flirt τ ο ο ΛΑΜΠΡΟΣ ΑΠ. ΠΥΡΓΙΩΤΗΣ ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ, ΕΠΙΛΟΓΗ ΚΑΙ ΟΛΟΚΛΗΡΩΜΕΝΟΣ ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΣ ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑΚΩΝ ΕΦΑΡΜΟΓΩΝ ΤΩΝ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΩΝ ΒΙΟΕΝΕΡΓΕΙΑΣ

Transcript

1 flirt τ Λ5 ΛΑΜΠΡΣ ΑΠ. ΠΥΡΓΙΩΤΗΣ ΑΞΙΛΓΗΣΗ, ΕΠΙΛΓΗ ΚΑΙ ΛΚΛΗΡΩΜΕΝΣ ΣΧΕΔΙΑΣΜΣ ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑΚΩΝ ΕΦΑΡΜΓΩΝ ΤΩΝ ΤΕΧΝΛΓΙΩΝ ΒΙΕΝΕΡΓΕΙΑΣ ΔΙΔΑΚΤΡΙΚΗ ΔΙΑΤΡΙΒΗ ΑΘΗΝΑ 1993

2 ΛΑΜΠΡΣ ΑΠ. ΠΥΡΓΙΩΤΗΣ s -'α. '%.", -%-, ΑΞΙΛΓΗΣΗ, ΕΠΙΛΓΗ ΚΑΙ ΛΚΛΗΡΩΜΕΝΣ ΣΧΕΔΙΑΣΜΣ ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑΚΩΝ ΕΦΑΡΜΓΩΝ ΤΩΝ ΤΕΧΝΛΓΙΩΝ ΒΙΕΝΕΡΓΕΙΑΣ ΔΙΔΑΚΤΡΙΚΗ ΔΙΑΤΡΙΒΗ ΥΠΒΛΗΘΕΙΣΑ ΣΤ ΠΑΝΤΕΙ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙ ΚΙΝΩΝΙΚΩΝ & ΠΛΙΤΙΚΩΝ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΤΜΗΜΑ ΑΣΤΙΚΗΣ ΚΑΙ ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑΚΗΣ ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ ΑΘΗΝΑ 1993

3 ΑΞΙΛΓΗΣΑ, ΕΠΙΛΓΗ ΚΑΙ ΛΚΛΗΡΩΜΕΝΣ ΣΧΕΔΙΑΣΜΣ ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑΚΩΝ ΕΦΑΡΜΓΩΝ ΤΩΝ ΤΕΧΝΛΓΙΩΝ ΒΙΕΝΕΡΓΕΙΑΣ Π Ε Ρ Ι Ε Χ Μ Ε Ν Α σελ ίδα ΠΡΛΓΣ 1 ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΜΕΡΣ Ι : ΠΡΤΑΣΗ ΜΕΘΔΛΓΙΑΣ Α. Η ΣΥΜΒΛΗ ΤΥ ΕΝΕΡΓΕΙΑΚΥ ΣΧΕΔΙΑΣΜΥ ΣΕ ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑΚΕΣ ΕΦΑΡΜΓΕΣ ΤΩΝ ΤΕΧΝΛΓΙΩΝ ΒΙΕΝΕΡΓΕΙΑΣ ΕΙΣΑΓΩΓΗ 7 ΕΝΕΡΓΕΙΑΚΣ ΣΧΕΔΙΑΣΜΣ ΚΑΙ ΠΡΤΥΠΑ ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑΚΗΣ 9 ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ ΥΠΔΕΙΓΜΑΤΑ ΕΝΕΡΓΕΙΑΚΥ ΣΧΕΔΙΑΣΜΥ 13 ΝΕΕΣ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΕΙΣ ΕΝΕΡΓΕΙΑΚΥ ΣΧΕΔΙΑΣΜΥ 17 Η ΒΙΜΑΖΑ ΣΤΝ ΕΝΕΡΓΕΙΑΚ ΣΧΕΔΙΑΣΜ 18 ΣΥΖΗΤΗΣΗ 21 ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ 2 5 ΒΙΒΛΙΓΡΑΦΙΑ 28 Β. ΑΞΙΛΓΗΣΗ ΤΕΧΝΛΓΙΑΣ - ΚΡΙΤΗΡΙΑ ΑΞΙΛΓΗΣΗΣ ΤΕΧΝΛΓΙΚΩΝ ΕΦΑΡΜΓΩΝ ΒΙΕΝΕΡΓΕΙΑΣ ΣΤΗΝ ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑ ΕΙΣΑΓΩΓΗ 4 3 ΤΥΠΛΓΙΑ ΚΑΙ ΤΑΞΙΝΜΗΣΗ ΤΕΧΝΙΚΩΝ ΑΞΙΛΓΗΣΗΣ 44 ΤΕΧΝΛΓΙΩΝ ΑΞΙΛΓΗΣΗ ΤΕΧΝΛΓΙΩΝ ΒΙΕΝΕΡΓΕΙΑΣ Η πρσέγγιση των Η.Π.Α. 45 Η πρσέγγιση των Ηνωμένων Εθνών (ργανισμύ 47 Βιμηανικής Ανάπτυξης Ηνωμένων Εθνών - UNIDO) Η Ευρωπαϊκή πρσέγγιση 49 Η Ελληνική πρσέγγιση 51 Συμπληρωματική πρσέγγιση 54 ΣΥΖΗΤΗΣΗ - ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ 5 5 ΒΙΒΛΙΓΡΑΦΙΑ 59 ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ 61

4 /, Γ. ΛΚΛΗΡΩΜΕΝΣ ΣΧΕΔΙΑΣΜΣ ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑΚΩΝ ΕΦΑΡΜΓΩΝ ΤΩΝ ΤΕΧΝΛΓΙΩΝ ΒΙΕΝΕΡΓΕΙΑΣ - ΔΙΑΜΡΦΩΣΗ ΥΠΔΕΙΓΜΑΤΣ ΕΙΣΑΓΩΓΗ Η ΣΥΜΒΛΗ ΤΗΣ ΤΕΧΝΛΓΙΚΗΣ ΔΙΑΔΣΗΣ ΣΤΗΝ ΚΙΝΩΝΙΚΗ ΕΞΕΛΙΞΗ Τ ΥΠΔΕΙΓΜΑ ΣΧΕΔΙΑΣΜΥ ΠΕΡΙΡΙΣΜΙ ΣΤ ΣΧΕΔΙΑΣΜ ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑΚΩΝ ΕΦΑΡΜΓΩΝ ΤΩΝ ΤΕΧΝΛΓΙΩΝ ΒΙΕΝΕΡΓΕΙΑΣ ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ ΒΙΒΛΙΓΡΑΦΙΑ σελ Lδα ΜΕΡΣ II : ΕΦΑΡΜΓΗ ΥΠΔΕΙΓΜΑΤΣ Δ. ΕΞΕΙΔΙΚΕΥΣΗ ΥΠΔΕΙΓΜΑΤΣ ΕΙΣΑΓΩΓΗ ; ΑΠΤΕΛΕΣΜΑΤΑ ΕΞΕΙΔΙΚΕΥΣΗΣ ΤΗΣ ΠΡΤΕΙΝΜΕΝΗΣ ΜΕΘΔΛΓΙΑΣ ΣΥΖΗΤΗΣΗ Πλυπλκότητα δράσεων Κρισιμότητα δραστών Κρισιμότητα παραγόντων ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ Ε. ΠΕΡΙΠΤΩΣΗ ΕΡΕΥΝΑΣ Ι - LEBEN ΕΥΡΥΤΑΝΙΑΣ ΕΙΣΑΓΩΓΗ 138 ΠΡΣΕΓΓΙΣΗ ΤΗΣ ΜΑΔΑΣ ΜΕΛΕΤΗΣ 139 ΚΡΙΤΙΚΗ ΤΗΣ ΠΡΣΕΓΓΙΣΗΣ ΤΗΣ ΜΑΔΑΣ ΜΕΛΕΤΗΣ 142 / ΠΕΡΙΡΙΣΜΙ ΣΤΗΝ ΥΛΠΙΗΣΗ ΤΥ ΠΡΓΡΑΜΜΑΤΣ ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ Υπσημεΰωση: Η στρατηγική της διαδικής 146 πρσέγγισης στην αξιλόγηση, επιλγή και λκληρωμέν σεδιασμό τενλγικών εφαρμγών

5 ; σελ ίδα ι, ι, ΣΤ.ΠΕΡΙΠΤΩΣΗ ΕΡΕΥΝΑΣ II - ΔΙΑΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑΚΗ ΑΝΤΑΛΛΑΓΗ ΕΜΠΕΙΡΙΩΝ ΚΑΙ ΤΕΧΝΛΓΙΑΣ ι* _ ΕΙΣΑΓΩΓΗ 149 Η ΕΠΙΤΥΧΙΑ ΤΩΝ ΕΦΑΡΜΓΩΝ "ΕΝΕΡΓΕΙΑ ΑΠ ΥΠΛΕΙΜΜΑΤΑ 151 ΒΙΜΑΖΑΣ" ΣΤΧΙ ΓΙΑ ΝΕΕΣ ΕΦΑΡΜΓΕΣ "ΕΝΕΡΓΕΙΑ ΑΠ ΥΠΛΕΙΜΜΑΤΑ 154 ΒΙΜΑΖΑΣ" ΠΡΠΤΙΚΕΣ ΕΦΑΡΜΓΩΝ ΕΝΕΡΓΕΙΑΚΩΝ ΑΓΡΤΙΚΩΝ 155 ΕΚΜΕΤΑΛΛΕΥΣΕΩΝ ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ : 160 ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ 162 ΑΝΑΚΕΦΑΛΑΙΩΣΗ - ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ 186

6 ι, ΠΡΛΓΣ Η διατριβή αυτή εκπνήθηκε για τ Τμήμα Αστικής και Περιφερειακής Ανάπτυξης τυ Πάντειυ Πανεπιστημίυ Κινωνικών και Πλιτικών Επιστημών με τη φιλδξία να συμβάλλει στη διαμόρφωση ενός εργαλείυ απαραίτητυ για την πραγωγή της έρευνας στν τμέα τυ περιφερειακύ ενεργειακύ πργραμματισμύ ανάπτυξης αναφρικά με τ σεδιασμό περιφερειακών εφαρμγών σύγρνων τενλγιών με υψηλή πιθανότητα επιτυίας. Ακόμη και όταν μια τενλγία είναι βιώσιμη ικνμικά, η αβεβαιότητα, τ γεγνός ότι η γνώση δεν είναι στιγμιαία, ι κίνδυνι, ι εξωτερικότητες, η περιφερειακή ανικανότητα κλπ. επιβραδύνυν τη διαδικασία εφαρμγής. Η διατριβή πρτείνει μια μεθδλγία, πυ μπρεί να διαδραματίσει ένα επικδμητικό ρόλ ώστε μερικί από αυτύς τυς περιρισμύς να ξεπεραστύν. Αυτό έει ιδιαίτερη σημασία και για περιές με μικρό ιστρικό ενδιαφέρν (ή δύναμη νια δράση) στην ενεργειακή ικνμία, όπως στην Ελλάδα όπυ δεν υπάρει σβαρή περιφερειακή πλιτική και εξυσία στν ενεργειακό τμέα. Ειδικότερα, εξετάζνται ι περιφερειακές εφαρμγές των τενλγιών βιενέργειας, ι πίες πρσφέρνται για μια βήμα πρς βήμα εισαγωγή εναλλακτικών τενλγιών, όταν αυτό επιδιώκεται στα πλαίσια τυ περιφερειακύ ενεργειακύ σεδιασμύ, πυ είναι συμβατές με τις τενλγίες πυ πρόκειται να αντικατασταθύν. Για τη μετάβαση πρς απκεντρωμένα ενεργειακά συστήματα, η βιμάζα είναι η μόνη ανανεώσιμη πηγή ενέργειας πυ σε καύσιμη μρφή μπρεί να αξιπιηθεί με τις συμβατικές τενλγίες των ρυκτών καυσίμων,ωρίς σβαρές τρππιήσεις τυς. Τέτιες εφαρμγές επιδεικνύυν άμεσα στις αγρτικές κινωνίες ικνμικά φέλη και νέες ευκαιρίες ικνμικών επιλγών για την ανάπτυξη των δραστηριτήτων τυς. 1

