 5.21: Συγκεντρωτικά απτελέσματα ικνμικής Ανάλυσης (Αισιόδξα σενάρια αύξησης επιβατικής κίνησης) Πσστό Πρεξόφλησης Κριτήρι Αξιλόγη -σης ΧΒΑ ΥΒΑ Αριθμός Στάσεων Αριθμός Στάσεων % NPV ( ) ( ) ( ) ( ) B/C 1,98 1,72 2,66 2,26 ΡΒΡ 6, 6,19 5,1 5,51 5% NPV ( ) ( ) ( ) ( ) B/C 1,84 1,60 2,49 2,12 ΡΒΡ 6,04 6,2 5,4 5,56 10% NPV (.5.222) ( ) ( ) ( ) B/C 1,54 1,4 2,11 1,79 ΡΒΡ 6,15 6,7 5,4 5,67 12% NPV ( ) ( ) ( ) ( ) B/C 1,42 1,25 1,97 1,68 ΡΒΡ 6,20 6,4 5,48 5,72 IRR 22,71% 15,980% 4,925% 26,962% ΧΒΑ Χαμηλός Βαθμός Αξιπίησης ΥΒΑ Υψηλός Βαθμός Αξιπίησης 5.12 Ανάλυση κινδύνυ Περιγραφή ελέγχων ευαισθησίας ι έλεγχι ευαισθησίας και ι αναλύσεις κινδύνων γίννται μόν για τα στιχεία φέλυς. Έλεγχι στα στιχεία κόστυς δεν γίννται αφύ ι δαπάνες για την αγρά και εγκατάσταση τυ εξπλισμύ καθώς και ι δαπάνες συντήρησής και λειτυργίας τυ έχυν καθρισθεί σε επίπεδα ελαφρώς υψηλότερα από τα επίπεδα της αγράς. Εξάλλυ η τάση στις δαπάνες αυτές είναι να μειώννται διαχρνικά και όχι να αυξάνυν. Τ πσστό 10% της τιμής αγράς τυ εξπλισμύ για την ετήσια συντήρησή τυ θα πρέπει να θεωρείται για τα ελληνικά δεδμένα υπερεπαρκές. πιαδήπτε μείωσή τυ επμένως θα δηγήσει σε καλύτερα απτελέσματα ως πρς την σκπιμότητα της επένδυσης. ι έλεγχι ευαισθησίας και ι αναλύσεις κινδύνων αφρύν τις ακόλυθες περιπτώσεις: 1. Μείωση τυ αναμενόμενυ φέλυς από μικρότερη κατά 50% μείωση τυ στόλυ των χημάτων. 2. Μείωση τυ αναμενόμενυ φέλυς από μικρότερη κατά 0% μείωση των λειτυργικών δαπανών.. Μείωση τυ αναμενόμενυ φέλυς από εξικνόμηση χρόνυ αναμνής στις στάσεις κατά 50% 4. Συνδυασμό των 1 και Πελέκα Μαρία Σελίδα 110 από 121 κτώβρις 22

118 Διίκηση Επιχειρήσεων Κριτική Διερεύνηση της Αξιλόγησης Επενδύσεων στ Δημόσι Τμέα - Συγκινωνιακή Υπδμή με τη Μέθδ Κόστυς φέλυς 5. Συνδυασμός των 1, 2 και ι κωδικί των ελέγχων ευαισθησίας πρκύπτυν από τν συνδυασμό τυ αρχικύ κωδικύ κάθε σεναρίυ με την πρσθήκη ST1 έως ST5 όπυ η αρίθμηση 1 έως 5 αναφέρεται στις περιπτώσεις των ελέγχων ευαισθησίας πυ περιγράφηκαν παραπάνω Απτελέσματα ελέγχων ευαισθησίας Τα απτελέσματα των ελέγχων ευαισθησίας δίννται συγκεντρωτικά στυς παρακάτω