7 EIE ΣΑΓΩΓΚΕ

8 Περιφερειακή ανάπτυξη και ενεργειακός σεδιασμός /, ΕΙΣΑΓΩΓΗ Η επίλυση σβαρών περιφερειακών αναπτυξιακών πρβλημάτων συναρτάται με την αντιμετώπιση ενεργειακών ζητημάτων, ιδιαίτερα ζητημάτων ρθλγικής διαείρισης της ενέργειας και αξιπίησης ενδγενών ανανεώσιμων ενεργειακών πόρων, ή διαφρετικά είναι πρφανής η περίφερειπίηση σημαντικών πτυών τυ συγρόνυ ενεργειακύ πρβλήματς. Η κυρίαρα ακλυθύμενη έως σήμερα περιφερειακή πλιτική, ειδικότερα μέσα από τη στρατηγική των '/παραδσιακών" κέντρων ανάπτυξης - πλική ανάπυυξη, πυ ρησιμπιεί για την υιθετύμενη ανάπτυξη σημείων στν περιφερειακό ώρ "εισαγόμενη" ενέργεια, παραβλέπντας τυς τπικύς ενεργειακύς πόρυς, αμφισβητείται πλέν έντνα. Ως πλιτικό ζήτημα και ως ζήτημα 1 πρακτικής για την απτελεσματικότερη υλπίηση της κινής Ευρωπαϊκής ενεργειακής πλιτικής, κυρίως λόγω της Ευρωπαϊκής Κινότητας, συνεώς αυξανόμενη σημασία απδίδεται στν περιφερειακό ενεργειακό πργραμματισμό, με μεγάλη πρόδ σε θέματα αυτργάνωσης τυ μηανισμύ λήψης απφάσεων και της συμμετικής διαδικασίας. Απτελεσματικό και απδτικό μέσ για την εφαρμγή τυ περιφερειακύ ενεργειακύ 'πργραμματισμύ απτελεί η ένταξη σύγρνης τενλγίας για την ρθλγική ρήση της ενέργειας και την ανταγωνιστική αξιπίηση των ενδγενών πόρων. Η εφαρμγή σύγρνων τενλγιών σε περιφερειακό επίπεδ πρσεγγίζεται σε συμφωνία με τν ευρύτερ πρβληματισμό γύρω από τις στρατηγικές και τα πρότυπα περιφερειακής ανάπτυξης με συνιστώσες τ ενδγενές δυναμικό, εξωγενείς ωθήσεις, την ανταγωνιστικότητα και την καιντμία. Ενεργειακός σεδιασμός και εφαρμγές βιενέργειας Παρλαυτά, μετά από σημαντικές πρσπάθειες της τελευταίας δεκαετίας στην Ευρωπαϊκή Κινότητα αλλά και σε άλλες αναπτυγμένες ή και αναπτυσσόμενες τρίτες ώρες, και στην Ελλάδα, αναγνωρίζεται η αδυναμία τυ περιφερειακύ ενεργειακύ σεδιασμύ να?

9 ειριστεί απτελεσματικά ειδικότερα ζητήματα σύγρνων εφαρμγών ενεργειακής αξιπίησης των πόρων βιμάζας, πυ άλλωστε παρυσιάζυν ιδιαίτερα πλενεκτήματα για την ενθάρρυνση - ' της ανάπτυξης των αγρτικών περιών, κατά επέκταση να συμβάλλει στην πρώθηση τυς σε περιφερειακό επίπεδ. ι πρσπάθειες σεδιασμύ περιπλέκνται όταν ι εφαρμγές αυτές είναι ατμικές, όπως για παράδειγμα η ρήση καυσόξυλων στα νικκυριά, όπυ η συμπεριφρά τυ καταναλωτή είναι δύσκλ να πρτυππιηθεί. Η αναζήτηση όμως επιειρηματικύ κέρδυς μέσα από ατμικές εφαρμγές, όπως είναι διάφρες περιπτώσεις αγρτβιμηανιών, απτελεί επίδειξη ελεγόμενης ικνμικής συμπεριφράς. Η αδυναμία αμβλύνεται στην περίπτωση διαείρισης της βιενέργειας μέσα από εγκατεστημένα δίκτυα, όπως είναι τα δίκτυα περιφερειακής θέρμανσης ή ηλεκτρικής ενέργειας, ή της διακίνησης βικαυσίμων μέσα από ανταγωνιστικά εμπρικά δίκτυα (π.. πετρελαιειδών). Υπσόμενες Μέσα από τις αδυναμίες τυ σεδιασμύ και με εφαρμγές παράλληλες θεωρήσεις αναγνωρίζνται δύ τμεακές πρσεγγίσεις - εφαρμγές να παρυσιάζυν ιδιαίτερ ενδιαφέρν για ανάληψη εγειρημάτων περιφερειακής αξιπίησης της βιενέργειας : * βιενέργεια σε αγρτβιμηανίες, όπυ ι ενδιαφερόμενι επιειρηματίες μπρύν να επιδεικνύυν άμεσα στν τπικό πληθυσμό ικνμικά φέλη από μια τέτια αξιπίηση, και * βιενέργεια σε δίκτυα ενέργειας ή καυσίμων, πυ μέσα από την ιδέα της "ενεργειακής γεωργικής βιμηανίας (ergy-farm)" μπρεί να συμβάλλει σε υπσόμενες λύσεις βέβαιων διαρθρωτικών πρβλημάτων των αγρτικών περιών. 3

10 Μεθδλγικά Τα ιδιαίτερα αρακτηριστικά, πυ πρέπει να αρακτηρι- ' λαμβάννται υπόψη σε σετικές εφαρμγές, με στικά μια πρώτη σειρά αναφράς είναι :.η συμπεριφρά τυ ρήστη. ι δυνατότητες τυ ρήστη. τα απδτικά συστήματα. η πρστασία με επιπλέν ανάπτυξη τυ πόρυ στην πηγή τυ και με εξικνόμηση τυ. η διαμόρφωση ρήσεων γης. συντνισμός με αγρτικές πλιτικές, π.. την Κ.Α.Π.. ι πλιτικές αλλαγής τυ συστήματς ' πρμήθειας ενέργειας. τ περιβάλλν. τα δίκτυα ενέργειας ή καυσίμων ι. τ επιειρηματικό κέρδς Τα αρακτηριστικά αυτά συμπληρώννται εξαντλητικά και τελικά συνεπεξεργάζνται μέσα από ένα υπόδειγμα λκληρωμένυ σεδιασμύ περιφερειακών εφαρμγών των τενλγιών βιενέργειας. 0 λκληρωμένς αρακτήρας απδίδεται στ σεδιασμό καθώς λαμβάνει υπόψη τυ όλες τις πλυπλκότητες των δράσεων, δραστών (ενδιαφερόμενων μάδων) και παραγόντων εφαρμγής. Πρόταση Η μεθδλγία πυ αναπτύσσεται δηγεί σε μεθδλγίας διαδικασίες επιλγής, εφαρμγής και συντήρησης των περιθωρίων επιλγής, πυ πρσφέρνται στη βάση τυ σεδιασμύ. Η αφετηρία της λγικής της βρίσκεται στ βαθμό της πρσπάθειας πυ πρέπει να επιειρηθεί για την κάλυψη των απαιτήσεων και αλληλεπιδράσεων μεταξύ των δράσεων, δραστών και παραγόντων εγκατάστασης ώστε να μπρέσυν ι νέες εφαρμγές να λειτυργήσυν. Μια "ψεϋδ"- πστική εκτίμηση τυ σετικύ μεγέθυς της πρσπάθειας και επμένως της πιθανότητας κάθε ιδιαίτερη δράση πρακτικά να εκτελεστεί, επιτυγάνεται ρησιμπιώντας κάπιες αρές της Θεωρίας της Πληρφρίας (Information Theory) και της Επιστήμης της Πλυπλκότητας (Scice of Complexity). 4

11 Η μεθδλγία αυτή επιτρέπει την ανάλυση των 1 τενλγικών εφαρμγών και τυ περιβάλλντς μέσα στ πί αυτές εγκαθίστανται συμφωνά με Εμπειρικές πρσεγγίσεις. Η υπκειμενικότητα, * " ωρίς να είναι περιρισμός, επιτρέπει τη βαθύτερη επιστημνική γνώση τυ συστήματς και τυ περιβάλλντς τυ. Αντικειμενικός σκπός είναι η εγκατάσταση μιας βιενεργειακής τενλγικής εφαρμγής στην περιφέρεια, δηλαδή να συμβάλλει η μεθδλγία πυ θα αναπτυθεί στην υπστήριξη δράσεων για βελτίωση της πιθανότητας επιτυίας της διαδικασίας εγκατάστασης. Στός είναι η αναγνώριση όλων των πιθανών αλληλεπιδράσεων πυ γεννιύνται από μια νέα εφαρμγή τενλγιών βιενέργειας στην περιφέρεια. Περιεόμενα Η διατριβή αυτή ωρίζεται σε δύ μέρη. Στ διατριβής πρώτ μέρς, έπειτα από μια αρική πρσέγγιση των ιδιαίτερων αρακτηριστικών, πυ γίννται. αντιληπτά ως περισσότερ κρίσιμα για την επιτυημένη εφαρμγή νέων τενλγιών, ' βιενέργειας μέσα από ενεργειακό σεδιασμό, επιειρείται η λκληρωμένη αναγνώριση των δράσεων, δραστών (ενδιαφερόμενων μάδων) και παραγόντων πυ επηρεάζυν την κίνηση πρς μια νέα, βελτιωμένη εφαρμγή. Ακλυθεί αναγνώριση των μεθδλγικών αρακτηριστικών (ετιμότητα, πλυπλκότητα), πυ πρέπει να λαμβάννται υπόψη σε εγειρήματα σύγρνης αξιπίησης της βιενέργειας για την υπόδειξη δράσεων πρς βελτίωση της πιθανότητας επιτυίας των αντίστιων εφαρμγών. Στη βάση αυτύ τυ πρβληματισμύ, διαμρφώνεται τ υπόδειγμα αξιλόγησης, επιλγής και λκληρωμένυ σεδιασμύ των περιφερειακών εφαρμγών τενλγιών βιενέργειας. Μέσα από μια έρευνα με ερωτηματλόγι σε κλειστό κατάλγ ερωτώμενων από τ δίκτυ πρσωπικών σέσεων τυ ερευνητή, επιειρείται η εξειδίκευση τυ υπδείγματς αυτύ με τη "ψευδ-πστική" ς

12 εκτίμηση της σετικής βαρύτητας των [ιδιαίτερων απαιτήσεων και αλληλεπιδράσεων μεταξύ των δράσεων, δραστών και παραγόντων, πυ επηρεάζυν την εγκατάσταση εφαρμγών ενέργειας στην περιφέρεια. Στ δεύτερ μέρς, ι πστικές αυτές εξειδικεύσεις ρησιμπιύνται για την expost αξιλόγηση τυ πργράμματς LEBEN της Ευρυτανίας, ενώ μια λκληρωμένη εφαρμγή τυ υπδείγματς γίνεται στα πλαίσια μιας συνεργασίας ανταλλαγής εμπειριών και τενλγίας στν τμέα των εφαρμγών βιενέργειας μεταξύ περιφερειών και πόλεων της Ευρώπης.

13 ΜΕΡΣ ΠΡΤΑΣΗ ΜΕΘΔΛΓΙΑΣ

14 ΚΕΦΑΛΑΙ Ά. Η ΣΥΜΒΛΗ ΤΥ ΕΝΕΡΓΕΙΑΚΥ ΣΧΕΔΙΑΣΜΥ ΣΕ ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑΚΕΣ ΕΦΑΡΜΓΕΣ ΤΩΝ ΤΕΧΝΛΓΙΩΝ ΒΙΕΝΕΡΓΕΙΑΣ

15 Α. Η ΣΥΜΒΛΗ ΤΥ ΕΝΕΡΓΕΙΑΚΥ ΣΧΕΔΙΑΣΜΥ ΣΕ ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑΚΕΣ ΕΦΑΡΜΓΕΣ,ΤΩΝ ΤΕΧΝΛΓΙΩΝ ΒΙΕΝΕΡΓΕΙΑΣ ΕΙΣΑΓΩΓΗ. Η διατριβή αυτή διαπραγματεύεται ζητήματα σύγρνων τενλγικών εφαρμγών στην περιφέρεια, εξετάζντας ειδικότερα τις ενεργειακές εφαρμγές ενός ανανεύμενυ φυσικύ πόρυ με ιδιαίτερ ενδιαφέρν για τις αγρτικές κινωνίες, της βιμάζας. Τνίζεται τ γεγνός ότι δίδεται έμφαση στ ζήτημα της διάδσης τενλγιών βιενέργειας σε περιφερειακό επίπεδ και όι στην εξέταση της στρατηγικής γύρω από την 'έρευνα και ανάπτυξη τέτιων τενλγιών. υσιαστικά καλύπτνται δύ θεματικές ενότητες, περιφερειακός, ενεργειακός πργραμματισμός ανάπτυξης και η τενλγική διάδση, κινύμενι στη διεπιφάνειά τυς και εστιάζντας τμεακά στις εφαρμγές βιενέργειας. Μεθδλγικά διερευνάται αρικά η συμβλή σεδίων ενεργειακύ πργραμματισμύ σε επιτυημένες περιφερειακές εφαρμγές τενλγιών βιενέργειας, στεύντας στην επισήμανση ιδιαίτερων αρακτηριστικών, πυ μπρύν να θεωρηθύν ως τα περισσότερ κρίσιμα για αυτό τ σκπό. Η διερεύνηση -επιειρείται μέσα από μια θεώρηση των βασικών επιστημνικών" καθώς και πραγματιστικών (εμπειρικών, βραυπρόθεσμων) πρσεγγίσεων τυ περιφερειακύ ενεργειακύ σεδιασμύ.. Ακλύθως αναζητύνται τα ιδιαίτερα μεθδλγικά αρακτηριστικά, πυ πρέπει να λαμβάννται υπόψη σε εγειρήματα αξιπίησης της βιενέργειας. Στις σύγρνες κινωνίες, πλύπλκες υπδμές ικανπιύν τις καθημερινές ανάγκες μας για νερό, τρφή, εγκατάσταση, μεταφρά και ενέργεια πυ ρειάζεται σε όλες αυτές τις δραστηριότητες. ι τενλγίες για την απαιτύμενη υπδμή δεν έυν μόν τενικά και ικνμικά αρακτηριστικά αλλά επίσης επιδρύν σε βασικές κινωνικές αξίες και στ περιβάλλν. Δύ βασικές ιδέες είναι ιδιαίτερα ενδιαφέρυσες για την αξιλόγηση αυτών των τενλγιών (Christs [1]): 1) η συμβλή στη διαμόρφωση θετικών ισζυγίων στη ρήση των πόρων και 2) η πρσαρμγή των τπικών αναγκών στυς διαθέσιμυς τπικύς πόρυς. Τόσ η έννια τυ ισζυγίυ όσ και η έννια της κάλυψης των τελικών ρήσεων πρσδίδυν στην ανάλυση τη διάσταση περιφερειακύ σεδιασμύ. 7

16 Ειδικότερα, με τν όρ περιφερειακός ενεργειακός σεδιασμός εττίδ ιώκυμε να δηλώσυμε τις διαδικασίες μέσα από τις πίες τα τενικά, ωρικά, ρνικά και κινωνικά αρακτηριστικά,ενός τπικύ συστήματς ενεργειακών αναγκών έρνται, σε μακρρόνια δυναμική ισρρπία με τις ίδιες διαδικασίες τυ συστήματς πρμήθειας ενέργειας σε περιφερειακό επίπεδ. ι διαδικασίες μέσα από τις πίες η κινωνία επιλέγει, θέτει σε εφαρμγή και συντηρεί τα /περιθώρια επιλγής πυ της πρσφέρνται, αναπτύσσνται από κινύ, με τις διαδικασίες τενικύ σεδιασμύ. Αυτό πρκύπτει ως αναγκαιότητα, σήμερα, για τη διατήρηση μιας μακρρόνιας απτελεσματικότητας στις πιεσδήπτε επιλγές (Dayis [2]). Δεν πρβλέπνταν όμως, όταν παλαιότερα πρσδιριζόταν ρόλς της μηανικής σε μια ανεκτή ανάπτυξη με έμφαση στη διάκριση τυ πργραμματισμύ σε διαστήματα ή ρίζντες, πάνω στα πία ι διαδικασίες τυ τενικύ σεδιασμύ και της διίκησης (ή διαείρισης) θεωρύνταν ως υσιαστικά διαδικές (Koig [3]). Παρλ'αυτά, η Επιτρπή Πυρηνικής Ενέργειας και Εναλλακτικών Ενεργειακών Συστημάτων των Η.Π.Α. σε αναφρά της από τ 1980 αναγνωρίζει πως σεδιασμός ενεργειακών συστημάτων ατίτελεί κινωνική και όι τενλγική διαδικασία [4]. ι σημαντικότερες ενεργειακές επιλγές γίννται με την έννια διαφρετικών και συνά αντιμαόμενων αντιλήψεων. Για παράδειγμα, μια μάδα αντιλήψεων μπρεί να βλέπει τα ενεργειακά ζητήματα ως ζητήματα ανάπτυξης νέας πρσφράς ενέργειας για την κάλυψη αυξανόμενων αναγκών. Ισως τ πρόβλημα 1 θαμπρύσε να θεωρηθεί ως ένα πρόβλημα ελέγυ και περιρισμύ της ενεργειακής ζήτησης και ακόμη ως επιλγή μεταξύ επικίνδυνων συγκεντρωτικών συστημάτων (π.. σταθμών πυρηνικής ενέργειας) και απκεντρωμένων συστημάτων (π.. σταθμών αξιπίησης ανανεώσιμων πηγών ενέργειας). Εκτιμώντας μέσα από τις διαδικασίες ενεργειακύ σεδιασμύ την ακλυθία "πόρι - τενλγίες - τελικές ρήσεις", παραμένει κρίσιμη η πρσέγγιση συγκεντρωτικών ή απκεντρωμένων ενεργειακών συστημάτων. Γενικά θεωρείται πως η απκεντρωτική πρσέγγιση πρσιδιάζει στην πρσέγγιση της πι πάνω ακλυθίας από τ τέλς πρς την αρή της (Daly [5], Christs [1], Reddy [6,8], Goldemberg [7]). 8

17 Στ βαθμό πυ περιφερειακός ενεργειακός σεδιασμός στεύει στην κινητπίηση και πλήρη αξιπίηση των τπικών πόρων και ειδικότερα των ανανεώσιμων, για την κάλυψη των ενεργειακών αναγκών, θα μπρύσε να θεωρηθεί ότι' αυτός αφρά απκεντρωμένα συστήματα, πυ πρσεγγίζνται με μια διαδικασία κάλυψης των τελικών ρήσεων με τενλγίες πυ τις πρσαρμόζυν στ περιβάλλν τυς (Reddy [9], Christs [1]). μως σήμερα δεν είναι δυνατό να σταθύμε απλώς σε ένα πρότυπ πυ εστιάζει στην τ,πική ανάπτυξη και πρσανατλίζεται στ ρήστη, αλλά και πυ / επιπλέν κατευθύνεται πρς την ανάπτυξη ήδη διαμρφωμένων ενεργειακών δικτύων ή τη διαμόρφωση νέων. Είναι πραγματ.'ικά γεγνός ότι ι τενλγίες μικρής κλίμακας δε βρίσκνται απαραίτητα σε μεινεκτική θέση, ενώ τελικά έυν και αρκετά πλενεκτήματα : μπρύν να αναπτύσσνται! ταύτερα και μπρεί να είναι ευκλότερ να διαδθύν γρήγρα ακόμη και σε μεγάλη κλίμακα. ι υπστηρικτές της μικρής κλίμακας όμως πρέπει επίσης να αντιλαμβάννται την ανάγκη εισαγωγής πρηγμένης τενλγίας και ότι η ύπαρξη ενός λκληρωμένυ ενεργειακύ' συστήματς είναι υσιαστική, εάν πρόκειται να πραγματπιηθύν πλλές απκεντρωμένες μνάδες (Grubb Cι ] ). ;, ΕΝΕΡΓΕΙΑΚΣ 1 ΣΧΕΔΙΑΣΜΣ ΚΑΙ ΠΡΤΥΠΑ ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑΚΗΣ ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ 0 πργραμματισμός της περιφερειακής ενεργειακής ανάπτυξης απτελεί μέσ για την πραγματπίηση των στρατηγικών και μακρπρόθεσμων στόων της ενεργειακής πλιτικής, τόσ της εθνικής όσ και των διεθνών κιντήτων ή ργανισμών (π.. των Ευρωπαϊκών Κιντήτων, τυ ΣΑ κλπ.). Ιδιαίτερα η Επιτρπή των Ευρωπαϊκών Κιντήτων απδίδει συνεώς αυξανόμενη σημασία στν περιφερειακό ενεργειακό σεδιασμό, με δεδμέν τ γενικό πλιτικό κλίμα, όπως αυτό εκδηλώνεται μεταξύ των άλλων με την απκέντρωση. Η έμφαση στην εφαρμγή πρϋπθέτει από νωρίς διαδικασίες συμμετής στην ανάπτυξη, διαείριση και πρώθηση των ενεργειακών πργραμμάτων και δραστηριτήτων. Η Επιτρπή, επιδιώκντας τη συμμετή αυτή, στηρίζει τη δημιυργία τπικών και περιφερειακών μάδων δραστηριπίησης (ενεργειακών γραφείων) για την εφαρμγή των δράσεων ενεργειακής διαείρισης από δημόσιυς ή παραδημόσι υς ργανισμύς περιφερειακύ αρακτήρα [11]. Η παρέμβαση των περιφερειών έει απκτήσει κυρίαρη σημασία, λαμβάνντας υπόψη την Q