πίνακες. Πίνακας 5.22: Συγκεντρωτικά απτελέσματα ελέγχων ευαισθησίας και ανάλυσης κινδύνων. Μείωση τυ αναμενόμενυ φέλυς από μικρότερη κατά 50% μείωση τυ στόλυ των χημάτων - Απαισιόδξ Σενάρι Πσστό Πρεξόφλησης Κριτήρι Αξιλόγησης ΧΒΑ Αριθμός Στάσεων ΥΒΑ Αριθμός Στάσεων % 5% 10% 12% NPV ( ) ( ) ( ) ( ) B/C NPV ( ) ( ) ( ) ( ) B/C NPV (611.0) ( ) ( ) ( ) B/C NPV ( ) ( ) ( ) ( ) B/C ΧΒΑ Χαμηλός Βαθμός Αξιπίησης ΥΒΑ Υψηλός Βαθμός Αξιπίησης Πελέκα Μαρία Σελίδα 111 από 121 κτώβρις 22

119 Διίκηση Επιχειρήσεων Κριτική Διερεύνηση της Αξιλόγησης Επενδύσεων στ Δημόσι Τμέα - Συγκινωνιακή Υπδμή με τη Μέθδ Κόστυς φέλυς Πίνακας 5.2: Συγκεντρωτικά απτελέσματα ελέγχων ευαισθησίας και ανάλυσης κινδύνων. Μείωση τυ αναμενόμενυ φέλυς από μικρότερη κατά 50% μείωση τυ στόλυ των χημάτων - Αισιόδξ Σενάρι Πσστό Πρεξόφλησης Κριτήρι Αξιλόγησης ΧΒΑ ΥΒΑ Αριθμός Στάσεων Αριθμός Στάσεων % 5% 10% 12% NPV ( ) ( ) ( ) ( ) B/C NPV ( ) ( ) ( ) ( ) B/C NPV (76.717) ( ) ( ) ( ) B/C NPV (-2.7) ( ) ( ) ( ) B/C ΧΒΑ Χαμηλός Βαθμός Αξιπίησης ΥΒΑ Υψηλός Βαθμός Αξιπίησης Πίνακας 5.24: Συγκεντρωτικά απτελέσματα ελέγχων ευαισθησίας και ανάλυσης κινδύνων. Μείωση τυ αναμενόμενυ φέλυς από μικρότερη κατά 0% μείωση των λειτυργικών δαπανών - Απαισιόδξ Σενάρι Πσστό Πρεξόφλησης Κριτήρι Αξιλόγησης ΧΒΑ Αριθμός Στάσεων ΥΒΑ Αριθμός Στάσεων % 5% 10% 12% NPV ( ) ( ) ( ) ( ) B/C NPV ( ) ( ) ( ) ( ) B/C NPV ( ) ( ) ( ) ( ) B/C NPV ( ) (2.4.79) ( ) ( ) B/C ΧΒΑ Χαμηλός Βαθμός Αξιπίησης ΥΒΑ Υψηλός Βαθμός Αξιπίησης Πελέκα Μαρία Σελίδα 112 από 121 κτώβρις 22

120 Διίκηση Επιχειρήσεων Κριτική Διερεύνηση της Αξιλόγησης Επενδύσεων στ Δημόσι Τμέα - Συγκινωνιακή Υπδμή με τη Μέθδ Κόστυς φέλυς Πίνακας 5.25: Συγκεντρωτικά απτελέσματα ελέγχων ευαισθησίας και ανάλυσης κινδύνων. Μείωση τυ αναμενόμενυ φέλυς από μικρότερη κατά 0% μείωση των λειτυργικών δαπανών -Αισιόδξ Σενάρι Πσστό Πρεξόφλησης Κριτήρι Αξιλόγησης ΧΒΑ Αριθμός Στάσεων ΥΒΑ Αριθμός Στάσεων % 5% 10% 12% NPV ( ) ( ) ( ) ( ) B/C NPV ( ) ( ) ( ) ( ) B/C NPV ( ) ( ) ( ) ( ) B/C NPV ( ) ( ) ( ) ( ) B/C ΧΒΑ Χαμηλός Βαθμός Αξιπίησης ΥΒΑ Υψηλός Βαθμός Αξιπίησης Πίνακας 