18 φχή της επικυρικότητας τόσ για την πρσπάθεια πυ απαιτείται από'αυτές όσ και για μια αρμνική συνεργασία με την Κινότητα για την επίτευξη της κινής ενεργειακής πλιτικής. Αναμφ,ίβλα όμως, έμφαση δίδεται σε περιφέρειες πρσδ ΐ'Όρ^μένυ ενδιαφέρντς, όπως είναι ιδιαίτερα ι πι κάτω περιφέρειες (Πυργιώτης [12]) : * περιές όπυ η ενέργεια απτελεί ^πρωταρικές παραμέτρυς ενός περί βάλλντς μια από τις υπβαθμισμένυ * απμακρυσμένες ή νησιωτικές περιές, των πίων η ανάπτυξη και /'η ενσωμάτωση τυς στην Κινότητα απαιτύν ικανπιητικές 1 συνθήκες εφδιασμύ και πρόσβασης στην ενέργεια t * παρηκμασμένες, βιμηανικά περιφέρειες, για την ανάπτυξη των πίων, παράγντας ενέργεια είναι σημαντικός * αγρτικές ' ή ρεινές περιφέρειες και περιές, στις πίες η ενεργειακή αξιπίηση των γεωργικών ή δασικών πόρων και η ενεργειακή απτελεσματικότητα μπρύν να απτελέσυν, αναπτυξιακό παράγντα. Πρόκειται συνεπώς για περίφερε ι πίηση των ενεργειακών πρβλημάτων,, ειδικότερα αναφρικά με περιπτώσεις πρσέγγισης απκεντρωμένων ενεργειακών συστημάτων, δηλαδή με ζητήματα ρθλγικής διαείρισης της ενέργειας και αξιπίησης των ενδγενών ανανεώσιμων ενεργειακών πηγών. Αυτή η πέ,ρ ιφ'ερε ι πί ηση συμφωνεί με τη σύγρνη τάση τυ περιφερειακύ σεδιασμύ να πάρει τη μρφή πλυτμεακών - πλυεπίπεδων περιφερειακών πργραμμάτων, πυ αφρύν ένα ικνμικό ή κινωνικό πρόβλημα μιας συγκεκριμένης περιής με μια λκληρωμένη θεώρηση τυ (Sidiropoulos [13]). Η απτελεσματικότητα και απδτικότητα της εφαρμγής τυ περιφερειακύ ενεργειακύ πργραμματισμύ συναρτάται φυσικά με την ένταξη σύγρνης τενλγίας για την ρθλγική ρήση της ενέργειας και την ανταγωνιστική αξιπίηση των ενδγενών πόρων. Με την έννια αυτή, η περιφερειακή διάδση της τενλγίας δεν απτελεί πλιτική ανεξάρτητη από τν περιφερειακό πργραμματισμό αλλά μέσ για την εφαρμγή τυ, όπως εξάλλυ είναι και η διάδση της πληρφρίας, πυ σημαίνει ευέρεια καλλιέργειας ιδεών πρς 10

19 ανάπττυξη ή υιθέτηση σύγρνων στόων και πρακτικών. Η παρελθύσα εμπειρία των διαδικασιών της Ευρωπαϊκής λκλήρωσης απδεικνύει με ένα ξεκάθαρ τρόπ ακριβώς ότι ι περισσότερ* επιτυημένες αναπτυξιακές πρσεγγίσεις δεν ήταν εκείνες όπυ πρσφέρνταν απλώς τ μεγαλύτερ αρικό πλενέκτημα αλλά μάλλν εκείνες όπυ διαμρφώννταν ένα περιβάλλν ικανό για την ανάπτυξη νέων ικαντήτων καιντόμησης, ακόμη και πάνω σε μια παραδσιακή βάση /(Camagni [14]). Βεβαίως, η ικανότητα καιντόμησης μπρεί να πρέλθει από απφάσεις εξωτερικές πρς την περιφερειακή ικνμία. Παρλαυτά έει: απδειθεί ότι ωρίς την πραγματική εμπλκή των τπικών κρινωνικ-ικνμικών παραγόντων, η εξωγενώς ωθύμενη ανάπτυξη σπανίως μπρεί να συμβάλλει σε μια αειφόρ αναπτυξιακή διαδικασία, ενώ μπρεί περισσότερ εύκλα να δηγήσει σε ένα νέ "μνημεί" (Camagni [14]) Συνεπώς, η ανάπτυξη σύγρνων τενλγικών εφαρμγών στην περιφέρεια απαιτεί υσιαστικά μια πρσπάθεια πρσδιρισμένη καθ'εαυτή στα ευρήματα τυ περιφερειακύ πργραμματισμύ για τη δημιυργία ειδικών καιντόμων δραστηριτήτων σε ειδικύς τμείς και σε συγκεκριμένες περιές (Kamann [15]), με έμφαση στ ενδγενές δυναμικό αυτργάνωσης αν και τελικά τ σύνλ των συνθηκών ανάπτυξης ~ εκτείνεται κάτω από τν έλεγ μιας επιειρησιακής ντότητας ωρίς να περιρίζεται αυστηρά σε ένα συγκεκριμέν γεωγραφικό ώρ (Γιαννίτσης [16]). Τα πρηγύμενα δε σημαίνυν τίπτα άλλ από την αναγνώριση ότι ι περιφερειακές τενλγικές εφαρμγές δεν είναι ρεαλιστικό να αντιμετωπίζνται ως συστήματα περιρισμένα μέσα σε φυσικά ή διικητικά όρια, παρά μόν ως πλύπλκα συστήματα τα πία αλληλεπιδρύν με ένα περιβάλλν δμημέν από άλλα πλύπλκα συστήματα όι σε ωρικό αλλά σε λειτυργικό επίπεδ (Butera [17]). ι εφαρμγές σύγρνων τενλγιών σε περιφερειακό επίπεδ δεν απτελύν λιπόν αυτδύναμα περιφερειακά συστήματα, απλώς η εγκατάσταση τυς γίνεται στην περιφέρεια κάτω από την αλληλεπίδραση ενός συνόλυ παραγόντων : ενδγενών, εξωτερικών παρεμβάσεων, ανταγωνιστικότητας και καιντμίας. 11

20 Μέρι τώρα, τα πρότυπα και ι στρατηγικές περιφερειακής ανάπτυξης θεωρύνταν γενικά στη βάση μιας διττής εναλλακτικής : εξωτερικά ελεγόμενη σε αντιδιαστλή με την ενδγενή ανάπτυξη και στρατηγικές ανταγωνιστικότητας σε αντιδιαστλή,' με τις στρατηγικές καιντμιών (βλέπε σηματι-κή παράσταση). Πρακτικά, τα αναπτυξιακά πρότυπα πρσδιρίστηκαν με πραγματικές απφάσεις γύρω από τις δυ αυτές εναλλακτικές έτσι ώστε να πρκύψυν ι ακόλυθες τέσσερις περιπτώσεις (Camagni '[14]') : (α)( η "παλαιά" στρατηγική των πόλων ανάπτυξης, πυ δίνει έμφαση 9 τ Π ν ανταγωνιστικότητα και την εξωτερική παρέμβαση ' (πλική ανάπτυξη) (β) η "νέα" στρατηγική των αναπτυξιακών πόλων, πυ επικεντρώνεται σε πρηγμένυς και καιντόμυς τμείς, ι πίι αναπτύσσνται από εξωτερικύς παράγντες (τενπόλεις) (γ) τ παραδσιακό πρότυπ αυτδύναμης ανάπτυξης, τ πί στηρίζεται σε τπική επιειρηματικότητα και παράγντες αμηλύ κόστυς,' [ (δ) τ πρ.ότυπ της καιντμίας, βασισμέν σε διαρκή καιντμία και τπικές πρωτβυλίες. Σηματική παράσταση των πρτύπων περιφερειακής ανάπτυξης ι Ενδγενής ανάπτυξη Στρατηγική άγων ι στ ικότητας Στρατηγι κ καιντμι Εξωτερικά ελεγόμενη

21 Είναι πρφανής η σημασία για την περίδ μετά τ δεύτερ μισό της δεκαετίας τυ 1970 των περιφερειακών αναπτυξιακών πρσεγγίσεων πυ βασίζνται στ καιντμικό περιβάλλν (innovative,millieu), ανεξάρτητα αν αυτό στηρίζεται σε δυνατότητες τενπόλεων ή σε τπικό δυναμικό και πρωτβυλίες (Σιδηρόπυλς [18]). Σήμερα βέβαια τ τελευταί πρότυπ μπρεί να θεωρηθεί ως τ "βέλτιστ" μακρπρόθεσμα (Camagni [14]). Μια πιθανή κίνηση πρς αυτό μπρεί να πρέλθει μέσα από διαφρετικές ιστρρικές εμπειρίες αναπτυγμένες υπό την έννια των κατευθύνσεων ( της πρηγύμενης σηματικής παράστασης. Τελικά όμως, ή εμπειρία αυτή διδάσκει ότι σεδιασμός των διαδικασιών ; περίφερειακής ανάπτυξης δε μπρεί να στηρίζεται σε αιτικρατικές πρσεγγίσεις. Μια σύγρνη συστημική ^πρσέγγιση αυτής της κίνησης πρσιδιάζει περισσότερ μίε τ συνδυασμό των πιθανών διακεκριμένων κατευθύνσεων μέσα από τυαίες διακυμάνσεις εσωτερικών ή εξωτερικών παραμέτρων, πυ σε ειδικές συνθήκες δηγύν σε διαδικασίες κινύμενες συνεργητικά πρς την αναδιάρθρωση τυ πρϋπάρντς συστήματς για τη γέννηση μιας νέας δμής (Barbera [19]).,' ί Η θεωρία των συστημάτων έει κυρίως ρησιμπιηθεί για την περιγραφή των εγειρημάτων εξωτερίκευσης εσωτερικών πρβλημάτων των συστατικών τυ περιβάλλντς (έντας ως απτέλεσμα αρνητικές εξωτερικές επιπτώσεις), όπως γίννται αντιληπτά από τ σύστημα πυ αναλύεται και εσωτερίκευσης εξωτερικών πρβλημάτων (για παράδειγμα, μέσα από πληρφριακά συστήματα, διαθεσιμότητα κεφαλαίυ κλπ.). Η ίδια θεωρία συντελεί επίσης στην περιγραφή μιας συμπεριφράς αντίδρασης σε απειλές ή πρκλήσεις, πυ γίννται αντιληπτές μέσα από ρές αρνητικής εντρπίας ή πληρφρίας, ι πίες φθάνυν συνεώς στ εξεταζόμεν σύστημα (Kamann [15]). Αυτή η θεωρία απτελεί και τ κύρι επιστημνικό υπόβαθρ της διατριβής. ΥΠΔΕΙΓΜΑΤΑ ΕΝΕΡΓΕΙΑΚΥ ΣΧΕΔΙΑΣΜΥ 0 περιφερειακός ενεργειακός σεδιασμός, όπως αυτός πρωθείται σε Ευρωπαϊκό επίπεδ με τη μέριμνα της 17ης Γενικής Διεύθυνσης της Επιτρπής των Ευρωπαϊκών Κιντήτων, για την Ενέργεια, επιδιώκει την ανάλυση της ενεργειακής κατάστασης, τη διαμόρφωση ενεργειακών 13