5.26: Συγκεντρωτικά απτελέσματα ελέγχων ευαισθησίας και ανάλυσης κινδύνων. Μείωση τυ αναμενόμενυ φέλυς από εξικνόμηση χρόνυ αναμνής στις στάσεις κατά 50% - Απαισιόδξ Σενάρι ΧΒΑ ΥΒΑ Πσστό Πρεξόφλησης Κριτήρι Αξιλόγησης Αριθμός Στάσεων Αριθμός Στάσεων % 5% 10% 12% NPV ( ) ( ) ( ) ( ) B/C NPV ( ) ( ) ( ) ( ) B/C NPV (611.0) ( ) ( ) ( ) B/C NPV ( ) ( ) ( ) ( ) B/C ΧΒΑ Χαμηλός Βαθμός Αξιπίησης ΥΒΑ Υψηλός Βαθμός Αξιπίησης Πελέκα Μαρία Σελίδα 11 από 121 κτώβρις 22

121 Διίκηση Επιχειρήσεων Κριτική Διερεύνηση της Αξιλόγησης Επενδύσεων στ Δημόσι Τμέα - Συγκινωνιακή Υπδμή με τη Μέθδ Κόστυς φέλυς Πίνακας 5.27: Συγκεντρωτικά απτελέσματα ελέγχων ευαισθησίας και ανάλυσης κινδύνων. Μείωση τυ αναμενόμενυ φέλυς από εξικνόμηση χρόνυ αναμνής στις στάσεις κατά 50% - Αισιόδξ Σενάρι Πσστό Πρεξόφλησης Κριτήρι Αξιλόγησης ΧΒΑ Αριθμός Στάσεων ΥΒΑ Αριθμός Στάσεων % 5% 10% 12% NPV ( ) ( ) ( ) ( ) B/C NPV ( ) ( ) ( ) ( ) B/C NPV (76.717) ( ) ( ) ( ) B/C NPV (-2.7) ( ) ( ) ( ) B/C ΧΒΑ Χαμηλός Βαθμός Αξιπίησης ΥΒΑ Υψηλός Βαθμός Αξιπίησης Πίνακας 5.28: Συγκεντρωτικά απτελέσματα ελέγχων ευαισθησίας και ανάλυσης κινδύνων. Μείωση τυ αναμενόμενυ φέλυς από μικρότερη κατά 50% μείωση τυ στόλυ των χημάτων και από εξικνόμηση χρόνυ αναμνής στις στάσεις κατά 50% - Απαισιόδξ Σενάρι " ΧΒΑ ΥΒΑ Πσστό Πρεξόφλησης Κριτήρι Αξιλόγησης Αριθμός Στάσεων Αριθμός Στάσεων % 5% 10% 12% NPV ( ) ( ) ( ) ( ) B/C NPV ( ) ( ) ( ) ( ) B/C NPV (.068.5) ( ) ( ) ( ) B/C NPV ( ) ( ) ( ) ( ) B/C ΧΒΑ Χαμηλός Βαθμός Αξιπίησης ΥΒΑ Υψηλός Βαθμός Αξιπίησης Πελέκα Μαρία Σελίδα 114 από 121 κτώβρις 22

122 Διίκηση Επιχειρήσεων Κριτική Διερεύνηση της Αξιλόγησης Επενδύσεων στ Δημόσι Τμέα - Συγκινωνιακή Υπδμή με τη Μέθδ Κόστυς φέλυς Πίνακας 5.29: Συγκεντρωτικά απτελέσματα ελέγχων ευαισθησίας και ανάλυσης κινδύνων. Μείωση τυ αναμενόμενυ φέλυς από μικρότερη κατά 50% μείωση τυ στόλυ των χημάτων και από εξικνόμηση χρόνυ αναμνής στις στάσεις κατά 50% - Αισιόδξ Σενάρι Πσστό Πρεξόφλησης Κριτήρι Αξιλόγησης ΧΒΑ Αριθμός Στάσεων ΥΒΑ Αριθμός Στάσεων % 5% 10% 12% NPV ( ) ( ) ( ) ( ) B/C NPV ( ) ( ) ( ) (9.78.7) B/C NPV ( ) ( ) ( ) ( ) B/C NPV ( ) ( ) ( ) ( ) B/C ΧΒΑ Χαμηλός Βαθμός Αξιπίησης ΥΒΑ Υψηλός Βαθμός Αξιπίησης Πίνακας 5.0: Συγκεντρωτικά απτελέσματα ελέγχων ευαισθησίας και ανάλυσης κινδύνων. Μείωση τυ αναμενόμενυ φέλυς από μικρότερη κατά 50% μείωση τυ στόλυ των χημάτων, από μικρότερη κατά 0% μείωση των λειτυργικών δαπανών και από εξικνόμηση χρόνυ αναμνής στις στάσεις κατά 50% - Απαισιόδξ Σενάρι ~ ΧΒΑ ΥΒΑ Πσστό Πρεξόφλησης Κριτήρι Αξιλόγησης Αριθμός Στάσεων Αριθμός Στάσεων % NPV ( ) ( ) ( ) ( ) B/C % NPV (27.911) ( ) ( ) ( ) B/C % NPV ( ) ( ) ( ) ( ) B/C % NPV ( ) ( ) (84.406) ( ) B/C ΧΒΑ Χαμηλός Βαθμός Αξιπίησης ΥΒΑ Υψηλός Βαθμός Αξιπίησης Πελέκα Μαρία Σελίδα 115 από 121 κτώβρις 22

123 Δ.Π.Μ.I. στη Διίκηση Επιχειρήσεων Κριτική Διερεύνηση της Αξιλόγησης Επενδύσεων στ Δημόσι Τμέα - Συγκινωνιακή Υπδμή με τη Μέθδ Κόστυς φέλυς Πίνακας 5.1: Συγκεντρωτικά απτελέσματα ελέγχων ευαισθησίας και ανάλυσης κινδύνων. Μείωση τυ αναμενόμενυ φέλυς από μικρότερη κατά 50% μείωση τυ στόλυ των χημάτων, από μικρότερη κατά 0% μείωση των λειτυργικών δαπανών και από εξικνόμηση χρόνυ αναμνής στις στάσεις κατά 50% - Αισιόδξ Σενάρι Πσστό Πρεξόφλησης Κριτήρι Αξιλόγησης ΧΒΑ Αριθμός Στάσεων ΥΒΑ Αριθμός Στάσεων % 5% 10% 12% NPV ( ) (-48.64) ( ) ( ) B/C NPV (44.909) ( ) ( ) ( ) B/C NPV ( ) ( ) ( ) ( ) B/C NPV ( ) ( ) ( ) ( ) B/C ΧΒΑ Χαμηλός Βαθμός Αξιπίησης ΥΒΑ Υψηλός Βαθμός Αξιπίησης 5.1 Συμπεράσματα - πρτάσεις Από την ικνμική ανάλυση πυ πρηγήθηκε αλλά και από τυς ελέγχυς ευαισθησίας και την ανάλυση κινδύνων πρκύπτυν τα ακόλυθα συμπεράσματα: Τ έργ της εγκατάστασης Συστήματς Τηλεματικής στν ΑΣΑ και ειδικότερα στην ΕΘΕΛ - πυ περιλαμβάνει τόσ την Α όσ και την Β' Φάση της Τηλεματικής - είναι σκόπιμ και ικανπιεί όλα τα κριτήρια και τυς δείκτες πυ εξετάζνται σε παρόμιες περιπτώσεις. Όλες ι χρησιμπιηθείσες μέθδι ικνμικής ανάλυσης και συγκεκριμένα η μέθδς Καθαρής Παρύσας Αξίας (NPV), η μέθδς τυ λόγυ φέλυς - Κόστυς (BC), η μέθδς τυ Συντελεστή ή τυ Επιτκίυ Εσωτερικής Απόδσης (IRR), και η μέθδς τυ χρόνυ επανείσπραξης της επένδυσης (ΡΡ) έδωσαν απτελέσματα θετικά για την υλπίηση της επένδυσης. Συγκεκριμένα για όλα τα σενάρια πυ εξετάσθηκαν συντελεστής εσωτερικής απόδσης IRR βρέθηκε μεγαλύτερς από 15% πυ σημαίνει ότι τ έργ έχει ένα πλύ σημαντικό βαθμό ανταπόδσης με βάση κινωνικικνμικά κριτήρια. Υπενθυμίζεται ότι στην αξιλόγηση αυτή δεν συμπεριλαμβάννται τα πιτικά κριτήρια πυ ενισχύυν σημαντικά την σκπιμότητα της επένδυσης. Ειδικότερα η τιμή τυ IRR με την υπόθεση υψηλύ βαθμύ απόδσης της τηλεματικής πρκύπτει ότι είναι μεγαλύτερη από 4% και 26% για 10 και 20 εξπλισμένες στάσεις αντίστιχα. Στην περίπτωση χαμηλύ βαθμύ απόδσης ι τιμές τυ δείκτη κυμαίννται αντίστιχα στα επίπεδα τυ 22% και 16% Εξετάζντας την χρνική περίδ αππληρωμής διαπιστώνεται ότι αυτή κυμαίνεται από 5 έως 6,5 έτη δηλαδή τ έργ απσβένεται διάστημα λίγ μεγαλύτερ από τ μισό της δεκαετίας πυ θεωρήθηκε σαν ωφέλιμς χρόνς ζωής. χρόνς αυτός θα πρέπει να θεωρείται μικρότερς από τν πραγματικά ωφέλιμ χρόν τυς εξπλισμύ αφύ Πελέκα Μαρία Σελίδα 116 από 121 κτώβρις 22

124 Διίκηση Επιχειρήσεων Κριτική Διερεύνηση της Αξιλόγησης Επενδύσεων στ Δημόσι Τμέα - Συγκινωνιακή Υπδμή με τη Μέθδ Κόστυς φέλυς πρβλέφθηκε μεταξύ των άλλων και δαπάνη για αντικατάσταση μέρυς τυ εξπλισμύ, όπως Η/Υ κλπ. Σε ότι αφρά τις επί μέρυς επιπτώσεις των διαφόρων στιχείων πρκύπτει από την εξέταση πυ έγινε ότι τ μέγεθς της αύξησης της επιβατικής κίνησης της ΕΘΕΛ στα αμέσως επόμενα χρόνια δεν παίζει και τόσ σημαντικό ρόλ στην απόδση της όλης επένδυσης. Σημαντικό ρόλ αντίθετα παίζει βαθμός αξιπίησης τυ Συστήματς Τηλεματικής αφύ κατά μέσ όρ τα σενάρια τυ Υψηλύ Βαθμύ Αξιπίησης εμφανίζυν βελτιωμένυς δείκτες κατά 8% περίπυ εκείνων πυ αντιστιχύν στα σενάρια τυ Χαμηλύ Βαθμύ Αξιπίησης. Είναι επμένως σημαντικό για τν ΑΣΑ να εξασφαλίσει τις πρϋπθέσεις εκείνες πυ θα δηγήσυν στην μεγάλη αξιπίηση τυ συστήματς. Η άρτια ργάνωση τυ ΑΣΑ και της ΕΘΕΛ, καθώς και η στελέχωση με τις αναγκαίες ειδικότητες απτελύν μνόδρμ για την επίτευξη αυτύ τυ στόχυ. μίως σημαντικό ρόλ παίζει αριθμός των στάσεων πυ θα εξπλισθύν αλλά κατά την αντίθετη κατεύθυνση. εξπλισμός 20 στάσεων αυξάνει σημαντικά την αρχική δαπάνη επένδυσης σε σχέση με την περίπτωση