22 ισζυγίων, την κατάρτιση ενεργειακών ρών και τν πρσδιρισμί περιφερειακών μέτρων με στό ιδιαίτερα τη βελτίωση τυ καθεστώτς ενεργειακύ εφδιασμύ μέσα από την ρθλγικότερη ρήση των πόρων τόσ στ επίπεδ της παραγωγής (συμπελι λαμβάννται ι ενδγενείς πόρι) όσ και της κατανάλωσης [11]. Η ρήση υπλγιστικών μεθόδων στν ενεργειακό σεδιασμό /παρέει μεγάλες ευκαιρίες για επεξεργασία δεδμένων σε καταληπτή μρφή, εκτελώντας πλυάριθμυς υπλγισμύς ωρί^ς λάθη, και ταύτατη εκτίμηση διάφρων σεναρίων με διαφρετικές υπθέσεις. Αλλά και η απστρφή πρς τα υπλγιστικά υίτδείγματα είναι πλύ συνηθισμένη επειδή αγνύν την ;Κθΐνή λγική, λόγω της επιμνής στη μη αξιπιστία των υπδειγμάτων πυ βασίζνται σε αναξιόπιστα δεδμένα και υπθέσεις και της αντικατάστασης της αντίληψης και 1 της εμπειρίας με αριθμύς. Δεν υπάρει,.μισ μναδική μεθδλγία για να ρησιμπιηθεί σαν ένα καθαρά ενεργειακό υπόδειγμα, αλλά διάφρα υπδείγματα πόρων κατά τν Labys [20], πιας μεθδλγίας και αν είναι τ ρησιμπιύμεν υπόδειγμα, ι μεταβλητές ενέργειας έιίναι κινές και συνότερα είναι η ζήτηση, η πρσφρά, '.- η διαμόρφωση τιμών, η υπκατάσταση μεταξύ των καυσ ίμων,,και ι περιβαλλντικές επιδράσεις (Σι δηρόπυλς [21]). V Γενικά ; υπάρυν δύ τύπι υπδειγμάτων για την περιφερε'ιακή ανάλυση των ενεργειακών τάσεων και πλιτικών. Τα υπδείγματα της πρώτης μρφής ασλύνται με πρότυπα ενεργειακής υπκατάστασης καθώς και υπκατάστασης των συντελεστών παραγωγής ως συνέπεια των αλλαγών των τιμών της ενέργειας (εμπειρική ανάλυση) (Hudson [22], Berndt [23], Griffin [24], Fuss [25], Halvors [26], Pindyck [27]). Η δεύτερη μρφή εξειδικεύεται με την ανάλυση της ανταπόκρισης της πρμήθειας ενέργειας σε αλλαγή τιμών, καννισμών, περιρισμών ή νέων τενλγιών. Πρόκειται υσιαστικά για υπδείγματα βέλτιστυ ενεργειακύ εφδιασμύ, όπυ η αντικειμενική συνάρτηση της πρμήθειας ενέργειας βελτιστπιείται παραδσιακά ως πρς τ λικό κόστς κατασκευής, λειτυργίας και συντήρησης όλων των σημερινών και μελλντικών δραστηριτήτων ενεργειακής παραγωγής, μετατρπής και τελικής ρήσης (Kyd [28], Egberts [29], Van der Voort [30]). Η περισσότερ διαδεδμένη όμως σήμερα μεθδλγία είναι 14

23 πλυκρ,ιτιριακός σεδιασμός πυ απτελεί μια γενίκευση της παραδσιακής '' πρσέγγισης. ι τενικές πλυκρι τ ι ριακών επιλγών, OL τενικές πλυκριτιριακύ πργραμματισμύ και η ανάλυση διαδικασιών λήψης απφάσεων, πυ εμπλέκνται σε ένα ' πλ,υκριτιριακό σεδιασμό, αναπτύθηκαν από τυς Yu [31], Keey [32], Cohort [33], Zely [34] και Roy [35]. Αναφρικά με την εφαρμγή των πρηγύμενων τενικών στ σεδιασμό ενεργειακών συστημάτων πρέπει να μνημνευθεί η εργασία στ Brookhav National Laboratory (BNL) (Cherniavsky [36,38], Hoffman [37]), πυ δήγησε στην ανάπτυξη τυ υπδείγματς BESOM (Kyd [28,40], Schank [39]). To υπόδειγμα αυτό μπρεί να ρησιμπιηθεί είτε ως υπόδειγμα βελτιστπίησες είτε ως πρσμείωσης. Σε ότι αφρά τ πρώτ", όταν εξειδικεύνται ι περιρισμί στη διαθεσιμότητα των πόρων, στη διείσδυση στην αγρά διάφρων τενλγίων και Π δυναμικότητα ηλεκτρπαραγωγής, τ BESOM υπλγίζει, τ βέλτιστ συνδυασμό ενεργειακύ εφδιασμύ - ζήτησης. Ως υπόδειγμα πρσμίωσης, θεωρεί επιθυμητά συστήματα πρσφράς - ζήτησης και εκτιμά τ αντίστι λικό κόστς τυ συστήματς και τις περιβαλλντικές επιδράσεις.' To BESOM έει ρησιμπιηθεί για την αξ,ιλόγηση - της συμβλής των καθαρών και ανανεώσιμων πηγών ενέργειας,και τη σετική επίδραση τυς στ κόστς, στ κινωνικό όφελς κλπ. (Lakshmanan [41]). Ιδιαίτερ ενδιαφέρν παρυσιάζει η ανάπτυξη τυ υπδείγματς EF0M-12C στα πλαίσια της 12ης Γενικής Διεύθυνσης ' της Επιτρπής των Ευρωπαϊκών Κιντήτων, για την Επιστήμη 1, Ερευνα και Ανάπτυξη (Van der Voort [30], [42]). To EF0M-12C εφαρμόστηκε στην Ελλάδα με διάφρες εκδόσεις τυ GRES0M/EF0M από την μάδα Ενεργειακής Πλιτικής Τμήματς Ηλεκτρλόγων Μηανικών τυ Εθνικύ Μετσόβιυ Πλυτενείυ (Samoui1idis [43], Psarras [44], Leledakis [45]). H ρήση τυ έγινε με διάφρες πρσεγγίσεις αντικειμενικών κριτηρίων, όπως τ παραδσιακό κριτήρι τυ λικύ κόστυς, τυ κόστυς επένδυσης, τυ συναλλαγματικύ κόστυς, των περιβαλλντικών συνεπειών και της ρήσης μη εξαντλύμενων εθνικών πόρων (Psarras [46]). ι αλγόριθμι πυ ρησιμπιύνται σε ένα υπόδειγμα, για παράδειγμα τ EF0M-12C, είναι αλγόριθμι για ένα απφασίζντα, όπως της μεθόδυ με περιρισμύς (Lowe [47], Psarras [44]), της μεθόδυ Zionts-Wallius (Zionts [48]) ή της STEP (Bayo [49], ή μπρεί να είναι για πλλύς 15

24 λήπτες απφάσεων, όπως η DHDP (Απκεντρωμένη Ιεραρική Διαδικασία Λήψης Απφάσεων) (Marovic [50], Freelanci [51], Sweey [52], Whitford [53]) και σεδιασμός στόυ (Goal Programming) (Kornbluth [54], Charn [55], Coodman [56], Romero [57]). Τα πρβλήματα αβεβαιότητας στην εκτίμηση των παραμέτρων, πυ επηρεάζυν την ανάδειξη της βέλτιστης μεταξύ ενός συνόλυ επιλγών και την έκφραση των πρτιμήσεων τυ απφασίζντα, είαν ως συνέπεια την ανάπτυξη μεθόδων πλυκριτιριακής ανάλυσης σε αλληλεπίδραση με, τρ ρήστη τυς, όπως είναι ι Zionts - Wallius και STEP /(Steuer [58,59], Korhon [60], Buchanan [61]). Από την πι πάνω παρυσίαση γίνεται αισθητή η αγωνία εκείνων πυ ασλύνται με τν περιφερειακό ενεργειακό πργραμματισμό, να ενσωματώσυν διαδικασίες πυ λαμβάνυν υπόψη τυς»περισσότερα από ένα κριτήρια σεδιασμύ καθώς και η ανάγκη αλληλεπίδρασης τυ ρησιμπιύμενυ υπδείγματς με τν απφασίζντα. Παρόλ' αυτά, ι σύμφυτι περιρισμί, και η μη ελεγόμενη ακρίβεια των διαθέσιμων υπδειγμάτων δεν είναι πλήρως κατανητί (ΕΤ [62]). Ετσι, καμμία σύγκρ.,ιση δεν έει γίνει μεταξύ των σημαντικότερων υπδειγμάτων πυ ρησιμπιύνται ευρύτερα στν περίφερειακόΐσεδιασμό. Φυσικά, δεν υπάρει ένα γενικό κριτήρι ιά να αξιλγύνται ι πρσπάθειες περιφερειακύ ενεργειακύ σεδιασμύ, πόσ ήταν απτελεσματικές, με δεδμένες rr'iç μεγάλες διαφρές στ σημεί εκκίνησης κάθε περ ιφέρε ια,ς. Τα υπδείγματα δεν κάνυν απφάσεις παρά μόν παρέυν αντικειμενική πληρφόρηση έτσι ώστε αυτές να λαμβάννται ρθλγικά. Τα υπδείγματα είναι εργαλεία για την παρυσίαση τυ σεδιασμύ ως μια διαδικασία και για την εκτίμηση των ρόνων απόκρισης πρς την επίτευξη εφικτών εναλλακτικών στόων, την εκτίμηση της αξιπιστίας καθώς και άλλων αρακτηριστικών αυτής της διαδικασίας (Koig [3]). ι στόι ρίζνται από τν ρήστη και ι απφάσεις λαμβάννται από αυτόν. Η απτελεσματικότητα αφρά πλύ περισσότερ τν απφασίζντα παρά τ υπόδειγμα. Ετσι, σε ρισμένες ευρωπαϊκές ώρες για παράδειγμα (Mackon [63]), υπάρυν καλά εγκατεστημένες, με αντίστιη εξυσία, περιφερειακές αρές, με παράδση στην ενεργειακή πλιτική και δύναμη, όπυ σεδιασμός αναδεικνύεται σε απτελεσματική διαδικασία. Σε άλλες ώρες υπάρυν περιφερειακές αρές πυ έυν μικρό ιστρικό ενδιαφέρν (ή 16