εξπλισμύ 10 στάσεων, χωρίς να φέρνει τα αντίστιχα αναμενόμενα φέλη. ι έλεγχι ευαισθησίας ως πρς τ σημεί αυτό δείχνυν ότι θα πρέπει να αυξηθύν σημαντικά τα φέλη από εξικνόμηση χρόνυ επιβατών για να δικαιλγείται η επιλγή των 20 στάσεων. Τ σημεί αυτό απτελεί έναν πιθανό κίνδυν, αφύ εξίσυ πιθανό είναι τα φέλη να είναι μικρότερα από τα πρβλεπόμενα. Είναι ευνόητ ότι στ μέλλν και ύστερα από την λκλήρωση των αναπόφευκτων αναδιαρθρώσεων λόγω της επέκτασης τυ μετρό αλλά και της δημιυργίας τυ Τράμ να καταστεί αναγκαία η αύξηση τυ αριθμύ των έξυπνων στάσεων. Η εξέλιξη αυτή θα πρέπει να θεωρείται δεδμένη, αλλά ταυτόχρνα είναι και ευνϊκή για τν ΑΣΑ από την άπψη της σταδιακής τπθέτησης τυ εξπλισμύ αυτύ και επμένως της μείωσης της αρχικής επενδυτικής δαπάνης. Από την εξέταση των στιχείων φέλυς πυ δεν απτιμύνται σε χρηματικές μνάδες πλύ σημαντικές θεωρύνται ι αναμενόμενες θετικές επιπτώσεις στην εικόνα τυ Φρέα, στην μείωση της συμφόρησης και της ατμσφαιρικής ρύπανσης, καθώς και στην βελτίωση τυ αισθήματς ασφαλείας τυ κινύ. Η διενέργεια μιας μελέτης πριν και μετά την εγκατάσταση τυ συστήματς ως πρς την αξιλόγηση αυτών των παραμέτρων θα ήταν ιδιαιτέρως χρήσιμη για πλλύς λόγυς. Ένα πρόσθετ θετικό εύρημα είναι τ ότι ι έλεγχι ευαισθησίας και ι αναλύσεις κινδύνων δείχνυν ότι τ απτέλεσμα της ανάλυσης δεν είναι τόσ ευαίσθητ σε αλλαγές. Από την εξέταση τυ IRR πρκύπτει ότι ι τιμές τυ δείκτη είναι πλύ μεγαλύτερες από τ κρίσιμ όρι και ακόμη και υπδιπλασιασμός τυ δείκτη λόγω εξωγενών παραγόντων δεν ανατρέπει τ απτέλεσμα αφύ η τιμή τυ δείκτη θα βρίσκεται σε επίπεδα μεγαλύτερα τυ 12%, τιμή πυ θεωρείται ως κριτήρι για την επιλγή μιας επένδυσης. Κατά ανάλγ τρόπ η χρνική περίδς αππληρωμής παραμένει σε όλες τις περιπτώσεις μικρότερη των 10 ετών γεγνός πυ εξασφαλίζει ότι δεν θα υπάρξυν μη αντιμετωπίσιμες εκπλήξεις. Σε κάθε πάντως περίπτωση θα πρέπει να υπενθυμίζεται ότι σημαντικό μέρς τυ φέλυς απευθύνεται στυς χρήστες και στ κινωνικό σύνλ και επμένως δεν εξαργυρώνεται σε χρηματικά φέλη για τν ΑΣΑ και τυς εκτελεστικύς τυ φρείς. Πελέκα Μαρία Σελίδα 117 από 121 κτώβρις 22