25 δύναμη για δράση) στην ενεργειακή ικνμία και ακόμη άλλες, όπως,' η Ελλάδα, πυ δεν έυν σβαρή περιφερειακή εξυσία στν ενεργειακό τμέα. Φυσικά, τ σημεί εκκίνησης κάθε περιφέρειας έει και υσιαστική επίδραση στ εσωτερικό τυ ίδιυ τυ ρησιμπιύμενυ υπδείγματς. Είναι μεγάλη η αβεβαιότητα πυ αρακτηρίζει την εισαγωγή των δεδμένων πυ ζητύνται από τά υπδείγματα. Τα δεδμένα πυ ζητύνται από τα περισσότερα υπδείγματα είναι λεπτμερέστερα από τα διαθεσιμότερα στιεία σε περιές με αδύναμη περιφερειακή πργραμματική εξυσία, κάτι πυ συνά δηγεί στη ρήση αυθαίρετων τιμών, δηλαδή υσιαστικά καλύν την κρίση τυ ειριστή (CRE^S [64]). Η συσσωρευτική επίδραση αυτών των τιμών είναι δύσκλ να εκτιμηθεί (ΕΤ [62]). ( ΝΕΕΣ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΕΙΣ ΕΝΕΡΓΕΙΑΚΥ ΣΧΕΔΙΑΣΜΥ Κατά τη διάρκεια τυ Συνεδρίυ "Regional Energy Conferce", πυ διργανώθηκε από την Επιτρπή των Ευρωπαϊκών Κιντήτων, 17η Γενική Διεύθυνση για την Ενέργεια, τ Πανεπιστήμι) τυ Sussex, Energy Programme, Scice Policy Rearch Unit- και Περίφερειακές/τπικές αρές, στ Newstle - ( upon - Tyne, Απριλίυ 1989, αναπτύθηκε πρβληματισμός γύρω από την αναπαραγωγή περιφερειακών μελετών. Εκεί διατυπώθηκαν άλλι τρόπι σεδιασμύ και δράσης σε' περιφερειακό επίπεδ στν ενεργειακό τμέα, για παράδειγμα, σε τπικό (αστικό (Nijkamp [65] ή αγρτικό) επίπεδ, σε διασυνριακό (Klinger [66]) επίπεδ, ή σε θεματικές ενότητες όπως ενέργεια και περιβάλλν (Brickwell [67]), ενέργεια και απασόληση (Papathanassiou [68]) κλπ. Εγινε φανερό, ιδιαίτερα από τν ενεργειακό σεδιασμό τυ Βερλίνυ (Brickwell [67]) και της Wallonia (Goetghebuer [69]), πως δράσεις σε τπική κλίμακα είναι από τις πι επιτυημένες. Ιδιαίτερα για περιές ωρίς παράδση στν ενεργειακό πργραμματισμό, είναι πρτιμότερ να γίνει η αρή με την εκπόνηση ενός βράυ-μεσπρόθεσμυ σεδίυ παρεμβάσεων μέσα στα πλαίσια των μεσπρόθεσμων δυναττήτων ανάπτυξης περιφερειακής ενεργειακής δράσης, στεύντας σε μια μακρρόνια ισρρπία, δηλαδή στην επίτευξη μιας αειφόρυ ενεργειακής ανάπτυξης (CRES [64]). Ως παρέμβαση "κλειδί" 17

26 για την επίτευξη τέτιων στόων είναι η εγκατάσταση περιφερειακών^' δικτύων ενέργειας (CRES [64]). ι πρσεγγίσεις αυτές παρυσιάζυν σημαντικό ενδιαφέρν για ένα σύγρν ενεργειακό σεδιασμό (Hirst [70-72]). Η ΒΙΜΑΖΑ ΣΤΝ ΕΝΕΡΓΕΙΑΚ ΣΧΕΔΙΑΣΜ Γενικά, στα υπδείγματα περιφερειακύ ενεργειακύ σεδιασμύ πυ αναφέρθηκαν πι πάνω, η βιμάζα δεν αντιμετωπίζεται με κάπι ιδιαίτερ τρόπ, εκτός εάν στην εφαρμγή τυ υπδείγματς αμελείται εντελώς, όπως για παράδειγμα στν ενεργειακό σεδιασμό των ελληνικών Κυκλάδων (Leiejäakis [45]). Στ τελευταί δηγεί η μη καταγραφή των ενεργειακών πόρων της βιμάζας ως εμπρικό καύσιμ και επμένως η έλλειψη στείων από τα σετικά ενεργειακά ισζύγια. ι περισσότερες στατιστικές ενέργειας αναφέρυν μόν δεδμένα γύρω από την ενέργεια πυ διατίθεται μέσα από συμβατικά δίκτυα - εμπρικά ρυκτά καύσιμα, πυρηνική, υδρηλεκτρική ενέργεια κλπ. Μη εμπρικές πηγές και εκείνες πυ συνεπάγνται, ανταλλαγές έξω από τις κύριες εμπρικές ενεργειακές ;, δύς (π.. ηλιακή θέρμανση νερύ, ξυλκάρβυν~κλπ.), συνά αγνύνται (Grubbe [73]). Βέβαια για περιές τυ πλανήτη όπυ η ρήση της βιμάζας παραμένει με μεγάλη διαφρά κυριότερς τρόπς κάλυψης ενεργειακών αναγκών (έως τ 95% της ενέργειας στα νικκυριά πρέρεται από καυσόξυλα ή ξυλκάρβυν σε αναπτυσσόμενες ώρες (Wood [74], Soussan [75]), δόθηκε έμφαση στ σεδιασμό πυ αντιμετωπίζει τ πρόβλημα καταγραφής των πόρων της βιμάζας (Raskin [76]). Τελευταία υπάρει ένας πρσανατλισμός στην λκλήρωση τπικών συστημάτων ρήσης βιμάζας σε περιφερειακό και εθνικό επίπεδ (Smith [77]). Εξάλλυ, υπδείγματα απκλειστικά τπικύ επιπέδυ έυν ευρύτατα εφαρμστεί, όπως για παράδειγμα τ MERDA (Lewis [78]) ή αυτό πυ περιγράφεται από τν Deas [79]. Τ μεινέκτημα της τελευταίας πρσέγγισης είναι η έμφαση της στην εσωτερική δυναμική μιας κινότητας. Αυτή η πρσέγγιση δε μπρεί να γίνει σε περιές όπυ υπάρυν απαπτυγμένες ενεργειακές υπηρεσίες, π.. ηλεκτρικής ενέργειας, παρά μόν σε απμνωμένες κινότητες, πυ 18

27 γι'αυτό συμπεριφέρνται ως κλειστά συστήματα. Πρκύπτει επμένως ένα'' καθλ ι κό πρόβλημα στις συστημικές θεωρήσεις, πρσδιρισμός των ρίων τυ εξεταζόμενυ συστήματς. Τ πρόβλημα παρυσιάζεται και αναλύεται από τν Butera [17],.πίς τελικά πρτείνει τη μεθδλγική ρήση πλικών ρίων παρά αυστηρά φυσικών ή διικητικών, καθώς αυτά δε μπρύν να ριστύν σε ωρικό επίπεδ αλλά μόν λειτυργικά. Η επιμνή των Masera και Dutt [80] στη ωρική /ττρσέ ; γγ ιση τυς αναγκάζει να εσωτερι κεύσυν ακόμη και ίαπώλε-ιε,ς στην παρή ενεργειακών υπηρεσιών, όπως της ηλεκτρικής ενέργειας, πυ συμβαίνυν έξω από τα όρια της εφαρμγής τυς. Ετσι, σύμφωνα με την πρωτότυπη, κατά τα άλλα, ανάλυση,' των ενεργειακών αναγκών πυ επιειρύν, ι πρσπάθειες γιά την εφαρμγή μέτρων εξικνόμησης σε μια πιθανότατα απμακρυσμένη ενεργειακή βιμηανία θα είαν τραγικές συνέπειες και στ εξεταζόμεν σύστημα. ν Ενδιαφέρν; για τις αναπτυσσόμενες ώρες παρυσιάζυν επίσης ι πρσέγγισεις των πρβλημάτων πυ πρκύπτυν από την υπερεκμετάλλευση των πόρων της βιμάζας, ώστε για την επίτευξη υψηλών αναπτυξιακών στόων να πρτείνεται υπκατάσταση τυς (Soussan [75], Lepinoy [81]). Φυσικά, περισσότερ, σβαρές θεωρύμε τις πρσεγγίσεις άμβλυνσης των πρβλημάτων αυτών μέσα από απδτικότερη ρήση τυ πόρυ (Shülka [82]) αλλά και έπειτα από ρθλγικότερη διαείριση της παραγωγής και πρμήθειας τυ (Pearce [83], Teplitz - Sembitzky [84], Clarke [85,86]). Στις αναπτυγμένες ώρες, αναφρικά με τη θέση των πόρων της βlμάζας 'στν ενεργειακό σεδιασμό και τ ρόλ της ενεργειακής αξιπίησης τυς στην επίτευξη των στόων πυ τίθενται από αυτόν, ιδιαίτερ ενδιαφέρν παρυσιάζει τ ενεργειακό πρόγραμμα της Δανίας [87]. Η αναγνώριση της βιενέργειας ως "καθαρή" ενέργεια, πυ δε συμβάλλει δηλαδή στ φαινόμεν τυ θερμκηπίυ, απτελεί απτελεσματικό δηγό αξιπίησης της. Στην ίδια θεματική βάση, "βιενέργεια και περιβάλλν", στηρίζεται κυρίως η τμεακή πρσέγγιση "βιενέργεια με τη μρφή των καυσόξυλων στη θέρμανση των κατικιών", πυ επιειρείται στα πλαίσια τυ περιφερειακύ ενεργειακύ σεδιασμύ τυ ντάρι Καναδά (Luthra [88]). 19

28 Η πιό πάνω τμεακή πρσέγγιση θα μπρύσε να κάνει καλή αίσθηση και/' για άλλες ανεπτυγμένες περιφέρειες, όπως της Συηδίας, Νρβηγίας, Γαλλίας και των Η.Π.Α., όπυ η ρήση τυ ξύλυ για ικιακή θέρμανση ώρυ έει σημαντικά αυξηθεί από τα μέσα της δεκαετίας τυ 1970 (Schipper ['89] j., Με την ίδια έννια θα είε κάνει καλή αίσθηση μια τέτια θεώρηση στα πλαίσια, για παράδειγμα, τυ ενεργειακύ σεδιασμύ των ελληνικών Κυκλάδων, όπυ η "ρήση τυ καυσόξυλυ σε περιές όπως τυ Απεράθυ γίνεται σε περισσότερ από τ 90% των νικκυριών (Koukios [90]). il Πλύ περισσότερ, η ικιακή ζήτηση καυσόξυλυ λόγω των πλύπλκων /ιδιαιτερτήτων της έει απτελέσει από παλαιότερα στις Η.Π.Α. αντικείμεν ανάλυσης με εφαρμγή ικνμετρικών υπδειγμάτων (Garbacz [91], Bryant [92], Tonn [93,94]).. Τ πρόβλημα πυ θέτει στν περιφερειακό πργραμματισμό η αναγκαιότητα ανάλυσης της ζήτησης ξύλυ Via ικιακή θέρμανση ώρυ είναι ένα εξαιρετικά ενδιαφέρν σημεί. >0 πρβληματισμός αυτός υπήρξε θέμα μελέτης στη Βρειδυτική Ατλαντική περιφέρεια των ΗΠΑ. Εντάσσσεται στα πλαίσια μιας καιντόμυ θεματικής πρσέγγισης "βιενέργεια και εξ ι,κό'νόμηση ενέργειας στις κατικίες" (Tonn [95]), η πία επιδεικνύει τη δυνατότητα πυ έει η ρήση καυσόξυλ^... να περιπλέκει πρσπάθειες περιφερειακύ ενεργειακύ- σεδιασμύ, ειδικότερα πργραμμάτων εξικνόμησης ενέργειας στα νικκυριά. Τ πρόβλημα εξειδικεύεται αναφρικά με τν αντίστι πργραμματισμό ήδη εγκατεστημένων ενεργειακών δικτύων, όπως παρής ηλεκτρικής' ενέργειας (Tonn [96]). Εκτός από τις πρσεγγίσεις πυ έυν εκτεθεί πι πάνω, μια άλλη τμεακή θεώρηση τυ ρόλυ της βιενέργειας έει κάνει σημαντική αίσθηση. Πρόκειται για την ενεργειακή αξιπίηση των υπλειμμάτων επεξεργασίας αγρτβιμηανιών με σκπό την κάλυψη των αναγκών τυς. Η θερμική ρήση καθώς και η συμπαραγωγή θερμότητας - ηλεκτρισμύ πυ βασίζνται σε τέτια απρρίμματα βιμηανικής επεξεργασίας έει αυξανόμενη επιτυία (Newcombe [97], Smith [98], Gow [99]). Η ρήση της βιενέργειας κυριαρεί στις δασικές βιμηανίες, για παράδειγμα, σε ώρες μέλη της Διεθνύς Επιτρπής Ενέργειας (ΙΕΑ), όπυ καλύπτει τ 30% έως 55% των ενεργειακών τυς αναγκών (OE [100]). Η ίδια θεώρηση συναντά επιτυία και στην Ελλάδα με επιπλέν ευνϊκές πρπτικές (Πυργιώτης [101], Pyrgiotis [102]). 20

29 Τέλς, ÖL περιπτώσεις μελέτης (se studi) απτελύν και αυτές μέσ,' παρυσίασης στυς απφασίζντες ζωτικής πληρφρίας γύρω από την ενεργειακή αξιπίηση των πόρων της βιμάζας,σε όρυς πυ αυτί πλύ απλά μπρύν να κατανήσυν, όπως σε όρυς ρηματικύς (Davi [103]). Σετικά με τη βιμάζα, δε μπρύμε να παραλείψυμε τις θεωρήσεις πυ γίννται σε μια διαφρετική βάση, της μαθηματικής βιλγίας και ικλγίας. Πρόκειται για υπδείγματα β ι-ικνμικής διαείρισης των ανανεώσιμων φυσι κών, πόρων (Clark [104 ], Auger [105], Χατζηγιαννάκης [106];). Η ίδια αντιμετώπιση έει δηγήσει στην ανάπτυξη σετικύ πρβληματισμύ (Koig [3]) και στη διαμόρφωση υπδειγμάτων σεδιασμύ σύμφωνα με τα αρακτηριστικά μάζας και ενέργειας τίων βι συστημάτων τα πία διατηρύν την περιφερειακή διάσταση (Tummala [107], Koukios [108]). Σήμερα, στη β^άση αυτών των υπδειγμάτων δεν επιειρείται μόν σεδιασμός συστημάτων αξιπίησης της βιενέργειας σε περιφερειακό επίπεδ, αλλά και λκληρωμένς περιφερειακός σεδιασμός ανάπτυξης (Sarigiannis [109], Μπίλλα [110], Hatjiyannakis [111]). Φυσικά, τα υπδείγματα αυτά αναπτύσσνται στα πλαίσια βασικής έρευνας ενώ περιφερειακός σεδιασμός ανήκει στην περιή της εφαρμσμένης έρευνας. Αυτή η διαφρά είναι αρκετά σημαντική κάι,ικανή για ύπαρξη ασυμβατότητας σε τέτιες πρσεγγίσεις." Πιθανόν, η πρσπάθεια ενσωμάτωσης των υπδειγμάτων β ισυστημάτων σε εφαρμσμένα υπδείγματα περιφερειακύ σεδιασμύ να κάνει καλύτερη αίσθηση από όσ κάνει η πρσπάθεια ανάπτυξης περιφερειακύ σεδιασμύ με βάση αυτάί ΣΥΖΗΤΗΣΗ Η ανάλυση της ζήτησης κατά τν ενεργειακό σεδιασμό έει γίνει ένα αναπόσπαστ στιεί τυ διαμρφώνντας πλέν μια πρσέγγιση πρσανατλισμένη όι αναγκαστικά και απκλειστικά στην πρσφρά ενέργειας αλλά και στη ρήση της. Ειδικότερα η επίδραση των δύ πετρελαϊκών κρίσεων τυ και στην ενεργειακή ζήτηση μελετήθηκαν σε διάφρες αναπτυγμένες ώρες (Sachs [112], Nasseh [113]) καθώς και αναπτυσσόμενες (Shin [114], Dick [115]) και στην Ελλάδα (Donatos [116]). Παρόλ' αυτά, Daly [5] είε πρειδπιήσει η άσκηση ενεργειακύ σεδιασμύ να μην πρσδιρίζεται από τις τιμές της ενέργειας, αλλά να TLÇ πρσδιρίζει με τρόπ πυ να επιτυγάνει την επίτευξη των επιθυμητών στόων ενεργειακής ανάπτυξης. Φυσικά, στην 21

30 Ελλάδα για πιδήπτε ενεργειακό σεδιασμό φαίνεται πως δεν αντιμετωπίζυμε αυτόν τν πρβληματισμό, καθώς η σετική ανάλυση δηγεί στ συμπέρασμα πως η ενέργεια είναι περισσότερ ανελαστικός παράγντας ως πρς τη ζήτηση (Apbstlakis [117]). Στ ίδι συμπέρασμα δηγήθηκε και Caramanis [118] ειδικά για τ βιμηανικό τμέα της εθνικής ικνμίας, ι Samouilidis και Mitropoulos [119] για τη βιμηανία και τις μεταφρές και τέλς ι Vlachou /και Samouilidis [120] για τρείς βασικύς τμείς της ελληνικής ικνμίας, τν αγρτικό, τ βιμηανικό και τις μεταφρές επίσης. ι δκιμές για διαρθρωτικές αλλαγές, πυ έγιναν τόσ με στατικά όσ και δυναμικά υπδείγματα, δείνυν πως δ'εν έυν συμβεί πιεσδήπτε αλλαγές στη ι δμή της ενεργειακής ζήτησης μετά τις κρίσεις τυ 1973/74 και 1978/79 (Donatos [116]). Διάφρες εξηγήσεις πυ έυν δθεί για αυτά τα απτελέσματα, αφρύν κυρίως τ επίπεδ ανάπτυξης της 1 ώρας, τη δμή της ικνμίας, τη αμηλή απδτικότητα τυ ενεργειακύ τμέα και την απυσία εναλλακτικών ενεργειακών πηγών (Donatos [116]). μως η ανάλυση δεν καλείται να διερευνήσει εναλλακτικές ενεργειακές πηγές μόν μεταξύ των εμπρικών αλλά και μεταξύ των εγώριων αναξιπίητων πόρων, όπως ι πόρι της βιμάζας. ΊΉ* δυσκλία κατάρτισης των ενεργειακών ισζυγίων της ικνμίας δεν πρέπει να απκλείει την εκτίμηση των β ικαυσίμώ/ν*, τα πία εξάλλυ αντιπρσωπεύυν τ 2-5% της πρωτγενύς ενέργειας (Λίβας [121], Umealu [122]). Ιδιαίτερα;, πλύ μεγάλη σημασία έει η ανάλυση της ρήσης τυς για 'θέρμανση ώρυ, όπυ συμμετείαν τ 1980 με περισσότερ από τ 35% (Λίβας [121]). Σύμφωνα με τα απτελέσματα της έρευνας κατανάλωσης ενέργειας στα νικκυριά της ώρας πυ διεξήθηκε από την Ε.Σ.Υ.Ε. για την περίδ τα καυσόξυλα αντιπρσώπευσαν τ 24% της ενεργειακής κατανάλωσης των νικκυριών (συμπεριλαμβανμένης της βενζίνης), ενώ σε ρισμένες περιφέρειες, όπως στη Θράκη, ξεπέρασαν τ 53% (CRES [64]). Πρσπάθειες πρς αυτή την κατεύθυνση πυ έγιναν στις Η.Π.Α. (Garbacz [91], Tonn [96]), δείνυν πως τα ικνμετρικά υπδείγματα, λόγω περιρισμών σε δεδμένα και τενικές εκτίμησης και έλλειψης κατανόησης γύρω από τη συμπεριφρά τυ καταναλωτή καυσόξυλυ για ικιακή θέρμανση ώρυ, δε μπρύν να ειριστύν όλες τις πλευρές της συγκεκριμένης ρήσης. Ενας τέτις ειρισμός, με ένα 22

31 σύστημα υπδειγμάτων πυ ρησιμπιύνται για την πρόβλεψη της ζήτησες ενέργειας από τα νικκυριά (Hamblin [123]), θα μπρύσε να επιδιωθεί (Tonn [96]). Περισσότερ ενδιαφέρν,και πιθανώς περισσότερ ρήσιμ θα ήταν να επιειρηθεί η πρσμίωση της συμπεριφράς των νικκυριών μέσα.από τενικές πυ αναπτύθηκαν στα "έμπειρα συστήματα" (expert systems) και την "τενητή νημσύνη" (artificial intelligce) (Tonn [96]). Ακλύθως, γνωρίζντας τη συμπεριφρά τυ ρήστη, μπρεί να σεδιασθεί η πρσαρμγή τω,ν.. ενεργειακών τυ αναγκών, μέσα από συγκεκριμένες τενλγικές επιλγές, στυς διαθέσιμυς πόρυς βιμάζας. Αναφρικά,με την τενλγία, όρς ρησιμπιείται περιεκτικά.'σύμφωνα με τν Dobrov [124], η τενλγία είναι ένα σύστημα πυ συνίσταται από ένα σύνλ τενικών μέσων (hardware), μεθόδυς και διαδικασίες ώστε να ρησιμπιύνται αυτά τα μέσα απδτικά (software) και ένα είδς ργάνωσης (orgware) σεδιασμένης για την αξιπίηση ιδιαίτερων δυναττήτων και την αλληλεπίδραση μεταξύ αυτύ τυ συστήματς και άλλων διαφρετικύ είδυς. Φυσικά,, 'ένα σύγρν σήμα αξιπίησης βικαυσίμων ρειάζεται σύγρνα απδτικά συστήματα (hardware) να αντικαταστήσυν τα παλαιά (Smith [98], Gow [99]). Επιπλέν, -είναι απαραίτητ τα συγκεκριμένα νέα συστήματα να μπρεί, επίσης απδτικά να τα λειτυργήσει ρήστης, δηλαδή να είναι πρσανατλισμένα στις δυνατότητες τυ ρήστη f (sof tware ) (Christs [125], Reddy [9], Butera [17]). J Τέλς, η εγκατάσταση, γύρω από τ σήμα ρήσης βικαυσίμων, μιας ενεργειακής υπηρεσίας, έως τ σημεί κατανάλωσης τυ καυσίμυ, για παράδειγμα, θα είε καταλυτικά απτελέσματα για την επιτυία τυ εγειρήματς (orgware). Ταυτόρνα, η εγκατάσταση αυτής της υπηρεσίας μπρεί να συμβάλλει στην πρστασία και επιπλέν ανάπτυξη τυ πόρυ, τόσ στην πηγή τυ (Teplitz - Sembitzky [126], Moya [127]), όσ και συνδυάζντας μέτρα εξικνόμησης στ σημεί της κατανάλωσης, τα πία σύμφωνα και με τν Christs [125] είναι η καρδιά πιυδήπτε σύγρνυ ενεργειακύ συστήματς πυ στηρίζεται σε ανανεώσιμυς πόρυς. Η έμφαση στην πηγή μπρεί να πρσφέρει ακόμη και στη διαμόρφωση ρήσεων γής (OE [100], Koukios [128], [129], [130], Coombs [131]) και να συμβάλει, για παράδειγμα, στην υλπίηση της ευρωπαϊκής Κινής Αγρτικής Πλιτικής (ΚΑΠ) 23

32 στα ; πλαίσια μιας θεματικής θεώρησης "βιενέργεια και ρήσεις,'γής" (Becker J.J. [132], Reguillart [133], Blanchet [134], Becker M. [135], Carruthers [136]).. δηγύμενι,, από την ενεργειακή αξιπίηση των υπλειμμάτων ή παραπρϊόντων της εκμετάλλευσης των πόρων της. γ βιμάζας, πρακτικά σε ενεργειακές φυτείες, αναδεικνύεται πράγματι μια βέβαιη πρπτική, πυ αφρά τ επίπεδ των σημερινών ενισύσεων στη γεωργία και τ /.πρόβλημα της πλενάζυσας αγρτικής γης Η αγρτική εκμετάλλευση για την παραγωγή ενέργειας (ergy farm) έει υιθετηθεί ως στρατηγική για τ μέλλν [130] ενώ επιειρείται ήδη η επίδειξη της σε περιφερειακό επίπεδ (Rossi [137] ί). ί' : Αναφρικά με την κατανάλωση, ενδιαφέρυσα είναι η πρσέγγιση^ πυ γίνεται στν ενεργειακό σεδιασμό τυ ντάρι Καναδά (Luthra [88]). 0 σεδιασμός διαμρφώνει μια στρατηγική ρήσης καυσόξυλων για την ικανπίηση αναγκών θέρμανσης ώρυ των νικκυριών, σύμφωνα με μια πλιτική μη ανάπτυξης νέων σταθμών πυρηνικής ενέργειας, τόσ σε τενικικνμική όσ και περιβαλλντική βάση. Αφύ αναγνωρίζεται η πιθανή δυσκλία δημόσιας απδής της θέρμανσης με ξύλ, εκτιμάται πως θα διευκόλυνε να παρυσιασ',τε,ί με τη μρφή ενός πακέτυ με την εξικνόμηση. Η παρυσίαση αυτή θα μπρύσε να γίνει από μια ενεργειακή εταιρία (Utility), η πία θα εκτιμύσε ευκλότερα τα ικνμικά φέλη της εξικνόμησης και επειδή θα είε τη δυνατότητα να καρπωθεί τα κέρδη μιας επένδυσης της πρς τη συγκεκριμένη κατεύθυνση, όπως συνέβει με τις εταιρίες ηλεκτρικής ενέργειας ή φυσικύ αερίυ σε περιφέρειες των Η.Π.Α. (Tonn [96]). Σίγυρα, ανάλγς πρβληματισμός γύρω από την εγκατάσταση υπηρεσιών για την ανάπτυξη σημάτων ρήσης βικαυσίμων στην κάλυψη ικιακών αναγκών δεν υπάρει εκεί όπυ η αξιπίηση των πόρων της βιμάζας εντάσσεται σε ήδη υπάρντα ενεργειακά δίκτυα, όπως περιφερειακής θέρμανσης από τη συμπαραγωγή ηλεκτρισμύ και θερμότητας στη Δανία [87]. Ειδικότερα, η εκμετάλλευση των βιπόρων για ηλεκτρπαραγωγή απτελεί ευρύτερα ενδιαφέρυσα τμεακή πρσέγγιση (Jackson [138]), ενδεμένως μέσα από την ιδέα 24

33 μι.ας ; ενεργειακής αγρτικής εκμετάλλευσης (electricityfarm) (Rossi [137]). Στην Ελλάδα, αγρτικός εξηλεκτρισμός και η περιφερειακή θέρμανση μικρών πόλεων -, πρσφέρνται /γ ια τέτιες πρσεγγίσεις. Αναπόφευκτα, η κινητπίηση κατανάλωσης ή επενδυτών για την εγκατάσταση υπηρεσιών, σαν αυτές πυ αναφέρθηκαν πι πάνω, κινδυνεύει να είναι αναπτελεσματική καθώς αφρά /.δυνητικύς ρήστες ή επιειρηματίες ωρίς εμπειρία στην εξαγωγή κέρδυς από τα βικαύσιμα. Με την έννια αυτή, η Gow, [99] πρτείνει να δθεί έμφαση, για μια μελλντική' ανάπτυξη της βιενέργειας, σε εκείνυς τυς ρήστες ή επιειρηματίες πυ μπρύν να κερδίσυν και κερδίζυν από τα βικαΰσιμα- Πρόκειται υσιαστικά για την τμεακή πρσέγγιση "επιτόπια αξιπίηση βιμηανικών βικαύσιμων υπλε ιμμάτω Α ν Μ. Σε συμφωνία με την παρότρυνση αυτή υπάρει ανάλγη εκτίμηση για την Ελλάδα, με ιδιαίτερη έμφαση στα πλλαπλασιαστικά απτελέσματα μιας επιτυύς ανταπόκρισης για την' ευρύτερη ανάπτυξη τπικών βιενεργειακών συστημάτων, καθώς ι ενδιαφερόμενι επιειρηματίες μπρύν να επιδεικνύυν άμεσα στν τπικό πληθυσμό ικνμικά φέλη (Πυργίώτης [139]). ] Ι ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ' V Αναγνωρίηθηκε η αδυναμία τυ περιφερειακύ ενεργειακύ σεδιασμύ να ειριστεί απτελεσματικά ζητήματα εφαρμγών βιενέργειας, κατά επέκταση να συμβάλλει στην πρώθηση τυς σε περιφερειακό επίπεδ. ι πρσπάθειες σεδιασμύ περιπλέκνται όταν ι εφαρμγές αυτές είναι ατμικές, όπως για παράδειγμα η ρήση καυσόξυλων στα νικκυριά, όπυ η συμπεριφρά τυ καταναλωτή είναι δύσκλ να πρτυππιηθεί. Η αναζήτηση όμως επιειρηματικύ κέρδυς μέσα από ατμικές εφαρμγές, όπως είναι διάφρες περιπτώσεις αγρτβιμηα-νιών, απτελεί επίδειξη ελεγόμενης ικνμικής συμπεριφράς. Η αδυναμία αμβλύνεται στην περίπτωση διαείρισης της βιενέργειας μέσα από εγκατεστημένα δίκτυα, όπως είναι τα δίκτυα περιφερειακής θέρμανσης ή ηλεκτρικής ενέργειας, ή της διακίνησης βικαυσίμων μέσα από ανταγωνιστικά εμπρικά δίκτυα (π.. πετρελαιειδών). 25

34 / Μέσα από τις αδυναμίες τυ σεδιασμύ και με παράλληλες θεωρήσεις 'αναγνωρίσθηκαν δύ τμεακές πρσεγγίσεις - εφαρμγές να παρυσιάζυν ιδιαίτερ ενδιαφέρν για ανάληψη εγειρημάτων περιφερειακής αξιπίησης της βιενέργειας : * βιενέργεια σε αγρτβιμηανίες, και * βιενέργεια σε δίκτυα ενέργειας ή καυσίμων. «ί Τα ξ ιδιαίτερα αρακτηριστικά πυ πρέπει να λαμβάννται υπόψη σε σετι,κές εφαρμγές είναι :. η ρυμπεριφ'ρά τυ ρήστη. ι δυνατότητες τυ ρήστη. τα απδτικά συστήματα. η πρστασία με επιπλέν ανάπτυξη τυ πόρυ στην πηγή τυ και με έ,ξι κνόμησή τυ. η διαμόρφωση ρήσεων γης. συντνισμός με αγρτικές πλιτικές, π.. την Κ.Α.Π.. ÖL πλιτι,κές αλλαγής τυ συστήματς πρμήθειας ενέργειας. τ περιβάλλν.τ δίκτυ, ενέργειας ή καυσίμων. τ επιειρηματικό κέρδς Τα αρακτηριστικά αυτά θα πρέπει να συμπληρωθύν εξαντλητικά και τελικά να συνεπεξεργασθύν μέσα από ένα υπόδειγμα λκληρωμένυ σεδιασμύ περιφερειακών εφαρμγών των τενλγιών βιενέργειας. 0 λκληρωμένς αρακτήρας απδίδεται στ σεδιασμό καθώς θα λαμβάνει υπόψη τυ όλες τις πλυπλκότητες των δράσεων, δραστών (ενδιαφερόμενων μάδων) και παραγόντων εφαρμγής μέσα από την ακλυθία "πόρι - τενλγίες - τελικές ρήσεις". Η μεθδλγία πυ θα αναπτυθεί πρέπει να δηγεί σε διαδικασίες επιλγής, εφαρμγής και συντήρησης των περιθωρίων επιλγής, πυ πρσφέρνται στη βάση τυ σεδιασμύ. Αντικειμενικός σκπός είναι η εγκατάσταση μιας βιενεργειακής εφαρμγής στην περιφέρεια, δηλαδή να συμβάλλει η μεθδλγία πυ θα αναπτυθεί στην υπστήριξη δράσεων για βελτίωση της πιθανότητας επιτυίας της διαδικασίας εγκατάστασης. 26